Άγιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής: Λοιπόν βιάσου. Λέγε διαρκώς την ευχή. Να μη σταματά καθόλου το στόμα. Έτσι θα την συνηθίσεις μέσα σου και κατόπιν θα την παραλάβει ο νους. Μη ξεθαρρεύεις στους λογισμούς, διότι γίνεσαι μαλθακός και μολύνεσαι.

«Ευχή, βία φύσεως διηνεκής», και θα δεις πόση Χάρη θα λάβεις.

Η ζωή του ανθρώπου, παιδί μου, είναι θλίψη, διότι είναι στην εξορία. Μη ζητείς τελεία ανάπαυση. Ο Χριστός μας σήκωσε το σταυρό, και μεις θα σηκώσουμε. Όλες τις θλίψεις εάν τις απομένουμε, βρίσκομε Χάρη παρά Κυρίου. Γι’ αυτό μας αφήνει ο Κύριος να πειραζόμαστε, για να δοκιμάζει το ζήλο και την αγάπη που έχουμε προς αυτόν. Γι’ αυτό χρειάζεται υπομονή. Χωρίς υπομονή δεν γίνεται ο άνθρωπος πρακτικός, δεν μαθαίνει τα πνευματικά, δεν φθάνει σε μέτρα αρετής και τελειώσεως.

Αγάπα τον Ιησού και λέγε αδιάλειπτα την ευχή και αυτή θα σε φωτίζει στο δρόμο του.

Πρόσεχε να μην κατακρίνεις. Διότι από αυτό παραχωρεί ο Θεός και φεύγει η Χάρη και σε αφήνει ο Κύριος να πέφτεις, να ταπεινώνεσαι, να βλέπεις τα δικά σου σφάλματα. Αλλ’ όταν υποχωρεί η Χάρη για να δοκιμαστεί ο άνθρωπος, τότε γίνονται όλα σαρκικά και πέφτει η ψυχή. Συ όμως τότε μη χάνεις την προθυμία σου, αλλά φώναζε διαρκώς την ευχή με βία,

με το ζόρι, με πόνο πολύ. «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με». Και πάλι και πολλές φορές, το ίδιο συνεχώς. Και σαν να ατενίζεις νοερά τον Χριστό να του λέγεις· «…Δόξα σοι, δόξα σοι, ο Θεός μου». Και υπομένοντας, πάλι θα έλθει η Χάρη, πάλι η χαρά. Όμως και πάλι ο πειρασμός και η λύπη, η ταραχή και τα νεύρα. Αλλά και πάλιν αγώνας, νίκη, ευχαριστία. Και αυτό γίνεται μέχρις ότου σιγά-σιγά καθαρίζεσαι από τα πάθη και γίνεσαι πνευματικός…

Η άσκηση, παιδί μου, θέλει στερήσεις. Θέλει αγώνα και κόπο πολύ. Θέλει να φωνάζεις μέρα και νύκτα στον Χριστό. Θέλει υπομονή σε όλους τους πειρασμούς και τις θλίψεις. Θέλει να πνίξεις θυμό και επιθυμία.

Θα κουρασθείς πολύ, μέχρι να καταλάβεις ότι προσευχή χωρίς προσοχή και νήψη είναι χάσιμο χρόνου· κόπος χωρίς πληρωμή. Πρέπει σε όλες τις αισθήσεις μέσα έξω να βάλεις άγρυπνο φύλακα την προσοχή διότι χωρίς αυτήν ο νους και οι δυνάμεις της ψυχής διαχέονται στα μάταια και συνήθη, σαν το άχρηστο νερό που τρέχει στους δρόμους. Ποτέ κανένας δεν βρήκε προσευχή χωρίς προσοχή και νήψη. Κανένας ποτέ δεν αξιώθηκε να ανεβεί προς τα άνω χωρίς πρώτα να καταφρονήσει τα κάτω.

(«Έκφρασις Μοναχικής εμπειρίας», εκδ, Ι.Μ.Φιλοθέου, Άγ. Όρος-αποσπάσματα σε νεοελληνική απόδοση)

