Στην εποχή μας η γνώση έχει γίνει κτήμα των πολλών. Οι άνθρωποι γνωρίζουν πολλά, πολύ περισσότερα απ’ όσα γνώριζαν σε άλλες εποχές. Παράλληλα και οι σοφοί έχουν αυξηθεί. [...] Όμως μας λείπουν οι κατά Θεόν σοφοί, και όπως πάμε, θα μας λείψουν πιο πολύ, γιατί η σοφία του Θεού δεν λάμπει στα μάτια των συγχρόνων ανθρώπων. Όποια άλλη σοφία εντυπωσιάζει και βρίσκει ανθρώπους που προθυμοποιούνται για την απόκτησή της, μετά από πολύχρονες σπουδές. Η σοφία όμως του Θεού παραθεωρείται ως αναχρονιστική και άχρηστη για τη δική μας εποχή, που καυχάται για τα σπουδαία της κατορθώματα. Έχουμε ξεχάσει μία βασική διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στην κοσμική σοφία και στην κατά Θεόν σοφία. Η πρώτη είναι γνώση που δεν προϋποθέτει βελτίωση του χαρακτήρα, ούτε και ηθικοποιεί τον κατέχοντα, ενώ η δεύτερη εξοπλίζει θα λέγαμε τον άνθρωπο με σύνεση για να αντιμετωπίζει τη ζωή με ορθή κρίση και να είναι ευεργετικός και στους συνανθρώπους του.
Διαφωτιστικός στο θέμα μας είναι ο λόγος της Αγίας Γραφής, που αναφέρεται στην κατά Θεόν σοφία: «Αρχή σοφίας φόβος Κυρίου, σύνεσις δε αγαθή πάσι τοις ποιούσιν αυτήν· ευσέβεια δε εις Θεόν αρχή αισθήσεως, σοφίαν δε και παιδείαν ασεβείς εξουθενήσουσιν». Και στην απλούστερη γλώσσα του ερμηνευτή: «Αρχή, ρίζα και θεμέλιο της αληθινής σοφίας είναι ο φόβος του Θεού· η σύνεσις δε τότε είναι αγαθή και αποδίδει τους καρπούς της, όταν εφαρμόζεται και επιτελείται δι’ έργων. Η ευσέβεια δε, ήτοι ο προς τον Θεόν σεβασμός και η προς αυτόν ευλάβεια, είναι αρχή της αληθινής γνώσεως· οι ασεβείς όμως θα περιφρονήσουν την θεία παιδαγωγίαν».
Ο κατά Θεόν σοφός έχει ως φάρο και πυξίδα τις εντολές του Θεού και πάνω σ’ αυτές στηρίζεται η σύνεσή του. Γνωρίζει το σκοπό της ζωής του, καλλιεργεί το χαρακτήρα του, προσφέρει στους άλλους, είναι εργάτης της αγάπης και με το δημιουργικό του νου προσπαθεί συνεχώς για το καλό.
Για να δούμε πόσο μεταμορφωτική δύναμη έχει η σοφία του Θεού, όταν την οικειοποιηθεί ο άνθρωπος, θα πρέπει να δούμε κι άλλους τρεις στίχους από την Αγία Γραφή. «Εάν έλθη η σοφία εις σην διάνοιαν, η δε αίσθησις τη ση ψυχή καλή είναι δόξη, βουλή καλή φυλάξει σε, έννοια δε οσία τηρήσει σε, ίνα ρύσηταί σε από οδού κακής και από ανδρός λαλούντος μηδέν πιστόν». Δηλαδή «εάν εισέλθη εις τον νουν σου η σοφία και η εκ της γνώσεως του νόμου του Θεού διάκρισις και ευαισθησία της συνειδήσεως φανή εις την διάνοιάν σου καλή και ωφέλιμος, τότε, απόφασις αγαθή και πεφωτισμένη θα σε προφυλάξη από τα πάθη και τας επιθυμίας της αμαρτίας και από τους εξωτερικούς πειρασμούς. Σκέψις δε αγία θα σε διατηρή εν τη αρετή, δια να σε γλυτώση από τον κακόν και ολέθριον δρόμον και από άνθρωπον που δεν λέγει ποτέ κάτι άξιον εμπιστοσύνης και παραδοχής».
Στους άνυδρους χρόνους που ζούμε έχουμε μεγάλη ανάγκη από κατά Θεόν σοφούς, οι οποίοι θα αποτελούν το φως της κοινωνίας και θα ενισχύουν συνάμα την ελπίδα μας ότι κάτι μπορεί να αλλάξει και στους σημερινούς ανθρώπους.

