ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗΣ
Μ. ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ
π. Νικόλαος
Δευτέρα: 12.15-2 μ. & 7-10 μ.μ.
Τρίτη: 12.15-2 μ. & 8.45 - 10 μ.μ.
Τετάρτη: 8.40 - 10 μ.μ.
Πέμπτη: 12.15-2 μ. & 7-10 μ.μ.
Παρασκευή:12.15 -2 μ.
Σάββατο: 12.15-2.30μ. & 7-9.30 μ.μ.

Κυριακή: 7.30-9 βράδυ
π. Γεώργιος
Τετάρτη απόγευμα & καθημερινές πριν και μετά τις Ιερές Ακολουθίες

 

ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

Πρόγραμμα Ακολουθιών - 2η Θεία Λειτουργία

Κάθε ΚΥΡΙΑΚΗ τελείται

στον Άγιο Σώστη

και

ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

ΣΤΙΣ 10.30 - 11.40 Π.Μ.

E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

ΚΗΡΙΝΘΟΣ KAI ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟΙ ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ (ΣΙΜΩΝ, ΔΟΣΙΘΕΟΣ, ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ)
Στο τέλος του πρώτου χριστιανικού αιώνα έζησε κι έδρασε ο Κήρινθος, πρόσωπο σκοτεινό, που όμως έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των αιρέσεων, όπως μαρτυρούν οι πολλές αλλά σύντομες αναφορές των μεταγενέστερων εκκλησιαστικών συγγραφέων. Κινήθηκε γενικά στο μεταίχμιο αιρέσεως (ιουδαϊκής κυρίως), γνωστικισμού και ανατολικών θρησκειών. Τα χριστιανικά του στοιχεία δεν ορίζουν, δεν θεμελιώνουν, τη διδασκαλία του, αλλά μάλλον την εμπλουτίζουν. Τη διδασκαλία του, που είναι περίεργο και όχι πάντοτε αρμονικό κράμα, εμπνεύσθηκε στην Αίγυπτο, που σπούδασε, και στη Μικρασία, όπου έδρασε. Και στις δύο χώρες το κλίμα του συγκρητισμού ήταν έντονο. Ερευνητές, όπως η S. Petrement, θεωρούν τον Κήρινθο, καθώς και τους λίγο προγενέστερους γνωστικούς Σίμωνα, Μένανδρο και Δοσίθεο, πολύ στενά συνδεδεμένους με το χριστιανισμό, τον οποίο ο γεννώμενος η συντασσόμενος γνωστικισμός ακολουθούσε βήμα προς βήμα. Ο Κήρινθος εμφανίζεται δέκτης ιωαννείων αντιλήψεων, τις οποίες οδηγεί στα άκρα κι έτσι στο σημείο τούτο έχομε μάλλον κακοδοξία παρά κάτι το όλως διαφορετικό από το χριστιανισμό. Γενικά στο πρόσωπο του Κηρίνθου διαπιστώνομε τις απαρχές του χριστιανίζοντος γνωστικισμού, του γνωστικισμού δηλ. που συνειδητά ή ασυνείδητα πορεύεται παράλληλα προς την Εκκλησία και κάποτε εμφανίζεται ως ο κατ’ εξοχήν χριστιανισμός στους ίδιους τους κόλπους της.
Η παράδοση θέλει τον Κήρινθο συντάκτη χαμένου Ευαγγελίου, το οποίο ήταν απλή διασκευή του κατά Ματθαίον με χαρακτήρα μάλλον ιουδαϊκό παρά γνωστικό (Bardy). Στον Κήρινθο αποδίδονται αντιλήψεις, σύμφωνα με τις οποίες ο Ιησούς ήταν ψιλός (=σκέτος) άνθρωπος, γεννήθηκε φυσιολογικά κι έλαβε με μορφή περιστεράς το Χριστό κατά το βάπτισμα. Ο Ιησούς κήρυξε τον Πατέρα κι έπειτα χωρίσθηκε από το Χριστό για να σταυρωθή και να αναστηθή. Ο Κήρινθος ήταν ηδονιστής, φιλοσώματος και, όσο γνωρίζομε, ο αρχαιότερος από τους συγγραφείς που δέχονταν τη βασιλεία του Χριστού επίγεια (χιλιαστής). Ιδιαίτερη σημασία έχει ότι ο Κήρινθος είναι ο πρώτος η εκ των πρώτων που διέκριναν το δημιουργό Θεό από τον αληθινό Θεό. Πολύ πιθανόν, σύμφωνα με την πληροφορία και του Ιππολύτου, να ήταν εβιωναίος και πιθανώς ηγέτης ομάδας Νικολαϊτών, δηλαδή αντινομιστών, μολονότι ο ίδιος δεν απέρριπτε τελείως την Παλαιά Διαθήκη (Επιφανίου, Πανάριον 28, 5,11. Ειρηναίου, Έλεγχος 3,3,4. Ευσεβίου, Εκκλησ. ιστορία Γ΄ 28,4. Ιππολύτου, Φιλοσοφούμενα Ζ΄ 33-35).
Πριν από τον Κήρινθο έζησαν και δίδαξαν ο Μάγος Σ ί μ ω ν, ο Δ ο σ ί θ ε ο ς και ο Μ έ ν α ν δ ρ ο ς, που θεωρούνται γενάρχες και θεμελιωτές του γνωστικισμού και μάλιστα του χριστιανίζοντος γνωστικισμού.
Το Σ ί μ ω ν α Μάγο γνωρίζομε από τις Πράξεις (8,9-29). Καταγόταν από τη Σαμάρεια (Ιουστίνου, Απολογία Α΄26), ασκούσε το επάγγελμα του μάγου, χαρακτηριζόταν «δύναμις του Θεού η καλουμένη μεγάλη», δίδασκε τις αντιλήψεις του, επιζητούσε την υποκατάσταση της Εκκλησίας, έκανε ταξίδια, θεωρήθηκε στη Ρώμη θεός κι έγραψε το έργο Μεγάλη απόφασις. Τούτο, που εκτιμάται ως θεμελιώδες έργο του γνωστικισμού, σώζεται αποσπασματικά στα Φιλοσοφούμενα του Ιππολύτου (ΣΤ΄9). Επισημαίνεται όμως ότι τα αποσπάσματα αυτά εκπροσωπούν παράφραση του αρχικού έργου. Εν τούτοις παρέχουν γενική εικόνα του συστήματος του Σίμωνα, που ήταν παράδοξο συνονθύλευμα ανατολικοθρησκευτικών, φιλοσοφικών και μάλιστα κοσμολογικών αντιλήψεων. Σύμφωνα με αυτό ο Θεός είναι «πυρ φλεγον» (Δευτερον. 4,24), ουσία νοερά, που από δύναμη μπορεί να γίνη ενέργεια. Έτσι δημιουργείται σειρά ανωτέρων όντων, οι α ι ώ ν ε ς. Σ’ αυτούς παρεμβάλλεται η Σ ι γ ή (αρρενόθυλυ ον), από την οποία προήλθε η Έ ν ν ο ι α ή Ελένη. Η Έννοια και ο κόσμος ολόκληρος είναι δέσμιος των δημιουργών αγγέλων και τυραννούνται από αυτούς. Την απελευθέρωση Έννοιας και κόσμου γενικά μπορεί να πραγματοποιήση μόνον ο Σίμων, διότι μόνον αυτός έχει τη δύναμη που έχει και ο Θεός. Επομένως ο Σίμων είναι ο ίδιος λυτρωτής, είναι Χριστός και όχι μαθητής του Χριστού. Αυτό δείχνει ότι ο Σίμων είχε μόνο έμμεσα σχέση με το Χριστιανισμό, αν και δεν κατανοείται χωρίς αυτόν. Χρησιμοποιεί αυθαίρετη και άμετρη αλληγορική ερμηνεία της ΠΔ, εκφράζει γενικά αντιιουδαϊκό και αντινομικό πνεύμα, που χαρακτηρίζει σχεδόν όλους τους γνωστικούς.
O σαμαρείτης Δ ο σ ί θ ε ο ς υπήρξε μαθητής και σύγχρονος του Σίμωνα, έδρασε πριν και μετά την ανάσταση του Κυρίου, άφησε έργα που χάθηκαν, δίδασκε ότι είναι ο Χριστός, για τον οποίο προφήτευσε ο Μωυσής, και δεν απέρριπτε το μωσαϊκό νόμο. Οι οπαδοί του, δοσιθεανοί, πίστευαν ότι δεν θα πεθάνουν.
Ο τρίτος πρόδρομος του χριστιανίζοντος γνωστικισμού, ο Μ έ ν α ν δ ρ ο ς, από τη Σαμάρεια και αυτός, ήταν μαθητής και συνεργάτης του Σίμωνα κι έδρασε στην Αντιόχεια. Δίδασκε ότι η πρώτη δύναμη παραμένει για όλους άγνωστη, ότι ο ίδιος στάλθηκε για να γίνη σωτήρας του κόσμου, ότι την απαραίτητη για το έργο του μαγεία παρέλαβε από την Έννοια, ότι όσοι βαπτίζονταν στο βάπτισμά του θα γίνουν αθάνατοι και άφθαρτοι. Τη διδασκαλία του συνέχισαν ο Σατουρνείλος και ο Βασιλείδης, που καλλιέργησε συνειδητά το χριστιανίζοντα γνωστικισμό. (Πατρολογία Α σ.165-167)
ΚΑΡΠΟΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΦΑΝΗΣ
Η ακμή του γνωστικισμού αρχίζει με την ανατολή του Β' αι. μ.Χ. Στους πρώτους ονομαστούς δασκάλους του καταλέγεται ο Καρποκράτης, που έδρασε στην Αλεξάνδρεια, τη μεγάλη αυτή χοάνη θρησκευτικών και φιλοσοφικών ρευμάτων και δια τούτο κατάλληλο χώρο για να γίνη λίκνο του γνωστικισμού. Η ακμή του Καρποκράτη τοποθετείται στους χρόνους του αυτοκράτορα Αδριανού (117-138). Στην Αλεξάνδρεια ήταν γνωστός ως φιλόσοφος και μάλιστα διδάσκαλος της πλατωνικής φιλοσοφίας, από την οποία επηρεάσθηκε. Νυμφεύθηκε την Αλεξάνδρεια από τη Σάμη της Κεφαλληνίας και απέκτησε υιό, τον Επιφάνη, που έγινε και συνεχιστής του. Πρέπει όμως να υπογραμμίσομε την πρόσφατη υπόθεση του Η. Kraft, σύμφωνα με την οποία δεν υπήρξε γνωστικός με το όνομα Καρποκράτης, αλλά γνωστική σχολή που πήρε το όνομα του αιγυπτιακού Θεού Harpocrate.
Ο Ε π ι φ ά ν η ς είναι από τους αρχαιότερους γνωστικούς συγγραφείς, των οποίων σώθηκαν αποσπάσματα. Μολονότι δε πέθανε σε ηλικία 17 ετών, προσπάθησε να δώση μορφή στη διδασκαλία του πατέρα του. Από τα αποσπάσματα πληροφορούμεθα ότι ο Καρποκράτης θεωρούσε τον Ιησού φυσικό υιό της Μαρίας και του Ιωσήφ, δικαιότερο από τους άλλους ανθρώπους και ελευθερωμένο από την καταδυνάστευση των αγγέλων, που δημιούργησαν τον κόσμο. Οι δύο γνωστικοί ήσαν αυστηροί αντινομιστές και κήρυκες της απελευθερώσεως της ψυχής μέσω της αμαρτίας και των οργίων, εις τα οποία παρέδιδαν το σώμα προς φθορά. Τα όργια και μάλιστα τα σεξουαλικά σε ειδικά οργανωμένα δείπνα, προϋποθέτουν αφ’ ενός μυστηριακό χαρακτήρα των δείπνων αυτών και αφ’ ετέρου αντιλήψεις περί κοινοκτημοσύνης πραγμάτων και γυναικών.
Ο Επιφάνης, που μετά το θάνατό του τιμήθηκε σαν θεός στην Κεφαλληνία, φέρεται ως συντάκτης «συγγραμμάτων», από τα οποία μνημονεύεται μόνο ένα, το Περί δικαιοσύνης (Κλήμης Αλεξ., Στρωματείς Γ΄2).
ΒΑΣΙΛΕΙΔΗΣ
Ο Βασιλείδης είναι ο πρώτος από τους τέσσερες κορυφαίους εκπροσώπους του χριστιανίζοντος γνωστικισμού (οι άλλοι: Ουαλεντίνος, Μαρκίων, Βαρδεσάνης). Έδρασε στην Αλεξάνδρεια (120-145), είχε γνώση της ελληνικής φιλοσοφίας, η οποία τον επηρέασε, και συνέβαλε πολύ στη διάδοση του γνωστικισμού στους κόλπους της νεαρής ακόμη Εκκλησίας. Και μόνο το γεγονός ότι έγραψε Ευαγγέλιον, Eξηγητικά εις αυτό, Ψαλμούς και Ωδές αποδεικνύει τη διάθεσή του να δράση στο χώρο της Eκκλησίας και να την υποκαταστήση με τη γνώση που προσέφερε.
Τα έργα του αυτά, έκτος από αποσπάσματα των Eξηγητικών, χάθηκαν. Έτσι αδυνατούμε να σχηματίσομε ικανοποιητική εικόνα της διδασκαλίας του, την οποία δίδουν βέβαια ο Ειρηναίος (Έλεγχος A΄24) και ο Ιππόλυτος (Φιλοσοφούμενα Ζ΄14 εξ.), αλλά ο καθένας με πολύ διαφορετικό τρόπο. Ο πρώτος αποδίδει, φαίνεται, πιστότερα το Βασιλείδη, ενώ ο δεύτερος καταγράφει μάλλον αντιλήψεις μαθητών του Βασιλείδη και τονίζει την εξάρτησή του από την αριστοτελική φιλοσοφία.
Ο Βασιλείδης ήταν φορέας «αποκρύφου» παραδόσεως του Ματθία και Γλαυκία και τόνιζε τη μεγάλη απόσταση μεταξύ ανώνυμου Θεού, που είναι αγέννητος, και του αισθητού κόσμου. Η θέση αυτή δεν προϋποθέτει δυαλισμό, που μάλιστα συνιστά κοινό τόπο του γνωστικισμού. Η γνώση του τρόπου με τον οποίο προήλθε ο κόσμος και μάλιστα του τρόπου με τον οποίο ο Ιησούς απέφυγε τη σταύρωση αποτελεί αυτοματικά μοναδικό όρο σωτηρίας του ανθρώπου. Κατά τον Ειρηναίο ο ανώνυμος και αγέννητος Πατήρ προβάλλει τον πρωτότοκο Υιόν, από τον οποίο προέρχεται ο Λόγος. Από αυτόν δε η Φρόνησις και από αυτήν η Σοφία και Δύναμις. Από τις τελευταίες προήλθαν οι δυνάμεις, οι αρχές και οι άγγελοι, και από αυτά ο πρώτος ουρανός. Άλλοι άγγελοι πάλι δημιούργησαν σειρά ουρανών, οι οποίοι φθάνουν τους 365, όσες οι ημέρες του έτους. Έτσι έχομε τη συγκρότηση του πληρώματος. Οι άγγελοι που δημιούργησαν τον τελευταίο και ορατό σ’ εμάς ουρανό έχουν και την ευθύνη για τον κόσμο, τον οποίο μοίρασαν μεταξύ τους και κατευθύνουν. Επειδή όμως ο αρχηγός τους θέλησε να υποτάξη όλα τα τμήματα—έθνη, επαναστάτησαν οι λοιποί άγγελοι με αποτέλεσμα την αναστάτωση στον κόσμο. Ο άγγελος μάλιστα με τις κατακτητικές διαθέσεις ταυτιζόταν με το Θεό των εβραίων. Ο κόσμος λοιπόν κινδύνευε να υποταχθή στους εβραίους και η αντίδραση του κόσμου απειλούσε γενική καταστροφή. Για να αποφευχθή το κακό τούτο, ο ανώνυμος Πατήρ στέλνει στον κόσμο το Νου, που ονομάσθηκε Χριστός. Σκοπός του ήταν να ελευθερώση τους ανθρώπους από την κυριαρχία των δημιουργών αγγέλων, κάτι που θα συνέβαινε αν οι άνθρωποι θα πίστευαν σ’ αυτόν. Η πίστη όμως αυτή δεν αρκεί. Θα έπρεπε να γνωρίζουν ακόμη ότι ο Νους εμφανίσθηκε στον κόσμο με μορφή ανθρώπου, δηλ. του Ιησού, ότι δίδαξε, θαυματούργησε, αλλά δεν σταυρώθηκε. Αντί αυτού σταυρώθηκε ο Σίμων Κυρηναίος, που μαγικά πήρε τη μορφή του Ιησού, ο δε Ιησούς του Κυρηναίου, έτσι ώστε να απατηθούν οι Ιουδαίοι. Αυτά συνιστούν τη σωτηριώδη γνώση, η οποία και μόνο έχει αξία. Η διδασκαλία της Eκκλησίας περί μαρτυρίου, περί αμαρτίας, περί αναστάσεως σώματος και ψυχής, περί ειδωλοθύτων και μάλιστα περί Χριστού αντικαθίστανται από τις αντιλήψεις περί Ιησού, περί γνώσεως (η οποία πρέπει να κρατήται μυστική για ελάχιστους εκλεκτούς), περί ανυπαρξίας της αμαρτίας, περί αναστάσεως μόνο της ψυχής, περί της ανυπαρξίας του Χριστού κλπ.
Ο Ιππόλυτος παραδόξως αγνοεί τα παραπάνω στοιχεία. Στη θέση της κοσμολογικής αρχής υπάρχει ο ουκ ων θεός, που «έχει καταβληθέν» «ουκ ον σπέρμα», το οποίο περιέχει παν ό,τι αναπτύσσεται σε κόσμο (Φιλοσοφούμενα Ζ΄21). Ο κόσμος γίνεται πραγματικότης, διότι το σπέρμα τούτο έχει υιότητα τριμερή. Η τριμερής μάλιστα διαίρεση ανταποκρίνεται κατά τον Ιππόλυτο στην αριστοτελική διαίρεση της ουσίας σε γένος, είδος και άτομον.
Ο Αγρίππας Κάστωρ υπήρξε ο αρχαιότερος και σημαντικώτερος χριστιανός θεολόγος που έγραψε κατά του συστήματος του Βασιλείδη. Ο Έλεγχος του Αγρίππα, όπως λεγόταν το έργο του, ήταν πολύ γνωστός στην εποχή του Ευσεβίου (Εκκλησ. ιστ. Δ 7,6-7), αλλά έπειτα χάθηκε. (Πατρολογία Α σ.196-197)
ΟΥΑΛΕΝΤΙΝΟΣ (Βαλεντίνος)
Ο Ουαλεντίνος είναι ο επιφανέστερος διδάσκαλος του γνωστικισμού κατά τον Β' αι. Τούτο οφείλει στη βαθειά του θρησκευτικότητα, στα διανοητικά του χαρίσματα, στη χρήση της ΚΔ και στη γνώση της ελληνικής φιλοσοφίας, από την οποία επηρεάσθηκε και δια της οποίας οργάνωσε τη διδασκαλία του. Κατόρθωσε με το έργο του να δημιουργήση στους κόλπους της Εκκλησίας μία συγκλονιστική κρίση, η οποία ήταν το κορύφωμα της κρίσεως, που από το τέλος του Α' αι. είχε αρχίσει να προκαλή ο γνωστικισμός. Από την κρίση αυτή εξήγαγε οριστικά την Εκκλησία ο Ειρηναίος, εις τον οποίο μάλιστα οφείλομε την πρώτη περιγραφή και την πρώτη αναίρεση του συστήματος του Ουαλεντίνου.
