Ο Άγιος Σάββας (1862-1948), ο θεοφιλέστατος πατήρ Σάββας ο εν Καλύμνω, υπήρξε ένας ακόμη Άγιος του αιώνα μας, ιδιαίτερα θαυματουργός, που άφησε πίσω του μία σπουδαία παρακαταθήκη για τους ευλαβείς Χριστιανούς. Ο αοίδιμος ιερομόναχος Σάββας διετέλεσε εφημέριος της Γυναικείας Ιεράς Μονής Αγίων Πάντων Καλύμνου, και πνευματικός πατέρας επί εικοσι δύο έτη των Καλυμνίων, με πανθομολογούμενη ανεπίληπτη και θεάρεστη βιοτή. Η παρουσία του επεκτάθηκε ευρέως όχι μόνο εντός των ελληνικών γεωγραφικών συνόρων αλλά και στην έρημο του Χοζεβά όπου ασκήτεψε για πολλά έτη. Υπήρξε μέγας νηστευτής, εργάτης της αδιάλειπτης προσευχής και εξαίρετος αγιογράφος. Αγκάλιασε και πρόσφερε απλόχερα την εν Χριστώ αγάπη σε φτωχούς, χήρες, ορφανά αλλά και σε όσους επιζητούσαν είτε την εξομολόγηση είτε την οσιακή συντροφιά του.
Ο Άγιος Σάββας αποδεχομένος την κλήση του από την ηλικία των δώδεκα ετών και αρνούμενος το κοσμικό φρόνημα και την επιθυμία της οικογένειάς του να μην την εγκαταλείψει, τήρησε κατά γράμμα τα λόγια του Χριστού: «όστις θέλει οπίσω μου ελθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι» (Ματθ. 16:24). Επί δώδεκα έτη επωμίσθηκε το βάρος της μοναστικής δοκιμασίας στην Σκήτη της Αγίας Άννας ως δόκιμος μοναχός, ενώ ταυτόχρονα ασκήθηκε με ζήλο στο έργο της αγιογραφίας και της βυζαντινής μουσικής. Κατά την παραμονή του στο Άγιον Όρος ήταν υποτακτικός του Γέροντα Ιακώβου στην Καλύβη της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο Άγιος Σάββας εγκαταστάθηκε επίσης στην ιστορική Μονή του Χοζεβά κοντά στον Ιορδάνη ποταμό και συγκεκριμένα στην Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου Χοζεβά. Μετά το πέρας τριών χρόνων ενάρετου βίου κείρεται μοναχός το 1890 μ.Χ. και λίγο αργότερα τό 1894 μ.Χ., ο Ηγούμενος της Μονής Καλλίνικος αποφασίζει να τον στείλει στην Σκήτη της Αγίας Άννης του Αγίου Όρους. Το 1902χειροτονήθηκε Διάκονος από τον Νικόδημο Διοκαισαρείας και έναν χρόνο μετά χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος από τον ίδιο Αρχιερέα. Το 1916 λοιπόν επιστρέφει στην Ελλάδα οριστικά από την έρημο του Χοζεβά και συγκεκριμένα αποφασίζει να μείνει για δύο χρόνια στό νησί της Αποκάλυψης, τη νήσο Πάτμο.
Με την επιστροφή του στην Αθήνα συναντάται με έναν υποτακτικό του Αγίου Νεκταρίου και αποφασίζει να μεταβεί στην Αίγινα. Η εκ Θεού αυτή συγκυρία είχε ως αποτέλεσμα την παραμονή του Αγίου Σάββα στην Αίγινα δίπλα στον Σεβασμιώτατο Πενταπόλεως μέχρι την κοίμηση του τελευταίου. Η συγκαταβίωση με τον Άγιο Νεκτάριο υπήρξε ένα τεράστιο δώρο πνευματικής φύσεως για τον Άγιο Σάββα καθώς συνέβαλε στην πνευματική του πρόοδο. Η παραμονή του στην Ιερά Μονή της Αγίας Τριάδος συνέβαλε στην ωρίμανσή του καθώς διακόνησε τον Αγιο Νεκτάριο και έμαθε από εκείνον τι σημαίνει αυστηρή άσκησις, άκρα ταπείνωσις, αδιάλειπτη προσευχή, απλότητα, στοιχεία που καθαγιάζουν και στρώνουν τον δρόμο που οδηγεί στην σωτηρία. Ο Άγιος Σάββας δεν απομακρύνθηκε ούτε λεπτό από το πλευρό του Αγίου Νεκταρίου καθόλη τη διάρκεια της παραμονής τουστό Αρεταίειο Νοσοκομείο, ενώ ήταν ο πρώτος που έζησε το εξής θαύμα: μετά την κοίμηση του Αγίου Νεκταρίου την ώρα που προσπάθησε να του φορέσει το επιτραχήλιο και το ωμόφορο είδε τον Άγιο να κλίνει ελαφρώς την κεφαλήν του και μετέπειτα το ίδιο το κεφάλι να επανέρχεται στην πρωτυτέρα κατάσταση. Επίσης έγινε μάρτυρας των έκδηλων σημείων της αγιότητός του όταν είδε το μύρο να κυλάει από το μέτωπό του αλλά και τη θεία ευωδία που πλημμύρισε το νοσοκομείο.
Ο Άγιος Σάββας απέδειξε κατά τα χρόνια του οσιακού του βίου πώς τα πάντα γίνονται κατ’ ευδοκίαν Θεού και πως πρέπει να δεχόμαστε τον πόνο, την αρρώστια αλλά και το θάνατο αγόγγυστα και χωρίς θυμό. Ο Άγιος αν και ταλαιπωρημένος σωματικά από χρόνιες ασθένειες βίωνε καθημερινά την θεία Χάρη σε όλη του την ύπαρξη, στην ψυχή με την νοερά προσευχή, και στο σώμα, με τήνυπέρβαση του φόβου του θανάτου. Ποτέ δεν παραπονέθηκε γιάτόν σωματικό πόνο, καθώς δεχόταν απερίφραστα την κάθε ασθένεια ως τρόπο απαλλαγής από τις αμαρτίες μέσω της ταπείνωσης και της συγχωρητικότητας.