πώς προετοιμαζόμαστε;
Αφού όλοι καθαριστούμε με ακρίβεια και αφού προετοιμαστούμε με προσευχές, με ελεημοσύνη, με νηστεία, με αγρυπνίες, με δάκρυα, με εξομολόγησι, και με όλα τα πνευματικά μέσα, έτσι, με όσο γίνεται πιο καθαρή τη συνείδησί μας, ας προσερχώμαστε.
Ε.Π.Ε. 34,178
Πάσχα
Αν προσέλθης με καθαρή συνείδησι, κάνεις Πάσχα, όποτε και αν κοινωνής, είτε σήμερα, είτε αύριο, είτε οποτεδήποτε. Διότι δεν έχει σχέσι το πνευματικό Πάσχα με εποχές και καιρούς, αλλά με την καθαρή συνειδησί κρίνεται η μετοχή μας στη θεία Κοινωνία.
Ε.Π.Ε. 34,180
όχι από συνήθεια, σε μεγάλες μέρες
Γνωρίζω, ότι πολλοί από εδώ μέσα τρέχουν προς το Μυστικό Δείπνο από συνήθεια, λόγω της εορτής (του Πάσχα ή των Χριστουγέννων). Θα έπρεπε, όπως πολλές φορές έχω τονίσει, να μη παρατηρούν τις εορτές, για να δουν πότε πρέπει να κοινωνούν, αλλά να καθαρίζουν τη συνείδησί τους, και τότε να πλησιάζουν στη θεία Κοινωνία. Αυτός, που είναι βρωμερός και ακάθαρτος ούτε την περίοδο της εορτής καθίσταται άξιος του φρικτού Μυστηρίου. Αυτός, που είναι καθαρός και έχει αποπλύνει τα αμαρτήματά του με τη μετάνοια και την εξομολόγησι, και κατά την εορτή και πάντοτε είναι άξιος να μετέχη των θείων Μυστηρίων και ν’ απολαμβάνη τις δωρεές του Θεού.
Ε.Π.Ε. 35,512
με ευλάβεια και τάξι
Ποιο είναι το αμάρτημα, που γίνεται τόσο δημόσια; Το να προσέρχωνται στη θ. Κοινωνία χωρίς τρόμο και δέος, αλλά γρονθοκοπώντας, γεμάτοι θυμό, με φωνές και βρισιές, με σπρωξιές και θόρυβο. Πες μου, άνθρωπέ μου, γιατί θορυβείς; Γιατί βιάζεσαι; Η θεία Κοινωνία και είναι και λέγεται Μυστήριο. Και όπου είναι Μυστήρια, εκεί σιγή αρμόζει. Με πολλή, λοιπόν, σιγή, με πολλή τάξι, με την πρέπουσα ευλάβεια, ας πλησιάζουμε την ιερή Θυσία. Έτσι θ’ αποσπάσουμε τη συμπάθεια και το έλεος του Θεού, θα καθαρίσουμε την ψυχή μας και θα απολαύσουμε τα αιώνια αγαθά.
Ε.Π.Ε. 35,514-516
μέχρι τέλους, να ευχαριστήσουμε
Τι κάνεις, άνθρωπέ μου; Μπροστά σου βρίσκεται παρών ο Χριστός, παραστέκουν οι άγγελοι, εκτίθεται η φρικτή τράπεζα του Μυστικού Δείπνου, οι αδελφοί σου ζουν το μυστήριο και ετοιμάζονται να κοινωνήσουν, και συ εγκαταλείπεις την ιερή σύναξι και φεύγεις; Θέλετε να σας πω τίνος έργο κάνουν και αυτοί που αναχωρούν από τη λατρευτική σύναξι πριν να συμπληρωθή η ιερή ακολουθία, και αυτοί που δεν απευθύνουν τους ευχαριστήριους ύμνους στο τέλος της θείας Κοινωνίας; Αν ο Ιούδας δεν έβγαινε απ’ την ιερή σύναξι του Μυστικού Δείπνου, δεν θα γινόταν προδότης. Ο Ιούδας, που εγκατέλειψε το Τραπέζι, τάχθηκε με τους αντίχριστους Ιουδαίους. Οι άλλοι Μαθητές, που παρέμειναν στο Τραπέζι, αφού ύμνησαν με το Δεσπότη Χριστό, βγήκαν μαζί Του. Βλέπεις, ότι η ευχαριστία μετά τη θεία Κοινωνία γίνεται σύμφωνα με την πράξι των Μαθητών και του Χριστού, που ύμνησαν το Θεό μετά τη θεία Ευχαριστία;
Ε.Π.Ε. 35,516-518
με ειρήνη, χωρίς έχθρα
Ο μεν Χριστός θυσίασε τη ζωή Του για σένα, και κρατάς έχθρα στο συνανθρωπό σου; Και πώς μπορείς χωρίς ειρήνη να προχωρής προς τη θεία Κοινωνία;
Ε.Π.Ε. 35,618
Θέλγητρα
γεύσις της αμαρτίας
Η ψυχή, που γεύτηκε μια φορά την αμαρτία και παραμένει αναίσθητη, ετοιμάζει μεγαλύτερη επιδείνωσι στο πάθος.
Ε.Π.Ε. 34,462
πιο επικίνδυνα από τα φόβητρα
Στο μαρτύριο του αγίου Λουκιανού, που τον είχε καταδικάσει ο δήμιος στο μαρτύριο της πείνας, για να τον προκαλέση, έψησε κρέατα μπροστά του, ώστε η έλξις τους να λυγίση τη δύναμι της προθυμίας του. Άλλωστε δεν αιχμαλωτιζόμαστε τόσο πολύ όταν δεν φαίνωνται τα πράγματα που δελεάζουν, όσο όταν βρίσκωνται μπροστά στα μάτια μας. Έτσι ευκολώτερα μπορεί κανείς να νικήση την επιθυμία για γυναίκες όταν δεν βλέπη όμορφη γυναίκα, παρά όταν την έχη συνεχώς μπροστά του.
Ε.Π.Ε. 37,44
Θέλημα του Θεού
η σωτηρία μας
Ο Θεός θέλησε να βρούμε έτσι τη σωτηρία. Εμείς τίποτε δεν κατωρθώσαμε, αλλά βρήκαμε τη σωτηρία διότι το θέλησε Εκείνος. Μας κάλεσε όχι διότι είμεθα άξιοι, αλλ’ επειδή έτσι έκρινε καλό Εκείνος.
Ε.Π.Ε. 18,20

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 364-367)