Ο Ουαλεντίνος κατήγετο από την Αίγυπτο, σπούδασε επί Αδριανού (117-138) στην Αλεξάνδρεια, όπου δίδαξε το σύστημά του, και ταξίδευσε στη Ρώμη (135), στην Eκκλησία της οποίας προσπάθησε να σταδιοδρομήση χωρίς επιτυχία. Εκεί δημιούργησε δική του εκκλησία και σχολή, στην οποία δίδαξε μέχρι την εποχή του Ανικήτου (154-165). Άγνωστο πότε, επισκέφθηκε την Κύπρο, όπου συνέστησε ισχυρή ομάδα μαθητών και πέθανε. Στην περίπτωση του Ουαλεντίνου έχομε ενσυνείδητο χριστιανικό γνωστικισμό, που είναι όμως απόκρυφος, διότι ο διδάσκαλός του ισχυριζόταν ότι την ιδιαίτερη χριστιανική του παράδοση έχει από μαθητή του Παύλου, Θεοδά ονόματι, και από αρτιγέννητο παιδί, το «λόγο».
Έργα: Στον Ουαλεντίνο προσγράφονται, Επιστολαί, Ομιλίαι και Ψαλμοί, από τα οποία έχομε μόνον αποσπάσματα. Μεταξύ των γνωστικών έργων, που βρέθηκαν στο Nag-Hammadi της Αίγυπτου το 1945/6, υπάρχει Ευαγγέλιο, που οι περισσότεροι των ειδικών ερευνητών και οι εκδότες του (Malinine-Puech-Quispel) ταυτίζουν με το Ευαγγέλιον της αληθείας, το οποίο, όπως αναφέρει ο Ειρηναίος, θεωρούσαν οι ουαλεντινιανοί σαν πέμπτο Ευαγγέλιο. Το κείμενο τούτο, που θεωρείται σπουδαίο και χαρακτηριστικό έργο, διότι είναι το πρώτο πλήρες έργο γνωστικού διδασκάλου, δεν περιέχει τη δράση και τους λόγους του Κυρίου, ούτε τυχόν οράσεις και διαλόγους με τον Κύριο, μολονότι γνωρίζει τους συνοπτικούς και τον Ιωάννη και χρησιμοποιεί την Αποκάλυψη και επιστολές του Παύλου. Παρουσιάζει μια δ η μ ό σ ι α ομιλία προς τα «τέκνα της γνώσεως της καρδίας» (Hennecke-Schneemelcher, I, σ. 162,164), δηλαδή προς τους π ν ε υ μ α τ ι κ ο ύ ς, που συνιστούσαν την τρίτη και τελεία τάξη των ανθρώπων σύμφωνα με τον Ουαλεντίνο.
Το σύστημα. Ο Ουαλεντίνος με τη βοήθεια της ελληνικής φιλοσοφίας, χριστιανικών στοιχείων και προπαντός παλαιοτέρων γνωστικών συστημάτων (κυρίως των Οφιτών), συγκρότησε προσωπικό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο:
Εν αρχή προϋπήρχε ένας Αιών, δηλ. ο Προπάτωρ ή Βυθός, που συνυπήρχε όμως με την Έννοια ή Σιγή. Έτσι έχομε την πρώτη συζυγία, από την οποία προήλθε άλλη συζυγία, ο Νους και η Αλήθεια. Από αυτήν ο Λόγος και η Ζωή. Από εκείνη ο Άνθρωπος και η Εκκλησία. Στη συνέχεια προβάλλονται με απορροή ακόμη δώδεκα αιώνες, οι οποίοι στο σύνολό τους γίνονται τριάντα κι έτσι συγκροτείται το πλήρωμα. Τον Προπάτορα ή Βυθό γνώριζε μόνον ο νους, που είναι πατέρας και αρχή των πάντων. Κάποτε ο τελευταίος αιώνας, η Σοφία, επαναστάτησε από επιθυμία να γνωρίση το Βυθό. Με την επέμβαση του Όρου, φύλακα του πληρώματος, επανήλθε στη θέση της η Σοφία, αλλά είχε γίνει κακή αρχή, που μπορούσε να διαταράξη την όλη τάξη στο πλήρωμα. Για τούτο ο Νους προβάλλει νέα συζυγία, Χριστός-Πνεύμα, η οποία βοηθεί τους αιώνες στην αναγνώριση της συζυγίας τους και την κατανόηση του Προπάτορα. Οι αιώνες έτσι ικανοποιούνται και όλοι μαζί προβάλλουν άζυγο αιώνα, τον Ιησού, που είναι γι’ αυτό το τελειότερο άστρο του πληρώματος. Τον Ιησού ονόμαζαν και Σωτήρα.
Η δημιουργία του κόσμου και των αγγέλων οφείλεται στην κάτω Σοφία (ή Αχαμώθ), η οποία είναι μόρφωμα του Χριστού και της Σοφίας. Η τελευταία δηλαδή είχε σαν κατάλοιπο της παλαιάς της ανταρσίας την Ενθύμησιν, η οποία με την επέμβαση του αιώνα Χριστού και της Σοφίας έγινε κάτω Σοφία, χωρίς να επανέλθη στο πλήρωμα. Το γεγονός αυτό την οδήγησε στη δημιουργία, μορφοποιώντας μόνο τα κατώτερα πάθη της. Έτσι δημιούργησε το Δημιουργό και αυτός με τη σειρά του τους αγγέλους, τον κόσμο και τους ανθρώπους. Επειδή όμως η τραγωδία της Αχαμώθ συνεχιζόταν, δηλαδή δημιουργούσε μορφοποιώντας το πάθος της, έστειλε ο Χριστός τον Ιησού, ο οποίος απήλλαξε την Αχαμώθ από το πάθος και την ικάνωσε να προβάλη και το πνευματικό της στοιχείο, που έδωσε στο δημιουργό και τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι, ανάλογα με το βαθμό πνευματικού στοιχείου που παίρνουν, διακρίνονται σε χοϊκούς, ψυχικούς και πνευματικούς. Η τελείωση όμως της σωτηρίας πραγματοποιείται με την αποστολή τρίτου Ιησού Χριστού, ο οποίος γεννάται από τη Μαρία.
Οι δύο σχολές, ιταλιωτική και ανατολική, που συνέχισαν την παράδοση του Ουαλεντίνου, δίδαξαν διαφορετικά για τη φύση του Ιησού Χριστού. Γενικά η πρώτη κήρυττε ότι ο Ιησούς γεννήθηκε ψυχικός κι έλαβε κατά το βάπτισμά του το Πνεύμα. Η δεύτερη δεχόταν τον Ιησού από την αρχή πνευματικό, διότι στη Μαρία είχε κατοικήσει το Πνεύμα πριν να τον γεννήση. Γενικά, σωτηρία σημαίνει για μεν την Αχαμώθ επάνοδο στο πλήρωμα, για δε τους ανθρώπους τη σύνδεσή τους με τους αγγέλους του Σωτήρα (οι άνθρωποι είναι οι νύφες και οι άγγελοι οι σύζυγοι).
Ο Ουαλεντίνος πέτυχε μεγάλη εξάπλωση της σχολής του με τη βοήθεια μάλιστα σπουδαίων μαθητών, οι οποίοι συχνά διαφοροποίησαν σε πολλά σημεία τη διδασκαλία του. Συγχρόνως όμως οι αρχαίες πηγές δεν κάνουν πάντοτε διάκριση μεταξύ των προσωπικών αντιλήψεων του Ουαλεντίνου και των ιδεών των μαθητών του, οι γνωστότεροι από τους οποίους ήσαν: ο Πτολεμαίος, ο Ηρακλέων, ο Φλωρίνος, ο Σεκούνδος, ο Αξιόνικος, ο Αρδησάνης, ο Θεόδοτος, ο Μάρκος. (Πατρολογία Α σ.227-229)
ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ ΚΑΙ ΜΑΡΚΟΣ
Ο Πτολεμαίος υπήρξε μαθητής και συνεχιστής του Ουαλεντίνου, εκπρόσωπος του ουαλεντινισμού, όπως αυτός μορφώθηκε στην Ιταλία (Ιταλιωτική σχολή). Έγραψε μία Eπιστολήν προς Φλώραν, η οποία και σώζεται ολόκληρη, κάτι το μοναδικό για γνωστικό κείμενο, αν φυσικά εξαιρέσωμε τις κοπτικές μεταφράσεις γνωστικών έργων. Στην Επιστολή του ο Πτολεμαίος αξιολογεί την Παλαιά Διαθήκη την οποία διαιρεί σε τρία μέρη: το μέρος που έχει θεία προέλευση, το μέρος που οφείλεται στο Μωϋσή και το μέρος που συνέταξαν οι πρεσβύτεροι. Γενικά η ΠΔ συμπληρώνεται, πνευματοποιείται (το νομικό μέρος), αλλά δεν απορρίπτεται. Τούτο αποδεικνύει την σχεδόν τελεία υποχώρηση του αντινομιστικού ή αντιιουδαϊκού πνεύματος στη σχολή του Ουαλεντίνου, τον οποίο στο σημείο τούτο ξεπέρασαν οι μαθητές του (το κείμενο της επιστολής: Επιφάνιος, Πανάριον ΛΓ΄3,1-7,10·3,1).