Η δύναμη που αντλούσε ήταν σταλμένη από τον Θεό, ως περίτρανη απόδειξη της ορθής του πίστεως. Η υπεράνθρωπη άσκησή του στην ζωή είχε ως αποτέλεσμα την πνευματική του τελείωση, όταν η επί γης πορεία του ολοκληρώθηκε την 7η Απριλίου 1948,με την παράδοση της αγίας του ψυχής στον Κύριο. Όταν ο επιθανάτιος ρόγχος κατέλαβε τον Άγιο με όση δύναμη τού είχε απομείνει ένωσε τα χέρια του, τα ύψωσε και σαν να υποδεχόταν κάποιον άρχισε να λέει: «Ο Κύριος, Ο Κύριος, Ο Κύριος!…». Οι τελευταίες αυτές ιερές φράσεις που εξέρχονταν από τα χείλη του επιβεβαίωναν την θεία μεταφυσική πορεία του. Ο ουρανός πανηγύριζε την άγια μετάστασή του. Ο οικιστής του παραδείσου, ο θαυμάσιος αυτός αγωνιστής της Ορθοδόξου πίστεως καταλάμβανε πλέον μία εξέχουσα θέση στην Ουράνια Βασιλεία. Με ήρεμο πρόσωπο και ιερό ενθουσιασμό έκλεισε τα μάτια του και παρέδωσε την αγία ψυχή του στα χέρια του Θεού.
Η ύπαρξη του ιερού αυτού λειψάνου στο ακριτικό νησί της Καλύμνου αποτελεί τον ανεκτίμητο θείο θησαυρό της Ιεράς Μονής Αγίων Πάντωνγιά την ενίσχυση της θρησκευτικής πίστης όχι μόνο των Καλυμνίων, οι οποίοι πιστεύουν ακράδαντα ότι ο Άγιος Σάββας είναι ο προστάτης τους και μεσίτης τους στον Χριστό, αλλά και για τους απανταχού Ορθοδόξους. Η ασκητική ζωή του Αγίου Σάββα του Νέου του εν Καλύμνω, δικαίως αποτελεί φωτοφόρο λυχνία του Παναγίου Πνεύματος και γι’ αυτό τον λόγο το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με Συνοδική Πράξη κατέταξε εις το Αγιολόγιο της Εκκλησίας μας την 7ην Φεβρουαρίου 1992. Να σημειωθεί ότι η μνήμη του εορτάζεται την Ε΄ Κυριακή των Νηστειών. Επίσης η Ιερά Μονή Αγίων Πάντων τιμά την μνήμη του Οσίου Σάββα του Ηγιασμένου στις 5 Δεκεμβρίου, καθώς ο Άγιος Σάββας έφερε το όνομα αυτού.
Ο Άγιος μετά την μετάστασή του στους Ουρανούς, ετέλεσε και εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να τελεί εκατοντάδες θαύματα εντός και εκτός της Ελλάδος. Ο Άγιος Σάββας αποτελεί ένα φωτεινό φάρο πιστότητας, αγάπης, ταπείνωσης και με το παράδειγμά του αποδεικνύει πως διαμέσου της εν Χριστώ ζωής ο κάθε άνθρωπος μπορεί να κερδίσει μία θέση στην Ουράνια Βασιλεία. Σαν πυξίδα η ζωή του μας βοηθάει να μην χάνουμε την αίσθηση του προσανατολισμού μας μέσα στην σημερινή άβυσσο που ζούμε. Η χάρις του Αγίου Σάββα ας επιδράσει στις ζωές όλων μας και σαν φωτοφόρος λυχνία να μας υποδεικνύει τον δρόμο προς τον Χριστό και την Ουράνια Βασιλεία Του. Αμήν.
(Αποσπάσματα από το βιβλίο της Ζαΐρη Ν. Χρυσή, Ο Άγιος Σάββας ο Νέος, ο μέγας θησαυρός της νήσου Καλύμνου, Εκδ. Το Γράμμα, Β΄ Έκδοση, Αθήνα, 2019, πηγή: "πεμπτουσία")
Όλο το νόημα της ζωής βρίσκεται στο να ζει ο νους και η καρδιά μας με τον Θεό. Να γίνει ο Θεός η ζωή μας·γι’ αυτό και δημιουργηθήκαμε, για να ζήσουμε τη ζωή Του, και μάλιστα σε όλη την απειρότητά της… Ο λόγος αυτός μπορεί να μας τρομάζει όταν βλέπουμε την τωρινή οικτρή κατάστασή μας, αλλά έτσι είναι, και δεν πρέπει να χάσουμε την πίστη αυτή. Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους είναι να υποβιβάσουμε και να μειώσουμε την ιδέα του Θεού για τον άνθρωπο. Το κάθε πάθημά μας, ακόμη και το άδικο, το γνωρίζει ο Θεός. Γνωρίζει και συμπάσχει μαζί μας. Είναι απαραίτητο να δημιουργήσουμε «προσωπικές» σχέσεις μαζί Του, σχεδόν «ανθρώπινες»… Ελπίζω ότι με αντιλαμβάνεσαι. Καταλαβαίνεις ότι με τον όρο αυτό εννοώ τον εσωτερικό ενδόμυχο σύνδεσμο με τον Θεό. Γιατί ο όλος άνθρωπος κλήθηκε για τη ζωή εν Αυτώ, δηλαδή όχι μόνο η ανώτερη ικανότητά του για θεωρία, το «πνεύμα», αλλά και τα αισθήματα, η ψυχή ακόμη και το σώμα…
(Αγίου Σωφρονίου (Σαχάρωφ), "Γράμματα στη Ρωσία", εκδ. Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας, σ. 78-79)
ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-
Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα
Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας
Κεφάλαιο 16
Στίχ. 1-13. Η παραβολή του άδικου οικονόμου και σχετική διδασκαλία.
