Ό Αγιος διασώζει αυτούς που ταξίδευαν στή θάλασσα
ΚΗ. Τό όνομα, λοιπόν, τού άγιου Νικολάου, ό όποιος ήταν πιστός θεράπων τού Θεού, μεγαλυνόταν μέ τά θαυμαστά έργα πού έκανε ό Θεός. Έτσι ή φήμη τού Άγιου πήρε φτερά, πέταξε στά ύψη, έτρεχε παντού και περιλάμβανε τά πάντα, διέβαινε τό πέλαγος, περιφερόταν σέ ολόκληρη τή θάλασσα και δέν άφηνε κανέναν τόπο πού νά μήν άκούει γιά τά μεγάλα θαύματά του.
Κάποτε ναύτες συνάντησαν στή θάλασσα φοβερή φουρτούνα και έχασαν κάθε έλπιδα σωτηρίας άπό τις δικές τους δυνάμεις. Επειδή όμως ήξεραν, άπό τις φήμες πού κυκλοφορούσαν, ότι ό μέγας Νικόλαος προσέφερε, άνέλπιστα, άποτελεσματική βοήθεια οέ κινδυνεύοντες, όλοι στήριξαν σ’ αυτόν τήν έλπιδα τους γιά σωτήρια. Επικαλούνταν, λοιπόν, νοερά τή βοήθειά του νά σωθούν άπό τή φουρτούνα, άπλωναν ολόψυχα προς αυτόν τά χέρια τους, σάν νά ήταν δίπλα τους, και άπό αυτόν έξαρτούοαν τη μοναδική βοήθεια. Και ό Άγιος, χωρίς να χάσει καθόλου καιρό, ανέβηκε γρήγορα πάνω στο πλοίο και παρουσιάστηκε μπροστά στά μάτια τους.
«Νά, τούς είπε, με έχετε καλέσει και ήρθα νά σάς βοηθήσω».
Έπειτα, άφού τούς προέτρεψε νά έχουν θάρρος, πήρε τό πηδάλιο στά χέρια του, κάτω από τή θέα όλων, και έτσι σαφώς φαινόταν νά κατευθύνει τό πλοίο. Επιπλέον ό "Αγιος, άφού έπιτίμηοε τή θάλασσα, κατεύνασε προς χάρη των ναυτών τις τρικυμίες, τούς άνεμοστρόβιλους και τά άλλα άσχημα φαινόμενα τής κακοκαιρίας, όπως άλλωστε είχε πράξει παλαιότερα και ό Χριστός μας. Έτσι ό Άγιος, μέ τό θαύμα του, χάρισε γιά τούς ναύτες αυτούς ένα ήρεμο και γαλήνιο ταξίδι.
Όταν, λοιπόν, οι ναύτες, πλέοντες μέ άπαλό άεράκι, έφτασαν στή στεριά, κατεβαίνοντας άπό τό πλοίο, βιάζονταν νά προφτάσουν αυτόν πού τούς διέσωσε άπό τον κίνδυνο. Άφού έμαθαν ότι αύτός πήγε στο Ναό, έσπευσαν εκεί. Εκείνος άνακατεύτηκε μέ τούς άλλους κληρικούς και είχε σταθεί άνάμεσά τους, χωρίς νά ξεχωρίζει. Οι ναύτες, μόλις έριξαν σ’ αυτόν τά βλέμματά τους, ένώ ούδέποτε στο παρελθόν τον είχαν γνωρίσει, τον άναγνώρισαν άπό τήν έμφάνισή του στο πέλαγος και σ’ έκείνον άμέσως μίλησαν. Στή συνέχεια έτρεξαν και έπεσαν στά πόδια του και τά φιλούσαν, ένώ συγχρόνως εξέφραζαν μέ λόγια τις εύχαριστίες τους. Επίσης, ενθυμούμενοι τό φοβερό κίνδυνο πού διέτρεξαν, εξηγούσαν μέ δάκρυα και άπερίγραπτη χαρά πώς σώθηκαν. Έπειτα διηγούνταν μέ κάθε λεπτομέρεια και στούς παρευρισκομένους τό δράμα τους στή θάλασσα και τή θαυματουργική διάσωσή τους.