Πνευματικά Θέματα, Πρεσβ. Διονυσίου Τάτση, Β΄ έκδοση: Ιούνιος 2008

Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα οικονομικά είναι εκείνα που εξασφαλίζουν την ευτυχία. Κι έχουν δίκιο, αφού ως ευτυχία θεωρούν το φαγητό, το ποτό και τη διασκέδαση. Αν όμως ορίσουμε ότι η ευτυχία είναι κατάσταση της ψυχής, τότε όλα αυτά είναι ανεπαρκή και αποτρεπτικά της ευτυχίας. Επίσης δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η επί της γης ευτυχία, στο βαθμό φυσικά που μπορεί να επιτευχθεί, έχει άμεση σχέση με τη μεταφυσική, δηλαδή με την προσδοκία της άλλης ζωής, όπου ο Θεός θα αμείψει τον καθένα ανάλογα με τις πράξεις του. Η ευτυχία του ανθρώπου πηγάζει από τη θυσία και τον αγώνα. Θυσία για τον πλησίον και αγώνας για την πνευματική του πρόοδο. Και τα δύο αυτά έχουν προεκτάσεις πέρα από την παρούσα ζωή. Πρέπει ακόμη να διευκρινίσουμε ότι η πραγματική ευτυχία, για την οποία κάνουμε εδώ λόγο, είναι πρόγευση του παραδείσου. Ας δούμε όμως ειδικότερα ποιους θεωρεί ευτυχείς ο Χριστός, για να συνειδητοποιήσουμε ότι συχνά εμείς οι χριστιανοί ακολουθούμε το δρόμο των κοσμικών.
Στην επί του όρους ομιλία του ο Χριστός μακαρίζει οχτώ κατηγορίες ανθρώπων για κάποια αρετή τους ή για κάποια πράξη τους. Μακάριοι είναι «οι πτωχοί τω πνεύματι», όσοι δηλαδή συναισθάνονται την πνευματική τους πτωχεία και την εξάρτησή τους από το Θεό. Μακάριοι είναι «οι πενθούντες» για τις αμαρτίες τους και για το κακό που επικρατεί στον κόσμο. Μακάριοι είναι «οι πεινώντες και διψώντες την δικαιοσύνην», δηλαδή αυτοί που επιθυμούν τη δικαιοσύνη και την τελειότητα. Μακάριοι είναι «οι καθαροί τη καρδία», δηλαδή αυτοί που έχουν την καρδιά τους καθαρή από κάθε μολυσμό αμαρτίας. Μακάριοι είναι «οι πραείς», αυτοί δηλαδή που συγκρατούν τον εαυτό τους και δεν παραφέρονται ποτέ. Μακάριοι «οι ελεήμονες», δηλαδή οι σπλαχνικοί και επιεικείς που συμπονούν στη δυστυχία τον πλησίον. Μακάριοι είναι «οι ειρηνοποιοί», αυτοί που έχουν μέσα τους την ειρήνη και τη μεταδίδουν και στους άλλους. Μακάριοι τέλος είναι «οι δεδιωγμένοι ένεκεν δικαιοσύνης», δηλαδή αυτοί που ένεκα της αρετής και χριστιανικής του τελειότητας διώκονται και ονειδίζονται και συκοφαντούνται.
Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι μιλώντας ο Χριστός για τους μακάριους ανθρώπους και τις αιτίες που τους κάνουν μακάριους, θέλει να δώσει μερικές πτυχές της μακαριότητας, η οποία προσεγγίζεται εδώ στη γη και ολοκληρώνεται στον ουρανό χωρίς ωστόσο να σημαίνει αυτό ότι οι ιδιότητες των μακαρίων ανθρώπων είναι ξεχωριστές και ανεπηρέαστες η μία από την άλλη. Ή για να το διατυπώσω πιο απλά, δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι ένας άνθρωπος που συναισθάνεται την πνευματική του πτωχεία δεν είναι πράος, ή ένας άνθρωπος με καθαρή καρδιά δεν είναι ειρηνοποιός κ.λπ. Θέλω να πω ότι ο μακάριος άνθρωπος έχει όλες τις αρετές και τις πράξεις που αναφέρει ο Χριστός στην ομιλία του. Και αν ήθελα να μιλήσω κάπως γενικότερα, θα έλεγα ότι για να είσαι μακάριος πρέπει να διεξάγεις πνευματικό αγώνα. Για να είσαι ταπεινός, για να πενθείς, και παράλληλα να είσαι πράος στους άλλους, να είσαι ελεήμων, ειρηνοποιός και υπομονετικός στις επιθέσεις των εχθρών, χρειάζεται μία συνεχής προσπάθεια για την απόκτηση των αρετών, πάντα με οδηγό το Ευαγγέλιο και βοηθό τη χάρη του Θεού.

Πνευματικά Θέματα, Πρεσβ. Διονυσίου Τάτση, Β΄ έκδοση: Ιούνιος 2008

Πολλοί ισχυρίζονται ότι η πίστη του ανθρώπου στο Θεό δεν φαίνεται στους άλλους και είναι καθαρά εσωτερική του υπόθεση. Κανείς δεν μπορεί να την διαπιστώσει ούτε και να την αμφισβητήσει. Ακόμη λένε ότι το να πιστεύει κανείς, δεν συνεπάγεται και αλλαγή τρόπου ζωής. Κάθε άλλο. Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να κάνει ό,τι θέλει. Ο Θεός δεν ασχολείται με τις επίγειες δραστηριότητές του, αρκεί μόνο να πιστεύει στην ύπαρξή Του. Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσουμε για να αποδείξουμε ότι αυτοί οι ισχυρισμοί δεν ευσταθούν. Απλά θα παρουσιάσουμε μερικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του πιστού ανθρώπου και από αυτά θα φανεί ότι η πίστη στο Θεό έχει πάντα εξωτερικές εκδηλώσεις, γιατί είναι ένα εσώτατο ιερό βίωμα του ανθρώπου, το οποίο εξωτερικεύεται με πολλούς τρόπους. Θα λέγαμε ακόμη ότι η πίστη οδηγεί στη μυστική σχέση του ανθρώπου με τον Θεό και αυτό είναι μία εμπειρία μοναδική και συγκλονιστική συνάμα.
Ο άγιος Νεκτάριος λέγει ότι η μορφή του πιστού έχει κάλλος που θέλγει, ύφος που εκφράζει την προς το Θεό πεποίθηση, γαλήνη που είναι έκφραση της εσωτερικής του γαλήνης, ηρεμία που είναι έκφραση της αταραξίας της καρδιάς του και αγαθότητα που είναι αποτέλεσμα της αταραξίας της συνείδησής του. Απαλλαγμένος ο πιστός από τις «άπαυστες μέριμνες του βίου που καταπονούν το πνεύμα του καθημερινά», επιδίδεται στην πνευματική ζωή και βιώνει μια ανέκφραστη μακαριότητα, γιατί «η καρδιά του και η διάνοιά του είναι αφιερωμένες στο Θεό και διαθερμαίνονται από την αγάπη του Θεού, το δε πνεύμα του σπεύδει να αναχθεί προς Αυτόν».
Παράλληλα ο πιστός διασπά τα δεσμά του εγωισμού του που περιορίζουν την αγάπη του στον πολύ στενό του κύκλο και ανοίγεται στη «γενική αγάπη», στην αγάπη δηλαδή προς όλους τους ανθρώπους και αφοσιώνεται σ’ αυτήν, αφού οι ηδονές του κόσμου τον αφήνουν αδιάφορο. Είναι ο εκλεκτός του Θεού, ο οποίος τίθεται στην αγάπη του πλησίον χωρίς να επιζητεί κάτι προς ίδιον όφελος.
Αποτέλεσμα αυτής της αφοσίωσής του στο Θεό είναι και τα νέα συναισθήματα που διεγείρονται στην καρδιά του. «Όλη η δημιουργία του μιλάει, με μυστική γλώσσα, στην ψυχή τουγια τη σοφία και την αγαθότητα του Δημιουργού. Τρυφή του είναι η μελέτη των έργων του Θεού και ευχαρίστηση η θεωρία του κάλλους της δημιουργίας. Το καλό, το αγαθό, η αλήθεια και η δικαιοσύνη είναι η μελέτη της καρδιάς του. Ευδαιμονία του αληθινή και βεβαιη η αδιάλειπτη επικοινωνία με το Δημιουργό. Τα ρήματα του Θεού είναι σαν μέλι γλυκύ στο στόμα του. Τα μελετά μέρα και νύχτα. Η καρδιά του καίγεται από την αγάπη του Θεού».
Κλείνοντας θα λέγαμε ότι η πίστη στο Θεό αποτελεί το αρραγές θεμέλιο της πνευματικής ζωής του ανθρώπου, αλλά και την πηγή της μυστικής και ανέκφραστης ευδαιμονίας που βιώνει αγωνιζόμενος να τηρήσει τις εντολές του Θεού.