16.11 εἰ οὖν ἐν τῷ ἀδίκῳ μαμωνᾷ(1) πιστοὶ οὐκ ἐγένεσθε(2),
τὸ ἀληθινὸν(3) τίς(4) ὑμῖν πιστεύσει;
11 Αν, λοιπόν, δε φανήκατε αξιόπιστοι ως προς τον άδικο πλούτο,
ποιος θα σας εμπιστευτεί τον αληθινό;
(1) Σημαίνει ό,τι και το μαμωνάς της αδικίας=ο πλούτος,
ο οποίος συνήθως είναι παγίδα και τείνει πάντοτε στην πρόκληση αδικίας (p).
«Άδικο μαμωνά ονόμασε τον πλούτο που υπάρχει επιπλέον σε μας.
Διότι αν δεν ήταν άδικος, δεν θα υπήρχε σε πλεόνασμα.
Τώρα όμως επειδή προστίθεται σε μας επιπλέον, είναι φανερό
ότι είναι άδικος, αφού τον κρατάμε για μας και δεν τον διαδίδουμε
στους φτωχούς» (Θφ), «και επειδή μερικές φορές μαζεύτηκε από αρπαγή και πλεονεξία» (Κ).
(2) «Αφού διαχειρίζεστε με κακό τρόπο» (Ζ).
(3) «Τον αληθινό πλούτο της βασιλείας του Θεού» (Ζ). Η λέξη σημαίνει το αγαθό,
το ουσιώδες και πραγματικό, που παραμένει αμετάβλητο και αυτό είναι ο ίδιος
ο Θεός και τα αγαθά τα ουράνια, τα οποία προετοιμάζει για την ανθρώπινη ψυχή (g).
Ας πειστούμε λοιπόν για αυτό, ότι εκείνα είναι τα πραγματικά και αληθινά μεγάλα πλούτη,
τα οποία είναι πλούτη πνευματικά από πίστη, πλούτη για το Θεό, πλούτη για το Χριστό,
πλούτη στον ουρανό.
(4) Ούτε εγώ ούτε ο Πατέρας μου θα εμπιστευτεί αυτά σε σας (b).
Τα αληθινά πλούτη που μας δίνονται με το έλεος του Χριστού ως ανταμοιβή
της πιστότητάς μας ως αγαθών οικονόμων, είναι η άδυτη εκείνη δόξα
και χαρά του ουρανού, για την οποία έχει γραφτεί, ότι ο Κύριος ενώ είναι πλούσιος
σε αυτήν εκούσια πτώχευσε για μας, έτσι ώστε με την πτωχεία του να πλουτήσουμε και εμείς.
Ίασις
όλα γιατρεύονται
Μπορεί όποιος επιθυμεί να πάρη το κατάλληλο για την αρρώστια του (πάθος) φάρμακο και γρήγορα να απολαύση την υγεία του (τη σωτηρία του), εφόσον φυσικά δεν αρνηθή τη θεραπεία και επιδείξη την ευγνωμοσύνη του.
Ε.Π.Ε. 3,218
Ιατρική
τα θαυμάσια του οργανισμού
Πώς και από πού έγιναν τα οστά, τα νεύρα, οι αρτηρίες, οι φλέβες; Από πού και πώς έγιναν οι μεμβράνες, τα αγγεία του οργανισμού, οι χόνδροι, οι χιτώνες, το συκώτι, η σπλήνα, η καρδιά; Από πού και πώς έγιναν το δέρμα, το αίμα, το φλέγμα, η χολή; Από πού και πώς τόσες λειτουργίες στον οργανισμό; Από πού και πώς οι ποικίλοι χρωματισμοί; Όλα αυτά δεν μπορεί να έγιναν μόνα τους από το χώμα ή από τον πηλό.
Ε.Π.Ε. 13,114
και σύμμετρο φαγητό
Όσα μπαίνουν στη γαστέρα, δεν γίνονται όλα τροφή. Κι αυτό διότι ό,τι τρώμε δεν είναι όλο στη φύσι της τροφής, αλλά γίνεται διαχωρισμός στην κοιλία, και το μεν είναι για τροφή, το άλλο για αποβολή. Αν, λοιπόν τρως σύμμετρα, τέλεια θα γίνη η κατεργασία και καθένα θα λάβη τη θέσι του. Το υγιές και ωφέλιμο στο δικό του τόπο. Το περιττό και άχρηστο ξεχωρίστηκε και γίνεται περιττώματα. Αν όμως τρως πολύ περισσότερο από όσο πρέπει, τότε και το υγιές γίνεται βλαβερό.
Ε.Π.Ε. 15,474
ποιμαντική
Όσοι φροντίζουν για την υγεία των άλλων, υποφέρουν και τα πάντα κάνουν, ακόμα και αν δεν καταφέρουν τίποτε, για να μην αυτοκατηγορούνται για αδιαφορία. Ξέρετε, ότι πολλές φορές, και όταν παραιτήται ο γιατρός από τον άρρωστο, κάποιος συγγενής του λέη· «Συνέχισε τη θεραπεία και μη σταματήσης καθόλου, για να μη κατηγορώ τον εαυτό μου ότι αδιαφόρησα». Πόσο οι συγγενείς φροντίζουν για τους δικούς τους! Πόσα κάνουν! Και γιατρούς παρακαλούν και στέκουν κοντά τους συνέχεια. Αυτούς τουλάχιστον ας μιμούμαστε οι ποιμένες, αν και βεβαίως η φροντίδα είναι διαφορετική, για ανώτερα πράγματα.
Ε.Π.Ε. 24,114
του Χρυσοστόμου
Οι γιατροί λένε, ότι γι’ αυτό το λόγο έχουν στρωθή οι πνεύμονες κάτω από την καρδιά, ώστε να βρίσκεται στα μαλακά και να αναπηδά σαν σε σφουγγάρι. Να ξεκουράζεται και να μη φθείρεται με τα συχνά της άλματα στο σκληρό στέρνο, που πάνω του θα χτυπούσε.
