ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 13
Στίχ. 31-35. Απειλές του Ηρώδη. Θρήνος για την Ιερουσαλήμ.
13.35 ἰδοὺ ἀφίεται ὑμῖν(1) ὁ οἶκος ὑμῶν(2) έρημος(3).
λέγω δὲ(4) ὑμῖν, οὐ μὴ με ἴδητέ ἕως αν ἥξη ὅτε εἴπητε,
Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι κυρίου(5).
35 Γι’ αυτό ο τόπος σας θα ερημωθεί.
Σας βεβαιώνω πως δε θα με δείτε πια,
ώσπου να ’ρθεί ο καιρός που θα πείτε,
ευλογημένος αυτός που έρχεται
σταλμένος απ’ τον Κύριο!»
(1) Αφήνεται σε σας· έχετε αυτόν εξ’ ολοκλήρου δικό σας
με την φροντίδα να τον προστατεύετε μόνοι σας, διότι ο Θεός
δεν θα διαμένει πλέον σε αυτόν και δεν θα τον προστατεύει (p).
(2) Η πόλη Ιερουσαλήμ (p). Κανείς πλέον δεσμός δεν συνδέει
αυτήν με το Θεό, ώστε να ονομάζει αυτήν σπίτι του (L).
Όμοιος με αρπακτικό πτηνό, που πετά πάνω από το θύμα του,
ο εχθρός απειλεί τους κατοίκους της Ιερουσαλήμ. Ο Ιησούς ο οποίος προστάτευε
αυτούς μέχρι τώρα κάτω από τα φτερά του, αποσύρεται
και παραμένουν τώρα ακάλυπτοι, εγκαταλελειμμένοι στο να υπερασπίζουν
μόνοι τους εαυτούς τους. Η έννοια αυτή εκφράζεται στο πρώτο μισό του σ. 35 (g).
Και ο ναός για τον οποίο καυχιόντουσαν, περιλαμβάνεται στο σπίτι τους.
Είχαν μεταβάλλει αυτόν από οίκο του Θεού σε οίκο εμπορίου και σε σπήλαιο ληστών.
(3) Η λέξη δεν φαίνεται να είναι αυθεντική, αλλά αποτελεί γλώσσα
(λέξη-κείμενο) που μπήκε στο κείμενο από το περιθώριο του χειρογράφου.
Όταν ο Χριστός φύγει και απομακρυνθεί από ένα μέρος,
οσοδήποτε και αν είναι αυτό με επιμέλεια προετοιμασμένο και πολυσύχναστο,
μεταβάλλεται σε έρημο.
(4) Αντιθετικός σύνδεσμος=Φεύγω, αλλά μην εκλαμβάνετε την αναχώρηση
αυτή ως σύντομη απουσία. Σας διακηρύσσω ότι δεν θα με δείτε για πολύ (g).
(5) Τρεις διαφορετικές εξηγήσεις δόθηκαν στο «όταν πείτε· ευλογημένος… Κυρίου».
α) Ελάχιστα πιθανή ερμηνεία: Μετά τον εδώ διάλογο με τους Φαρισαίους
«αφού περιόδευσε την Ιουδαία… επέστρεψε πάλι στα Ιεροσόλυμα·
τότε λοιπόν, τότε κάθισε στο πουλάρι και όχλοι πολλοί και παιδιά
κάτω από την εφηβεία… βάδιζαν μπροστά του και έλεγαν τιμητικά… Ωσαννά…
ευλογημένος ο ερχόμενος… Επομένως τότε λέει ότι θα τον δουν πάλι,
όταν φτάσει ο καιρός του Πάθους» (Κ).
β) Κατά την δευτέρα παρουσία, όταν «βλέποντας αυτόν να έρχεται
από τους ουρανούς με τη θεϊκή δόξα και με την συνοδεία αγγέλων,
θα αναγκαστούν να ομολογήσουν ότι αυτός είναι ο ευλογημένος που έρχεται
στο όνομα του Κυρίου, του Πατέρα του» (Ε).
γ) Για τελειώσει η απουσία μου από εσάς, θα χρειαστεί να δώσετε τους εαυτούς
σας σε μένα, με την μεταβολή των διαθέσεών σας απέναντί μου,
οπότε θα με επικαλεστείτε με φωνή μετάνοιας και ευλάβειας (g).
Αναφέρεται λοιπόν στην διαμέσου των αιώνων επιστροφή των Ισραηλιτών στον Ιησού (p).
Η τελευταία ερμηνεία είναι πιο σοβαρή.