Ό Άγιος αποκαλύπτει τή μοχθηρία των ναυτικών καί τούς δίνει συμβουλές
ΚΘ. Ό θαυμαστός όμως Νικόλαος γνώριζε πολύ καλά ότι ύπήρχε άνάγκη νά σώσει τούς ναυτικούς και άπό τούς κινδύνους πού άπειλούσαν τήν ψυχή τους, ή όποια μάλιστα άξιζε για περισσότερη φροντίδα. Επειδή, λοιπόν, ό "Αγιος είχε διορατικό χάρισμα, δώρο τού Αγιου Πνεύματος, έβλεπε ότι οι άνθρωποι αυτοί είχαν μοχθηρία στην ψυχή τους, ή όποια τούς άπομάκρυνε άπό τό Θεό και τις εντολές του. Για τό λόγο αυτό, με υψωμένο τον τόνο τής φωνής του, τούς είπε τά έξής λόγια: «Σάς παρακαλώ, παιδιά μου, εξετάστε, έξετάστε στο βάθος τον έαυτό σας, τι πραγματικά άνθρωποι είστε, και στρέψτε τις καρδιές σας, τις σκέψεις σας και τά διανοήματά σας οέ ευαρέστηση τού Θεού. Γιατί και άν μπορούμε νά κρύβουμε άπό τούς άλλους άνθρώπους τήν άποψή μας, ότι τό πάν βρίσκεται στο νά κάνει κανείς φαύλες πράξεις, και φαινόμαστε καλοί άνθρωποι, όμως δέν είναι δυνατόν καμιά πράξη μας νά διαφεύγει άπό τό βλέμμα τού Θεού. Ή Αγια Γραφή, σχετικά μέ τό θέμα, λέγει’ ‘ό άνθρωπος βλέπει τό πρόσωπο [26], δηλαδή έξωτερικά και έπιφανειακά, ενώ ό Θεός βλέπει τήν καρδιά, δηλαδή τό βάθος τής ψυχής τού άνθρώπου’. Επίσης ή Γραφή λέγει και τό έξής' ‘μήν κάνετε κακές πράξεις και, έτσι, δέ θά σάς βρει κακό στή ζωή σας’ [27 ] Μάθετε έπιμόνως νά πράττετε τό καλό στους συνανθρώπους σας και νά έπιδιώκετε μέ όλη σας τήν καλή πρόθεση τον άγιασμό τού σώματός σας, γιατί, όπως λέγει ό θειος Παύλος, ‘είμαστε Ναός τού Θεού και εκείνον πού καταστρέφει τό Ναό τού Θεού θά τον καταστρέψει ό Θεός’ [ 28 ]. Έτσι νά κάνετε στή ζωή σας, και θά έχετε τό Θεό βοηθό άκαταμάχητο».
26. Β' Κορινθίους, κεφ. ι', στ. 7.
27. Σοφία Σειράχ, κεφ. ζ', στίχ. 1.
28. Α' Κορινθίους, κεφ. γ', στίχ. 16-17.
(ΣΥΜΕΩΝ, ΛΟΓΟΘΕΤΟΥ, ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΟΥ ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΗ ΘΑΥΜΑΤΩΝ ΔΙΗΓΗΣΙΣ ΤΟΥ ΕΝΘΑΥΜΑΣΙ ΠΕΡΙΩΝΥΜΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΥΡΩΝ ΤΗΣ ΛΥΚΙΩΝ ΕΠΑΡΧΙΑΣ
(Απόδοση στη νεοελληνική γλώσσα) Εισαγωγή - Μετάφραση - Σχόλια Πραγματολογικά στοιχεία - Παραπομπές Επιλογή ύμνων άπό την άσματική 'Ακολουθία Γεωργίου Δ. Παπαδημητρόπουλου θεολόγον. Φιλολόγου - Λυκειάρχου, έκδοση Αποστολικής Διακονίας)

Η Αγία Μόνικα (332-388) γεννήθηκε στην Ταγάστη της Νουμιδίας από χριστιανούς γονείς. Ήταν μητέρα του μεγάλου θεολόγου και φιλοσόφου αγίου Αυγουστίνου. Οι γονείς της την πάντρεψαν το 350 μʼ έναν ειδωλολάτρη, τον Πατρίκιο, άνθρωπο καλοπροαίρετο, αλλά πολύ οξύθυμο και άστατο. Η Μόνικα με την υποταγή και την υπομονή της αγωνίστηκε να τον οδηγήση στον Χριστό. Στις ώρες ηρεμίας έριχνε στην καρδιά του συζύγου της τα σπέρματα του θείου λόγου, κι όταν εκείνος κοιμόταν, αυτή τα πότιζε με τα δάκρυά της προσευχής της.

Πολλές φίλες της έρχονταν στο σπίτι της με έκδηλα στο πρόσωπό τους τα χτυπήματα των συζύγων τους και απορούσαν πώς η Μόνικα, που είχε σκληρό άνδρα, κατάφερνε να ζη μαζί του ειρηνικά και χωρίς ξυλοδαρμούς. Η χαρά της αγίας ήταν απερίγραπτη όταν ο Πατρίκιος έγινε με τον καιρό ένας αληθινός χριστιανός. Με την ίδια υπομονή και μακροθυμία αντιμετώπιζε και την πεθερά της, η οποία ήταν ιδιότροπη και διαρκώς την έβριζε και την ταπείνωνε μπροστά στους ξένους. Τελικά με την αρετή της, της προσείλκυσε την συμπάθεια και την εκτίμησή της.

Όταν ο ιερός Αυγουστίνος ήταν μικρός, αρρώστησε και κινδύνεψε να πεθάνη. Σκέφθηκαν τότε να τον βαφτίσουν. Η μητέρα του όμως προέβλεπε τους δυνατούς πειρασμούς που θʼ αντιμετώπιζε στη νεότητά του και γιʼ αυτό ανέβαλε τη βάφτισή του. Μαζί με το γάλα της η ευσεβής μητέρα φρόντισε να μεταδώση στο παιδί της και την ευσέβεια. Διέκρινε όμως σʼ αυτό τον χαρακτήρα του πατέρα του και διαισθανόταν τον κίνδυνο που θα διέτρεχε η ψυχή του μέσα στη διεφθαρμένη κοινωνία εκείνης της εποχής.

Όσο μεγάλωνε ο γιος της, μεγάλωναν τα πάθη του και τα όργιά του. Η προσευχή της μητέρας ανέβαινε πύρινη στον θρόνο του Θεού, αλλά φαινόταν πως δεν εισακούεται. Ο Αυγουστίνος πηγαίνει στην Καρχηδόνα για να σπουδάση. Εκεί ψήνεται στο σεξουαλικό καμίνι της διεφθαρμένης πόλεως. Η μητέρα μαθαίνει ότι ο γιος της παραστράτησε, και τρέχει ταραγμένη νομίζοντας ότι η παρουσία της θα τον συγκρατήση. Δυστυχώς τα λόγια και τα δάκρυά της δεν συγκινούν πια την καρδιά του Αυγουστίνου. Δεν χάνει όμως το θάρρος της. Προσπαθεί υπομονετικά να διεγείρη στην ψυχή του την αποστροφή για την αμαρτία. Το αποτέλεσμα είναι πάλι αρνητικό, αλλά η πιστή μητέρα δεν απελπίζεται. «Προσεύχεται εκτενέστερον» και χύνει δάκρυα περισσότερα απʼ αυτά που χύνουν οι μητέρες για τον θάνατο των παιδιών τους. Πόση πικρία δοκιμάζει όταν μαθαίνη ότι ο γιος της έχει σε ηλικία δεκαοκτώ ετών εταίρα και εξώγαμο παιδί! Ελπίζει όμως στη μετάνοιά του. Η ελπίδα αυτή μαζί με τη δυνατή πίστη τη συγκρατούν.
– Μια μέρα παιδί μου, του λέει, θα έρθης εκεί που είμαι εγώ.