Πνευματικά Θέματα, Πρεσβ. Διονυσίου Τάτση, Β΄ έκδοση: Ιούνιος 2008

Ο κάθε χριστιανός πρέπει να διεξάγει το δικό του πνευματικό αγώνα, προκειμένου να αποφεύγει, όσο είναι δυνατό, τις αμαρτίες και να αποκτά σε μεγαλύτερο βαθμό τις αρετές. Ο αγώνας αυτός ποικίλλει, γιατί και οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί. Πρέπει ωστόσο να διακρίνεται για την αποφασιστικότητα και σταθερότητα για να έχει σίγουρα πνευματικά αποτελέσματα. Είναι ενδιαφέρον να αναφερθούμε εκτενέστερα στον τρόπο απόκτησης των αρετών και αποφυγής των αμαρτιών, έχοντας ως σύμβουλό μας τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά.
Κατ’ αρχάς ο χριστιανός πρέπει να γνωρίσει τον πρωταρχικό σκοπό της επίγειας ζωής του. Γι’ αυτό χρειάζεται να ενημερωθεί από ανθρώπους που έχουν γνώση κι εμπειρία. Και για να χρησιμοποιήσουμε μία φράση του αγίου Γρηγορίου, πρέπει να γεννηθεί μέσα στην καρδιά του ανθρώπου «η των μελλόντων επίγνωσις», στην οποία οδηγεί η πνευματική διδασκαλία. Μετά, με ελεύθερη τη βούλησή του, αρχίζει τον αγώνα. Πολύ γρήγορα θα ακούσει εντός του δύο αντίθετες φωνές, της ψυχής και του σώματος, και θα βιώσει μία εσωτερική πάλη. Στο στάδιο αυτό θα πρέπει να γνωρίζει ότι η αγάπη προς την ψυχή οδηγεί στην αγάπη προς το Θεό και την πνευματική πρόοδο, ενώ η αγάπη προς το σώμα οδηγεί στην αγάπη του κόσμου και την αμαρτία. Η αγάπη προς το Θεό είναι «ρίζα και αρχή κάθε αρετής», ενώ η αγάπη του κόσμου είναι «πρόξενος κάθε κακίας». Ειδικότερα ο άγιος Γρηγόριος λέγει ότι «οι αληθινοί πιστοί, που αγαπούν τις ψυχές τους και επιθυμούν να τις φυλάξουν σ’ αιώνια ζωή, ακούγοντας τις απειλές (περί  γεέννης ασβέστου πυρός) και τις επαγγελίες (περί αιωνίας βασιλείας του Θεού), συλλαμβάνουν μέσα τους αμέσως πόθο και φόβο· φόβο μεν για την ατελεύτητη οδύνη από την απειλούμενη γέεννα του πυρός· πόθο δε για την κατά την επαγγελία βασιλεία του Θεού και την αιώνια σ’ αυτήν ευφροσύνη». Αντίθετα εκείνοι που αγαπούν το σώμα τους, αγαπούν τον κόσμο, τις δια των αισθήσεων ηδονές και τα πονηρά πάθη. «Όπως ακριβώς η ψυχή ποθεί μόνη της τη μέλλουσα και μόνιμη ηδονή, έτσι και το σώμα ποθεί την παρούσα και παρερχόμενη· η τέτοια δε ηδονή είναι αισθητή και ενεργείται δια των αισθήσεών μας και προσγίνεται από τα αισθητά που είναι ο κόσμος. Γι’ αυτό ο φιλοσώματος είναι φιλόκοσμος. Ποθώντας λοιπόν χωρίς μέτρο τις κοσμικές ηδονές και επιδιώκοντας κι εκτιμώντας τες λόγω της φιλίας αυτής προς το σώμα ενδύουμε τους εαυτούς μας με πολύμορφη ασχημοσύνη των παθών. Επειδή δηλαδή η κατά κόσμον ηδονή ενεργείται δια των αισθήσεων, αφού οι αισθήσεις μας είναι πολλές και διάφορες, γι’ αυτό πολλές και διάφορες είναι και οι σχετικές με αυτές ηδονές και τα σχετικά με αυτές πάθη· διότι άλλα είναι τα πάθη της οράσεως, άλλα της ακοής και άλλα της οσφρήσεως, και της αφής πάλι άλλα και άλλα της γεύσεως»
Κλείνοντας, θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο ψυχή, ούτε μόνο σώμα. Είναι ψυχή και σώμα μαζί, σε μία αρμονική συνύπαρξη. Όταν όμως το ένα παραθεωρείται και το άλλο γίνεται αντικείμενο υπερβολικής φροντίδας, τότε ανατρέπεται η αρμονία και αρχίζουν τα ποικίλα προβλήματα.