Ο π. Χερουβείμ Κωνσταμονίτης διηγήθηκε:

Είχε διορατικό χάρισμα ο Γέροντας (ο Ηγούμενος Φιλάρετος Κωνσταμονίτης).

Όταν εξομολογούσε, ενίοτε έλεγε:
– Ναι, καλά, αλλά εκείνο που πήρες, να το επιστρέψης. Εκείνο που έκανες δεν σκεφτόσουν να το εξομολογηθής.

Πολλούς, που πρώτη φορά έρχονταν να εξομολογηθούν, τους αποκαλούσε με τα ονόματά τους. Επίσης είχε καλλιεργήσει και τη νοερά προσευχή.

Όταν είχε γεράσει και δεν μπορούσε να ανέβη τις σκάλες, περίμενε στο πρώτο σκαλοπάτι και κατόπιν σαν πουλί ανέβαινε επάνω.

Ο φύλακας άγγελός του τον ανέβαζε.

Ένα βράδυ που συνέβη το ίδιο τον άκουσα να λέη:
– Σε κουράζω και σένα, Άγγελέ μου!

(από το βιβλίο “Από την Ασκητική και Ησυχαστική Αγιορείτικη παράδοση”, Άγιον Όρος, 2011. Φωτογραφία: Αρχιμανδρίτης Φιλάρετος, 1890-1963, ηγούμενος της Μονής Κωνσταμονίτου, φωτογραφία: Αγιορειτική Φωτοθήκη)

Είναι οι γάμοι μεταξύ Ορθοδόξων και ετεροδόξων. Είναι γάμοι ανάγκης και «κατ’ οικονομίαν» τελούμενοι, τους οποίους επιβάλλουν οι σύγχρονες συνθήκες ζωής και οι ειδικές σχέσεις που δημιουργούνται σε χώρες στις οποίες ορθόδοξοι συγχρωτίζονται με ετεροδόξους και τανάπαλιν. Η Εκκλησία μας, για ν’ αποστρέψει μεγαλύτερα κακά (την προσχώρηση Ορθοδόξων σε ετερόδοξες Εκκλησίες και κοινότητες, την παράνομη συμβίωση κ.λπ.) επιτρέπει την κατ’ οικονομίαν σύζευξη των μελών της με ετεροδόξους, με την προϋπόθεση το μυστήριο να τελεσθεί κατά το ορθόδοξο λειτουργικό τυπικό, τα δε παιδιά που θα γεννηθούν από το γάμο ν’ ανατραφούν ορθοδόξως. Τα ίδια φυσικά απαιτεί και η Ρωμαϊκή Εκκλησία από τα δικά της μέλη. Οι Προτεστάντες δεν πολυσκοτίζονται. Το προβληματικό όμως στις περιπτώσεις αυτές από ορθόδοξης πλευράς είναι πώς επιτρέπεται σ’ έναν ετερόδοξο, που δεν ανήκει στην Εκκλησία, να τελέσει ορθόδοξο μυστήριο. Είπαμεν, όμως, κατ’ οικονομίαν!