Νέα θλιβερή είδηση καταφθάνει από την Καρχηδόνα. Ο Αυγουστίνος έγινε αιρετικός – μανιχαίος! Φίδι φαρμακερό δάγκωσε τη Μόνικα, η οποία αυτή τη φορά λυγίζει. Πηγαίνει ξανά μόνη της στην Καρχηδόνα, κλαίει, θρηνεί, ικετεύει. Όλα όμως πάνε χαμένα. Μοναδική παρηγοριά κι ελπίδα της είναι η προσευχή. Μέρα- νύχτα παλεύει με τον Θεό. Καταφεύγει σε κάποιον επίσκοπο, ο οποίος τη συμβουλεύει και την παρηγορεί. Τέλος της λέει:
– Πήγαινε στην ευχή του Θεού, παιδί μου. Ποτέ δεν θα χαθή ο γιος τόσων δακρύων!

Ο Θεός όμως θέλει να δοκιμάση περισσότερο την ιώβεια υπομονή της. Ο Αυγουστίνος της είπε ότι θα πάη στην Ιταλία. Η Μόνικα, αφού δεν μπορεί να τον μεταπείση, αποφασίζει να πάη μαζί του. Κατεβαίνουν στο λιμάνι, αλλά εκείνος την ξεγελά και εξαφανίζεται. Ταξιδεύει μόνος. Η μητέρα ξημερώνεται στην προσευχή, πνιγμένη στα δάκρυα. Με ραγισμένη καρδιά, αλλά με γενναίο φρόνημα, υψώνει τα μάτια στον ουρανό, κι ύστερα αγναντεύει το πέλαγος.
– Κύριε! φωνάζει. Αφήνω το παιδί μου στον ωκεανό της ευσπλαχνίας Σου. Τα κύματα της χάριτός Σου ας το οδηγήσουν στο λιμάνι Σου.

Γέρασε η Μόνικα στη σχολή της υπομονής και της ελπίδος. Αντί να επιμένη την επιστροφή του ασώτου υιού, βάλθηκε η ίδια να τον κυνηγά σε στεριές και θάλασσες. Εγκαταλείπει την Αφρική και έρχεται στα Μεδιόλανα (Μιλάνο) για την τελική επίθεση. Στα Μεδιόλανα ζει το γλυκοχάραμα της επιστροφής του ασώτου. Η μία χαρά διαδέχεται την άλλη: ο Αυγουστίνος αηδίασε τους μανιχαίους και τους εγκατέλειψε. Με βαθιά συγκίνηση τον βλέπει να συχνάζη στα κηρύγματα του αγίου επισκόπου Αμβροσίου και να μιλά γιʼ αυτόν με σεβασμό και εκτίμηση. Ο Αυγουστίνος παλεύει. Τα δεσμά της αμαρτίας χαλάρωσαν, αλλά ακόμη δεν έσπασαν. Γιʼ αυτό τελικά μνηστεύεται.

Τέσσερις γυναίκες τον πολιορκούν εκείνη την εποχή. Δύο ερωμένες, η μνηστή και η μητέρα του. Παλεύουν κι οι τέσσερις να τον κατακτήσουν. Τέλος νικά η μητέρα του, ο άνθρωπος της προσευχής και των δακρύων, της υπομονής και της ελπίδος. Εκείνη που νίκησε τον ατίθασο σύζυγο και τη δύστροπη πεθερά, νίκησε τώρα τον γιο της ύστερα από τριάντα χρόνια αγώνος και προσευχής. Ο Αυγουστίνος παίρνει σταθερή απόφαση να επιστρέψη στον Χριστό και νʼ αφοσιωθή στο έργο της Εκκλησίας Του. Ποιος μπορεί να νιώση τη χαρά της Μόνικας την ώρα που βαπτιζόταν ο γιος της; Εδώ τελείωσε η αποστολή της. Είδε πια το παιδί της στην αγκαλιά του Κυρίου.

– Νυν απολύεις την δούλην Σου, Δέσποτα, εν ειρήνη, ψελλίζει συγκινημένη. Μητέρα και γιος επιστρέφουν στην Αφρική. Στην Όστια, στις εκβολές σταθμεύουν σε μια φιλική έπαυλη για να ξεκουραστούν. Εκεί η Μόνικα αρρωσταίνει και σε λίγες μέρες, σε ηλικία 56 ετών, παραδίδει το πνεύμα της «εν ειρήνη» στον Δέσποτα Χριστό. Ο Κύριος είχε εκπληρώσει και την τελευταία επιθυμία της. 

("Χαρίσματα και χαρισματούχοι", τ. Γ΄,  Ιερά μονή Παρακλήτου Ωρωπός Αττικής 2002)

Ὁ ὅσιος Σέργιος τοῦ Ραντονέζ (1314-1392) ντυνόταν πάντοτε φτωχικά. Γι’ αὐτό δέν τόν ἀναγνώριζαν οἱ ἐπισκέπτες.

Κάποιος χωρικός ἀπό ἕνα μακρινό χωριό ἄκουγε πολλά γιά τόν ὅσιο. Ἐπιθύμησε λοιπόν νά τόν δεῖ. Ἦρθε στή μονή καί ἄρχισε νά ρωτᾶ, ποῦ θά τόν συναντοῦσε. Τοῦ εἶπαν ὅτι βρισκόταν στόν κῆπο. Πῆγε στόν κῆπο καί εἶδε ἕναν ἁπλό μοναχό, ντυμένο μ’ ἕνα ροῦχο γεμάτο μπαλώματα, νά σκάβει τή γῆ. Ὁ χωρικός σκέφτηκε ὅτι τοῦ εἶπαν ψέμματα. Περίμενε νά δεῖ ἕνα λαμπροφορεμένο ἡγούμενο μέσα σέ δόξα καί τιμή.