Εκπρόσωπος της ανατολικής σχολής του Ουαλεντίνου έγινε και ο γνωστικός Μάρκος, που έδρασε προ του Ειρηναίου και άρα ήταν σύγχρονος του Πτολεμαίου. Τι έγραψε ο Μάρκος δε γνωρίζομε. Ο Ειρηναίος (Έλεγχος A΄ 13,2·21,3-5) όμως εκθέτει τις αντιλήψεις του, που είχαν διαδοθή ακόμη και στη Δύση (Γαλατία). Η αριθμολογία και η μαγεία ήσαν φαίνεται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του.(Πατρολογία Α σ.248)
ΙΟΥΛΙΟΣ ΚΑΣΣΙΑΝΟΣ
Ο Ιούλιος Κασσιανός, μαθητής του Ουαλεντίνου, έγινε επιφανής δοκήτης (δοκήται) και ο σημαντικότερος συγγραφέας μεταξύ των εγκρατιτών. Έδρασε περί το 170 μάλλον στην Αίγυπτο, διότι χρησιμοποιεί το κατ' Αιγυπτίους ευαγγέλιον. Ο Αλεξανδρέας Κλήμης, που διασώζει μερικά αποσπάσματα του Ιουλίου, αποδίδει εις αυτόν τα χαμένα έργα Eξηγητικά και Περί εγκρατείας ή Περί ευνουχίας. Ο Ιούλιος καταδικάζει το γάμο και τη σεξουαλική πράξη, ομιλεί περί δερματίνων χιτώνων, τους οποίους ταυτίζει με το σώμα, που έλαβε ο άνθρωπος μετά την πτώση του, και τονίζει την προτεραιότητα του Μωυσή και της εβραϊκής φιλοσοφίας έναντι των ελλήνων (Στρωματείς A΄21, Γ΄13 και 14). Και εις την περίπτωση του Ιουλίου έχομε αντίδραση στον ακραιφνή αντινομισμό των γνωστικών. (Πατρολογία Α σ. 249)
ΒΑΡΔΕΣΑΝΗΣ († 222), ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΚΑΙ ΑΡΜΟΝΙΟΣ ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ
Ο Βαρδεσάνης υπήρξε ιδιόμορφος γνωστικός, που έδρασε στο συριακό χώρο και άσκησε μεγάλη επίδραση στην εποχή του. Όταν στη λατινική Αφρική και τη Ρώμη εμφανιζόταν η χριστιανική θεολογία και οι αλεξανδρινοί θεολόγοι επιχειρούσαν την υπέρβαση του γνωστικισμού, στη Μεσοποταμία πραγματοποιούταν αναζωπύρωση του γνωστικισμού και του δυαλισμού. Αυτό οφείλεται στη διδασκαλία και τη δράση του μορφωμένου και ικανού διαλεκτικού φιλοσόφου Βαρδεσάνη, που ήταν τόσο γνωστικός, όσο και αστρολόγος, τόσο ποιητής όσο και συστηματικός. Γεννήθηκε το 154 στην Έδεσσα, μορφώθηκε από εθνικούς στην αυλή του Αυγάρου, έγινε άριστος τοξότης, ήρθε σ’ επαφή με τις ιρανικές κοσμολογικές και δυαλιστικές αντιλήψεις, σπούδασε την ελληνική φιλοσοφία, γνώρισε τον ιουδαϊσμό και άρχισε τη σταδιοδρομία του ως ουαλεντινιανός, και μάλιστα ως εκπρόσωπος της Ανατολικής λεγομένης σχολής, την οποία γνωρίζομε λίγο. Έδρασε στην Έδεσσα και στην Αρμενία, όπου κατέφυγε το 216, όταν ο Καρακάλλας κατέλαβε την Έδεσσα. Πέθανε στην Έδεσσα το 222. Η Μεσοποταμία στην εποχή του ήταν σπουδαίο πνευματικό κέντρο, στο οποίο συναντήθηκαν ο ελληνισμός, ο βαβυλωνιακός—ιρανικός πολιτισμός και ο ιουδαϊσμός. Και οι τρεις αυτοί παράγοντες επέδρασαν στη διαμόρφωση της διδασκαλίας του Βαρδεσάνη, μολονότι επειδή χάθηκαν τα έργα του δε μπορούμε να σχηματίσομε ικανοποιητική εικόνα της με βάση τα σωθέντα αποσπάσματα. Eνωρίς απέρριψε τη χριστιανίζουσα γνωστική σχολή, στην οποία ανήκε, χωρίς όμως να εισέλθη στην Eκκλησία. Υπάρχει παράδοση, που την επιβεβαιώνει ο Δίδυμος, ότι ο Βαρ. υπήρξε ιερέας (Brock). Είναι όμως δύσκολη η εξήγηση της παραδόσεως αυτής: Ήταν πρεσβύτερος στο χριστιανικό γνωστικισμό του Ουαλεντίνου; Εισήλθε στην Eκκλησία κι έγινε πρεσβύτερος, έστω για λίγο, όταν άφησε τον ουαλεντινισμό; Ήταν ιερέας ειδωλολατρικής θεότητος στην Ιεράπολη; Με τη βοήθεια των πνευματικών παραγόντων που αναφέραμε, το γνωστικισμό, το χριστιανισμό και τα ερμητικά δημιούργησε το σύστημά του, που είναι ιδιόμορφος γνωστικισμός, έχει οντολογία, δυαλισμό (ήπιο), διαλεκτική, πολλές κοσμολογικές αντιλήψεις (ήταν σπουδαίος αστρολόγος) και έντονη την ιδέα της ελευθερίας. Αμφισβητήθηκε ο γνωστικός χαρακτήρας της διδασκαλίας του, αλλά ο δυαλισμός του, έστω και ήπιος, η ιδέα περί Χριστού ως διδασκάλου της γνώσεως και η ιδέα περί λυτρώσεως ως γνώσεως της διαδικασίας, με την οποία προήλθε ο κόσμος, είναι σαφώς γνωστικά στοιχεία. Κατά τον Βαρ. ο θεός έπλασε τον κόσμο με τα διάφορα στοιχεία, που ήσαν χωρισμένα. Όταν όμως αυτά αναμίχθηκαν, έγινε το χάος, που θα υποχωρήση ύστερα από 6.000 χρόνια με την επάνοδο των στοιχείων στην καθορισμένη θέση τους. Οι αστέρες επιδρούν στον άνθρωπο, αλλά μόνο στο σώμα που υπόκειται εις αυτούς. Δεν επιδρούν στο πνεύμα του, διότι αυτό είναι ελεύθερο, κάτι που οφείλεται στην ελευθερία του νομοθέτη Θεού.
ΕΡΓΑ
Ο Βαρδεσάνης υπήρξε δόκιμος συγγραφέας και ταλαντούχος ποιητής. Έτσι κατόρθωσε να διαδώση ευχερέστερα τις αντιλήψεις του και να γίνη δημοφιλής. Έγραψε στην ελληνική και τη συριακή, την οποία ύψωσε σε φιλολογική γλώσσα και την οποία έπειτα χρησιμοποίησαν ο Μάνης (του οποίου οι αντιλήψεις συγχέονται συχνά με τις ιδέες του Βαρδ.) και ο Εφραίμ ο Σύρος. Ο Ευσέβιος αναφέρει ότι έγραψε «πλείστα συγγράμματα» (Eκκλησ. Ιστ. Δ΄30). Από αυτά μνημονεύει: Διάλογον κατά Μαρκίωνος. Έχει χαθή τελείως. Διαλόγους προς αιρετικούς διαφόρους. Έχουν χαθή. Περί ειμαρμένης διάλογος. Το έργο τούτο διασώθηκε στο συριακό πρωτότυπο με τον τίτλο Βιβλίον των νόμων των λαών, αλλά θεωρείται έργο κάποιου Φιλίππου, μαθητή του Βαρδ., που κατέγραψε διάλογο του τελευταίου με τον Αβίδα.
Από ανατολικές πηγές (Ίμπν Αμπί Γιακούμπ) πληροφορούμεθα, ότι ο Βαρ. έγραψε ακόμη: Περί φωτός και σκότους. Περί πνευματικής φύσεως της αλήθειας. Περί κινητού και ακινήτου. Από αυτά δε σώζεται ούτε ίχνος. τουναντίον σώζονται αποσπάσματα του έργου Περί Ινδών.
Περισσότερο απασχόλησε την έρευνα το ποιητικό έργο του Βαρ., που κατά τον Εφραίμ αποτελούσαν Ψαλμοί 150, από τους οποίους σώζονται μόνο πέντε αποσπάσματα. Το έργο τούτο επέδρασε αποφασιστικά στη διαμόρφωση της συρόφωνης συριακής υμνωδίας και όχι της ελληνικής (όπως παλαιότερα γινόταν δεκτό, διότι ελληνική χριστιανική ποίηση και υμνωδία είχαμε ήδη στην ελληνόφωνη εκκλησία). Το παράδειγμα του Βαρδ. ακολούθησε ο γιός του Αρμόνιος, εξαιρετικά ελληνοτραφής, που μελοποιούσε τους ψαλμούς, στους οποίους φυσικά υπήρχε η διδασκαλία των συνθετών, οι οποίοι έτσι αποκτούσαν εύκολα οπαδούς. Τα μέτρα και τη μελωδία των συνθέσεων αυτών χρησιμοποίησε (Σωζομενού, Εκκλησ. Ιστ. Γ΄16) και ο Εφραίμ στην εξαιρετικά σπουδαία και πολύ εκτεταμένη ποίησή του. Δυστυχώς για τον Αρμόνιο και το έργο του δε γνωρίζομε τίποτε άλλο.
Νεώτεροι ερευνητές απέδωσαν χωρίς επιτυχία στον Βαρδ. το ποίημα Ύμνος της ψυχής, που υπάρχει στις Πράξεις Θωμά, και τις Ωδές Σολομώντος. (Πατρολογία Α σ. 332-4)