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 281)

470. Όταν εξορκίζεις τον Διάβολο στο όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, τότε το όνομά του, γλυκύτατο για μας τους πιστούς και φοβερώτατο για τους δαίμονες, μόνο του ενεργεί, σαν δίκοπο σπαθί. Επίσης, όταν ζητής κάτι από τον Ουράνιο Πατέρα ή κάνης κάτι στο όνομα του Κυρίου Ιησού Χριστού, τότε ο Ουράνιος Πατήρ, χάρις στο όνομα του αγαπημένου του Υιού, θα σου δώση το κάθε τι εν Αγίω Πνεύματι, αρκεί να εφαρμόζης τις εντολές του Ευαγγελίου και να αναγνωρίζης την αναξιότητά σου. Γιατί, όπου και όταν το όνομα του Θεού χρησιμοποιήται με πίστι, δημιουργεί δυνάμεις. Το αληθινό όνομα του Θεού, αυτό είναι: δύναμις.

471. Μερικοί ρωτούν: «Γιατί μνημονεύουμε τα ονόματα των κεκοιμημένων και των ζώντων στις προσευχές που κάνουμε γι’ αυτούς; Ο Θεός, σαν παντογνώστης που είναι, ξέρει τα ονόματά τους και τις ανάγκες καθενός». Αλλά αυτοί που μιλούν έτσι, ξεχνούν ή δεν γνωρίζουν τη σημασία της προσευχής, τη σημασία κάθε λέξεως που πηγάζει από την καρδιά. Ξεχνούν ότι η δικαιοσύνη και το έλεος του Θεού κινούνται με αφορμή την ολοκάρδιο προσευχή μας. Ότι ο Θεός, μέσα στην αγαθότητά του, καταγράφει προς όφελος του μεταστάντος ή κεκοιμημένου αδελφού μας την προσευχή αυτή, γιατί όλοι είμαστε μέλη της μιας Εκκλησίας, του ενός Μυστικού Σώματος. Αυτοί δεν έχουν υπ’ όψι τους ότι επίσης η «ἐκκλησίᾳ πρωτοτόκων, των ἐν οὐρανοῖς ἀπογεγραμμένων» (Εβρ. ιβ’ 23), μέσα στην αγάπη της, συνεχώς δέεται στον Θεό για μας και ρητά μνημονεύε ενώπιον του Θεού το όνομα κάθε προσευχομένου για τα μέλη της πιστού, ανταποδίδοντας τη δική μας μνημόνευσι. Εμείς μνημονεύουμε τα ονόματά τους και αυτοί τα δικά μας. Κάθε λέξις πίστεως και αγάπης, στην προσευχή, έχει πολλή δύναμι. «πολὺ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουμένη» (Ιακ. ε’ 16).

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 199-200)

Το ιδεώδες είναι να μένουν άγαμοι. Όταν οι κληρικοί δεν έχουν οικογενειακές φροντίδες και περισπασμούς, όταν δεν είναι δεμένοι με γυναίκες και παιδιά, θα είναι ελεύθεροι να αφοσιωθούν ολόψυχα και απερίσπασπα στην υψηλή διακονία, στην οποία η χάρη του Αγίου Πνεύματος τους έχει αναδείξει.