Γύρισε λοιπόν στό μοναστήρι καί ἄρχισε νά παρακαλεῖ:

- Πέστε μου, ποῦ εἶναι ὁ γέροντας; Ἦρθα ἀπό πολύ μακριά καί θέλω νά τόν δῶ καί νά πάρω τήν εὐχή του.

Οἱ ἀδελφοί τοῦ ἀπάντησαν:

- Αὐτός πού εἶδες στόν κῆπο εἶναι ὁ ὅσιος πατέρας μας.

Ὁ χωρικός ἔμεινε ἀπαρηγόρητος. Στενοχωρήθηκε τόσο, πού ὅταν ὁ ὅσιος γύρισε ἀπό τόν κῆπο καί μπῆκε στό μοναστήρι, ἔστρεψε ἀλλοῦ τό πρόσωπό του, γιά νά μήν κοιτάξει.

«Τόσους κόπους ἔκανα καί ἦρθα ἐδῶ» συλλογιζόταν, «γιά νά δῶ ἕναν ἔνδοξο προφήτη καί τώρα βλέπω ἕνα φτωχό καί κακοντυμένο μοναχό…».

Ὁ φωτισμένος ὅσιος διάβασε τούς λογισμούς τοῦ χωρικοῦ καί ὁλόψυχα εὐχαρίστησε τόν Κύριο, γιατί ὅσο ὁ φιλόδοξος χαίρεται στίς τιμές καί στούς ἐπαίνους τόσο ὁ ταπεινός χαίρεται στίς θλίψεις καί στούς ἐξευτελισμούς.

Ἐπειδή ὅμως συμπάθησε τόν ἁπλοϊκό χωρικό, τόν κάλεσε κοντά του, τοῦ πρόσφερε φαγητό καί τοῦ εἶπε χαρούμενα:

- Μή λυπᾶσαι, ἀδελφέ. Σέ λίγο θ’ ἀντικρύσεις αὐτόν πού τόσο πολύ ἐπιθυμεῖς νά δεῖς.

Μόλις ὁ μακάριος εἶπε τά λόγια αὐτά, ἦρθε ἀγγελιαφόρος καί ἀνήγγειλε τήν ἄφιξη τοῦ πρίγκιπα τῆς χώρας. Ὁ ὅσιος σηκώθηκε καί βγῆκε νά ὑποδεχτεῖ τόν ἐπίσημο ἐπισκέπτη, πού ἦρθε μέ μία μεγάλη συνοδεία ἀξιωματούχων. Ὁ ἡγεμόνας, βλέποντας τόν ἡγούμενο ἔβαλε ἀπό μακριά ἐδαφιαία μετάνοια. Ζητώντας ταπεινά τήν εὐλογία του. Ὁ ὅσιος τόν εὐλόγησε καί μέ τιμή τόν ὁδήγησε στό ἐσωτερικό τῆς μονῆς. Κάθησαν ὁ ἕνας δίπλα στόν ἄλλο καί ἄρχισαν νά συζητοῦν, ἐνῶ ὅλοι οἱ συνοδοί ἔμειναν ὄρθιοι!

Ὁ χωρικός δέν μποροῦσε νά πιστέψει στά μάτια του. Αὐτός πού μέ τόσο σεβασμό προσκύνησε ὁ πρίγκιπας ἦταν ὁ μοναχός τόν ὁποῖο ὁ ἴδιος περιφρόνησε καί δέν ἤθελε ν’ ἀντικρύσει;

Δειλά ρώτησε κάποιον:
- Ἀδελφέ, ποιός εἶναι αὐτός πού κάθεται πλάϊ στόν πρίγκιπα;
- Δέν τόν γνωρίζεις; Εἶναι ὁ ἡγούμενος Σέργιος.
- Πραγματικά τυφλώθηκα καί δέν ἀναγνώρισα τόν γέροντα!

Κακολογοῦσε τόν ἑαυτό του ὁ χωρικός.
Πλησίασε ἀργότερα γεμάτος ντροπή τόν ὅσιο καί προσκυνώντας τον, ζήτησε συγγνώμη γιά τήν προηγούμενη στάση του. Ἐκεῖνος τόν ἐνθάρρυνε:

- Μή λυπᾶσαι! Νά χαίρεσαι γιατί εἶσαι ὁ μόνος πού σκέφτηκες σωστά γιά μένα. Οἱ ἄλλοι πλανῶνται νομίζοντας ὅτι εἶμαι κανένα σπουδαῖο πρόσωπο.

Ὁ ὅσιος εὐχαριστήθηκε περισσότερο γιά τήν περιφρόνηση τοῦ χωρικοῦ παρά γιά τίς τιμές τοῦ ἄρχοντα. Ὁ χωρικός πάλι, τόσο ἐντυπωσιάστηκε ἀπό τό ταπεινό φρόνημα τοῦ ὁσίου, πού λίγο ἀργότερα ἦρθε ξανά στό μοναστήρι καί ἔγινε μοναχός.

Tέλος καί τῷ Θεῷ δόξα!

Από τό βιβλίο «ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΧΑΡΙΣΜΑΤΟΥΧΟΙ»ΤΟΜΟΣ ΤΡΙΤΟΣ
«Ὅσιος Σέργιος τοῦ Ραντονέζ»ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗ

- Γέροντα, στεναχωριέμαι, όταν οι άλλοι δεν έχουν καλή γνώμη για μένα. 

- Καλά που μου το είπες! Από σήμερα θα κάνω ευχή οι άλλοι να μην πουν ποτέ καλή γνώμη για σένα, γιατί αυτό σε συμφέρει, καλό μου παιδί. 