Προσευχή

Και ο Θεός μας δοκιμάζει καμιά φορά να μας ξυπνήσει, να πούμε. Σου στέλνει έναν πειρασμό ο Θεός, ο Θεός θέλει να σε ξυπνήσει, μην κοιμάσαι· μην κοιμάσαι, λέγε την ευχούλα.
----------
Και ο άνθρωπος, όταν προσεύχεται εις τον Θεό, απορροφά, τρόπον τινά, τις ιδιότητες του Θεού. Ο Θεός, να πούμε, είναι αγαθός, δεν οργίζεται, μακροθυμεί. Και ΄συ μετά την προσευχή, σου ΄ρχεται ένα τέτοιο πράγμα, μακρόθυμος, ό,τι να σου κάνει ο άλφα, ο βήτα, δεν πειράζει, ε, δεν πειράζει αυτό. Επειδή η χάρις σε χαρίτωσε. Θα σε κάνει κατόπιν, πώς να πούμε, πάντα προσευχόμενον. Ναι. Επήρες αυτήν την ιδιότητα, προσευχόμενος εις τον Θεό, την πήρες αυτήν την ιδιότητα του Θεού.
---------
Ό,τι ο Γέροντας μας παρέδωσε, αλλά και οι νηπτικοί Πατέρες στη Φιλοκαλία που γράφουν, και ό,τι η μικρή μας πείρα μας δίδαξε, η καλυτέρα προσευχή γίνεται τη νύχτα.
----------
Όταν ξυπνήσουμε το βράδυ και βολιδοσκοπήσουμε την ψυχή μας ότι ρέπει προς τη λύπη, τότες θα φέρουμε θεωρίες θλιβερές. Εγώ στο κελλάκι μου όταν βρίσκομαι και ξυπνάω, φέρνω μία θεωρία ότι πέθανα, μου έκαναν ανακομιδή οι πατέρες και φέραν ένα καλάθι μπροστά στο τραπέζι. Εκεί είναι τα κόκκαλά μου, εκεί είναι η νεκροκεφαλή, η κάρα που λέμε. Δεν μου λες εσύ, παπά-Εφραίμ, τώρα πού βρίσκεσαι; Βρίσκεσαι στον παράδεισο; Καλώς. Αν βρίσκεσαι στην κόλαση, τότες άρχισε από τώρα και κλαίγε και θρήνησε ότι είσαι ανάξιος της αποστολής σου, να πούμε. Κι από ΄κει έρχονται οι διάφορες έννοιες, θεωρίες και προβιβάζεται η ψυχή, τρόπον τινά, από λίγη κατάνυξη σε μεγαλυτέρα, σε μεγαλυτέρα.
---------
Όταν από την άλλη πλευρά έχει η ψυχή χαρά φέρνουμε θεωρίες χαροποιές. Το κυριότερο, να πούμε, η χαροποιά θεωρία είναι στη σοφία του Θεού. «Εμελέτησα εν πάσι τοις έργοις Σου, εν ποιήμασι των χειρών Σου εμελέτων». (Ψαλμ.142,5). Όταν φέρουμε τη δημιουργία του Θεού, με τι σοφία το έκανε αυτό ο Θεός όλο, δεν μπορεί παρά ο νους προβιβάζεται σε ανωτέρα θεωρία, σε ανωτέρω θεωρία και θαυμάζει και εκπλήττεται τη σοφία του Θεού, την αγάπη, την οποία έχει ο Θεός, ότι εδημιούργησε όλο το σύμπαν και τελευταία έκανε τον άνθρωπο. Αφού τα έκανε όλα, τελευταίον έκανε τον άνθρωπο. Βασιλέα της κτίσεως. Από ‘κει θα ‘ρθουν όλες οι θεωρίες οι χαροποιές.
-------------
Τώρα ο αδερφός λέει στην εκκλησία. Το ίδιο είναι και στην εκκλησία. Αν μεν έχεις κατάσταση, μπορείς να πεις την ευχούλα. Όταν δεν έχεις, τότε θα παρακολουθήσεις τα ψαλσίματα, τα διαβάσματα, τα οποία ακούω εκεί στο αναλόγιο. Καθώς και στη Λειτουργία, έτσι είναι. Και στη Λειτουργία πολλές φορές ο άνθρωπος έρχεται σε έκσταση, δεν ακούει εκείνα τα λόγια, όχι μάλλον δεν ακούει, μεταποιεί, θεοποιεί τα λόγια. «Με τα φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε». Πού πηγαίνεις; Να πάρεις τον Θεό. Τότες χαίρεσαι. Εάν μεν έχει προηγηθεί η χαρά, δεν μπορείς παρά με δάκρυα να προσέλθεις· δάκρυα χαράς, να προσέλθεις να μεταλάβεις. Όταν έχουν προηγηθεί δάκρυα λύπης: «Θεέ μου, συγχώρεσέ μου τας αμαρτίας μου. Εις το έλεός Σου, εις την ευσπλαχνία Σου, στην αγάπη Σου. Μας το είπες ότι ‘’Θεός οικτίρμων και ελεήμων, μακρόθυμος και πολυέλεος’’. (Εξ. 34,6). Μας το είπες. Εκεί στηρίζομαι και προσέρχομαι αναξίως». Ουδείς άξιος, λέει και ο ιερεύς όταν προσεύχεται. Και εκεί περισσότερο στηρίζεσαι και προσέρχεσαι... Να σας πω, πολλοί από τους πατέρας τους Κατουνακιώτας, πολλοί που ερχόντουσαν να μεταλάβουν, δεν άκουες τίποτες, μόνο έβλεπες τα δάκρυα που έτρεχαν και τους μεταλάμβανες. Ε, ο γέρος αυτός, να πούμε, όλη τη Λειτουργία δεν μιλούσε καθόλου, αλλά ήτανε σκυμμένος και τώρα, είτε σε θεωρία ερχότανε, είτε σε βαθυτέρα έννοια της ευσπλαχνίας του Θεού. Διότι δωρεάν βαπτιστήκαμε, δωρεάν μας έδωσε το βάπτισμα, δωρεάν μας έδωσε το Σώμα Του και το Αίμα Του, δωρεάν μας δίδει και τον Παράδεισο. Δεν πληρώνουμε τίποτες. Ο Θεός από μας θέλει καρδίαν καθαράν. Να προσέχουμε μόνο στον Θεό. Ο Θεός δεν θέλει μέσα στην καρδιά μας συντροφιές, θέλει μόνον Αυτός να βασιλεύει. Αν μπορούμε να το πετύχουμε τότες πετυχαίνουμε και εύκολα την καρδιακή προσευχή.
------------
Η χάρις δεν μας εξετάζει εμάς πότε θα ‘ρθει. Λέει ένας από τη συνοδία μου, λέει, σήμερα ήταν της Μεταμορφώσεως, δεν εχάρηκα. Δεν εχάρηκες της Μεταμορφώσεως; Ναι. Μπορεί να χαρείς την άλλη μέρα που είναι καθημερινή. Όχι από το σεβάσμιο της ημέρας, από την κρίση του Θεού εξαρτάται η χάρις. Έχει βέβαια, δεν είναι και καθολικός νόμος αυτός. Αλλά πάντως όμως η κρίσις του Θεού είναι διαφοροτέρα από την κρίση των ανθρώπων. Άλλος χαροποιήθηκε απάνω στο μοτόρ, άλλος απάνω στο αεροπλάνο. Η κρίσις του Θεού είναι διάφορος. Άλλος χαροποιήθηκε πηγαίνοντας στην Αγία Άννα ένα άλεσμα στον μύλο. Εκείνην την ώρα χαροποιήθηκε. Δεν μπορούμε να το κρίνουμε γιατί ο Θεός, τρόπον τινά, δεν μας χαριτώνει μέσα στη Λειτουργία, αλλά μας χαριτώνει εκτός Λειτουργίας. Δεν μπορούμε να το κρίνουμε αυτό. Μπορείς και μέσα στη Λειτουργία να χαριτωθείς, μπορείς στη Λειτουργία να μη χαριτωθείς, να χαριτωθείς απάνω στο εργόχειρο. Αυτό είναι κρίσις Του. Το δικό μας είναι πάντοτε να προσευχώμεθα. Όταν ο Θεός επισκέπτεται την ψυχή μας, θέλει και απαιτεί να τη βρίσκει σε προσευχή. Να μη βρίσκει την ψυχή μας και τη διάνοιά μας μετεωριζομένη. Αυτό λυπεί τον Θεό. Λυπεί τον Θεό. Μπορούμε να ‘χουμε όλη την ημέρα αυτοσυγκέντρωση; Αυτό θα μας βοηθήσει.
---------------
Οι άγιοι Πατέρες, ιδίως ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης, το λέει μέσα ότι η ευχή δεν είναι μία για όλους τους ανθρώπους. Αναλόγως της καταστάσεως. Ο άλλος λέει: «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με». Άλλος λέει: «Ιησού Χριστέ μου, ελέησόν με». Άλλος λέει: «Ιησού μου, ελέησόν με». Άλλος: «Ιησού μου». Άλλος τίποτε. Ε, το τίποτα είναι σ’ έναν ανώτερο βαθμό, να πούμε, που δεν μπορείς να μιλήσεις εκείνη την ώρα, μόνο απολαμβάνεις αυτήν τη γλυκύτητα. Όταν υποβιβάζεται αυτή η κατάσταση, τότε βλέπεις μέσα σου και λέει την ευχή η καρδιά σου. Τότες εκείνην την ώρα μπορείς να λύσεις και πολλά προβλήματα. Ενώ προηγουμένως δεν άκουες την ευχή, όταν ήρθες στο τέρμα, στο ζενίθ δεν άκουες τίποτα, μόνο απολάμβανες έτσι. Όταν υποβιβάστηκε, ακούς και η καρδιά σου λέει την ευχή, οπότε μπορείς ν’ αυτοκυριαρχήσεις εκείνη την ώρα. Στο άλλο όμως δεν μπορείς να αυτοκυριαρχήσεις. Όχι ότι δεν μπορείς, αλλά δεν σ’ αφήνει, σε τραβάει. Και τα παρατάς όλα και κάθεσαι σαν ένας άψυχος, να πούμε, και παρακολουθείς. Πόσο θα διαρκέσει αυτό είναι κρίσις Θεού. Πόσο θα διαρκέσει αυτό το πράγμα. Μπορεί να διαρκέσει και μισή ώρα, μπορεί να διαρκέσει και πέντε λεπτά, μπορεί να διαρκέσει και περισσότερο.
------------
Σ’ ένα μοναστήρι του Αγίου Όρους, το γνωρίζετε, ιδιόρρυθμο ήτανε. Είπε ο παπάς στον αγωγιάτη:
-Κύριε Δημήτριε, μου φέρνεις και εμένα πέντε-δέκα φορτία ξύλα να κάψω τον χειμώνα;
- Θα σου φέρω παπά-Εφραίμ. Έφερε.
-Φέρ’τα από δω.
-Όχι από ‘κει. Το ζώο φοβάται, Γέροντα.
-Φέρτα από ‘δω ντε. Μαλώσανε.
-Ασυγχώρητος.
-Και εσύ ακοινώνητος. Έφυγε ο αγωγιάτης πήγε απάνω στο βουνό. Ο παπάς τώρα τι πρέπει να κάνει; Μπορεί να λειτουργήσει, να φέρει σε αδιαφορία, ότι εγώ είχα δίκιο; Όχι. Μπορεί να λειτουργήσει; Όχι. Τι να κάνει. Τώρα μάχονται δύο: «Καλά, αύριο που θα ‘ρθει-γιατί ήταν βραδάκι-, αύριο που θα ‘ρθει ο αγωγιάτης, του λέω ότι να με συγχωρέσει». Ο άλλος λέει: «Καλά, αν δεν έρθει ο αγωγιάτης αύριο κι έλαβε ένα τηλεγράφημα από τη γυναίκα του να πάει ότι το παιδί αρρώστησε, τι θα κάνεις;» Πάτερ, εδώ είναι ο θησαυρός του καλογήρου. Προσευχή.
-Παναγία μου, τι να κάνω; (Το Ιβήρων ήταν το μοναστήρι.)
-Παναγία Πορταΐτισσα, τι να κάνω, βοήθησέ με.
Κεραυνοβόλος έρχεται η πληροφορία, η έμπνευση, να πούμε, η παρουσία της Παναγίας.
Όλοι μας ξέρομε ότι τα μοναστήρια τα Αγιορείτικα, όταν βασιλεύει ο ήλιος κλείνουνε. Έχουν όμως κι ένα πορτάκι μικρό τόσο, που εν καιρώ, σπάνια το ανοίγουν αυτό. Ανάβει λοιπόν ο παπάς το φανάρι του, περνάει από το πορτάκι κι ανεβαίνει απάνω στο βουνό.
-Καλησπέρα σας.
-Καλώς τον παπά.
-Ευλογημένε κύριε Δημήτρη, να με συγχωρέσεις.
-Θεός σχωρέσου. Συγχώρεσέ με κι εσύ.
Συγχωρεθήκανε και κατέβηκε κάτω ο παπάς πάλι και λειτούργησε την άλλη μέρα. Βλέπετε ότι σε κάθε περίπτωση επιβάλλεται η προσευχή. Δεν μπορείς εκείνη την ώρα τι να κάνεις, σαστίζεις δεν ξέρεις τι να κάνεις. «Παναγία μου, τι να κάνω;» Και σε βοηθάει η Παναγία. Δεν μπορείς, πάτερ, να λειτουργήσεις. «Μη τα αμαρτήματά μου κωλύσωσι ενθάδε παραγενέσθαι το Άγιον Σου Πνεύμα». Πάτερ μου, λειτουργάμε, μεταλαμβάνομε, η χάρις κατέρχεται, αλλά «μη εις κρίμα ή εις κατάκριμα», το λέμε και αυτό.

Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης, εκδ. "Το Περιβόλι της Παναγίας", Θεσσαλονίκη 2000

 

 

 

 

Ο Λυτρωτής δίνει την ειρήνη του στους μαθητές του τη στιγμή που πρόκειται να μπει στην περιοχή του Πάθους Του. Έχοντας μπροστά Του την τρομακτική οδύνη του Σταυρού και τον άμεσο θάνατο μιλάει για την ειρήνη Του και μεταγγίζει την ειρήνη Του. Αφού ο Ιησούς, σ' αυτήν ακριβώς τη στιγμή παραμένει ο κύριος της ειρήνης, η δύναμή της δεν θα εγκαταλείψη το μαθητή στις μικρότερες θύελλες που θ' αντιμετώπιση. «Εγώ δε λέγω μη αντιστήναι τω πονηρώ» (Ματθ. 5, 39). Λόγος σκανδαλώδης και πολύ παράξενος στα μάτια των ανθρώπων — των ανθρώπων γενικά κι όχι μόνο των απίστων. Το αριστερό μάγουλο που πρέπει να στρέψωμε σ' αυτόν που μας ερράπισε το δεξιό. Το ιμάτιο που πρέπει ν' αφήσουμε σ' αυτόν που μας πήρε και το χιτώνα. Τα δύο μίλια που πρέπει να περιπατήσουμε μ' εκείνον που μας αγγάρεψε ένα μίλι. Η ευλογία που πρέπει να δώσουμε στον άλλο που μας καταράσθηκε.

Τι υποδοχή βρίσκουν οι εντολές αυτές μεταξύ εκείνων που θα έπρεπε πρώτοι να τις δεχθούν και να τις καταλάβουν; Η οδός της αγάπης του εχθρού, τόσο στο πεδίο της διεθνούς, όσο και στο επίπεδο της προσωπικής ζωής, έχει άραγε επαρκώς εξερευνηθεί; «Ουκ οίδατε ποίου πνεύματος εστε...» (Λουκ. 9, 55).

Ευαγγελική «μη-αντιστάση». Η εκλογή δεν έγκειται στο να διαλέξουμε μεταξύ του να πολεμήσουμε και να μην πολεμήσουμε. Αλλά μεταξύ του να πολεμήσουμε και του να υποφέρουμε και δια του πόνου να νικήσουμε. Οι μάχες δημιουργούν τις φαινομενικές νίκες, που δεν είναι παρά αυταπάτη και ματαιότης, εφόσον υψίστη πραγματικότης είναι ο Ιησούς. Ο πόνος του μη αντισταμένου αναγγέλλει και τονίζει αυτήν την υπέρτατη πραγματικότητα του Ιησού. Τέτοια είναι η πραγματική νίκη. «Ικανόν εστί» (Λουκ. 22, 38), λέει ο Ιησούς, όταν οι μαθηταί Του, του παρουσιάζουν δύο μάχαιρες.