Καθόσον όμως, κατά τους λόγους του Κυρίου, όλοι δεν μπορούν να σηκώσουν τον βαρύ της παρθενίας και της συνημμένης αγαμίας ζυγό, άνδρες δε φυσιολογικοί είναι πολύ δύσκολο ν’ αφήσουν ανικανοποίητες τις ορμές της φύσεως και ν’ αντέξουν οπό καθημερινό πύρωμα της σάρκας, η Ορθόδοξη Εκκλησία στην επιθυμία της να προφυλάξει τον κλήρο της από αταξίες σαρκικές και σκάνδαλα διασύροντα την περιωπή της ιερωσύνης και σκανδαλίζοντα το ποίμνιο, επιτρέπει το γάμο στους διακόνους και τους πρεσβυτέρους, απαγορεύουσα τούτον μόνο στούς αρχιερείς, οι οποίοι πρέπει να προέρχονται από τις τάξεις των παρθένων (μοναχών). Το τελευταίο αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι ο γάμος είναι ασυμβίβαστος προς την ιεροσύνη, αφού οι δύο πρώτοι ιερατικοί βαθμοί τελούν γάμο, εις δε την αρχαία Εκκλησία υπήρχαν και έγγαμοι αρχιερείς (ένα μυστήριο δεν μπορεί να συγκρούεται με άλλο), αλλά και για άλλους μεν λόγους σκοπιμότητας, κυρίως όμως για να μένουν απερίσπαστοι στην υψηλή διακονία τους. Άλλωστε η ηλικία προσέλευσης στην αρχιερωσύνη και η υποτιθέμενη άσκησή τους ως μοναχών, εγγυώνται κατά τεκμήριο τη σώφρονα και ενάρετη διαγωγή τους.

Γάμος μετά την ιεροσύνη και δεύτερος σε περίπτωση χηρείας δεν επιτρέπονται. Τα θέματα βέβαια αυτά καθώς και ο γάμος των αρχιερέων είναι ζητήματα που μπορούν -αν παραστεί ανάγκη- να συζητηθούν από την Εκκλησία.

Σε αντίθεση με την Ορθόδοξη Εκκλησία, η Λατινική απαγορεύει το γάμο και στους τρείς ιερατικούς βαθμούς, πράγμα βέβαια στη φιλοσοφία του ορθό, όμως στην πρακτική του άκρως επικίνδυνο, για τους λόγους που αναφέραμε πιο πάνω. Αν η αγαμία γενικά είναι δυσβάστακτος θεσμός για κάθε εποχή, σήμερα που ο κοινωνικός βίος έχει εξελιχθεί και επιταχυνθεί, η ζωή των άγαμων κληρικών σε μεγάλες ιδίως κοινωνίες γίνεται πολύ προβληματική, δεν είναι δε λίγοι οι κληρικοί της Ρωμαϊκής Εκκλησίας, οι οποίοι ζητούν από τον Πάπα άδεια να λάβουν νόμιμη σύζυγο στα πλαίσια του μυστηρίου του γάμου.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 280-281)

«Ποια είναι αυτή… η αρωματισμένη με σμύρνα… και κάθε αρωματική σκόνη…;» (Άσμα 3:6)

Στη Ρουμανία υπάρχει μια απέραντη κοιλάδα, στην οποία καλλιεργούν μόνο τριαντάφυλλα. Το άρωμα που πλημμυρίζει όλη την κοιλάδα την εποχή που ανθίζουν οι τριανταφυλλιές είναι τόσο δυνατό, ώστε αν μείνεις εκεί για λίγα μόνο λεπτά της ώρας, οπουδήποτε πας την υπόλοιπη μέρα, οι άνθρωποι που θα σε πλησιάσουν θα ξέρουν πως ήσουν εκεί. Παίρνεις μαζί σου το άρωμα της κοιλάδας και το μεταφέρεις όπου πας.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με το χριστιανό, που έχει στο θρόνο της καρδιάς του τον Κύριο, που οι μοσχοβολιές της παρουσίας Του τον κατακλύζουν. Ο απ. Παύλος γράφει: «Αλλά δόξα στο Θεό που μας κάνει πάντοτε να θριαμβεύουμε με τη δύναμη του Χριστού, και που χρησιμοποιώντας εμάς, σκορπά σε κάθε τόπο το άρωμα της γνώσης του Χριστού» (Β’ Κορ. 2:14). Είμαστε μια ευωδιά Χριστού, συνεχίζει, προς όλους. Σ’ όσους θέλουν να το δεχτούν προς όφελός τους και σε όσους δε θέλουν προς ζημία τους. Μια ευωδιά Χριστού, φυσικά, είμαστε εφόσον δε συμμορφωνόμαστε με τον αιώνα τούτο, αλλά μεταμορφωνόμαστε, εκτελώντας το θέλημά Του.