Οικονομάει ο Θεός να μας αδικήσουν οι άνθρωποι ή να μας πουν καμμιά κουβέντα, για να εξοφλήσουμε μερικές αμαρτίες μας ή για να αποταμιεύσουμε κάτι στην άλλη ζωή. Δεν μπορώ να καταλάβω, πώς την θέλετε εσείς την πνευματική ζωή; 

Δεν έχετε καταλάβει ακόμη το πνευματικό σας συμφέρον και θέλετε εξόφληση εδώ. Για τον ουρανό δεν αφήνετε τίποτε. Πώς τα παίρνεις έτσι τα πράγματα; Τι διαβάζεις; Ευεργετινό διαβάζεις; Εκεί δεν σου λέει τι πρέπει να κάνης; Ευαγγέλιο διαβάζεις; Να διαβάζεις κάθε μέρα. 

- Γέροντα, όταν κάνω ένα καλό, λυπάμαι, αν δεν το αναγνωρίσουν οι άλλοι. 

- Καλά, εσύ τι θέλεις, αναγνώριση από τον Χριστό ή από τους ανθρώπους; Πιο πολύ όφελος δεν έχεις από την αναγνώριση του Χριστού; Σε τι βοηθάει να σε προσέχουν οι άνθρωποι; Αν τώρα σου αναγνωρίζουν το καλό που κάνεις, στην άλλη ζωή θα ακούσης: «Απέλαβες συ τα αγαθά σου». Πρέπει να χαιρόμαστε, όταν δεν αναγνωρίζουν οι άλλοι τους κόπους μας και δεν μας ανταμείβουν, γιατί αυτούς τους κόπους τους λαμβάνει υπ ’ όψιν του ο Θεός και θα μας ανταμείψη με πληρωμή αιώνια. Αφού υπάρχει θεία ανταπόδοση, να κοιτάξουμε να βάλουμε καμμιά δραχμή στο Ταμιευτήριο του Θεού. Πρέπει να δεχώμαστε την αδικία σαν μεγάλη ευλογία, γιατί αποταμιεύουμε από αυτήν ουράνια ευλογία. 

- Όταν, Γέροντα, δέχεται κανείς την αδικία, όχι γιατί σκέφτεται την μέλλουσα Κρίση, αλλά γιατί αυτό το θεωρεί καλό, είναι σωστό; 

- Ε, και αυτό εκεί δεν καταλήγει; Μόνο να προσέξη να μην το κάνη, για να γίνη απλώς καλός άνθρωπος, γιατί έτσι κάνουν οι Ευρωπαίοι. Να σκέφτεται πως είναι εικόνα Θεού και πρέπει να μοιάση στον Πλάστη του. Αν υπάρχη αυτό το κίνητρο, βαδίζει σωστά. Διαφορετικά κινδυνεύει να πέση στον ανθρωπισμό των Ευρωπαίων. 

Από το βιβλίο: «ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ ΛΟΓΟΙ Γ΄ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ»

Κάποιος άρχοντας ρώτησε τον Ιησού τι να κάνει ώστε να κληρονομήσει την αιώνια ζωή.
Η απάντηση του Χριστού δεν αφήνει κανένα αναπάντητο ερώτημα: “μοίρασε τα πλούτη σου στους φτωχούς κι ακολούθησέ με”.
Ο άρχοντας, όπως φαίνεται, ρωτά σ’ ένα πλαίσιο δούναι και λαβείν: “τι να κάνω ώστε ν’ αποκτήσω την αιωνιότητα;”
Η απάντηση του Χριστού, ξεπερνά τον απλό κατάλογο των “καλών πράξεων” που ακόμα κι εμείς έχουμε στο νου μας. “Μοίρασε τους θησαυρούς σου στους φτωχούς κι ακολούθησέ με!”. Για τον πλούσιο τούτο σημαίνει “άλλαξε ζωή γιατί η ζωή που κάνεις σε κλείνει στον κόσμο σου, σ’ απομακρύνει απ’ τους αδελφούς σου, σου στερεί τον Χριστό”. Ο άρχοντας λυπήθηκε, αδυνατούσε να το πράξει. Ήταν σφιχτά δεμένος με την ύλη κι αδιανόητη γι’ αυτόν η πρόσκληση του Χριστού.

Ο καθένας είναι δεμένος και ξέρει καλά, αν ψάξει μέσα του, με τι είναι δεμένος. Ξέρει τι τονε κρατά δεμένο και τον εμποδίζει ν’ ακολουθήσει τον Χριστό. Ο Χριστός μας προσκαλεί στην αληθινή ζωή και στη ζωή απαντά κανείς μονάχα με ζωή κι όχι με μιαν αφηρημένη αποδοχή. “Ακολουθώ τον Χριστό” δεν είναι μια σύμβαση. Η πρόσκληση του Χριστού δεν είναι απλώς μια άλλη μια πραγματικότητα. Είναι η μοναδική πραγματικότητα που αγκαλιάζει όλες αυτές που εμείς θεωρούμε ότι υπάρχουν, μεταμορφώνοντάς αυτές σε μία και μοναδική.
Δε μπορώ να λέω ότι είμαι του Χριστού κι ν' αναζητώ ευκαιρίες για τσακωμούς ώστε να επιβεβαιώνομαι καθημερινά.
Δε μπορώ να λέω ότι είμαι του Χριστού και να κρατώ κακίες μέσα μου καλά φυλαγμένες.
Δε μπορώ να λέω ότι είμαι του Χριστού κι οι επιλογές μου να είναι τόσο γήινες.
Δε μπορώ να λέω ότι είμαι του Χριστού μα ξεχνάω να χαμογελάω, να βλέπω τα πάντα μαύρα και χωρίς προοπτική…
Δε μπορώ να λέω ότι είμαι του Χριστού και να μην αγωνίζομαι ν' αγαπώ τους άλλους (κι αυτό αγώνα θέλει)