Οι μαθηταί δεν είχαν καταλάβει το νόημα εκείνης της άλλης φράσεως: «ο μη έχων (βαλάντιον) πωλησάτω το ιμάτιον αυτού και αγορασάτω μάχαιραν» (Λουκ. 22, 36). Ο Ιησούς είχε θελήσει να πη: Υπάρχουν εποχές που πρέπει να θυσιάσουμε ακόμη κι αυτό που φαίνεται τελείως αναγκαίο. Για να μπορέσουμε έτσι να συγκεντρώσουμε την επαγρύπνησή μας στις εφόδους του κακού. Μα τόσο η επίθεση, όσο και η υπεράσπιση ανήκουν στον κόσμο του πνεύματος.

Ο Ιησούς προχωρεί μπροστά προς συνάντηση της σπείρας που ερχόταν να τον συλλάβη «μετά φανών και λαμπάδων και όπλων» (Ίωαν. 18, 3).
Προχωρεί ελεύθερα, αυθόρμητα προς το Πάθος του.

Ο Ιησούς θεραπεύει το δούλο του οποίου ο Πέτρος είχε αποκόψει το ένα αυτί. Όχι μόνο δεν θέλει να τον υπερασπισθούν οι μαθηταί Του χρησιμοποιώντας βία — «εάτε έως τούτου» (Λουκ. 22, 51) λέει — αλλά και θεραπεύει το κακό που είχε προκαλέσει η μάχαιρα του Πέτρου. Είναι το μόνο θαύμα που ενήργησε ο Ιησούς κατά τη διάρκεια του Πάθους του.

Η μη αντιστάση, της οποίας ο Ιησούς δίνει το παράδειγμα, δεν είναι αποδοχή του κακού η καθαρή παθητικότης. Είναι θετική αντίδραση. Απάντηση την οποία η αγάπη, αυτή η αγάπη που ενσαρκώνει ο Ιησούς, αντιθέτει τις επιθέσεις των κακών. Ως άμεσο αποτέλεσμα φαίνεται η νίκη του κακού. Μα στη μακρά συνέχεια η δύναμη της αγάπης είναι η πιο ισχυρή. Η ανάσταση ακολούθησε το Πάθος. Η μη- αντιστάση των μαρτύρων έκαμψε και σαγήνευσε τους διώκτες. Το αίμα που χύθηκε εξασφάλισε τη διάδοση του Ευαγγελίου. Ειρηνιστική κίνηση αδύναμη και γεμάτη αοριστία; Όχι! Φλόγα που καίει και νικά. Εάν ο Ιησούς στη Γεσθημανή είχε ζητήσει από τον Πατέρα τη βοήθεια δώδεκα λεγεώνων αγγέλων, δεν θα υπήρχε ούτε Πάσχα ούτε Πεντηκοστή.

(από το βιβλίο: «Ιησούς», Fr Lev Gillet, εκδ. Δόμος, πηγή: «Ι. μονή Τ. Προδρόμου Καρέα»)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Κεφάλαιο 17

Στίχ. 11-19. Η θεραπεία των δέκα λεπρών.
17.11 Καὶ ἐγένετο ἐν τῷ πορεύεσθαι εἰς ᾽Ιερουσαλὴμ(1)
καὶ αὐτὸς(2) διήρχετο διὰ μέσου(3) Σαμαρείας καὶ Γαλιλαίας.
11 Πηγαίνοντας ο Ιησούς προς την Ιερουσαλήμ, περνούσε ανάμεσα
από τη Σαμάρεια και τη Γαλιλαία.
(1) Εδώ αρχίζει το τελευταίο μέρος του μεγάλου τμήματος (θ 51-ιθ 28),
το οποίο ως επί το πλείστον είναι αποκλειστικό στον Λουκά,
το οποίο ονομάστηκε η προς Ιερουσαλήμ πορεία.
Για τρίτη φορά (θ 51,52,ιγ 22) ο Λουκάς μας λέει ότι τέρμα
της πορείας αυτής θα ήταν η Ιερουσαλήμ, δεν μπορούμε όμως
να καθορίσουμε, εάν με την τρίτη αυτή αναφορά σημαίνεται
μία τρίτη πορεία, που διακρίνεται από τις άλλες δύο.
Το τελευταίο αυτό μέρος οπωσδήποτε μας φέρνει ακόμη μία φορά (ι 38)
στην Βηθανία και στον χρόνο της θριαμβευτικής εισόδου στην Ιερουσαλήμ (p).
(2) Η σύνταξη είναι εβραϊκή και υπενθυμίζει αυτήν του θ 51.
Το «και αυτός» φαίνεται να έχει εδώ, όπως και εκεί, έναν ιδιάζοντα τόνο.
Ο Ιησούς δεν ακολουθεί μία από τις συνηθισμένες οδούς,
είτε αυτήν μέσω της Σαμάρειας είτε την μέσω Περαίας, μέσω των οποίων
οι Γαλιλαίοι μετέβαιναν στα Ιεροσόλυμα. Προτιμά έναν δικό του δρόμο,
τον οποίο ακολουθεί με δικό του πρόγραμμα (g).
(3) Σύμφωνα με τα αλεξανδρινά χειρόγραφα «δια μέσον»=τη λέξη
μέσον την παίρνουμε με επιρρηματική έννοια (Weiss).
Το δια μέσου ή δια μέσον σημαίνει μ ε τ α ξ ύ της Σαμάρειας
και Γαλιλαίας. Δεν διέσχιζε την Σαμάρεια και την Γαλιλαία.
Εφόσον βάδιζε προς Ιεροσόλυμα, μία τέτοια κατεύθυνση θα τον απομάκρυνε
από το τέρμα του ταξιδιού του. Διερχόταν μεταξύ των ορίων
Σαμάρειας και Γαλιλαίας, δια μέσου της χώρας, όπου οι δύο αυτές
επαρχίες συνορεύουν. Κατευθυνόταν από δυτικά προς ανατολικά,
προς τον Ιορδάνη, τον οποίο θα διέβαινε για να μπει στην Περαία.
Το οποίο συμφωνεί με το Ματθ. ιθ 1,Μάρκ. ι 1 και Ιω. ι 40-42 (g).

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Ματθαίου δ' 9
Ο τρίτος πειρασμός του Ιησού ήταν η κοσμική εξουσία.
Η κυριαρχία δια της υλικής δυνάμεως, του χρήματος
και όχι δια της δυνάμεως του Πνεύματος. Η εγκαθίδρυσις πολιτικής
και όχι πνευματικής Βασιλείας.
Ο Ιησούς απέρριψε και αυτόν τον πειρασμόν. Θα ακολουθούσε
την καθοδήγησι του Θεού μέρα με την ημέρα, χωρίς κανένα ίδιο θέλημα.
Για την ίδρυσι της Βασιλείας του θα στηριζόταν στη δύναμι
της ρομφαίας του Πνεύματος (Ψαλμ. 44, 3) και όχι στη δύναμι των όπλων.
Θα προτιμούσε την εξωτερική αδυναμία, την αποδοκιμασία, το πάθος.
Του αρκούσε ότι θα διέθετε το πλήρωμα του Πνεύματος.
Ο Ιησούς απέρριψε τον εύκολο δρόμο για την κατάκτησι του κόσμου
και διάλεξε τον δύσκολο. Αρνήθηκε το ξίφος και διάλεξε το σταυρό.
Και γι’ αυτό η Βασιλεία του δεν καταλύθηκε.
Γιατί στηρίζεται στη δύναμι του Πνεύματος. Αν ήταν κοσμική βασιλεία
θα είχε ίσως καταλυθή, θα την είχαν διαλύσει οι αντίπαλοί της,
αν όχι οι ίδιοι οι Χριστιανοί με την αδυναμία τους,
την ματαιοδοξία τους. Ο Χριστιανισμός άνθεξε στο πέρασμα των καιρών
για τον λόγο, ότι η εξουσία του είναι πνευματική.
Ο ανατολικός Χριστιανισμός, η Ορθοδοξία δεν έκανε ποτέ το μεγάλο
αμάρτημα της Δύσεως. Των Παπών που συμμορφώθηκαν στο τρίτο πειρασμό
και ίδρυσαν κοσμικό κράτος. Ο Μέγας Ιεροξεταστής του Δοστογιέφσκυ
(αδελφοί Καραμάζωφ) είναι η παραμορφωμένη μορφή του Ιησού,
που νικήθηκε απ’ τον τρίτο πειρασμό...

«Η βασιλεία η εμή ουκ έστιν εκ του κόσμου τούτου.
Eι εκ του κόσμου τούτου ήν η βασιλεία η εμή,
οι υπηρέται αν οι εμοί ηγονίζοντο...
νυν δε η βασιλεία η εμή ουκ έστιν εντεύθεν» (Ιωάν. ιη' 36).


Σκέψεις για το πρόσωπο του Ιησού Χριστού Μέρος 1ο
(Επισκόπου Αχελώου Ευθυμίου Στυλίου, "Εκείνος" Ο Ιησούς Χριστός,
εκ. Γρηγόρη, σελ.103-104)

Ματθαίου δ' 6
Ο δεύτερος πειρασμός του Ιησού ήταν η αποθέωσις του ανθρώπου.
Ο διάβολος υποβάλλει και στον Ιησού τον δικό του τρόπο θεώσεως,
όπως και στον Αδάμ. Ο τρόπος αυτός στην ουσία του συνίσταται
στην αποθέωσι του ανθρώπου δι’ ιδίων μέσων και πρωτοβουλίας
και όχι δια της υπακοής στον Θεό. Στην προκειμένη περίπτωσι
ο διάβολος υπεδείκνυε στο Ιησού να πέση κάτω από το ύψος
του Ναού στο κενό. Για να τον δουν οι άνθρωποι, ότι δεν θα πάθη
τίποτε κι έτσι να τον αποθεώσουν, πιστεύοντας ότι είναι Θεός.
Ο Ιησούς δεν αποδέχεται την μέθοδο του διαβόλου. Διότι ούτε
οι θεαταί θεαματικών επιδείξεων θα επίστευαν στην αποστολή
του ως Μεσσίου (παρβλ. και Λουκ. ιστ' 31) ούτε η αποστολή του
—η θέωσις του ανθρώπου— θα επιτυγχάνετο δι΄ ιδίων μέσων,
αλλά δια της υπακοής στον Θεό. Η αλαζονεία και η έπαρσις του ανθρώπου
υπήρξε το αμάρτημα, «ο πειρασμός» (Δευτ. στ' 16),
ο οποίος κατέστρεψε τον αρχαίο Ισραήλ στην έρημο. Ο Ιησούς
δεν επρόκειτο να διαλέξη την ίδια μέθοδο. Έζησε και εξεπλήρωσε
την αποστολή του, δείχνωντας ολόκληρη την εμπιστοσύνη του στον Θεό Πατέρα.
Η θέωσις του ανθρώπου θα γινόταν δια του Θεού και όχι δια του ανθρώπου.
Η αποθέωσις του ανθρώπου δι΄ ιδίων μέσων και όχι δια του Θεού
είναι το δεύτερο δαιμονικό στοιχείο της εποχής μας. Είναι η υποταγή
των ανθρώπων στο δεύτερο αυτό πειρασμό του διαβόλου.
Μόνον ο Ιησούς μπορεί να μας γλυτώση απ΄ την καταστροφή, όπως ο μέγας
Μωϋσής έσωσε τον αλαζονικό Ισραήλ...
«Τοιούτον θαυμαστόν σημείον, ως το να πέση τις εκ του πτερυγίου
και να μείνη αβλαβής, θα έπειθε τους αρχιερείς και τον λαόν,
ότι ο ούτω διασωθείς είναι ο Μεσσίας» (ΥΜ. 72).