κυριακό δείπνο
Τι σημαίνει «να μετάσχουν στο κυριακό δείπνο»; Εννοεί εκείνο το δείπνο, που παρέδωκε ο Χριστός την τελευταία νύχτα, τότε που παρευρίσκοντο όλοι οι μαθητές. Διότι σ’ αυτό το δείπνο όλοι ήσαν μαζί, και ο Δεσπότης Κύριος και οι πιστοί Του δούλοι. Το Κυριακό δείπνο είναι εκείνο, που ενώνει όλους, που είναι επί το αυτό συναγμένοι.
Ε.Π.Ε. 27,272
τράπεζα κοινή
Αν η φρικώδης τράπεζα της θείας Κοινωνίας είναι κοινή για όλους, πολύ περισσότερο το υλικό τραπέζι πρέπει να είναι κοινό. Κοινό το άγιο Ποτήριο, κοινά και τα υλικά αγαθά.
Ε.Π.Ε. 27,274
τιμωρούνται οι ανάξιοι
Ο Παύλος αναφέρθηκε σε όσους αναξίως κοινωνούν, τους ήλεγξε και τόνισε, ότι την ίδια τιμωρία με όσους απέκτειναν το Σώμα του Χριστού, θα υποστούν και όσοι παίρνουν το Σώμα και το Αίμα Του χωρίς δέος και κατάλληλη προετοιμασία.
Ε.Π.Ε. 27,274
με καθαρή συνείδησι
Παρακαλώ, εκλιπαρώ, ικετεύω να προσέρχεστε στη φριχτή Τράπεζα, αφού πετάξετε από πάνω σας κάθε αμαρτία... Να αναλογίζεσαι τη ζωή σου και να φέρνης τα αμαρτήματά σου μπροστά σου. Να διορθώνης τα αμαρτήματά σου, και ύστερα, με καθαρή συνείδησι να αγγίζης την ιερή Τράπεζα και να μετέχης της αγίας θυσίας.
Ε.Π.Ε. 30,236
όχι βρώσις απολλυμένη
Μη θαρρείς πως είναι ψωμί και κρασί. Δεν αποβάλλονται, όπως oι άλλες τροφές, στον αφεδρώνα. Δεν μεταλαμβάνετε από άνθρωπο, αλλ’ από την πυρακτωμένη λαβίδα των Σεραφείμ, που είδε ο προφήτης Ησαΐας. Να θεωρήτε, ότι μεταλαμβάνετε το θείο Σώμα. Τα χείλη μας ρουφάνε το σωτήριο Αίμα από την άχραντη πλευρά Του.
Ε.Π.Ε. 30,316
στον ουράνιο Βασιλιά προσερχόμαστε
Ας στεκώμαστε με πολύ φόβο και τρόμο, ας έχουμε με ταπείνωσι τα μάτια προς τα κάτω, ας ανυψώσουμε την ψυχή, ας στενάζουμε χωρίς φωνή, μυστικά, και ας κραυγάζουμε με την καρδιά μας. Δεν βλέπετε όσους πλησιάζουν κάποιον επίγειο και πρόσκαιρο άρχοντα; Στέκουν αμετακίνητοι, ούτε μιλάνε, ούτε κινούνται ούτε γυρίζουν τα μάτια εδώ κι εκεί, αλλ’ είναι σοβαροί, κατηφείς και γεμάτοι φόβο. Πολύ περισσότερο εμείς πρέπει να παριστάμεθα με φόβο μπροστά στον επουράνιο Βασιλέα.
Ε.Π.Ε. 30,316
ενισχύει ως λέοντα
Όχι μόνο μας εξώπλισε ο Θεός, αλλά και μας ετοίμασε τραπέζι, πολύ δυνατώτερο από κάθε όπλο. Για να μην αποκάμνης πολεμώντας, αλλά και για να νικάς τον πονηρό. Διότι, όταν σε δη να επιστρέφης από το δεσποτικό τραπέζι (τη θεία Κοινωνία), είναι σαν να συναντά λιοντάρι, που βγάζει φωτιά απ’ το στόμα του· και φεύγει πιο γρήγορα από τον άνεμο. Και αν του δείξης τη γλώσσα σου ματωμένη από το τίμιο Αίμα, δεν μπορεί να σταθή (ο πονηρός).
Ε.Π.Ε. 30,390
τράπεζα
Τόσο θαυμαστή είναι εδώ η πηγή, τόσο καταπληκτική η ζωή. Η τράπεζα είναι γεμάτη πνευματικά αγαθά. Γι’ αυτό ας προσερχώμαστε με καθαρή καρδιά και συνείδησι, για να πάρουμε και χάρι και έλεος.
Ε.Π.Ε. 30,400
κωλύματα
Όπως δεν μπορεί να μετάσχη της θείας Κοινωνίας ο πορνεύων και ο βλάσφημος, έτσι δεν μπορεί και εκείνος που κρατάει κακία σε άλλον. Και πολύ περισσότερο αυτός. Διότι όποιος πόρνευσε και μοίχευσε, μαζί με την ικανοποίησι της επιθυμίας τελείωσε και την πράξι της αμαρτίας. Και αν θελήση να ανανήψη και να σηκωθή από την πτώσι και να μετανοήση, έχει κάποια παρηγοριά. Όποιος όμως μνησικακεί, κατ’ εξακολούθησιν δουλεύει κάθε μέρα την αμαρτία. Και ποτέ δεν τελειώνει.
Ε.Π.Ε. 32,614
με αγάπη και ενωμένοι
Επειδή πρόκειται ν’ αγγίξουμε την ιερή τράπεζα, ακούμε το παράγγελμα να αγαπηθούμε μεταξύ μας. Και δίνουμε ο ένας στον άλλον τον άγιο ασπασμό... Είναι απόλυτη ανάγκη να προσέλθουμε στη θεία Κοινωνία αγαπημένοι μεταξύ μας.
Ε.Π.Ε. 30,616
με αγάπη και καταλλαγή
Όποιος από σας έχει εχθρό, ας μη πλησιάζη την αγία Τράπεζα και ας μη δέχεται μέσα του του Κυρίου το Σώμα. Όποιος πλησιάζει στη θεία Κοινωνία, δεν πρέπει να έχη εχθρό. Θέλεις να πλησιάσης; Συμφιλιώσου πρώτα με τον εχθρό σου, και τότε πλησιάζοντας άγγιξε το Μυστήριο.
Ε.Π.Ε. 32,636
και νηστεία
Άλλο Πάσχα και άλλο Σαρακοστή. Σαρακοστή έχουμε μία φορά μόνο το χρόνο. Πάσχα όμως έχουμε τρεις φορές την εβδομάδα, μερικές φορές και τέσσερις, μάλλον όσες φορές θέλουμε. Διότι το Πάσχα δεν το κάνει η νηστεία που προηγείται, αλλ’ η προσφορά και η θυσία της θείας Λειτουργίας, που γίνεται σε κάθε λατρευτική σύναξι. Πάσχα γιορτάζεις όχι όταν νηστεύης, αλλ’ όταν μετέχης της θυσίας, δηλαδή, της θείας Κοινωνίας.
Ε.Π.Ε. 34,176

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 361-364)