Πνευματικά Θέματα, Πρεσβ. Διονυσίου Τάτση, Β΄ έκδοση: Ιούνιος 2008

Ο χριστιανός έχει ανάγκη από τα πρότυπα των αθλητών της αρετής, δηλαδή των αγίων, και γι’ αυτό η Εκκλησία πάντα προέβαλλε τους αγίους και προέτρεπε τους πιστούς να ακολουθούν τα βήματά τους. Σήμερα, παρόλο που δεν έχουμε πολλούς σύγχρονους αγίους, έχουμε πλήθος βιογραφιών παλαιών και νεωτέρων αγίων και αυτό είναι ευλογία του Θεού προς εμάς τους αμελείς, οι οποίοι συχνά χάνουμε τον πνευματικό μας προσανατολισμό. Παράλληλα έχουμε και πολλά μικρά κείμενα, που αναφέρονται σε μεμονωμένα περιστατικά της ζωής των αγίων, τα οποία επίσης παρέχουν πνευματική ωφέλεια σε όσους τα μελετούν.
Το άριστο είναι να δει κανείς τους αγώνες των γενναίων ανδρών με τα μάτια του, γιατί η όραση είναι η πιο αξιόπιστη αίσθηση. Ο Θεοδώρητος Κύρου, προλογίζοντας τη Φιλόθεο Ιστορία του, λέγει ότι «ορώμενα τα επαινούμενα αξιόκτητά τε φαίνεται και αξιέραστα γίνεται και προς την κτήσιν επείγει τους θεατάς». Δηλαδή τα κατορθώματα των πνευματικών αγωνιστών, όταν βλέπονται, φαίνονται άξια να αποκτηθούν, γίνονται αξιαγάπητα και παρακινούν τους θεατές να τα αποκτήσουν. Όμως οι θεατές σε όλες τις εποχές ήταν λίγοι, γιατί λίγοι ήταν και οι άγιοι. Έτσι προέκυψε αμέσως η ανάγκη να καταγράφονται οι βίοι των αγίων και να προσφέρονται σ’ όλους γενικά τους πιστούς. Οι διηγήσεις να παίρνουν τη μορφή κειμένου και να διασώζονται τα πνευματικά κατορθώματα των αγίων. Χρειάζεται να διευκρινίσουμε ότι στις διηγήσεις και τα κείμενα υπάρχει ο τρίτος άνθρωπος, ο οποίος παρουσιάζει τη μορφή του αγίου. Αυτός βρίσκεται ανάμεσα στον άγιο και τον ακροατή ή αναγνώστη. Το έργο του είναι σοβαρό και πρέπει να διακρίνεται για την αντικειμενικότητα και αξιοπιστία. Μακάρι να μην είχαμε ανάγκη από τη μεσολάβηση τρίτων ανθρώπων προκειμένου να γνωρίσουμε τους αγίους. Όμως κάτι τέτοιο είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο. Αλλά και στην περίπτωση που γνωρίσαμε αγίους ανθρώπους, τα κείμενα χρειάζονται, γιατί η μνήμη δεν διατηρεί ανέπαφες τις διηγήσεις τους και τις εντυπώσεις μας. Και συμβαίνει αυτό επειδή η αδυναμία της λήθης σαν πασπαλισμένη ομίχλη, την ξεθωριάζει και καθώς περνούν τα χρόνια την εξασθενεί. Με τα κείμενα όμως κατορθώνουμε να τονώνουμε τη μνήμη μας και να φρεσκάρονται παλιότερα γεγονότα.
Θεωρούμε αναγκαίο ο αγωνιστής χριστιανός να διαβάζει κείμενα που αναφέρονται σε άγιες μορφές της Εκκλησίας μας και να παίρνει το ανάλογο μήνυμα. Ιδιαίτερα συγκινούνται και επηρεάζουν οι σύγχρονες μορφές, γιατί έζησαν κάτω από ίδιες κοινωνικές συνθήκες με μας και αντιμετώπισαν τα ίδια προβλήματα, γεγονός που κάνει τη διδαχή τους ρεαλιστική και εφαρμόσιμη. Γιατί πολλές φορές παθαίνουμε σύγχυση, όταν απομονώνουμε και απολυτοποιούμε κάποιο χωρίο από τη διδασκαλία ενός παλαιού αγίου, που αναφερόταν σε εκείνη την εποχή και απευθυνόταν σε ανθρώπους με διαφορετικά προβλήματα.

Πνευματικά Θέματα, Πρεσβ. Διονυσίου Τάτση, Β΄ έκδοση: Ιούνιος 2008

Η μετάνοια οδηγεί τον άνθρωπο σε μία νέα πορεία, σε ένα άλλο τρόπο ζωής. Δεν θέλω να περιγράψω εδώ αυτόν τον τρόπο και να τον καθορίσω, ούτε να απαριθμήσω τα νέα καθήκοντα. Σκοπός μου είναι ο άνθρωπος να ακολουθήσει το δρόμο του Θεού ελεύθερα, εντελώς ελεύθερα. Τα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις που απορρέουν από την επιλογή του χριστιανικού τρόπου ζωής σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρηθούν ως αναγκαία δεσμά, που θα παιδαγωγήσουν κατά Θεόν τον άνθρωπο. Μία τέτοια αντίληψη μόνο αρνητικά αποτελέσματα θα έχει. Αντίθετα, όταν επιλέξει το χριστιανικό τρόπο ζωής, όλες οι υποχρεώσεις και τα καθήκοντα θα είναι γι’ αυτόν φυσικά επακόλουθα και δεν θα δυσανασχετεί.
Ο άνθρωπος που κάνει τη στροφή προς τον Θεό αρχίζει να εκκλησιάζεται. Ίσως αραιά και διστακτικά στην αρχή και μετά πιο συχνά, ή συχνά στην αρχή και πιο αραιά μετά. [...]
Το ίδιο ισχύει και για τη νηστεία. Όταν ο άνθρωπος αισθανθεί την αναγκαιότητά της και αρχίζει να νηστεύει, διευκολύνεται στον πνευματικό του αγώνα. Αντίθετα όταν του την απαιτήσουν οι άλλοι αδελφοί του, που έτυχε να γνωρίσουν μπροστά από αυτόν τη θρησκεία, είναι ενδεχόμενο να την αρνηθεί. Η νηστεία ακολουθεί ορισμένους κανόνες και γι’ αυτό χρειάζεται διάκριση. Να μην επιλέξει επιπόλαια την αυστηρή νηστεία, που δεν τη συναντούμε ούτε στα αρχαία μοναστήρια, ούτε πάλι να μετατρέπει τη νηστεία σε μία ευχάριστη δίαιτα που θα τον ευχαριστεί και θα του δημιουργεί την αίσθηση ότι πετυχαίνει κάτι σπουδαίο, ενώ στην πραγματικότητα θα τηρεί το γράμμα της νηστείας και θα χάνει το πνεύμα της, το βαθύτερο νόημά της. Η νηστεία επίσης πρέπει να είναι μυστική, για να μη προκαλεί τους εύκολους επαίνους, οι οποίοι οδηγούν στην κενοδοξία. Μακάριος είναι εκείνος που νηστεύει χωρίς να τον παίρνουν είδηση οι άλλοι, γιατί η πνευματική ωφέλεια που προκύπτει μένει ολόκληρη σ’ αυτόν.
Με τη σειρά της επίσης θα έρθει και η απάρνηση των κοσμικών εκδηλώσεων. Ο χριστιανός θα καταλάβει ότι πολλές εκδηλώσεις και συνήθειες είναι μάταιες, και όχι σπάνια ψυχοφθόρες, και θα τις εγκαταλείψει χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία. Ίσως μερικές να τις θεωρήσει αθώες και να μην τις εγκαταλείψει αμέσως. Ίσως επίσης άλλες να τις θεωρήσει απαραίτητες για την επαγγελματική του σταδιοδρομία ή για πολλούς άλλους λόγους. Όμως με την πάροδο του χρόνου και ανάλογα με το βαθμό της πνευματικότητάς του θα τις εγκαταλείψει μερικώς ή ολικώς. Εκτός και αν η απόφασή του για χριστιανικό τρόπο ζωής ατονήσει και χαλαρώσει, οπότε δεν πρόκειται να προοδεύσει πνευματικά.
Ο συνειδητός χριστιανός ζώντας μέσα στην κοινωνία πρέπει να είναι άνθρωπος της προσφοράς, της εξυπηρέτησης και της έμπρακτης αγάπης. Παράλληλα με τη συμπεριφορά του, τις πράξεις του και τα λόγια του πρέπει να είναι και το καθοδηγητικό φως των συνανθρώπων του. Και αυτό θα το πετυχαίνει χωρίς προετοιμασία και ιδιαίτερη προσπάθεια.
Από τα πρώτα βήματα στην πνευματική ζωή ο χριστιανός θα αισθανθεί την ανάγκη της συνεχούς ανανέωσης και τόνωσης και θα αξιοποιεί τα σχετικά βιβλία, απ’ τα οποία θα τροφοδοτείται, αλλά και θα ενημερώνεται για τις ποικίλες παγίδες που θα του στήνει ο διάβολος και τα όργανά του.
Τα όσα αναφέραμε αποτελούν εισαγωγή στο χριστιανικό τρόπο ζωής. Είναι τα πρώτα σταθερά βήματα, με τα οποία θα προχωρήσει ο άνθρωπος για να γευθεί στη συνέχεια τους πνευματικούς καρπούς.