Ε.Π.Ε. 24,344-346
Ιατρός
Ενδιαφέρον
Τέτοιος είναι ο γιατρός. Αν δεν καθαρίση το σάπιο στους αρρώστους, δεν γιατρεύονται.
Ε.Π.Ε. 10,306
ο Ιησούς
Ο Χριστός, σαν άριστος γιατρός, τότε που ο πυρετός της μανίας του Παύλου ήταν στα ύψη, πρόσφερε τη βοήθειά Του. Έπρεπε να αναχαιτιστή ο Σαύλος, όσο βρισκόταν κυριευμένος από τη μανία. Τότε κυρίως παραδόθηκε. Καταδίκασε τον εαυτό του, που τόλμησε τόσο φοβερά πράγματα.
Ε.Π.Ε. 15,562
ο ελέγχων
Οι γιατροί καυτηριάζουν την πληγή και δεν κατηγορούνται γι’ αυτό, μολονότι μερικές φορές δεν πετυχαίνει η επέμβασίς τους. Οι άρρωστοι, έστω και αν πονάνε, που χειρουργούνται, θεωρούν τους γιατρούς ως ευεργέτες τους, κι ας τους προκαλούν πόνο. Πολύ περισσότερο πρέπει να αισθάνεται έτσι όποιος δέχεται έλεγχο για το καλό του. Αλλά και όσοι ελέγχουμε, ας το κάνουμε με πολλή αγάπη, με πολλή σύνεσι.
Ε.Π.Ε. 18α,754
αγαπά, όσο σκληρός κι αν φαίνεται
Μη νομίζεις, ότι αυτό είναι σκληρό και απάνθρωπο. Eίναι αποτέλεσμα της πιο μεγάλης καλωσύνης, της άριστης γιατρειάς και της μεγάλης φροντίδας.
Ε.Π.Ε. 19,398
ο δάσκαλος του Ευαγγελίου
Γιατρός είναι ο δάσκαλος των ψυχών. Ο γιατρός όμως δεν χτυπάει, αλλά διορθώνει και θεραπεύει τον πληγωμένο.
Ε.Π.Ε. 24,40
δύσκολη επέμβασίς Του ο Παύλος
Ενώ ακόμα έβραζε μέσα του η μανία, ο Χριστός τον προσήλκυσε... Εκείνο το γιατρό θαυμάζουμε περισσότερο, που θα μπόρεση να σβήση τον υψηλό πυρετό, να καταπραΰνη τη φλόγα της αρρώστιας, που βρίσκεται στο έσχατο σημείο, και να θεραπεύση τελείως τον βαρειά άρρωστο. Κάτι τέτοιο έκανε κι ο μεγάλος Γιατρός, ο Χριστός, στην περίπτωσι του Παύλου.
Ε.Π.Ε. 26,424
ο Θεός
Ο Κύριος τόσο πολύ σβήνει τα αμαρτήματά μας, ώστε δεν μένει ούτε ίχνος. Στην περίπτωσι των σωμάτων, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Πολλές φορές τραυματίστηκε κάποιος στο πρόσωπο. Και το μεν τραύμα γιατρεύτηκε, αλλά το σημάδι παρέμεινε. Και προσπαθεί ο γιατρός να εξαφανίση την ουλή, αλλά δεν μπορεί. Τον εμποδίζει και το ασθενές της φύσεως, και η έλλειψις κατάλληλης τεχνικής, και το ανίσχυρο των φαρμάκων. Ο Θεός όμως, όταν εξαλείφη τα αμαρτήματά μας, δεν αφήνει καμμιά ουλή, κανένα ίχνος, αλλά μαζί με την υγεία της ψυχής χαρίζει και την ομορφιά της.
Ε.Π.Ε. 30,294
ύβρις;
Δεν είναι πάντοτε κακό το να ελέγχης κάποιον· κακό είναι το να βρίζης (να κακολογής) χωρίς λόγο. Γι’ αυτή τη βρισιά και ο Χριστός ώρισε τιμωρία (Ματθ. ζ' 1). Διότι, όποιος στην κατάλληλη περίστασι με τον κατάλληλο τρόπο ελέγχει, μοιάζει με το γιατρό, που αποκόπτει στην κατάλληλη περίστασι και αφαιρεί με το νυστέρι τη σαπίλα.
Ε.Π.Ε. 33,372
ενδιαφέρον
Πολλές φορές ο άρρωστος ξέσχισε και την ποδιά του γιατρού. Όμως εκείνος δεν εγκαταλείπει γι’ αυτό το λόγο το έργο της θεραπείας. Είναι άτοπο, οι μεν φροντίζοντες για τα σώματα να δείχνουν τέτοια επιμέλεια, κι εμείς να ραθυμούμε για τόσες ψυχές που χάνονται. Και καθόλου να μη πονάμε, που τα μέλη του σώματός μας (της Εκκλησίας) σαπίζουν.
Ε.Π.Ε. 34,222
ο Χριστός των παθών μας
Έχεις γιατρό ανώτερο απ’ την αρρώστια. Έχεις γιατρό, που νικάει το νόσημα.
Ε.Π.Ε. 33,444
και παραίνεσις
Συμβαίνει με τα τραύματα και τους γιατρούς το εξής: Τα πιο υποφερτά γιατρεύονται με ηπιώτερα φάρμακα. Τα σάπια όμως και τα ανίατα, που βλάπτουν και το υπόλοιπο σώμα, έχουν ανάγκη χειρουργικής επεμβάσεως και καυτηριάσεως. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και με τα αμαρτήματα. Αλλά απαιτούν συνεχή νουθεσία και παράκλησι, αλλά όμως έχουν ανάγκη αυστηρών ελέγχων. Γι’ αυτό ακριβώς και ο απόστολος Παύλος έδωσε εντολή να μη συμβουλεύουμε πάντοτε, αλλά και να ελέγχουμε αυστηρά: «Για το λόγο αυτό, Τίτε, να τους ελέγχης πολύ αυστηρά».