-Γέροντα, καμμιά φορά, όταν λέω την ευχή για να μη φεύγη ο νους μου λέω:
Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, σε αγαπώ».
-Πώς γίνεται να αγαπάς τον Χριστό και να φεύγει ο νους σου, όταν λες,
την ευχή; Αν το πεις καμμιά δε πειράζει. Αλλά, αν το λες συνέχεια,
αυτό είναι ψέμα. Να μην έχουμε αλλά στην καρδιά μας, αλλά στον νου μας
και αλλά να λένε τα χείλη μας. Τότε ισχύει το «Ο λαός ούτος τοις χείλεσι με τιμά,
η δε καρδία αυτών πόρρω απέχει απ’εμού».
-Γεροντα, γιατί λέω την ευχή χωρίς θέρμη;
-Επειδή σκορπίζεσαι στα έξω, η καρδιά σου είναι αλλού,
λείπει το σκίρτημα, η αγάπη για τον Θεό οπότε η ευχή βγαίνει αποδυναμωμένη.
Η αγάπη του Θεού συμμαζεύει τον νου στην καρδιά και μετά παλαβώνει ο άνθρωπος.
-Γέροντα, πώς κατορθώνει κανείς να έχη διαρκή πόθο προς τον Θεό
και να λέει την ευχή καρδιακά;
-Αν έχη συνεχώς στον νου του τις ευεργεσίες του Θεού και την δική του αχαριστία,
κεντιέται και παίρνει μπρός η καρδιά. Πιέζεται από μόνη της φιλότιμα η καρδιά
και τον κυνηγάει μετά η ευχή. Γι’ αυτό να έχης πάντοτε φιλότιμους
και ταπεινούς λογισμούς. Έτσι θα έρθη μέσα σου η χάρις του Θεού,
γιατί ο Κύριός στην καρδιά των ταπεινών κατοικεί και τότε γλυκαίνεται
η καρδιά, και η ευχή γίνεται καρδιακή.
-Τότε, Γέροντα, μπορεί να έρθει κακός λογισμός;
-Όχι, δεν μπορεί. Για να έρθη κακός λογισμός, πρέπει να σταματήσεις την ευχή.
Αλλά, και -να σταματήσεις να λες την ευχή με τον νου, αν την λέει η καρδιά,
πάλι δεν μπορεί να έρθη, γιατί την λέει η καρδιά.
-Γέροντα, δώστε μου μια ευχή, για να συμμαζέψω τον νου μου.
-Εύχομαι να μαζευτεί ο νους σου στην καρδιά. Τι εννοούμε, όταν λέμε «καρδιά»;
Η καρδιά δεν είναι στάμνα, που μέσα της θα βάλουμε τον νου η καρδιά
είναι αυτό που νιώθουμε. Επομένως, όταν λέμε «να συμμαζευθεί
ο νους μέσα στην καρδιά», εννοούμε να συμμαζευθεί στην αγάπη,
στην καλοσύνη, στην λαχτάρα, σε αυτό το σκίρτημα, σε αυτό το γλυκό πράγμα...
Αφού ο Θεός είναι Αγάπη και η καρδιά έχει αγάπη, αν η καρδιά είναι εξαγνισμένη
τότε ο άνθρωπος έχει μέσα του τον Θεό. «Αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου
εν όλη τη καρδία σου και εν όλη τη ψυχή σου και εν όλη τη διανοία σου…».
Να Τον αγαπήσεις με όλο σου το είναι. Αν ο νους γλυκαθεί από την αγάπη
και την καλοσύνη της καρδιάς, όταν θα λέει το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με»,
θα συγκλονίζεται ολόκληρος.
Όλη η βάση της πνευματικής ζωής είναι να καθαρίσει ο άνθρωπος την καρδιά,
ώστε να δεχθή τον Χριστό, και να χαλιναγώγηση τον νου, να τον γλυκάνει
μέσα στην καρδιά. Αν ο νους γλυκαθεί μέσα στην καρδιά, δεν του κάνει
καρδιά να φύγη, όπως το παιδάκι όταν το αφήσεις ελεύθερο μέσα
σ’ ένα ζαχαροπλαστείο, δεν θέλει να φύγη από εκεί.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.190-192)

Όταν ο νους πάει στην καρδιά, η προσευχή μας γίνεται καρδιακή
-Πως κατεβαίνει, Γέροντα ο νους στην καρδιά;
-Όταν πονάει η καρδιά, κατεβαίνει ο νους στην καρδιά; Πώς πονάει η καρδιά;
Όταν σκέπτομαι τις ευεργεσίες του Θεού κα την δική μου αχαριστία, η καρδιά
κεντιέται, πονάει, και ο νους πηγαίνει εκεί.
-Γέροντα, όταν έχω πονοκέφαλο, δεν μπορώ ναπροσευχηθώ.
-Αν πονάει το πόδι σου και εκείνη την στιγμή κόψεις με το μαχαίρι το χέρι σου,
ξεχνάς τον πόνο του ποδιού και σκέφτεσαι το χέρι. Έτσι και όταν έχης
πονοκέφαλο και δεν μπορής να προσευχηθής, να σκέφτεσαι πρώτα τις αμαρτίες
σου και ύστερα τον πόνο του κόσμου και θα πονά η καρδιά σου.
Ο πόνος της καρδιάς θα εξουδετερώνει τον πονοκέφαλο και θα προσεύχεσαι
καρδιακά για τον εαυτό σου και για όλον τον κόσμο.
-Γέροντα, τι βοηθάει να μη μετεωρίζεται ο νους;
-Είναι δύσκολο να χαλιναγώγηση κανείς τον νου ο οποίος τρέχει με ταχύτητα
μεγαλύτερη από την ταχύτητα του φωτός, πρέπει να τον πιάσει «από το χεράκι»
και να τον πάη κοντά στους πονεμένους, στους άρρωστους, στους εγκαταλελειμμένους,
στους κεκοιμημένους. Τότε ο νους, που τα βλέπει όλα αυτά, «χτυπάει»
την καρδιά, η οποία, όσο σκληρή κι αν είναι, σπάζει, και η προσευχή
γίνεται καρδιακή. Με δάκρυα παρακαλεί μετά ο άνθρωπος τον Θεό να επέμβει.
Αν όμως κάποιος τα σκέφτεται όλα αυτά και δεν συμπάσχει και δεν τον συγκλονίζει
ούτε η δυστυχία του κόσμου ούτε η κόλαση των κεκοιμημένων που είναι
υπόδικοι ούτε και η καταδίκη των ψυχών τους, φαίνεται ότι τα έχει όλα
άφθονα και είναι χορτασμένος, υπερισχύει το σαρκικό φρόνημα και ο παλαιός
άνθρωπος είναι πολύ δυνατός.
-Γέροντα, στην Ακολουθία πολλές φορές ο νους μου δεν πηγαίνει στα ουράνια,
αλλά στον πόνο των ανθρώπων.
-Αυτά ενωμένα είναι. Το θέμα δεν είναι να λέει κανείς απλώς την ευχή
ούτε να έχη μόνον καθαρό τον νου του από λογισμούς, αλλά να δουλεύει το «μηχανάκι»,
να πονάει η καρδιά για το θέμα που εύχεται.
-Όταν, Γέροντα, μετά την διακονία μπαίνω στο κελλί, προσπαθώ να συμμαζέψω
το μυαλό μου από τις διάφορες δουλειές και τις παραστάσεις,
αλλά αισθάνομαι ένα σφίξιμο στο κεφάλι.
-«Να συμμαζέψω τον νου μου» να λες. Αλλά καλά είπες «να συμμαζέψω το μυαλό»,
γιατί εσύ κάνεις προσευχή με το μυαλό. Αν η προσευχή γίνεται με το μυαλό,
είναι φυσικό να ζορίζεται το μυαλό και να πονάει το κεφάλι.
Αυτό το βλέπω και σε άλλους, πηγαίνουν να κάνουν εργασία πνευματική, διαβάζουν
λ.χ. κάτι πνευματικό, και δεν χρησιμοποιούν τον νου αλλά το μυαλό
και μετά πονάει το κεφάλι. Όπως και εκείνοι που πάνε να χρησιμοποιήσουν
την καρδιά με έναν μηχανικό τρόπο, για να πουν την ευχή, και πονάει μετά η καρδιά.
Όταν όμως θέλω να προσευχηθώ και πάω να συγκεντρωθώ, πρέπει ο νους να πάη στον Χριστό.
Τότε δεν φεύγει δίνει αμέσως τηλεγράφημα και στην καρδιά και ενώνεται
ο νους με την καρδιά. Το άλλο είναι δουλειά με την λογική, γι’ αυτό κουράζει.
Γιατί λέω ότι πρέπει να κάνουμε δικό μας τον πόνο του άλλου;
Πρέπει ο νους να πάη στον πόνο του άλλου και τότε να προσευχηθής.
Διαφορετικά είναι ένα ξερό πράγμα. Λες λ.χ. με το μυαλό σου ότι υπάρχουν
άρρωστοι και πρέπει να προσευχηθής γι’ αυτούς, αλλά δεν συμμετέχει
ούτε ο νους ούτε η καρδιά. Ενώ, βλέπεις, όταν πονάς κάπου, ο νους σου
πάει συνέχεια εκεί. Έτσι και σε αυτήν την περίπτωση, όταν κάνης δικό σου
τον πόνο του άλλου, ο νους σου δεν φεύγει από εκεί.
-Δεν μπορεί όμως, Γέροντα, να φύγη;
-Ναι, μπορεί να φύγη. Αυτό εξαρτάται από τον πόνο που ένιωσες. [...]
-Γέροντα, το μυαλό είναι το σάρκινο όργανο,ο νους το πνευματικό;
-Ναι όπως στο οινόπνευμα, το σπίρτο που έχει μέσα το οινόπνευμα,
είναι που κάνει τη δουλειά, που ενεργεί και όχι το νερό, έτσι
και ο νους είναι η σπιρτάδα του μυαλού, ό,τι καλύτερο έχει ο άνθρωπος.
-Δηλαδή, Γέροντα, όταν δεν δουλεύει η καρδιά, είναι γιατί δεν δουλεύει ο νους;
-Βέβαια, ευλογημένη! Εκεί είναι όλη η δύναμη.
-Το μυαλό, Γέροντα, δεν βοηθάει καθόλου;.
-Βοηθάει μέχρις ενός σημείου. Να πής δηλαδή με την λογική ότι πρέπει
ο νους σου να πάη στον πόνο του άλλου. Μέχρις εκεί μόνον, και να αρχίσει
μετά να δουλεύει ,ο νους.. Να σκεφθής: διάφορες περιπτώσεις πονεμένων,
να πονέσεις γι’ αυτούς και να αρχίσεις να προσεύχεσαι.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.187-190)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 15