Πνευματικά Θέματα, Πρεσβ. Διονυσίου Τάτση, Β΄ έκδοση: Ιούνιος 2008

Τα «Παύλεια» όπλα
Ο απόστολος Παύλος μας έδωσε μία ολόκληρη πνευματική πανοπλία για να πολεμήσουμε «τας αρχάς και τας εξουσίας, τον κοσμοκράτορα του σκότους του αιώνος τούτου». Να ποια είναι η πανοπλία. «Στήτε ουν περιζωσάμενοι την οσφύν υμών εν αληθεία, και ενδυσάμενοι τον θώρακα της δικαιοσύνης, και υποδησάμενοι τους πόδας εν ετοιμασία του ευαγγελίου της ειρήνης, επί πάσιν αναλαβόντες τον θυρεόν της πίστεως, εν ώ δυνήσεσθε πάντα τα βέλη του πονηρού τα πεπυρωμένα σβέσαι· και την περικεφαλαίαν του σωτηρίου δέξασθε, και την μάχαιραν του Πνεύματος, ο εστι ρήμα Θεού» (Εφ. 6, 14). Μ’ ένα λόγο ο ορθός βίος που συμφωνεί με το θέλημα του Θεού είναι η ισχυρή μας πανοπλία εναντίον του αντιδίκου μας. Και η πανοπλία αυτή βρίσκεται αποθησαυρισμένη μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, έξω από την οποία δεν υπάρχει σωτηρία. Η Εκκλησία μας είναι η «ταμειούχος της θείας χάριτος» που μας εξασφαλίζει τα πνευματικά εκείνα όπλα με τα οποία μπορούμε να παλέψουμε τον αντίπαλό μας. «Τα όπλα της στρατείας ημών ου σαρκικά, αλλά δυνατά τω Θεώ προς καθαίρεσιν οχυρωμάτων» (Β΄ Κορ. 10, 4).
Τα αγιαστικά μέσα της Εκκλησίας
Η Εκκλησία μας έχει στη διάθεσή μας τα χαριτόβρυτα Μυστήρια με τα οποία μας αγιάζει και μας ενισχύει στον πόλεμο κατά του διαβόλου. Έχει ακόμη τον Αγιασμό, μικρό και μεγάλο, που είναι «δαίμοσιν ολέθριος» και «προς πάσαν ωφέλειαν επιτήδειος». Έχει τις ειδικές ευχές και ακολουθίες, με τις οποίες φυγαδεύονται οι δαίμονες και ο άνθρωπος ειρηνεύει και ηρεμεί. Από εμάς εξαρτάται να κάνουμε με πίστη, χρήση όλων αυτών των αγιαστικών μέσων, ώστε να καρπωθούμε την ωφέλεια που απορρέει από αυτά.
Με τα πνευματικά λοιπόν αυτά όπλα που μας εξασφαλίζει η Εκκλησία μας, αλλά προ πάντων με τη βοήθεια του Θεού, το αγωνιστικό μας φρόνημα θα παραμείνει υψηλό και η πεποίθησή μας στην τελική νίκη θα είναι ακράδαντη, σε τρόπο ώστε ο πόλεμος κατά του διαβόλου να διεξάγεται με σύστημα, οργάνωση και αισιοδοξία, παράγοντες δηλαδή πάνω στους οποίους μπορούμε να στηρίξουμε τις ελπίδες μας για τη νικηφόρα έκβασή του.

Ο πόλεμος με το σατανά είναι αναπόφευκτος, ακήρυκτος και αδυσώπητος. Άλλοι στην πρώτη προσβολή παραδίδονται και συμμαχούν. Κι άλλοι ανθίσταται, τραυματίζονται, πληγώνονται, πέφτουν, αλλά συνεχίζουν τον αγώνα. Κοντά τους έχουν το Μέγα Σύμμαχο, τον Ιησού. Μαζί με το Μωυσή λέγουν κι αυτοί «Κύριος καταφυγή μου» (Εξοδ. 17, 15). Εκείνος τους ενισχύει, τους παρηγορεί, τους εμψυχώνει. Γίνεται συναγωνιστής και υπερασπιστής τους. Τους εξοπλίζει και τους εξασκεί στον τρόπο του μάχεσθαι, στην τέχνη του πολέμου. Και τους συμπαρίσταται με στοργή, αδελφική και πατρική. Τότε εκείνοι παίρνουν θάρρος, ενισχύονται πολύ και συνεχίζουν τον αγώνα μέχρις εσχάτων. Μέχρις ότου συντρίψουν την κεφαλή του δράκοντος, στήσουν τη σημαία του Χριστού στην ψυχή τους και δουν το φως της άνω Ιερουσαλήμ να τους καταυγάζει και να τους γεμίζει με αιώνια ευφροσύνη.
Στο βιβλίο της Εξόδου περιέχεται μία λαμπρή νίκη των Ισραηλιτών. Η νίκη κατά του Αμαλήκ. Ολιγάριθμοι και άπειροι στους πολέμους οι Ισραηλίτες «τον Αμαλήκ ετροπώσαντο» με τη δύναμη του Θεού. Και μεις, ο νέος Ισραήλ του Θεού, έχουμε τον Αμαλήκ μας. Είναι ο σατανάς, που θέλει την καταστροφή μας. Κατά την Αποκάλυψη «ο διάβολος κατέβη προς ημάς έχων θυμόν μέγαν» (Αποκ. 12, 12). Αλλά τι μ’ αυτό; Εμείς δεν είμαστε μόνοι, όπως τότε, οι Ισραηλίτες στην έρημο Ραφιδείν δεν ήταν μόνοι. Έχουμε τον Ιησού μας, που μας οδηγεί στη νίκη και το θρίαμβο.
Μακάρι, αδελφέ μου, και συ και εγώ να ανήκουμε δια βίου στην παράταξη αυτή των αγωνιστών και των νικητών. Αγωνιστών στον πνευματικό στρατό κατά του Σατανά με τα όπλα στα χέρια και το μέτωπο ψηλά. Νικητών με τη Χάρη του Θεού, που γνωρίζει να θεραπεύει τα ασθενή και να αναπληρώνει τα ελλείποντα, όταν και εκείνα και αυτά φαίνονται στη μάχη και χαρακτηρίζουν την προσπάθειά μας εναντίον του διαβόλου. Μακάρι και σε σένα και σε μένα να έχει εφαρμογή η επινίκια ιαχή του μαθητού της αγάπης, η γεμάτη ελπίδα, αισιοδοξία και εγκαρδίωση: «Νεανίσκοι, νενικήκατε τον πονηρόν» (Α΄ Ιω. 2, 13). Μακάρι!