Πώς θα ζήσω την Αγάπη του Θεού στη μέλλουσα ζωή, αν δεν τηνε ζήσουμε από τα τώρα;
Πώς μπορώ να θέλω ελευθερία και μέσα μου να μην είμαι λεύτερος; Βλέπεις γύρω σου τα πάντα κερματισμένα. Ο καθένας ψάχνει μιαν επιβεβαίωση, απ’ τις ανθρώπινες σχέσεις ως τις πολιτικές των κρατών. Παρουσιάζουμε αλήθειες μισές -όπως μας συμφέρουν. Κι η ενότητα μεταξύ μας; Χίλια κομμάτια…
Αν θέλουμε να λέμε ότι είμαστε του Χριστού, πρέπει να το πάρουμε απόφαση. Να μπούμε πραγματικά μες την Εκκλησία, να γίνουμ’ ένα Σώμα… Εμείς απ’ την άλλη, αναζητάμε τις περισσότερες φορές ανθρώπινες ενώσεις με ημερομηνία λήξης, ενώσεις που μπολιάζονται με το κοινό πάθος κι επιδιώξεις κοινές. Στ’ αλήθεια, λοιπόν, “η αγάπη, η φιλία και ο σεβασμός δεν ενώνουν τους ανθρώπους τόσο, όσο το κοινό μίσος σε κάτι” (Άντον Τσέχωφ). Κι αυτό φαίνεται παντού γύρω μας, μα κυρίως εκεί που διαιρούμαστε. Ειλικρινά, δε γίνεται κανείς να δουλεύει για δυο κυρίους: ή Χριστό ή πλούτο. Ο Κύριος είναι σαφής.

Πίσω από τον πλούτο -του άρχοντα και του καθενός- βρίσκεται το κάθε πάθος. Αυτό απομακρύνει απ’ τον Χριστό! Κι όταν μαθαίνεις στην απομάκρυνση, τότε είναι που τηνε συνηθίζεις. Δε ζεις τίποτε, παρά μόνο πόλεμο κι ο πόλεμος πάντα πόλεμο φέρνει. Μόν’ ο Χριστός ενώνει γιατί η Αγάπη Του δεν έχει διεκδικήσεις.

Κάθε επανάσταση κοσμική, γεννιέται συχνά με αγαθά κριτήρια κι έπειτα ναυαγεί γιατί χάνεται ο στόχος στα τερτίπια του εγωισμού των πάλαι αγωνιστών -και των παιδιών τους…
Απ’ την άλλη, οι χριστιανοί μετανοούμε: αυτό μας έμαθε ο Χριστός. Τότε γίνεται η ζωή μας αγώνας απαλλαγής απ’ ό, τι στερεί την άνευ όρων Αγάπη που τίποτε δεν διεκδικεί. Η επανάσταση των Χριστιανών είναι η συνεχής μετάνοια. Όταν λέω λοιπόν ότι είμαι του Χριστού, αυτό δεν είναι μια αποδοχή αλλά στάση, στάση ζωής: “άσε ό, τι σε δένει με τη γη κι ακολούθησέ με!”.

Ιάσων Ιερομ.

Ο μακαριστός γέροντας Ιάκωβος αγρύπνησε αποβραδίς με προσευχή. Μα ο εξουθενωμένος δε λησμόνησε και τους πονεμένους. Διάβασε τα τελευταία γράμματα και απάντησε περίπου σε δεκαπέντε. Παρηγόρησε, συμβούλεψε κατά περίπτωση.
21 του Νοέμβρη. Ξημερώνοντας θα γιόρταζε τα Εισόδια της Θεοτόκου. Ετοιμαζόταν όλη τη νύχτα, θα κατέβαινε. Κανονικά δε θα 'πρεπε, μα το ήθελε πολύ. Τόσο πολύ που τίποτα δεν μπορούσε να τον αποκλείσει από την τελευταία του θεία Κοινωνία. Με κόπο κατέβηκε, σκοτάδι ακόμα, στην Ακολουθία.
Μερικοί μοναχοί πρόσεξαν μιαν άλλη διάθεση στο πρόσωπο του Γέροντα. Ιλαρότητα υπέρμετρη, αγάπη ξεχείλιζε ολόκληρος, το αγγελικό του χαμόγελο ατέλειωτο. Έγινε η Ακολουθία. Έψαλε γονατιστός τόσο άνετα και αναστάσιμα, λες και δεν ήταν άρρωστος.

Η θεία φωνή του γέμιζε το ναό, εξαίσια μελωδία, λες και ψέλνανε πολλοί άγγελοι μαζί.
Στις 10 η ώρα εξομολόγησε τον αγιορείτη διάκονο Γεννάδιο, στον οποίο ευχάριστα μα σταθερά είπε μεταξύ άλλων:
- Καλά που ήρθες, να είσαι που θα με αλλάξετε, μη φεύγεις.
Ο διάκος διαμαρτυρήθηκε με διάφορα λόγια για τα περί θανάτου του Γέροντα, μα εκείνος επέμενε.
Τελειώνοντας την εξομολόγηση έδειχνε κουρασμένος, αλλά διατηρούσε χαρμόσυνη διάθεση. Σηκώθηκε, πήρε από το χέρι το διάκο και βγήκανε από το εκκλησάκι. Προχώρησαν, κατεβήκανε τα σκαλιά και μπήκανε στο ναό. Έκανε την προσευχή του, ασπάστηκε όλες τις εικόνες, ευχαρίστησε και δοξολόγησε. Μα πλέον ζούσε άλλες καταστάσεις. Μέσα του κι έξω του αυγαζόταν από θείο φως - γι' αυτό η ευφροσύνη και ιλαρότητα του προσώπου του.

Τη θαυμαστή κατάσταση τούτη αξιώθηκε να δει μόνο ένας μοναχός, ο Εφραίμ. Καθάριζε τα μανουάλια του ναού και είδε το μακαριστό Γέροντα να μπαίνει μεταμορφωμένος. Έλαμπε ολόκληρος και ακτινοβολούσε χαρά και αγαλλίαση. Στάθηκε ακίνητος και τον παρατηρούσε πλημμυρισμένος και ο ίδιος ο Εφραίμ από αγαλλίαση και έκπληξη.