Στίχ. 11-32. Η παραβολή του ασώτου υιού
15.27 ὁ δὲ εἶπεν αὐτῷ ὅτι ῾Ο ἀδελφός σου ἥκει(1), καὶ ἔθυσεν ὁ πατήρ σου
τὸν μόσχον τὸν σιτευτόν(2), ὅτι ὑγιαίνοντα αὐτὸν ἀπέλαβεν(3).
27 Εκείνος του είπε: “γύρισε ο αδερφός σου, κι ο πατέρας σου έσφαξε
το σιτευτό μοσχάρι, γιατί του ήρθε πίσω γερός”.
(1) =έχει έλθει (δ).
(2) Κανείς λόγος δεν γίνεται για την στολή, το δαχτυλίδι και τα υποδήματα,
αλλά μόνο για το μοσχάρι το σιτευτό και αυτό, διότι τα άσματα και οι χοροί,
για τα οποία ο μεγαλύτερος ρωτά, γίνονταν τη στιγμή που τρωγόταν το μοσχάρι (ο).
(3) Ο δούλος στην απάντησή του αντικαθιστά τις λέξεις του πατέρα: νεκρός ην…
και απολωλός…με την τελείως απλή αυτή φράση, η οποία και μόνη άρμοζε
στα χείλη του δούλου: επειδή τον πήρε πίσω υγιή (g). Το υγιή πιο σωστό
είναι να μην το πάρουμε με ηθική έννοια (= «απέβαλε την νόσο με την μετάνοια» Ζ),
διότι για αυτό ο δούλος δεν θα ήταν σε θέση να εκφέρει γνώμη,
αλλά με τη σημασία της σωματικής υγείας. Όλοι στο σπίτι γνώριζαν,
πόσο ο πατέρας ενδιαφερόταν και αγωνιούσε για την ασφάλεια και υγεία του γιου του (p).