Πόλεμος κατά του σατανά, Χριστοδούλου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος,
Εκδόσεις Χρυσοπηγή

Επίκληση του ονόματος του Κυρίου
Ποτέ δεν πρέπει να λησμονούμε ότι «εν τω Θεώ ποίησομεν δύναμιν» (Ψαλμ. 59, 14). Εάν ο αντίπαλός μας είναι ισχυρός, ο Κύριός μας είναι ισχυρότερος. Και τον Κύριο μας οφείλουμε να επικαλούμαστε όσες φορές βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τον διάβολο. Αλλά για να επικαλεσθούμε τον Κύριο πρέπει να έχουμε ακράδαντη πίστη προς Αυτόν. Η πίστη μας ισχυροποιεί και μας δυναμώνει. Το λέγει τόσο ωραία ο ιερός υμνογράφος της Εκκλησίας: «Οι πεποιθότες επί Κύριον, εοίκασιν όρει τω αγίω· οι ουδαμώς σαλεύονται, προσβολής του Βελίαρ» (Αναβαθμοί Β΄ Ήχου).
Να επικαλούμαστε λοιπόν το όνομα του Ιησού, λέγοντας την ευχή: «Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού ελέησόν με τον αμαρτωλόν». Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας συνιστούν: «Και Ιησού ονόματι μάστιζε πολεμίους». Ο διάβολος στο άκουσμα του θείου ονόματος τρέπεται σε φυγή και μας αφήνει στην ειρήνη μας.

Το σημείο του Σταυρού
Μαζί με το όνομα του Ιησού θα πρέπει να κάνουμε και το σημείο του Σταυρού που είναι ισχυρό όπλο εναντίον του πονηρού. «Κύριε, όπλον κατά του διαβόλου τον Σταυρόν Σου ημίν δέδωκας· φρίττει γάρ και τρέμει, μη φέρων καθοράν αυτού την δύναμιν» ψάλλει χαρακτηριστικά ο υμνογράφος.
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας συμβουλεύει κάθε φορά που εξερχόμαστε από το σπίτι μας να κάνουμε το Σταυρό μας και να λέγομαι: «Αποτάσσομαι σοι σατανά και τη πομπή σου και τη λατρεία σου και συντάσσομαι σοι Χριστέ» (Κατήχησις Ι΄).

Η προσευχή
Ο Κύριος μας δίδαξε πως το γένος των δαιμόνων φεύγει μόνο με την προσευχή και τη νηστεία. Η δύναμη της προσευχής είναι ανυπολόγιστη «προς καθαίρεσιν οχυρωμάτων» (Β΄ Κορ. 10, 4). Σαφώς ο Κύριος μας δίδαξε «γρηγορείτε και προσεύχεσθε ίνα μη εισέλθητε εις πειρασμόν» (Ματθ. 26, 41). Με την προσευχή η χάρη του Θεού μας επισκιάζει. Και γινόμαστε πανίσχυροι. Ο διάβολος κατατροπώνεται. Ωραίες προσευχές για περιστάσεις πειρασμών έχει εν χρήσει η Εκκλησία μας. Το «Και δος ημίν Δέσποτα», το «Ο εν παντί καιρώ και πάση ώρα...», το «Κύριε εισάκουσον της προσευχής μου» κ.α. είναι κατάλληλα εν προκειμένω. Και ύμνοι της Εκκλησίας μας είναι επίσης κατάλληλοι. Αλλά και με την καρδιά μας μπορούμε να προσευχόμαστε και να ζητούμε το έλεος του Κυρίου και τη βοήθεια.

Η μελέτη της Αγ. Γραφής
Επειδή αγνοούμε την Αγ. Γραφή, πέφτουμε θύματα του διαβόλου. Όταν ο Κύριος επειράχθη στο όρος από το Σατανά, τον απέκρουσε με χωρία της Αγ. Γραφής. Οφείλουμε λοιπόν, να μάθουμε καλά την Αγ. Γραφή. Είναι ό,τι ο τοπογραφικός χάρτης για το επιτελείο του στρατού και τα κυάλια για τον αξιωματικό. Εκεί μέσα βλέπει ο χριστιανός τις κινήσεις του εχθρού τις ενέδρες και πανουργίες του. Και από εκεί παίρνει όπλα για να τον πολεμήσει. Ανιχνευτής λοιπόν άριστος του εχθρού η Αγ. Γραφή. Περιέχει το λόγο του Θεού, που φωτίζει το νου μας και ανοίγει τα ψυχικά μας μάτια. Το φως του θείου λόγου γίνεται τότε οδηγός μας που μας κατευθύνει ορθά, φωτίζει την καρδιά μας και λύνει όλες μας τις απορίες. Ο διάβολος δεν μας βρίσκει τότε απροετοίμαστους. Γνωρίζουμε τις δυνατότητές του, και αντιπαρασσόμαστε σε μάχη.

Η νηστεία και η άσκηση
Οι δαίμονες «φοβούνται των ασκητών την νηστείαν, την αγρυπνίαν, τας ευχάς, το πράον, το ήσυχον, το αφιλάργυρον...» καθώς λέει ο Μ. Αθανάσιος (ΒΕΠΕΣ 33, 28). Η άσκηση ταπεινώνει το φρόνημα και προετοιμάζει την ψυχή και το σώμα για να γίνουν κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος. Με τη νηστεία τιθασσεύονται οι ορέξεις και ο άνθρωπος κυριαρχεί πάνω στη σάρκα. Αποκτά αυτοκυριαρχία και μπορεί να επιχειρήσει αγώνα κατά του διαβόλου. Αντίθετα η γαστριμαργία οδηγεί σε ανηθικότητα και αμαρτία. Είναι «ηδυτήτων πηγή» κατά τον άγιο Ιωάννη της Κλίμακος «λέοντα ο κολακεύσας, πολλάκις ημέρωσε· σώμα δε ο θεραπεύσας επί πλείον ηγρίωσε» (Λόγος ιδ΄). Όση περισσότερη ακρασία έχουμε, τόσο πιο εύκολα πέφτουμε στα δίχτυα του διαβόλου.