Σκέψεις για το πρόσωπο του Ιησού Χριστού Μέρος 1ο
(Επισκόπου Αχελώου Ευθυμίου Στυλίου, "Εκείνος" Ο Ιησούς Χριστός,
εκ. Γρηγόρη)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 17

Στίχ. 1-10. Διάφορες διδασκαλίες.
17.10 οὕτω καὶ ὑμεῖς(1), ὅταν ποιήσητε πάντα(2)
τὰ διαταχθέντα ὑμῖν, λέγετε ὅτι Δοῦλοι ἀχρεῖοί(3) ἐσμεν(4),
ότι ὃ ὠφείλομεν ποιῆσαι πεποιήκαμεν(5).
10 Δεν το νομίζω. Έτσι κι εσείς, όταν κάνετε όλα όσα σας προστάζει ο Θεός,
να λέτε: “είμαστε ανάξιοι δούλοι· κάναμε αυτό που οφείλαμε να κάνουμε”».
(1) «Όπως ακριβώς κανείς τον δούλο του που οργώνει και βόσκει και μπήκε
στο σπίτι από τον αγρό, δεν τον αξιώνει τιμής για αυτού του είδους τον κόπο,
αλλά πάλι τον διατάζει και απαιτεί την δουλεία που και επιπλέον
του οφείλει αυτός και ούτε έτσι δεν του χρωστά ευγνωμοσύνη·
με τον ίδιο άρα τρόπο» (Ζ) και εσείς απέναντι στο Θεό· «δεν απονέμετε
χαριστικά σε αυτόν την δουλεία, αλλά καταθέτετε την υποταγή
σαν χρέος που πρέπει στους δούλους» (Κ).
(2) Καθαρά υποθετική περίπτωση (p). Διότι, αλίμονο, σε πολλά βρισκόμαστε
ελλιπείς και ασυνεπείς και ουδέποτε επιτελούμε έργα αξιομισθίας
που περισσεύει. Ίσως κάποιοι δείχνονται θερμότεροι από άλλους
στην υπηρεσία και υπακοή του Κυρίου. Εν τούτοις και αυτοί δεν πράττουν
κάτι περισσότερο από εκείνο, το οποίο είχαν καθήκον και υποχρέωση να πράξουν.
(3) «Αν λοιπόν πέτυχες και έχεις τηρήσει τις θείες εντολές και υπάκουσες
τον Δεσπότη, μην απαιτείς από το Θεό σαν χρέος τις τιμές» (Κ).
«Διότι σύμφωνα με την λογική της δικαιοσύνης, σε όσους, από τη μία,
δεν εκπληρώνουν αυτά που προστάχτηκαν, τους περιμένει κίνδυνος·
σε όσους, από την άλλη, εκπληρώνουν αυτά, δεν τους οφείλεται καμία ευγνωμοσύνη» (Ζ).
Από τα συμφραζόμενα συμπεραίνουμε ότι η έννοια του αχρείοι είναι
ότι εμείς ως δούλοι του Θεού τίποτα άξιο εξαιρετικής αμοιβής δεν πράξαμε (g).
Εδώ δεν τονίζεται κυρίως η αλήθεια, ότι ο Θεός δεν έχει ανάγκη
τις υπηρεσίες του ανθρώπου. Αλλά ούτε και γίνεται λόγος για τις αμοιβές,
τις οποίες ο Θεός παρέχει σε ανταπόδοση για την υποταγή του ανθρώπου σε αυτόν.
Το τονιζόμενο σημείο είναι ότι ο άνθρωπος δεν δικαιούται να διατυπώσει
κάποια αξίωση σαν να επιτέλεσε περισσότερο από εκείνο, το οποίο όφειλε να πράξει (p).
Τίποτα το έκτακτο δεν κατόρθωσε, αλλά τα κοινά και συνηθισμένα στους δούλους (δ).
Άθλιος είναι εκείνος, τον οποίο ο Κύριος αποκαλεί δούλο αχρείο (Ματθ. κε 30)·
μακάριος όμως εκείνος, ο οποίος ομολογεί τον εαυτό του αχρείο (b).
«Και δεν είπε, όταν όλα τα κάνετε, είστε αχρείοι, αλλά εσείς να λέτε
ότι είμαστε αχρείοι. Πες το, μη φοβηθείς, δεν θα αποφασίσω εγώ από τη
δική σου κρίση. Διότι αν εσύ πεις τον εαυτό σου αχρείο, εγώ θα σε στεφανώσω
ως χρήσιμο» (Χ). Παρόλο που αυτοί δεν είναι δούλοι αχρείοι,
όπως αυτός που έκρυψε και έχωσε βαθιά το τάλαντο, όμως ο Χριστός και ο Θεός
τίποτα δεν κερδίζει από τις υπηρεσίες τους και συνεπώς δεν μπορούν αυτοί
με αξιώσεις να επικαλεστούν το Θεό ως οφειλέτη τους. Ο Θεός είναι αυτάρκης
και μακάριος και δεν έχει ανάγκη εμάς, ούτε είναι δυνατόν οι υπηρεσίες μας
να προσθέσουν κάτι στις τελειότητές του. Μας αρμόζει λοιπόν να αποκαλούμε
τους εαυτούς μας αχρείους δούλους, πρέπει όμως τις προς τον Θεόν υπηρεσίες
να αποκαλούμε ωφέλιμες και χρήσιμες υπηρεσίες, διότι αυτές είναι ωφέλιμες
σε εμάς τους ίδιους. Εάν όμως ο Θεός δεν έχει την ανάγκη μας
και είναι μακάριος και χωρίς εμάς, εμείς όμως για κανέναν λόγο δεν μπορούμε
να κάνουμε χωρίς το Θεό.
(4) «Αν όμως και όταν όλες τις εντολές εφαρμόσουμε, ούτε τότε δεν οφείλουμε
να φανταστούμε κάτι μεγάλο για μας, τι θα γίνουμε, όταν ενώ δεν κατορθώνουμε
ούτε το πολλοστό μέρος των εντολών του Θεού, ακόμη υπερηφανευόμαστε» (Θφ).
(5) «Ο Θεός απαιτεί μεν από εμάς την δουλεία, χρησιμοποιώντας την δεσποτεία του.
Επειδή όμως είναι αγαθός και φιλότιμος, υπόσχεται και έπαθλα σε αυτούς
που κοπιάζουν» (Κ), «και προσφέρει στους δούλους σαν να είναι μισθωτοί
και την δουλεία τους την αμείβει με μισθό και την οφειλόμενη λατρεία
την δέχεται ως κατόρθωμα… Διότι νικά η αγαθότητά του την δικαιοσύνη» (Ζ).

Αγιότης - Αρετή - Αγώνας

Άνθρωπος ο οποίος επαινεί τον πλησίον του και κατακρίνει τον εαυτό του, φτάνει σε μέτρα αγιότητος. Αν ζητάς εσύ από τον άλλον, επειδή σε λύπησε να σου βάλει μετάνοια, δεν είσαι καλά, δεν είσαι εντάξει, δεν βαδίζεις στο δρόμο της καλογερικής.
Φτάσαμε πατέρες σε ένα τέτοιο σημείο που μπορώ να πω ότι όταν ήμασταν κοσμικοί ήμασταν καλύτεροι. Τώρα δεν σηκώνουμε λόγο, δεν σηκώνουμει λόγο.

Τα πατερικά βιβλία λένε ότι ο αββάς Νισθερώ απέκτησε φήμη αγίου ανδρός. Και πήγε άλλος και του λέει: « Τι αρετή έκανες πάτερ και έφτασες σε αυτά τα μέτρα;». Λέει: «Αφ’ ότου μπήκα στο μοναστήρι είπα εγώ και το γαϊδούρι ένα είμαστε. Όσο μιλάει το γαϊδούρι, όταν το δέρνεις τόσο θα μιλήσω και εγώ». Αυτό ήταν το θεμέλιο, ότι και να τον δείρουν «ευλόγησον». Τώρα εμείς φτάσαμε στο σημείο δεν σηκώνουμε λόγο.

Ο άνθρωπος, εφόσον ζει, πρέπει πάντοτε να αγωνίζεται και ο πρώτος αγώνας είναι να νικήσει τον εαυτό του. Ο πρώτος και ο κυριότερος εχθρός του ανθρώπου δεν είναι ο διάβολος, όχι. Είναι ο ίδιος ο άνθρωπος εις τον εαυτό του επίβουλος. Και τούτο διότι δεν ακούει τον άλλον, ακούει τι τον λέει ο λογισμός του. Ενώ έχουμε τόσους άγιους πατέρες να τους μιμηθούμε διαβάζοντας τα συγγράμματα τους, εντούτοις όμως το εγώ μας μάς κυριεύει πολλές φορές, όταν ο άνθρωπος νικήσει τον εαυτό του είναι ο μεγαλύτερος μεγαλομάρτυρας και τροπαιοφόρος και νικηφόρος ενώπιον του Θεού.

Γι’ αυτό πολλές φορές, να σας πω, πατέρες, φοβήθηκα την κρίση του Θεού. Είναι σύμφωνος ο Θεός με μένανε ή μήπως αλλάζει ο Θεός; «Ἐμνήσθην τῶν κριμάτων Σου και ἐφοβήθην ἐμνήσθην τῶν κριμάτων Σου και παρεκλήθην» (ψαλμ. 118,12. 52). Έτσι είναι.

Ο Σταυρός δεν λείπει. Γιατί; Γιατί εφόσον ο αρχηγός μας ανέβηκε στον Σταυρό και εμείς θα ανέβουμε, να πούμε. Αλλά από την άλλη πλευρά είναι γλυκύς και ελαφρός, από την άλλη μεριά είναι πικρός και βαρύς. Κατά την προαίρεσή μας. Αν πάρεις με αγάπη τον Σταυρό του Χριστού, είναι πολύ ελαφρός, είναι σφουγγάρι, φελλός, αν το πάρεις, δηλαδή, από την άλλη πλευρά τότε είναι βαρύς και ασήκωτος.
Γι’ αυτό και εμένα η πείρα αυτό με δίδαξε. Το θέλημα του Θεού να γίνει. Ήταν από τον Θεό έτσι. Και ειρηνεύεις, να πούμε. Αν πεις μα γιατί ετούτο, εκείνο δεν ειρηνεύεις, δεν ειρηνεύεις. Δεν ήταν το θέλημα του Θεού να φύγω την Κυριακή, ήταν τη Δευτέρα. Δεν ήθελε ο Θεός την Τρίτη, ήθελα να φύγω την Τετάρτη. Ε, ο Θεός έτσι τα φέρε. Αν τα πάρεις από την άλλη πλευρά, με την κρίση τη δική σου θα σφάλεις και μισθό δεν έχεις. Μισθό δεν έχεις!