15.28 ὠργίσθη δὲ καὶ οὐκ ἤθελεν(1) εἰσελθεῖν.
ὁ ουν πατὴρ αὐτοῦ ἐξελθὼν(2) παρεκάλει(3) αὐτόν.
28 Αυτός τότε θύμωσε και δεν ήθελε να μπει μέσα.
Ο πατέρας του βγήκε και τον παρακαλούσε,
(1) Είναι αξιοσημείωτη η αλλαγή των χρόνων στα δύο αυτά ρήματα.
Δεν ήθελε με επιμονή να μπει. Ο παρατατικός σημαίνει πεισματική
και συνεχιζόμενη κατάσταση (p). Η άρνηση αυτή ζωγραφίζει θαυμάσια
την δυσαρέσκεια των Φαρισαίων, οι οποίοι δεν ήθελαν να έχουν καμία σχέση
με τους αμαρτωλούς, ούτε κάποιο μέρος στη χαρά για την σωτηρία τους με την μετάνοια (g).
(2) «Ο φιλάνθρωπος πατέρας όμως βγαίνει και τον παρακαλεί
και του εξηγεί πάλι την αιτία της ευφροσύνης» (Θφ). «Σαν φιλότεκνος και σοφός
που είναι και αυτόν που επέστρεψε τιμά και αυτόν που έμεινε έξω παρακαλεί» (Ζ).
Δείχνει και στους δύο γιους την ίδια τρυφερότητα. Το «βγήκε» εδώ είναι παράλληλο
με το «έτρεξε» του σ. 20 (p). Θα μπορούσε να πει δίκαια:
«Εάν δεν θέλει να έλθει, αφήστε τον να στέκεται έξω· κλείστε του την πόρτα
και ας πάει να περάσει τη νύχτα του όπου του αρέσει.
Δεν μπορώ να κάνω ό,τι θέλω στο σπίτι μου; Και δεν ήταν δικό μου
το μοσχάρι το σιτευτό»; Αλλά όχι· ο πατέρας δεν στέλνει στον μεγαλύτερο
κάποιον δούλο, αλλά βγαίνει ο ίδιος και παρακαλεί τον γιο του.
Δείχνεται έτσι η αγαθότητα και συγκατάβαση του Θεού.
Πόσο μειλίχιος και μακρόθυμος και ανεκτικός δείχνεται ο ουράνιος Πατέρας
και στους ανθρώπους που τον προκαλούν. Πώς μιλά στον Κάιν και πώς ζητά
να τον πείσει ότι άδικα λυπήθηκε, επειδή δεν έγιναν δεκτές οι θυσίες του (Γεν. δ 6).
Και πώς «για σαράντα χρόνια υπέμεινε την διαγωγή τους στην έρημο» (Πράξ. ιγ 18).
Και ειδικότερα πόσο μειλίχια συζητά με τον Ιωνά και με συλλογισμούς
ζητά με το παράδειγμα της κολοκύθας να πείσει αυτόν,
ότι δίκαια λυπήθηκε το λαό της Νινευΐ.
(3) Παρατατικός όπως και το προηγούμενο «δεν ήθελε». Συνεχώς και αυτός
παρακαλούσε αυτόν να μπει (p). Το διάβημα αυτό του πατέρα,
ο οποίος βγήκε και προσκαλούσε τον γιο του να μπει, πραγματοποιούνταν
στη συνομιλία αυτή ανάμεσα στον Ιησού και τους ακροατές του Φαρισαίους (g).

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 15

Στίχ. 11-32. Η παραβολή του ασώτου υιού
15.25 Ἦν δὲ(1) ὁ υἱὸς αὐτοῦ ὁ πρεσβύτερος ἐν ἀγρῷ(2)·
καὶ ὡς ἐρχόμενος ἤγγισε τῇ οἰκίᾳ, ἤκουσεν συμφωνίας καὶ χορῶν(3),
25 »Ο μεγαλύτερος γιος του βρισκόταν στο χωράφι· και καθώς ερχόταν
και πλησίαζε στο σπίτι, άκουσε μουσικές και χορούς.
(1) Το δεύτερο τμήμα (σ. 25-32) περιλαμβάνει την συνομιλία του μεγαλύτερου
γιου με τον δούλο (σ. 25-28) και την συνομιλία του με τον πατέρα του (σ. 28-32).
«Εδώ είναι το πολυθρύλητο ζήτημα. Πώς ο γιος φαίνεται φθονερός,
ο οποίος έζησε ευάρεστα, κατά τα άλλα, και είχε δουλέψει στον πατέρα;
Το οποίο θα λυθεί, αν βεβαίως κάποιος αναλογιστεί την παραβολή,
για ποιο λόγο ειπώθηκε· οπωσδήποτε δηλαδή ειπώθηκε επειδή γόγγυζαν
οι καθαροί και που δικαίωναν τους εαυτούς τους Φαρισαίοι στον Κύριο,
που δεχόταν πόρνες και τελώνες… Με την παραβολή λοιπόν αυτή ο Κύριος
διδάσκει ως προς αυτή τη γνώμη των Φαρισαίων, ότι ακόμη και αν ήταν
δίκαιοι οι ίδιοι… να μην δυσανασχετούν με το ότι γίνονται δεκτοί οι αμαρτωλοί» (Θφ).
(2) Ήταν στον αγρό πράττοντας το καθήκον του, αλλά όχι με πνεύμα αγάπης.
Αυτό εξηγεί, γιατί δεν ήταν παρών, όταν ο αδελφός του επέστρεφε (p).
(3) Συμφωνία σύμφωνα με τον Πλάτωνα είναι η αρμονία στην ωδή· ομοίως λοιπόν
και σε ωδή και σε όργανο (αυλό κλπ.) ή όργανα, όπως εδώ, όπου η συμφωνία ήταν
αυτή των μουσικών οργάνων, στον ήχο των οποίων χόρευαν, όπως συνηθιζόταν
στα μεγάλα και επίσημα συμπόσια (δ).

15.26 καὶ προσκαλεσάμενος ἕνα τῶν παίδων(1) ἐπυνθάνετο τί εἴη(2) ταῦτα.
26 Φώναξε, λοιπόν, έναν από τους υπηρέτες και ρώτησε να μάθει τι συμβαίνει.
(1) «Παίδες λέει τώρα τους δούλους» (Ζ). Χρησιμοποιούνται στην παραβολή
3 όροι για να δηλώσουν το υπηρετικό προσωπικό, «μίσθιοι, δούλοι, παίδες»
το οποίο υποδηλώνει τα πλούτη του πατέρα (ο). Δεν μπαίνει αμέσως στο σπίτι
και δεν παίρνει ως δεδομένο ότι εκείνο που έκανε ο πατέρας, ήταν ορθό.
Ίσως λοιπόν αυτό υποδηλώνει κακή διάθεση αυτού του γιου.
Παρ’ όλα αυτά το να πληροφορηθεί τι συνέβαινε, ήταν φυσικό και για τις ζητούμενες
αυτές πληροφορίες δεν θα ήταν ίσως επικριτέος (p).
(2) Υπάρχει και η γραφή τι αν είη. Ό,τι γινόταν εκείνη τη στιγμή
ήταν κάτι έκτακτο, που δεν γινόταν κάθε μέρα. Εάν λοιπόν είχαν γίνει προσκλήσεις,
ο μεγαλύτερος θα το γνώριζε. Βρίσκεται λοιπόν μπροστά σε απρόοπτο
και για αυτό ρωτά «τι τάχα ήταν αυτά» (L)=σαν τι να είναι αυτά· τι σήμαιναν αυτά.