Η πίστη
Η πίστη στο Θεό η ζωντανή και ακράδαντη, αποτελεί βασικό παράγοντα προς ήττα του εχθρού. Εάν δεν πιστεύεις, τότε πώς θα καταφύγεις στην προσευχή, πώς θα επικαλεσθείς την βοήθεια του Θεού; Η πίστη είναι πανίσχυρο όπλο που μας εξασφαλίζει τη νίκη. Ο απ. Πέτρος μας συμβουλεύει να αντιστεκόμαστε στο σατανά στερεωμένοι πάνω στο βράχο της πίστεως: «αντίστητε, στερεοί τη πίστει» (Α΄ Πετρ. 5, 9).

Πόλεμος κατά του σατανά, Χριστοδούλου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος,
Εκδόσεις Χρυσοπηγή

Με τη «δεξιά» παράταξη συνήθως δεν έχει καλές σχέσεις ο διάβολος. Αυτός βρίσκεται στα αριστερά. Μα όταν το καλέσει η ανάγκη, τότε πηγαίνει και στα δεξιά. Και ποια μεγαλύτερη ανάγκη υπάρχει από την απώλεια της ψυχής; Έτσι και η ψυχή έμεινε πιστή και δεν λιποτάκτησε τότε ο διάβολος αλλάσει μέθοδο. Και ενώ μέχρι τότε πολεμούσε με τα όπλα της κακίας και της αμαρτίας, τώρα πολεμά με τα όπλα της αρετής. Και φέρει αποτελέσματα.
Ας φέρουμε ένα παράδειγμα· σε πολεμά ευθέως ή πλαγίως ο διάβολος για πολύ καιρό για να σε ρίξει σε μία ή πολλές αμαρτίες. Πασχίζει, τρέχει, μηχανεύεται. Αλλά δεν κατορθώνει αυτό που επιθυμεί. Εσύ παραμένεις ακλόνητος στη θέση σου. Τον πολεμάς με σύστημα και αντί να υποχωρήσεις, προχωρείς στην οδό της αρετής. Ο διάβολος απέτυχε. Εσύ είσαι ο νικητής. Και όμως! Ενώ θα περίμενε κανείς να υποχωρήσει ο διάβολος κατησχυμένος τώρα που νικήθηκε, εκείνος δεν παραιτείται. Αλλάζει απλά μέθοδο και σου επιτίθεται τώρα «εκ δεξιών». Δηλ. σου υποθάλπει τον εγωισμό και την κενοδοξία. Μια φωνή εντός σου ψιθυρίζει: «Μπράβο! Είσαι γενναίος αγωνιστής. Κατόρθωσες μεγάλη νίκη. Σου αξίζουν έπαινοι». Είναι η φωνή των δαιμόνων «οι την οίησιν και την κενοδοξίαν και την υπερηφάνειαν διδάσκοντες και δια των δεξιών τοις αριστεροίς επικεκρυμμένως εμπείροντες» καθώς διδάσκει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής (Κεφ. Θεολ. P.G. 90, 293).
Αυτή είναι η μέθοδος «εκ δεξιών» του διαβόλου. Πολύ επικίνδυνη. Ρίχνει τους νικητές κάτω, καταισχύνει τους ήρωες της αρετής. Η οσία Συγκλητική, θέλοντας να τονίσει την σπουδαιότητα αυτής της μεθοδείας, λέγει ότι το όπλο αυτό του διαβόλου είναι το «έσχατον και κορυφαιότατον» όλων.
Γιατί όπως οι δεινότατοι πολεμιστές, όταν εξαντληθούν πλέον τα λεπτά τους βέλη, τότε χρησιμοποιούν «την ισχυροτέραν πάντων μάχαιραν», έτσι και ο διάβολος αφού εξαντλήσει όλα του τα άγκιστρα, στο τέλος χρησιμοποίει σαν ξίφος την υπερηφάνεια (ΒΕΠΕΣ 35, 234). Και μ’ αυτή κατορθώνει ό,τι δεν πέτυχε με όλα τα άλλα όπλα. Ο άνθρωπος κυριεύεται από εγωισμό, η χάρη του Θεού τον εγκαταλείπει και ο μεγαλύτερος άγιος γίνεται ο μεγαλύτερος αμαρτωλός.
Αλλά η μέθοδος αυτή έχει και άλλο τρόπο που εφαρμόζεται. Έρχεται ο διάβολος και ενσπείρει στον αγωνιστή διάθεση για ζήλο άκαιρο προς κατάκτηση και νέων αρετών. Τον εξωθεί σε ακρότητες. Και τι επιτυγχάνει; Μας το λέγει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος. «Πολλές φορές οι εχθροί μας (οι δαίμονες) μας παρακινούν να κάνουμε ασκήσεις πάνω από τις δυνάμεις μας με σκοπό να κουραστούμε και να εγκαταλείψουμε και τις κατά δύναμιν ασκήσεις και έτσι να γίνουμε εντελώς γελοίοι μπροστά τους» (P.G. 88, 1060).
Δηλαδή μας εξωθούν στο να μην είμαστε ευχαριστημένοι με την αρετή που κατακτήσαμε. Μας βιάζουν να φθάσουμε ακαίρως πιο ψηλά. Να κατακτήσουμε και άλλες κορυφές. Και τι, είναι αυτό κακό; Θα ρωτήσει ίσως κάποιος. Ναι είναι κακό όταν γίνεται ακαίρως. Ο απόστολος Παύλος κατηγορεί εκείνους τους χριστιανούς που έχουν «ζήλον ου κατ’ επίγνωσιν». Για όλα τα πράγματα υπάρχει κάποια σειρά. Και ο δρόμος της αρετής έχει κι αυτός ορισμένους κανόνες. Ο διάβολος μας βάζει να τους αγνοήσουμε. Να επιδιώξουμε ανώτερα των δυνάμεών μας. Και το αποτέλεσμα; Να μην κατορθώσουμε να φθάσουμε τόσο ψηλά, να απογοητευθούμε και να μαραθεί ο ζήλος μας και για όσα μέχρι τώρα λιγότερα έχουμε κατακτήσει. Να λοιπόν ότι ο διάβολος τώρα πέτυχε να μας κάνει να χάσουμε το ενδιαφέρον μας για την αρετή. Μας νίκησε.
Άλλος τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται η «εκ δεξιών» μεθοδεία του διαβόλου είναι η παρώθηση προς κατάκριση. Μας επαινεί για τα κατορθώματά μας. Μας ανεβάζει ψηλά. Και από εκεί μας δείχνει τους άλλους ανθρώπους, τους αμαρτωλούς της γης. Πόσο άσημοι, πόσο μικροί μας φαίνονται! Εμείς δεν τους μοιάζουμε. «Ουκ εσμέν ώσπερ οι λοιποί των ανθρώπων, άρπαγες, άδικοι, μοιχοί...» (Λουκ. 18, 11). Έτσι γίνεται αυτό που ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος σημειώνει: «Οι δαίμονες μας παρακινούν ή να αμαρτήσουμε ή να κατακρίνουμε τους αμαρτωλούς, έχοντας σαν σκοπό με το δεύτερο να μολύνουν το πρώτο, αυτοί που είναι οι φωνείς των ψυχών μας» (P.G. 88, 848). Με την κατάκριση ριχνόμαστε μακριά από το Θεό και χάνουμε το μισθό για τις αρετές που ενδεχομένως έχουμε.
Όπως αντιλαμβάνεσαι, αυτή η μέθοδος ταιριάζει πολύ στους χριστιανούς. Αυτούς που έχουν πνευματικά ενδιαφέροντα. Κι αυτούς ο διάβολος τους συλλαμβάνει στα δίχτυα του είτε με την υπερηφάνεια, είτε για την κατάκριση. Φοβερός πράγματι και απαίσιος εχθρός ο διάβολος. «Στώμεν καλώς». Κι αν μάλιστα είμαστε πιστοί «στώμεν μετά φόβου».