Ε.Π.Ε. 34,158
πώς οικονομεί τον άρρωστο
Ο γιατρός κάνει πως υποχωρεί στην απαίτησι του αρρώστου να πιη κρύο νερό (με υψηλό πυρετό), και μάλιστα φέρνει από το σπίτι του φιάλη με νερό, λέγοντας πως μόνο από αυτήν θα πίνη κρύο νερό ο άρρωστος. Και όταν πείθεται ο άρρωστος, δίνει εντολή κρυφά στους νοσοκόμους να σπάσουν τη φιάλη, ώστε χωρίς να το καταλάβη να τον απαλλάξη από τη βλαβερή για την περίστασι επιθυμία. Έτσι ενήργησε και ο Θεός, επιτρέποντας τη θυσία, και δεν άφησε να γίνεται σε άλλο σημείο της οικουμένης, παρά μόνο στα Ιεροσόλυμα.
Ε.Π.Ε. 34,216
και κομπογιαννίτης
Για τα άλλα πράγματα ρωτάμε και χρησιμοποιούμε τη συμβουλή που μας δίνεται. Και όταν ο γιατρός δώση σε κάποιον δίαιτα, δεν εξετάζη με περιέργεια, αλλά την δέχεται. Και όταν και γόητας ή μάγος δώση τροφή, την αποφεύγη σαν δηλητήριο και βλαβερό πράγμα. Είναι όμως παράλογο να μην εφαρμόζουμε την ίδια τακτική προκειμένου περί του Θεού, που άλλοτε επιτρέπει και άλλοτε απαγορεύει.
Ε.Π.Ε. 34,566
(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 399-404)
Πολλοί θέλουν να ξέρουν τι γίνεται στις ξένες χώρες, αλλά τι βρίσκεται στην ψυχή τους δε θέλουν να εξετάσουν.
Όποιος βλέπει τις αμαρτίες του, θα δεχθεί μέσα του την ειρήνη του Θεού. Πολλοί θέλουν να ξέρουν τι γίνεται στις ξένες χώρες, αλλά τι βρίσκεται στην ψυχή τους δε θέλουν να εξετάσουν.
Δεν υπάρχει τίποτε σπουδαιότερο από το να γνωρίζεις την αδυναμία και την αμάθειά σου. Το πρώτο βήμα σοφίας είναι να αναγνωρίσεις τα λάθη σου. Η γνώση του εαυτού μας και των σφαλμάτων μας είναι η αρχή της σωτηρίας μας. Όποιος εγνώρισε τις αμαρτίες του, έφθασε στο μέσον του δρόμου για τη δικαίωσή του.
(Γέρων Αρσένιος Μπόκα, από το Γεροντικό Ρουμάνων Πατέρων, εκδ. «Ορθόδοξος Κυψέλη», σ. 97)
ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-
Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα
Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας
Κεφάλαιο 16
Στίχ. 1-13. Η παραβολή του άδικου οικονόμου και σχετική διδασκαλία.
16.10 ὁ πιστὸς(1) ἐν ἐλαχίστῳ καὶ ἐν πολλῷ πιστός ἐστιν(2),
καὶ ὁ ἐν ἐλαχίστῳ ἄδικος καὶ ἐν πολλῷ ἄδικός ἐστιν(3).
10 Όποιος είναι αξιόπιστος στα λίγα, είναι αξιόπιστος και στα πολλά·
κι όποιος είναι άδικος στα λίγα, είναι άδικος και στα πολλά.
(1) Έχουμε εδώ σκέψεις γενικές, που αποτελούν συνέχεια της παραβολής.
Για να καταλάβουμε τη σχέση της διδασκαλίας αυτής που ακολουθεί
με την προηγούμενη παραβολή, αρκεί να θυμηθούμε, ότι εκείνο το οποίο
στην παραβολή παρουσιάστηκε ως απιστία και κατάχρηση του άδικου οικονόμου,
δεν αξίζει έτσι να ονομαστεί και στη σχέση του ανθρώπου με το Θεό.
Πράγματι διανέμοντας ο άνθρωπος στους αδελφούς του τα αγαθά,
τα οποία ο Θεός του εμπιστεύτηκε, δεν ενεργεί όπως ο άδικος οικονόμος,
παρά την θέληση και τα συμφέροντα του κυρίου του. Αντιθέτως όταν δίνει
σε αγαθοεργίες από εκείνα, τα οποία του εμπιστεύτηκε ο Θεός, βρίσκεται
σε πλήρη συμφωνία με τις προθέσεις και το θέλημα του θείου αυτού ιδιοκτήτη.
Δίνει και αυτός από τα ξένα, που ανήκουν στον Κύριό του· αλλά η φαινομενική
αυτή απιστία, στην πραγματικότητα μεταβάλλεται σε πιστότητα.
Πάνω στην αληθινή αυτή πλευρά και σε αυτό το πρίσμα επανατοποθετεί
τώρα ο Κύριος τα λεγόμενα, εγκαταλείποντας τον τρόπο της έκφρασης,
τον οποίο χρησιμοποίησε στην παραβολή (g). Έτσι λοιπόν «πάλι διδάσκει
ότι πρέπει να διαχειριζόμαστε τον πλούτο όπως θέλει ο Θεός» (Θφ).
(2) «Ο πιστός στο ελάχιστο, δηλαδή αυτός που διαχειρίστηκε καλά τον πλούτο
που του εμπιστεύτηκε ο Θεός σε αυτόν τον κόσμο, θα είναι πιστός και στο πολύ,
δηλαδή και στον μέλλοντα αιώνα θα είναι άξιος του αληθινού πλούτου.
Ελάχιστο λοιπόν ονομάζει τον γήινο πλούτο, διότι είναι όντως μικρός,
ή μάλλον δεν είναι τίποτα, επειδή ακριβώς είναι ρευστός· ενώ πολύ ονομάζει
τον ουράνιο, διότι μένει πάντοτε και προστίθεται» (Θφ).