δωρεά
Η θεία Κοινωνία είναι δωρεά, δεν είναι αμοιβή. Είναι χάρισμα, δεν είναι ανταπόδοσις.
Ε.Π.Ε. 18α,236
κληρικοί και λαϊκοί
Υπάρχουν περιπτώσεις, που δεν διαφέρει καθόλου ο ιερέας από τον απλό πιστό, όπως για παράδειγμα την ώρα της θείας Κοινωνίας. Όλοι απολαμβάνουμε τα ίδια με τον ίδιο τρόπο. Ένα Σώμα βρίσκεται μπροστά σε όλους και ένα Ποτήριο.
Ε.Π.Ε. 19,486
με ευλάβεια
Το ίδιο σώμα βρίσκεται μπροστά σε όλους, το ίδιο, το ένα ποτήριο. Και στις προσευχές βλέπει κανείς, ότι ο λαός συμμετέχει πολύ. Διότι προσεύχονται και για όσα γίνονται, αλλά και για όλους τους ανθρώπους, τους αμαρτωλούς, τόσο ο ιερέας, όσο και ο λαός. Και όλοι λένε την ίδια προσευχή, προσευχή για να μας ελεήση ο Θεός. Και όταν πρόκηται να κοινωνήσουμε, ανάξιοι όντες, άλλη πρέπει να κάνουμε προσευχή. Όλοι μαζί γονατίζουμε στο έδαφος και υστέρα σηκωνόμαστε όρθιοι. Όταν επίσης πρόκηται να μεταλάβουμε, όλοι ανταλλάσσουμε ασπασμούς.
Ε.Π.Ε. 19,486
στις μεγάλες γιορτές;
Βλέπω πολλούς να συμμετέχουν στην κοινωνία του σώματος του Χριστού, αλλ’ όπως έτυχε, από συνήθεια περισσότερο και για το νόμο, παρά με το νου και την καρδιά. Λένε: Αν έρθη ο καιρός της αγίας Τεσσαρακοστής, σε όποια κατάστασι και αν βρίσκεται κάποιος, μπορεί να συμμετέχη στα μυστήρια. Το ίδιο όταν έρθη η ημέρα των Χριστουγέννων. Και όμως δεν είναι ο καιρός, δηλαδή η γιορτή των Χριστουγέννων ή η Μεγάλη Σαρακοστή, που καθιστά τους ανθρώπους άξιους να προσέρχωνται στα μυστήρια, αλλ’ η ειλικρίνεια και η καθαρότητα της ψυχής. Με τέτοια ψυχή να προσέρχεσαι πάντα. Χωρίς αυτήν ουδέποτε.
Ε.Π.Ε. 20,484
μια η θυσία, παντού όλος ο Χριστός
Πάντοτε προσφέρουμε τον ίδιο Χριστό, όχι σήμερα άλλο πρόβατο και αύριο άλλο, αλλά πάντοτε το ίδιο. Ώστε μια είναι η θυσία. Ένας παντού ο Χριστός. Και εδώ είναι ολόκληρος και εκεί ολόκληρος. Ένα σώμα.
Ε.Π.Ε. 25,36-38
όχι το πότε, αλλά το πώς
Ποιους θα αποδεχτούμε στη θεία Κοινωνία; Όσους μια φορά προσέρχονται; Όσους πολλές φορές; Όσους λίγες φορές; Ούτε αυτούς που μεταλαμβάνουν μια φορά, ούτε όσους πολλές ή λίγες φορές προσέρχονται, αλλά ποιους; Όσους μεταλαμβάνουν με καθαρή συνείδησι, με καθαρή καρδιά, με βίο ανεπίληπτο. Αυτοί ας πλησιάζουν πάντοτε. Οι άλλοι ούτε μια φορά.
Ε.Π.Ε. 25,38
όχι μόνο τη Σαρακοστή
Σαράντα μέρες διαθέτεις για την υγεία της ψυχής; Ίσως ούτε και σαράντα. Και περιμένεις να εξιλεώσης τον Θεό; Παίζεις, άνθρωπε; Αυτά τα λέω, όχι για να σας εμποδίσω από την προσέλευσί σας μια φορά το χρόνο στη θεία Κοινωνία, αλλ’ επειδή θέλω συνεχώς να προσέρχεστε στη μετάληψι των αγίων. Γι’ αυτό και ο ιερέας προσφωνεί την ώρα εκείνη και καλεί τους αγίους να προσέλθουν, επικρίνοντας και με τα λόγια αυτά εκείνους, που απροετοίμαστοι προσέρχονται.
Ε.Π.Ε. 25,40
καταφρονητές
Ο Θεός σε έκανε παιδί Του, και συ θες να γίνης δούλος; Θέλησε ο Χριστός να εγκατασταθή μέσα σου, και συ τον ευτελίζεις με κραιπάλες και μέθες; Ας τα ακούσουμε όσοι ανάξια μεταλαμβάνουμε των αχράντων Μυστηρίων. Ας τα ακούσουμε όσοι ανάξια πλησιάζουμε στην τράπεζα εκείνη.
Ε.Π.Ε. 25,82-84
αναξίως, μεγάλη αμαρτία
Κοινωνάμε των φρικτών μυστηρίων ανάξια όταν έχουμε μνησικακία ή κατακρίνουμε τους άλλους. Μερικοί δε από μας και μεθάνε. Καθένα απ’ αυτά τα αμαρτήματα και μόνο του είναι ικανό να μας αποκλείση από τη βασιλεία των Ουρανών. Όταν μάλιστα συνυπάρχουν όλα μαζί, τότε πώς θ’ απολογηθούμε που προσερχόμαστε τόσο ανάξια; Έχουμε ανάγκη από πολλή μετάνοια, αγαπητοί, από πολλή προσευχή, από πολλή ευψυχία, από πολλή προσοχή.
Ε.Π.Ε. 18α,202
όλοι μαζί, με ομόνοια
Η τράπεζα προσφέρεται κοινή σε όλους, και στον πλούσιο και στο φτωχό. Δεν απολαμβάνει αφθονότερα ο πλούσιος. Δεν είναι μικρότερη η προσφορά στο φτωχό. Η ίδια τιμή για όλους. Το ίδιο προσέρχονται όλοι. Και ο λειτουργός δεν κάνει συστολή των τιμίων Δώρων μέχρις ότου κοινωνήσουν όλοι από την πνευματική τράπεζα. Όλοι οι ιερείς στέκουν και βοηθούν (στη μετάδοσι των Δώρων).
Ε.Π.Ε. 27,270

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 358-361)