«Η σοφία του ανθρώπου τον κάνει δυνατό, η γνώση του το σφρίγος του αυξάνει» (Παρ. 24:5)

- Αν γλιστρήσει το πόδι σου, μπορείς να επανακτήσεις την ισορροπία σου. Μα αν γλιστρήσει η γλώσσα σου, δεν μπορείς να πάρεις πίσω τα λόγια σου.
- Αν δε μείνω σταθερός στη διατήρηση των αρχών μου, τότε θα παρασύρομαι με το παραμικρό από το καθετί.
- Ο Θεός έθεσε την εκκλησία μέσα στον κόσμο. Ο Σατανάς προσπαθεί να βάλει τον κόσμο μέσα στην εκκλησία.
- Ο άνθρωπος πρέπει να είναι αρκετά μεγάλος ώστε να παραδεχτεί τα λάθη του, αρκετά σοφός ώστε να διδαχτεί απ’ αυτά, κι αρκετά δυνατός ώστε να τα διορθώσει.
- Αν ο Θεός σε κάλεσε, μη γυρίζεις πίσω να δεις ποιος σε ακολουθεί.
- Ο Κύριος πήγε να προετοιμάσει τόπο για μας, αλλά εμείς πρέπει να προετοιμάσουμε τους εαυτούς μας για εκείνο τον τόπο.
- Ο καθένας μπορεί να κάνει λάθη, αλλά μόνο οι ανόητοι τα επαναλαμβάνουν.
- Πλούτος πραγματικός είναι της καρδιάς ο πλούτος, όχι του πορτοφολιού.

(Εκδόσεις «Ο Λόγος»)

467. Ο εχθρός καθημερινά και αμείλικτα διώκει την πίστι μου, την ελπίδα μου και την αγάπη μου. Διώκεσαι, πίστις μου. Διώκεσαι, ελπίδα μου. Διώκεσαι, αγάπη μου. Ανδρίζου, πίστις. Ανδρίζου, ελπίδα. Ανδρίζου, αγάπη. Θάρρος, πίστις. Θάρρος, ελπίδα. Θάρρος, αγάπη. Ο Κύριος είναι υπερασπιστής σας. Ο εχθρός θα καταισχυνθή και θα φύγη, χωρίς να έχη επιτύχει τίποτε.

468. Ο Θεός στον πιστό: «Είμαι ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, η ζωή σου, η ειρήνη σου, η χαρά σου, η ευλογία σου. Ό,τι έχεις και δεν έχεις σ’ αυτόν τον κόσμο. Να είσαι λοιπόν στραμμένος προς εμένα με σέβας και με αγάπη. Μη με προσβάλλεις στο πρόσωπο του πλησίον σου. Μην περιμένεις από αλλού ό,τι έχεις ανάγκη. Εγώ έκτισα τα πάντα. Εγώ μπορώ να μεταβάλω τις πέτρες σε άρτους και να κάμω να ξεπηδήση νερό από τον βράχο. Μείνε λοιπόν πάντοτε μαζί μου, για να απολαμβάνης ειρήνη και χαρά. Ποτέ δεν θα διαψεύσω την εμπιστοσύνη σου. Πάντοτε θα σε γαληνεύω και θα σου δίνω νέα ζωή».

469. Αν μοιράζεσαι ό,τι έχεις με τον αδελφό σου, αν σε συνδέη μαζί του η αγάπη, όλες οι ευλογίες του Θεού είναι πάνω σου. «ὅτι ὅσα ἂν αἰτήσετε τὸν Πατέρα ἐν τῷ ὀνόματί μου, δώσει ὑμῖν» (Ιω. ιε’ 16). «τὰ ἐμὰ πάντα σά ἐστι καὶ τὰ σὰ ἐμά» (Ιω. ιζ’ 10).

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 198-199)