Δεν θα ήταν ακριβές αν λεγόταν, ο πιστός στα μεγάλα, θα είναι πιστός
και στα ελάχιστα. Για αυτό ο Κύριος με κάθε αλήθεια βεβαιώνει το αντίθετο (g).
Ο Κύριος και Πατέρας του σπιτιού δοκιμάζει εμάς τα παιδιά και τους δούλους του,
για όσο βρισκόμαστε στη ζωή αυτή, με τα μικρά πράγματα του κόσμου
και μας καλεί να δείξουμε, εάν είμαστε άξιοι να μας εμπιστευτεί και τα μεγάλα
αγαθά του μελλοντικού κόσμου. Η ζωή η παρούσα είναι τόπος εκπαίδευσης για μας·
είναι σχολείο μας, όπου διανύουμε την μαθητεία μας. Τα φαινομενικά λοιπόν
μικρά και ασήμαντα και παροδικά, στα οποία ο Κύριος μας χρησιμοποιεί τώρα,
είναι για μας από άλλη άποψη μεγάλα και αιώνια, διότι με αυτά
και με τη συμπεριφορά την οποία θα δείξουμε σε αυτά, ετοιμαζόμαστε
για τα αιώνια και μεγάλα αγαθά του ουρανού. Εξάλλου δεν θα απείχε κάποιος
από την αλήθεια, εάν βεβαίωνε, ότι η αληθινή πιστότητα δεν γνωρίζει διάκριση
μεταξύ μεγάλων και μικρών καθηκόντων. Η αξία και ποιότητα μιας πράξης
εξαρτάται από μόνα τα ελατήρια. Τίποτα δεν είναι μικρό, το οποίο ενεργούν
οι δυνάμεις της ψυχής μας που εμπνέονται από το Πνεύμα του Θεού.
Τίποτα δεν είναι μικρό, το οποίο γίνεται από ελατήριο ισχυρό. Μεγάλο ή μικρό
είναι λέξεις ξένες με το λεξιλόγιο της συνείδησης. Η συνείδηση γνωρίζει
μόνο τις λέξεις δίκαιο και άδικο, ορθό και άτοπο. Υπάρχουν μάλιστα περιστάσεις,
κατά τις οποίες τα φαινομενικά μικρότερα καθήκοντά μας, λόγω του ότι δεν μας
προκαλούν την δέουσα προσοχή ή λόγω του ότι είναι συνηθισμένα
και τα αντιμετωπίζουμε συχνότατα, γίνονται πιο δύσκολα κατορθωτά από τα μεγάλα
και σπουδαιότερα καθήκοντά μας.
(3) «Αυτός που φάνηκε άδικος σε αυτό το γήινο και σφετερίστηκε αυτά που του δόθηκαν
για την κοινή ανάγκη των αδελφών, δεν θα βρεθεί άξιος ούτε για εκείνο το πολύ,
αλλά θα αποβληθεί ως άδικος» (Θφ). Ή, «αυτός που αποδείχτηκε άδικος σε αυτόν τον πλούτο,
αφού τον συντηρούσε, εννοείται, μόνο για τον εαυτό του, θα βρεθεί άδικος
και στα θεία χαρίσματα» (Σχ.). Η πρώτη ερμηνεία πιο σοβαρή.
-Η ψαλμωδία δεν είναι μόνον προσευχή, είναι και μια «παλαβωμάρα» είναι πως να το πω;
Ένα ξέσπασμα της καρδιάς, το ξεχείλισμα της πνευματικής καταστάσεως.
Όταν κανείς θυμάται τον Χριστό, τον Παράδεισο, τότε ψάλλει με την καρδιά του.
Και όταν αρχίσει να γεύεται λιγάκι τα ουράνια, σε κάθε τροπάριο σκιρτάει η καρδιά του.
Ακόμη και να μην είναι ο νους του στα λόγια αλλά μόνο στον Παράδεισο,
και τότε σκιρτά η καρδιά. Η καρδιά πάλλεται, όπως πάλλεται η καρδιά του αηδονιού.
Το αηδόνι, όταν κελαηδάει πάνω στο δένδρο, σείεται ολόκληρο και αυτό
και το κλαδί που το κρατάει. «Αφήστε με, λέει, δεν θέλω τίποτε παλάβωσα!».
-Γέροντα, έχω τον λογισμό ότι, όταν ψάλλω χωρίς μουσικό βιβλίο, ψάλλω με την καρδιά μου.
-Στο μουσικό βιβλίο είναι κάνεις περιορισμένος. Η καρδιά όμως δεν περιορίζεται.
Όταν δουλεύει η καρδιά, ξεφεύγει από το περιορισμένο και πάει στο απεριόριστο,
και τότε γλυκαίνει η ψαλμωδία! Τότε, ακόμη και παραφωνία να κάνης, και αυτή γλυκαίνει,
γιατί την γλυκαίνει η καρδιά.
-Γέροντα, στην περίπτωση που ο ψάλτης δεν ψάλλει μόνος του, αλλά ψάλλει με ολόκληρο χορό,
πώς μπορεί να γίνη αυτό;
-Αν ο πρωτοψάλτης ψάλλει με την καρδιά του, οι άλλοι που τον ακολουθούν, επηρεάζονται,
αναστατώνονται με την καλή έννοια.
-Αν, Γέροντα, ο πρώτος δεν ψάλλει με την καρδιά του, ο άλλος, όσο καρδιά και να έχη,
δεν μπορεί να ψάλει με την καρδιά, θα πάρη τον χρόνο και τον τόνο του πρώτου.
-Δηλαδή του παίρνει και την καρδιά ο πρώτος; Η καρδιά δεν επηρεάζεται, βρε παιδί!
Μπορεί να είναι ο τελευταίος και να ψάλλει σιγανότερα, αλλά, αν βάζει καρδιά,
θα το πη με την καρδιά δεν μπορεί να το πη αλλιώς. Το λέει, και μέσα του αναστατώνεται,
φτερουγίζει η καρδιά, βουρκώνουν και τα μάτια του. Κατάλαβες; Δεν τον εμποδίζει ο άλλος,
όπως κι αν το λέει. Μη δικαιολογούμαστε έτσι. Πάντως εγώ δεν δικαιολογώ τις γυναίκες
να μην ψάλλουν με καρδιά, με τόνο, με καημό, γιατί είναι προικισμένες με σπλάγχνα,
με αυτήν την τρυφερή αγάπη.