Μέσα σου να βράζει η χαρά, να μη φαίνεται. Μέσα σου να βράζει λύπη, η κόλαση, αλλά να μην το εξωτερικεύεις. Αυτός είναι ο καλόγηρος. Ειδάλλως εσύ εκεί και εγώ εδώ και να προσευχώμεθα, να μην ακούει ο ένας τον άλλον. Μπορείς να κατανύσσεσαι εσύ και εγώ εδώ και ο ένας να μην παίρνει μυρωδιά τον άλλον. Αυτό είναι κατά Θεόν. Άμα το εξωτερικεύεις είτε υπερηφάνεια θα σε πιάσει ή θα το χάσεις.

Για αυτό λέω ότι όπου κι αν βρεθεί ο άνθρωπος να μην απελπίζεται. Να μην τα χάνει να μην τα σαστίζει. Για τον άλφα και τον βήτα λόγο ο Θεός γνωρίζει, σε δοκιμάζει. Σε δοκιμάζει: Μπορείς να κρατήσεις αυτήν τη θλίψη; Μπορώ. Θα σου δώσω χάρισμα. Δεν μπορείς; Και αυτό που σου δωσα θα το αφαιρέσω. Εγώ δεν θέλω δειλούς ανθρώπους. Όχι όπως έστειλε ο Μωυσής τους κατασκόπους λέει: «Ἑωράκαμεν υἱούς γιγάντων και ἦμεν ενώπιον αὐτῶν ωσεί ακρίδες» ( Αριθμ. 13, 34). Έτσι; Ναι, αλλά ποιος το λέει αυτό; Ποιος το λέει; «Δειλός αποσταλείς εις υπακοήν, λέγει, λέων κατά τήν ὁδόν καί φονεῖς κατά τάς πλατείας» ( παροιμ. 26, 13). Δειλός άνθρωπος δεν αξίζει τίποτες. Ενώ ο τολμηρός πάντα βγαίνει νικητής. Βλέπεις;

Η δικαιολογία δεν είναι γραμμένη στη Γραφή. Οι άγιοι όχι μόνο δεν δικαιολογούνται, αλλά υποφέρουν εκουσίως για τους άλλους.

- Πάτερ, όχι έτσι. Εσύ να διορθώσεις τον εαυτό σου, όχι να περιμένεις τους άλλους. Εσύ να σταθείς από κάτω να σε πατάν όλοι. Τότε εσύ είσαι εντάξει. Ειδάλλως...
Εσύ να αρματωθείς την υπομονή. Ο δρόμος ο του Σταυρού αυτός είναι.

Ο άνθρωπος, όσο και σοφός να είναι, να συμβουλεύεται και λιγάκι. Δεν είμαστε εμείς θεοδίδαχτοι. Ούτε ο Θεός και εσύ. Μπορείς να πάρεις πληροφορία από τον Θεό; δεν είμαστε σε αυτή την κατάσταση. Να ρωτήσουμε και κανέναν άλλον. Να ρωτήσουμε, να συμβουλευτούμε. Ε, δεν έχεις κανέναν άνθρωπο καλύτερο σου;

Θα κάνεις υπομονή στα δικά σου τα πάθη, θα κάνεις και στα δικά μου. Έτσι θα γίνεις Άγιος.

Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης, εκδ. "Το Περιβόλι της Παναγίας", Θεσσαλονίκη 2000

 

"Ο λαντγκράβος της Έσσης Φίλιππος ανέλαβε την πρωτοβουλίαν προσκαλέσας τον Λούθηρον, τον Μελάγχθονα και άλλους Γερμανούς προτεστάντας να συναντηθούν με τον Ζβίγγλιον, τον Οικολαμπάδιον καϊ άλλους Ελβετούς προτεστάντας εις τον πύργον του εις το Μάρμπουργκ, βορείως της Φραγκφούρτης.
Την 29ην Σεπτεμβρίου 1529 συνηντήθησαν αι αντίπαλοι μερίδες. Ο Ζβίγγλιος προέβη εις γενναίας παραχωρήσεις˙ διέλυσε την υποψίαν του Λουθήρου ότι αμφέβαλλε δια την θεότητα του Χριστού˙ παρεδέχθη την πίστιν της Νικαίας και το δόγμα του προπατορικού αμαρτήματος. Αλλά δεν ήθελε να αποσύει τας απόψεις του περί της Ευχαριστίας ως συμβόλου και αναμνήσεως μάλλον παρά ως θαύματος.
Ο Λούθηρος έγραψε με κιμωλίαν επί της τραπέζης της συσκέψεως τας λέξεις αι οποίαι αποδίδονται εις τον Χριστόν - «Τοῦτο ἐστί τό σῶμα μου» - και δεν εδέχετο άλλην ερμηνεία, από την κατά γράμμα.
Τα μερη υπέγραψαν μίαν συμφωνίαν εκ 14 άρθρων επί της ευχαριστίας εχωρίσθησαν και όχι φιλικως (3 Οκτώβριου). Ο Λούθηρος ηρνήθη να λάβη την τεινομένην χείρα του Ζβιγγλίου, ειπών: «το πνεύμα σας δεν είναι το πνεύμα μας»˙ συνέταξε μίαν θεολογικήν ομολογίαν από δέκα επτά άρθρα, εις τα οποία περιελαμβάνετο και η «μετουσίωσις» (consubstantiation), έπεισε δε τους λουθηρανούς ηγεμόνας να απορρίψουν πάσαν συμμαχίαν με οιανδήποτε ομάδα η οποία δεν θα υπέγραφε και τα δέκα επτά. Ο Μελάγχθων συνεφώνησε με τον κύριόν του.
«Είπομεν εις τους ζβιγγλιανούς», έγραψεν, «ότι διερωτώμεθα πώς αι συνειδήσεις των θα τους επέτρεπον να μας αποκαλούν αδελφούς εφ' όσον θα επίστευον ότι η θεωρία μας ήτο πεπλανημένη». Εδώ, εις μίαν φράσιν, ευρίσκετο το πνεύμα της εποχής.(Will Durant,Παγκόσμιος Ιστορία Πολιτισμού,τόμ ΣΤ,480)

«Πόσα θα μπορούσε να πει κανείς υπερασπίζοντας τους μακάριους εκείνους άνδρες [τους Πατέρες που έκαναν θεολογικές αστοχίες]; Πόσες πραγματικά δύσκολες περιστάσεις εκβίαζαν πολλούς, άλλα να τα πουν πρόχειρα, άλλα να τα πουν προς οικονομία, άλλα πάλι εξαιτίας της απόδρασης των ανυπάκουων, και άλλα στα οποία από άγνοια ολίσθησαν, όπως γίνεται με τα ανθρώπινα. Γιατί άλλος φιλονικώντας με τους αιρετικούς, άλλος συγκαταβαίνοντας στην ασθένεια των ακροατών, άλλος πράττοντας κάτι άλλο, και ενώ ο καιρός τον καλούσε να παραμελήσει πολύ την ακρίβεια για κάποιο ανώτερο σκοπό, και είπε και έκανε αυτά που σ’ εμάς δεν επιτρέπεται ούτε να πούμε ούτε να πράξουμε… Αν όμως μίλησαν πρόχειρα βέβαια και για κάποια αιτία που εμείς αγνοούμε εξέκλιναν από την ευθεία και δεν τους έγινε καμιά ανάκριση, ούτε τους κάλεσε κανείς να μάθει την αλήθεια, δεν πρέπει καθόλου λιγότερο, αν και βέβαια δεν είπαν αυτό, να τους θεωρούμε και αυτούς Πατέρες, και για την λαμπρότητα του βίου τους και την άξια σεβασμού αρετή τους και την άμεμπτη άλλη πίστη τους, τους λόγους όμως αυτών, στους οποίους παρεξέκλιναν, δεν θα τους ακολουθήσουμε. … Εμείς όμως, επειδή και κάποιους άλλους από τους μακάριους Πατέρες και διδασκάλους μας βρίσκουμε σε πολλά σημεία να έχουν παρεκκλίνει από την ακρίβεια των ορθών δογμάτων, την παρέκκλιση βέβαια δεν την δεχόμαστε ως προσθήκη, τους άνδρες αυτούς όμως τους αποδεχόμαστε… Και πράγματι και τον Διονύσιο Αλεξανδρείας, συμπεριλαμβάνοντάς τον στον χορό των αγίων Πατέρων, δεν αποδεχόμαστε τους Αρειανικούς λόγους που απηύθυνε προς τον Λίβυο Σαβέλλιο, αλλά και τους απορρίπτουμε τελείως. Επίσης και τον μεγαλομάρτυρα Μεθόδιο, ο οποίος υπήρξε πηδαλιούχος των αρχιερατικών πηδαλίων του θρόνου των Πατάρων, κι ακόμα και τον Ειρηναίο, τον επίσκοπο Λουγδούνων και τον Ιεραπόλεως Παπία, από τους οποίους ο πρώτος φόρεσε το στεφάνι του μαρτυρίου, ενώ οι άλλοι υπήρξαν άνδρες αποστολικοί και ακτινοβολούσαν με τους θαυμαστούς τρόπους της ζωής των. Αλλ’ όμως, αν σε κάτι έδειξαν ολιγωρία ως προς την αλήθεια και παρασύρθηκαν να πουν πράγματα αντίθετα προς το κοινό εκκλησιαστικό δόγμα, σ’ αυτά βέβαια δεν τους ακολουθούμε, από την πατρική όμως τιμή και δόξα αυτών δεν περικόπτουμε τίποτε. Δεν θα μου φτάσει η ημέρα απαριθμώντας τους άνδρες που τους τιμούμε με το όνομα των Πατέρων, σε όσα όμως παρέκλιναν από την αλήθεια δεν τους ακολουθούμε» (Αγίου Φωτίου, ΕΠΕ τ. 3, σσ. 259, 261, 263).
«Προφασίζονται [οι Ρωμαιοκαθολικοί] ότι αυτό [το filioque] είπε ο Αμβρόσιος στους λόγους του για το Πνεύμα, ακόμα και ο Αυγουστίνος και ο Ιερώνυμος. Υπέρ αυτών πρέπει να απαντήσουμε, ότι ή έχουν οι πνευματομάχοι νοθεύσει τα συγγράμματά τους, ή μίλησαν ίσως κατ’ οικονομίαν, που χρησιμοποίησε και ο μέγας Βασίλειος, που φύλαγε μέσα του απόρρητη ως ένα διάστημα τη θεολογία για το πανάγιο Πνεύμα. Ίσως και σαν άνθρωποι παρασύρθηκαν από την ακρίβεια, πράγμα που έπαθαν πολλοί μεγάλοι σε κάποια θέματα, λόγου χάρη ο Αλεξανδρείας Διονύσιος… Μερικές γνώμες τους δεν τις αποδεχόμαστε, μολονότι βέβαια στα άλλα, τους θαυμάζουμε υπερβολικά» (Αγίου Φωτίου, ΕΠΕ τ. 4, σ. 441).

katafigioti

lifecoaching