Βγήκε από το ναό και με το διάκο φέρανε γύρω γύρω τη Μονή εσωτερικά. Έβλεπε όλους τους χώρους, όλους τους μοναχούς, τους ευλογούσε ειρηνικά και τους μετέδιδε αγαλλίαση, που διαχυνόταν άφθονη από το αγγελικό του πρόσωπο. Αφού τελείωσε ο γύρος αυτός, ήθελε να βγουν έξω από τη Μονή. Βγήκανε από τη νότια πόρτα. Προχώρησε σιγά σιγά δεξιά. Σταμάτησε στο εργαστήριο κι ευλόγησε με άπειρη αγάπη τους εκεί μοναχούς. Πάλι προς τα δεξιά, ενώ σταματούσε στα εκκλησάκια και σταυροκοπιότανε πολλές φορές. Ανέβηκε ακόμα ψηλότερα, βορειοδυτικά. Ζήτησε να τον βοηθήσει ο διάκος ν’ ανεβούνε ακόμα λίγο. Από κει το μοναστήρι φαινότανε όλο. Σαν από αεροπλάνο. Ήταν ωραίο, ανακαινισμένο, φροντισμένο... και το 'χε βρει ερείπιο, διαλυμένο, ξεχαρβαλωμένο και πολύ μικρότερο. Τώρα και ανακαινισμένο και γεμάτο με καλούς μοναχούς.
Το κοίταζε από κει ψηλά και δεν το χόρταινε. Το βλέμμα του είχε τόση αγάπη για το μοναστήρι.
- Έλα, παιδί μου. πάμε.
Γυρίσανε από την άλλη μεριά. Σχεδόν μεσημέρι.

Κατάκοπος, μετά το μεσημέρι, αποσύρθηκε για λίγο στο κελί του. Έφτασε όμως ο π. Αλέξιος, που έπρεπε για πρώτη φορά να κάνει κηδεία. Νέος ιερέας και δεν ήξερε το τυπικό και πώς ψάλλεται. Με υπομονή ο μακαριστός γέροντας του είπε πώς θα κάνει τούτο, πώς εκείνο. Κι έπιασε να του ψέλνει τροπάρια της νεκρώσιμης Ακολουθίας. Έψελνε και ο Αλέξιος, μα ο Γέροντας έψελνε πολύ ωραία. Έκπαγλα και χαιρότανε όλο και περισσότερο. Σε κάποια στιγμή ο Αλέξιος νόμισε ότι έμαθε να ψέλνει τη νεκρώσιμη Ακολουθία και ήθελε να φύγει, ευχαριστώντας και παίρνοντας την ευχή του Γέροντα. Εκείνος όμως επέμενε να την ψάλουνε όλη από την αρχή. Έτσι κι έγινε. Την ψάλανε ολόκληρη, και ο γέροντας ήτανε όλο χαρά κι ευφροσύνη.
Έφυγε μετά τις 2 η ώρα ο π. Αλέξιος κι έμεινε μόνος ο γέροντας. Στις 3.15 του χτύπησαν την πόρτα για καφέ και του είπαν ότι ήρθε η Γερασιμία. Κι ενώ δύσκολα δεχότανε στο κελί. είπε μόνος του:
-Να έρθει. Αυτό το παιδί έχει ανάγκη, πρέπει να το δω!
Αργότερα δέχτηκε τη Γερασιμία, για εξομολόγηση. Έβαλε το πετραχήλι του, έκατσε στην άκρη του κρεβατιού, βλέποντας τον Εσταυρωμένο, και άρχισε. Την άκουσε προσεχτικά, τη συμβούλεψε, της έδωσε κουράγιο...και ξαφνικά με αλλοιωμένη όψη της λέει:
-Εδώ, παιδί μου, είναι ο όσιος Δαβίδ... Και ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος... ψάλε το Απολυτίκιο τους...

-Παιδί μου, άνοιξε την πόρτα, ήρθαν οι πατέρες.
Πράγματι, έφταναν στην πόρτα οι πατέρες. Τη στιγμή που στράφηκε στην πόρτα η Γερασιμία, δοκίμασε ο γέροντας να σηκωθεί, να σταθεί στα πόδια του... Μα την ίδια στιγμή είπε «ζαλίζομαι, ζαλίζομαι...» κι έγειρε, χάνοντας την ευστάθεια του. Πρόλαβε η κοπέλα κι έπιασε λίγο το γέροντα και τον βοήθησε να μη χτυπήσει πολύ, πέφτοντας στο πάτωμα. Η αναπνοή του ήτανε πολύ δύσκολη και προσπαθούσε. Συγχρόνως έμπαιναν και οι πατέρες με πρώτο τον π. Ιλαρίωνα. Αμέσως σύγχυση, φόβος, πανικός, κλάματα... Γονάτισε δίπλα του ο π. Κύριλλος, πήρε να του τρίψει τα χέρια... άλλοι μοναχοί τρέξανε στον Άγιο Χαράλαμπο και κλαίγοντας κάνανε Παράκληση. Άλλος έτρεξε να τηλεφωνήσει σε γιατρό. Ο σφυγμός του μεγάλου ασκητή φάνηκε νηματοειδής, ανεπαίσθητος... Το πρόσωπο του πήρε λίγο κοκκινωπό χρώμα...έμεινε ήρεμο, χωρίς αγωνία...και μια στιγμή έκανε με τα σεπτά χείλη του ένα μικρό φύσημα...
Αυτό ήταν, σαν πουλάκι παρέδωσε το πνεύμα. Στις 4.17 το απόγευμα, ο μακαριστός γέροντας άφησε το φθαρτό κόσμο του πόνου. Μπήκε σε μακάρια μονή του Τριαδικού Θεού.