κοινό δείπνο
Η θεία Ευχαριστία της Κυριακής πρέπει να είναι κοινό δείπνο. Διότι τα δώρα του Κυρίου μας δεν μπορεί του ενός μεν να είναι, του άλλου δε να μην είναι. Είναι κοινά όλων.
Ε.Π.Ε. 21,538
Κυριακό δείπνο
Το άριστο το κάλεσε δείπνον. Διότι σ’ εκείνο το δείπνον βρίσκονταν όλοι μαζί στο τραπέζι, μολονότι η απόστασις ανάμεσα σε πλουσίους και φτωχούς δεν είναι όση η απόστασις ανάμεσα στο Διδάσκαλο και στους μαθητές· αυτή είναι άπειρη. Κι όχι απλώς η απόστασις μεταξύ του Διδασκάλου και των μαθητών, αλλ’ η απόστασις μεταξύ του Διδασκάλου και του προδότη. Και ο προδότης (Ιούδας) ήταν μαζί· δεν τον έδιωξε ο Διδάσκαλος. Έκανε και αυτόν ακόμα μέτοχο της συνάξεως και κοινωνό των μυστηρίων Του.
Ε.Π.Ε. 18α,190
για όλους Όλος
Να προσέρχεσαι για να ευχαριστής για όσα απήλαυσες. Αλλά και συ ν’ ανταποδίδης ευγνωμοσύνη και να μην αποχωρίζης τον εαυτό σου από τον πλησίον. Διότι και ο Χριστός σε όλους εξ ίσου έδωσε με τους λόγους, «Λάβετε, φάγετε». Εκείνος έδωσε εξίσου σε όλους το Σώμα του, ενώ συ ούτε το απλό ψωμί δεν μοιράζεσαι εξ ίσου με τους άλλους; Για όλους ο Χριστός εξ ίσου μοιράστηκε, και έγινε σώμα εξ ίσου για όλους.
Ε.Π.Ε. 18α,198
θεία Ευχαριστία
Όταν μιλάω για ευλογία, την ευχαριστία λέω. Και όταν μιλάω για ευχαριστία, ξετυλίγω όλο το θησαυρό της ευεργεσίας του Θεού και υπενθυμίζω τις μεγάλες εκείνες δωρεές. Διότι και μεις, όπως με το άγιο Ποτήριο μιλάμε για τις άφατες ευεργεσίες του Θεού που απολαύσαμε, έτσι προσεγγίζουμε και κοινωνάμε, ευχαριστώντας, διότι απάλλαξε το ανθρώπινο γένος από την πλάνη, διότι, ενώ ήμασταν μακριά, μας έφερε κοντά, διότι μας ανέδειξε αδελφούς Του και συγκληρονόμους Του. Για όλα αυτά και τα παρόμοια με ευχαριστία προσερχόμαστε στη θεία Κοινωνία.
Ε.Π.Ε. 18α,200
και ελεημοσύνη
Αν, λοιπόν, προσέρχεσαι στη θεία Ευχαριστία, να μη κάνης τίποτε ανάξιο της Ευχαριστίας. Να μην εξευτελίζης τον αδελφό σου. Να μη περνάς αδιάφορος μπροστά από τον πεινασμένο. Να μη μεθάς. Να μη προσβάλλης την Εκκλησία. Διότι προσέρχεσαι να ευχαριστήσης για όσα απήλαυσες. Να ανταποδίδης, λοιπόν, και συ την ευεργεσία· να μην αποχωρίζης τον εαυτό σου από τον πλησίον. Ο Χριστός εξ ίσου έδωσε το Σώμα του σε όλους, ενώ συ ούτε το φυσικό ψωμί δεν μοιράζεις εξ ίσου. Τεμαχίστηκε ο άγιος Άρτος εξ ίσου για όλους. Για όλους εξ ίσου έλαβε σώμα και θυσιάστηκε Εκείνος.
Ε.Π.Ε. 18α,200
ποτήριο και Ποτήριο
Υπήρχε ποτήριο και στην Παλαιά Διαθήκη, οι θυσίες και το αίμα των ζώων. Μετά τη θυσία, αφού έβαζαν το αίμα σε ποτήριο και σε φιάλη, ράντιζαν. Επειδή, λοιπόν, αντί αίματος ζώων καθιέρωσε σαν θυσία το δικό Του αίμα, για να μη ταραχθή κανένας όταν ακούση αυτό, υπενθύμισε την παλαιά εκείνη θυσία.
Ε.Π.Ε. 18α,200
ο αναξίως κοινωνών
Όπως ακριβώς τότε οι στρατιώτες δεν κέντησαν την πλευρά, για να πιουν από το λυτρωτικό αίμα, αλλά για να το εκχύσουν, έτσι και όσοι ανάξια προσέρχονται, τίποτε δεν ωφελούνται από το άγιο Ποτήριο.
Ε.Π.Ε. 18α,202
και πριν και μετά τη θεία Κοινωνία
Είναι ανάγκη και στα δυο να σωφρονούμε, και πριν και μετά τη θεία Κοινωνία. Και μάλιστα μετά, όταν έχουμε δεχτή μέσα μας το Νυμφίο. Προτού να κοινωνήσης, να προσέχης, για να είσαι άξιος να Τον λάβης. Ύστερα, για να μη φανής ανάξιος Εκείνου, που τον πήρες μέσα σου. Πήρες το Σώμα του Χριστού, και δεν φρίττεις κάνοντας έργα σκοτεινά;
Ε.Π.Ε. 18α,206
αναξίως, αναιδώς
Όταν μιλάω για εμπαθείς επιθυμίες, εννοώ και τις επιθυμίες των σωμάτων και τις των χρημάτων και τις του θυμού και της μνησικακίας, και όλες τις εμπάθειες. Και πρέπει αυτός, που προσέρχεται, αφού απαλλαγή από όλα αυτά, τότε ν’ αγγίζη την καθαρή εκείνη θυσία.
Ε.Π.Ε. 18α,214
απροετοίμαστα, τις μεγάλες γιορτές
Δεν επιδιώκουμε να προσέλθουμε, αφού προετοιμαστούμε και καθαρίσουμε τα κακά από τους εαυτούς μας και αφού γεμίσουμε από κατάνυξι, αλλ’ όταν είναι γιορτή, οπότε προσέρχονται όλοι!
Ε.Π.Ε. 18α,214

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 356-358)