Πόλεμος κατά του σατανά, Χριστοδούλου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος,
Εκδόσεις Χρυσοπηγή

[...] Οι λογισμοί επιδιώκουν να αποτρέψουν από την αρετή εκείνον που την ασκεί. Σ’ αυτήν την περίπτωση έρχεται ο διάβολος «υποβάλλων μνήμην» της προηγούμενής του ζωής ή των υποχρεώσεών του ή των ανέσεων της αμαρτωλής συμπεριφοράς, για να απογοητεύσει και να μαράνει το ζήλο.
Τον Μ. Αντώνιο πολεμούσε ο διάβολος και «επείραζεν αυτόν από της ασκήσεως καταγαγείν, υποβάλλων μνήμην των κτημάτων, της αδελφής την κηδεμονίαν, του γένους, την οικειότητα, φιλαργυρίαν, φιλοξενίαν, τροφής την ποικίλην ηδονήν και τας άλλας ανέσεις του βίου και τέλος το τραχύ της αρετής και ως πολύς αυτής εστίν ο πόνος...» (ΒΕΠΕΣ 33, 14). Δηλαδή ο διάβολος εκμεταλλεύεται ό,τι στερείται κανείς και ό,τι του λείπει χάριν της αρετής. Ποσές φορές καθώς αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε τον δρόμο του Χριστού δεν μας έρχονται στο νου σκηνές από την προηγούμενή μας ζωή, τη ζωή χωρίς περιορισμούς, τη ζωή των ποικίλλων ανέσεων;
Ο δρόμος της αρετής είναι τραχύς και δύσβατος. Ενώ ο δρόμος της αμαρτίας λεωφόρος ευρεία. Έτσι ο διάβολος εργάζεται πυρετωδώς. Θέλει να μας ρίξει κάτω. Και όταν δει ότι η πρώτη αυτή μέθοδος δεν έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα, τότε στρέφεται στους προτρεπτικούς λογισμούς της αμαρτίας. Τους ρυπαρούς και ακάθαρτους με τους οποίους ο νους του ανθρώπου πολιορκείται. Και είναι τυραννική αυτή η πολιορκία. Ποιος δεν την έχει δοκιμάσει; Εκεί που δεν το περιμένεις, σκέπτεσαι κάτι πονηρό. Διερωτάσαι κατόπιν πώς σου ήλθε μια τέτοια σκέψη. Το πράγμα είναι απλό: Ο ακοίμητος εχθρός διάβολος την έσπειρε. Ίσως να τον βοήθησες και συ. Ίσως όχι. Πάντως εκείνος είναι ο κύριος δράστης. Βρήκε τη θύρα της διανοίας σου αφύλακτη και εισχώρησε. Έσπειρε το ζιζάνιο και εντός ολίγου εκείνο φύτρωσε. Και απειλεί να καταπνίξει τα απαλά ρόδα της αρετής.
Αλλ’ ο διάβολος προχωρεί ακόμη περισσότερο. Μας επιτίθεται με λογισμούς, που προτρέπουν ευθέως προς την αμαρτία. Μας υποβάλλει σκέψεις, που ερεθίζουν την ψυχή μας, σκέψεις που γεννούν εφάμαρτες επιθυμίες. Ο πόλεμος αυτός είναι σωστό μαρτύριο. Ταράσσεται ο νους μας και η ψυχή μας αγωνιά. Η φαντασία οργιάζει και εικόνες, πρόσωπα και πράγματα παρατάσσονται μπροστά μας και μας εξωθούν σε ό,τι λυπεί το Θεό και σημαίνει ήττα και πτώση.
Πώς θα αντιμετωπίσουμε την κατάσταση; Κατ’ αρχάς πρέπει να διευκρινήσουμε ότι αυτή καθ’ αυτή η προσβολή του νου μας από τους πονηρούς λογισμούς δεν συνιστά απαραίτητα και δική μας ενοχή. Εφ’ όσον, εννοείται, τους αποδιώκουμε αμέσως. Αμαρτία έχουμε όταν υιοθετούμε τους λογισμούς. Όταν αρεσκόμαστε να τους σκεπτόμαστε και να τους προσέχουμε.
Ο διάβολος με τη μέθοδο των κακών λογισμών κάνει θραύση. Τα θύματά του είναι αμέτρητα. Η ανοιχτή θύρα των λογισμών εισάγει στην καρδιά τα θανατηφόρα μικρόβια της αμαρτίας, σκοτίζει τη διάνοια, ταράσσει την καρδιά και καθιστά τον άνθρωπο εύκολη λεία του αντιδίκου. Γι’ αυτό εν όψει των πονηρών διαλογισμών ας μη διστάσουμε να εκπέμψουμε το σωτήριο S.O.S. Και η βοήθεια θα έλθει γρήγορα. Από μεν τον Κύριο δια της ενδυναμούσης χάριτος. Από δε τον εαυτό μας δια της γρηγορούσης ψυχής.

Πόλεμος κατά του σατανά, Χριστοδούλου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος,
Εκδόσεις Χρυσοπηγή