-Γέροντα, έχω τον λογισμό ότι τονίζουμε, αλλά εξωτερικά.
-Ο τόνος στην ψαλτική βγαίνει από μέσα, από την καρδιά. Όταν ο νους είναι στα θεία νοήματα,
αυτό είναι που θα δώση τον τόνο τον καρδιακό η καρδιά θα σπαράξει!
Η καρδιά είναι μουσικοσυνθέτης. Το μεράκι, ο καημός, ο πόνος που έχει κανείς μέσα του,
δίνει τον τόνο, την ζωντάνια, τον παλμό, και αυτό γλυκαίνει την ψαλμωδία.
Κι εσείς, αν μπείτε στο βαθύτερο νόημα, ξέρετε πόσο γλυκά θα τονίζετε;
-Να μπούμε στο πνεύμα σας, Γέροντα.
-Οινόπνευμα, οινόπνευμα! Βλέπεις, μερικοί που παίζουν όργανα, πίνουν και λίγο,
και τραγουδούν με μεράκι έχουν δηλαδή κινητήριο δύναμη το οινόπνευμα.
Εσείς με το πνεύμα να κινείσθε. Με το θειο Πύρ και το Άγιο Πνεύμα!
(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.226-228)
-Γέροντα, μου αρέσει ο δεύτερος ήχος.
-Ο δεύτερος ήχος είναι καθαρά ανατολίτικος, δηλαδή βυζαντινός.
Δεν τον πιάνει κανένα όργανο, μόνον το βιολί. Βλέπεις, οι Τούρκοι πήραν
την μουσική από το Βυζάντιο και με τι καημό τραγουδούν!
Και τι λένε στα τραγούδια τους; «Να ’χα πενήντα δράμια κονιάκ
και πενήντα δράμια παστουρμά, ώ!...». Για πενήντα δράμια κονιάκ και λίγο
παστουρμά συνεπαίρνονται! Κι εμείς ψάλλουμε για τον Χριστό, που σταυρώθηκε,
που θυσιάσθηκε, και να μη συγκλονιζόμαστε;
«Ώ τρισμακάριστον ξύλον, εν ώ ετάθη Χριστός!».
Αν σκεφτεί κανείς το Πάθος του Χριστού, διαλύεται. Στο Κελλί του Τίμιου
Σταυρού είχα βρει ένα κομμάτι ξύλο γρεντέ (δοκάρι ξύλινο) μακρύ,
ένα μέτρο περίπου, και αμέσως θυμήθηκα τον Σταυρό του Χριστού.
Το πήρα μέσα στο κελλί και το αγκάλιαζα σαν να ήταν ο Σταυρός του Χριστού.
Ώ, πώς χτυπούσε η καρδιά μου! Με αυτό κοιμόμουν!...
-Σκεφτόσασταν, Γέροντα, την Σταύρωση;
-Μόνον την Σταύρωση! Ένιωθα σαν να ήμουν στον Γολγοθά και να είχα αγκαλιασμένο
τον Τίμιο Σταυρό. Αν ήταν ο Τίμιος Σταυρός, δεν ξέρω αν θα ένιωθα κάτι.
Κόντευε να σπάσει η καρδιά μου, και δώσ’ του δάκρυα, δώσ’ του χτύπημα η καρδιά!
Οι τσατμάδες -τα πλευρά- θα έσπαζαν. Έσφιγγα το ξύλο, για να μη σπάσουν τα πλευρά.
Εσείς πιάνετε την φυλλάδα με την Ακολουθία του Σταυρού, ψάλλετε «Σταυρέ του Χριστού,
Χριστιανών η ελπίς», και ο νους σας δεν είναι εκεί. Τότε πώς θα αλλοιωθεί η ψυχή;
Αχ, αν δούλεψη η καρδιά, αν αλλοιωθεί η ψυχή, θα είναι πανηγύρι.
Ξέρετε τι θα πει πανηγύρι;
Όταν κανείς παρακολουθεί και αισθάνεται αυτά που ψάλλει, από εκεί ξεκινάει
και η ευλάβεια, από εκεί έρχεται και η κατάνυξη και όλα, αυτό να πιάνετε τάκ-τάκ
τα θεία νοήματα, για να κεντιέται η καρδιά, να τα νιώθει.
Αν πάη το τηλεγράφημα στην καρδιά, και από μια λέξη κεντιέται ο άνθρωπος, τινάζεται,
αλλοιώνεται πνευματικά, και τα αλλά απλώς τα παρακολουθεί και είναι αλλοιωμένος
μετά σε όλα. Εγώ όταν ακούω το «ιλιγγιά δε νους, και υπερκόσμιος υμνεί σε, Θεοτόκε»,
παθαίνω ίλιγγο εκείνη την στιγμή. Και όταν ακούω το «Ευαγγελίζου, γη, χαράν μεγάλην»,
ξέρετε πώς γίνομαι; Σκιρτά η καρδιά μου, και όλο το σώμα μου τρέμει
από ένα γλυκό ρίγος. Αλλά, αν δεν προσέχει κανείς στα νοήματα,
δεν αλλοιώνεται ούτε η καρδιά ούτε το σώμα.
-Γέροντα, με συγκινούν πολύ τα πατριωτικά τραγούδια.
Το πατριωτικό τραγούδι ξυπνάει την αγάπη για την πατρίδα, τονώνει τον ηρωισμό,
εμψυχώνει και αναστατώνει. Στην Γερμανική Κατοχή ένας τυφλός με μια φλογέρα
ξέρετε πόσους ξεσήκωσε; Πόσο γλυκά και με τι καημό έπαιζε ο καημένος το
«Έχε γεια, καημένε κόσμε»! Πονούσε για το έθνος και ο πόνος του έβγαινε από την φλογέρα!
Άπλωνε το καπέλο του και έλεγε: «Ρίξτε στον τυφλό». Οι Γερμανοί έλεγαν «τυφλός είναι»
και τον άφηναν ελεύθερο του έριχναν και χρήματα! Αυτός όμως έκανε ...ιεραποστολή!
Όπως ήταν απογοητευμένος τότε ο κόσμος, τους άναβε φλόγα μέσα τους και πολλοί
αναστατώνονταν και αποφάσιζαν να πάνε κατ’ ευθείαν στα Τζουμέρκα στον Ζέρβα.
Σκεφτείτε τώρα να ξεσηκώνεσαι από την αγάπη για τον Χριστό!
Εγώ, όταν ακούω εμβατήρια, δεν μπορώ να συγκρατηθώ, με πιάνουν τα κλάματα...
Ο νους μου πηγαίνει στον πόλεμο, στον αγώνα για την απελευθέρωση, στους ήρωες
που σκοτώθηκαν, που έχυσαν το αίμα τους οι καημένοι. Όταν ακούω ένα τροπάριο κατανυκτικό,
συγκλονίζομαι, η καρδιά μου γίνεται σύντριμμα. Ακούω ένα δοξαστικό πασχαλινό, αγάλλομαι.
Και όταν ψέλνω, ο νους μου είναι στον Θεό και φτερουγίζει η καρδιά μου.
Αν ψάλλω κάτι πένθιμο, πονάω, ψάλλω με καημό, πένθιμα.
Αν ψάλλω κάτι χαρούμενο, χαίρομαι. Θέλω να πω ότι ο νους είναι όλη η βάση.
Είναι ο νους στα θεία νοήματα; Τότε αλλοιώνεται ο άνθρωπος πνευματικά,
η καρδιά του φλογίζεται και πως να πη κανείς δέχεται αυτήν την συγκίνηση
την πνευματική με την αγαλλίαση την πνευματική. Αλλά, όταν ο νους του
δεν είναι εκεί που πρέπει, ούτε συγκινείται ούτε αγάλλεται.
(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.223-226)
Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να ελέγχουμε τα παραπτώματα του πλησίον μας. Ένας είναι να κρίνουμε αυστηρά με μίσος και θυμό. Και άλλος είναι να ελέγχουμε με αγάπη και πραότητα. Γι’ αυτό ο Κύριος Ιησούς Χριστός λέει: «Με το κριτήριο που κρίνετε θα κριθείτε» (Κατά Ματθαίον. 7,2). Ποιος και πού θα μας κρίνει; Αυτός ο ίδιος ο Κύριος στην φοβερά Του Κρίση. Αν στην ζωή μας ενεργούμε σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου και μετράμε τους άλλους με το μέτρο της αγάπης, του ελέους και της ευσπλαχνίας, τότε και Αυτός στην Κρίση Του Θα μας μετρήσει με το ίδιο μέτρο.
Αν με επιείκεια ελέγχουμε τις αμαρτίες των άλλων, τότε και ο Κύριος θα είναι επιεικής στις δικές μας αμαρτίες. Αν όμως μετράμε με το μέτρο του μίσους και της χαιρεκακίας και κοινολογούμε τα σφάλματα των αδελφών, τότε και σε μας ο Κύριος Ιησούς Χριστός θα ανταποδώσει με το ίδιο μέτρο κατά την ημέρα της Κρίσεώς Του.
Το πρώτο και το σπουδαιότερο που πρέπει να προσέχουμε είναι να βλέπουμε το δοκάρι στο δικό μας μάτι, να βλέπουμε και να κρίνουμε τις δικές μας αμαρτίες και να είμαστε επιεικείς στις αμαρτίες του πλησίον, να τις βλέπουμε σαν σκουπιδάκι στο μάτι του αδελφού. Τότε και ο Κύριος κατά τη φοβερά ημέρα της Κρίσεως θα είναι επιεικής απέναντί μας.
(Άγιος Λουκάς Αρχιεπίσκοπος Κριμαίας, «Λόγοι και Ομιλίες», τ. Β΄, εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, σ. 51-52)
Να προσεύχεσαι για τους άλλους, όπως προσευχόσουν για τον εαυτό σου, γιατί όλοι είμαστε ένα, παιδιά του Ουράνιου Πατέρα.
Όταν προσεύχεσαι, προσπάθησε να προσεύχεσαι περισσότερο για τους άλλους παρά για τον εαυτό σου μόνο, και κατά τη διάρκεια της προσευχής προσπάθησε με ζωηρότητα να βλέπεις μπροστά σου όλη την ανθρωπότητα, σαν να αποτελεί μαζί σου ένα σώμα, τον καθένα δε ιδιαίτερα, σαν να αποτελεί μέλος του σώματος του Χριστού και δικό σου μέλος, «ότι εσμέν αλλήλων μέλη», επειδή είμαστε ο ένας μέλος του άλλου (Προς Εφεσίους. 4,25).
Να προσεύχεσαι για όλους όπως θα προσευχόσουν για τον εαυτό σου, με την ίδια ειλικρίνεια και τον ίδιο ζήλο. Να θεωρείς τις αδυναμίες και τις ασθένειές τους σαν δικές σου. Την πνευματική τους αμάθεια, τις αμαρτίες και τα πάθη τους σαν δικά σου. Τέτοια προσευχή θα γίνει αποδεκτή με μεγάλη ευνοϊκή διάθεση από τον Ουράνιο Πατέρα, τον Φιλικότατο κοινό Πατέρα όλων, κοντά στον Οποίο δεν υπάρχει ιδιαίτερη προτίμηση σε πρόσωπα, προσωποληψία, ούτε μεταβολή στην απέραντη αυτή αγάπη που περιλαμβάνει και συντηρεί όλα τα δημιουργήματα.
(Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης, "Με ποιον μιλάς ψυχή μου; Λόγος περί προσευχής", εκδ. «Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ», σ. 91-92)