("Ο ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΣ ΙΑΚΩΒΟΣ ΤΣΑΛΙΚΗΣ", Καθ. Στυλιανός Γ. Παπαδόπουλος, εκδ. ΑΚΡΙΤΑΣ)

– Γέροντα, πώς θα σωθώ με τόσα πάθη που έχω;
– Με την αγάπη και την ταπείνωση. Μόλις αυξηθούν αυτές οι δύο αρετές, ηυπερηφάνεια και η κακία θα μείνουν ατροφικές και τα πάθη θα αρχίσουν να ψυχορραγούν.
Έτσι όλα τα πάθη σιγά-σιγά θα αφανισθούν και όλες οι άλλες αρετές θα έρθουν μόνες τους. Γι᾿ αυτό στρέψε όλες τις δυνάμεις σου στην αγάπη και στην ταπείνωση.
Η αληθινή αγάπη είναι αγκαλιασμένη με την ταπείνωση σαν δύο αδέλφια δίδυμα, πολύ αγαπημένα. Η αγάπη δεν χωρίζει από την ταπείνωση. Μέσα στην αγάπη βρίσκεις την ταπείνωση και μέσα στην ταπείνωση βρίσκεις την αγάπη.
Για μένα όλη η βάση στην πνευματική ζωή είναι η αγάπη και η ταπείνωση.Όπου υπάρχει αγάπη, κατοικεί ο Χριστός, η Αγάπη, καί, όπου υπάρχει ταπείνωση, την Χάρη του Θεού την πιάνει το ενοικιοστάσιο. Τότε παντού βασιλεύει ο Θεός και η γη μεταβάλλεται σε Παράδεισο. Ενώ, όπου λείπει η αγάπη και η ταπείνωση, εκεί κατοικεί το ταγκαλάκι, ο εχθρός, και ζουν από εδώ οι άνθρωποι μαζί του την κόλαση και συνέχεια χειροτερεύουν την θέση τους στην άλλη ζωή.
Ο ευκολώτερος δρόμος για να σωθούμε είναι η αγάπη και η ταπείνωση· γι᾿αυτά θα κριθούμε. Αυτές οι δύο αρετές συγκινούν και κάμπτουν τον Θεό και ανεβάζουν το πλάσμα Του στον Ουρανό. Από τα διακριτικά αυτά – την ταπείνωση και την αγάπη – ξεχωρίζουν οι άγιοι Άγγελοι τα παιδιά του Θεού, τα παίρνουν με αγάπη,τα περνούν άφοβα από τα εναέρια τελώνια και τα ανεβάζουν στον φιλόστοργο Πατέρα Θεό.
ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ
ΛΟΓΟΙ Ε’ ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΑΡΕΤΕΣ
ΙΕΡΟΝ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟΝ «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ»
ΣΟΥΡΩΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ

Αείμνηστος καθηγητής καρδιολογίας και πνευματικό τέκνο του Αγίου Πορφυρίου Γεώργιος Παπαζάχος

Κάνοντας την ομιλία αυτή σε κάποια άλλη πόλη, δεν λέω μην παρεξηγηθώ -όχι εδώ πάντως στην Κρήτη γιατί το έκανα και στα Χανιά το ίδιο θέμα (σσ. για τον Άγιο Πορφύριο)- σε άλλη πόλη στην Ελλάδα, ήρθε ένας στο τέλος και μου λέει:
– Ξέρεις γιατρέ; Κι εγώ ήμουν πνευματικό παιδί του Γέροντα. Αν ξαναμιλήσεις πες και το εξής αλλά ανώνυμα γιατί με προσβάλλει.
– Λέω, να το πω. Ποιό;
– Πήγαινα μια μέρα στα Καλλίσια ..
Εκεί που ήταν ο Γέροντας πριν, στο εκκλησάκι στον Άγιο Νικόλαο. Εκεί αφήναν τα αυτοκίνητα μακριά και περπατούσαν ένα διάστημα με τα πόδια.
– .. Πήγα την ώρα της Λειτουργίας αλλά δεν ήθελα να πάω στη Λειτουργία, κάτι με εμπόδιζε.
Δεν ήθελα να μπω μέσα στο ναό, δεν ήθελα αυτή τη φορά να δω τον Γέροντα. Αλλά και κάτι μου έλεγε να πάω, και κάτι με τράβαγε και κάτι μ’ έσπρωχνε μέσα μου. Ήμουνα διχασμένος. Και καθώς περπατούσα, περπατούσα .. τελικώς φτάνω την ώρα που ήταν η απόλυση. Ε, πήγα κι εγώ, πήρα το αντίδωρο και στο αντίδωρο μου λέει,
– Μη φύγεις. Σε θέλω. Αμέσως μετά .. κάνω την κατάλυση, σε θέλω στο κελλί μου.
– Πραγματικά τον περίμενα. Πάω στο κελλί του μέσα και μου λέει,
– Δε μου λες, αυτή τη γυναίκα σου την αγαπάς;
– Ναι Γέροντα, το ξέρεις ότι την αγαπώ.
– Την αγαπάς πολύ;
– Πάρα πολύ.
– Έτσι που μπορείς να την χαροποιείς πάντοτε;
– Πάντοτε.
– Τότε παιδί μου, σήμερα, σε παρακαλώ πάρα πολύ, μην την λυπήσεις.
– Έπεσα κάτω, λέει αυτός ο φίλος μου, ο γνωστός μου.
– Λέω, γιατί;
– Διότι είχα ραντεβού στις έξι το βράδυ με μια κοπέλα. Για πρώτη φορά στη ζωή μου είχα δώσει ραντεβού σε κοπέλα να βγούμε έξω μαζί.
Τον τσίμπησε ακριβώς την ώρα που έπρεπε. Ήταν αυτό το κάτι που τον τράβαγε να πάει, το Άγιο Πνεύμα που τον έσπρωχνε, και ήταν και ο πονηρός που του έλεγε, που πας μωρέ που πας, θα χάσεις το ραντεβού έξι ώρα, καινούριο πραματάκι στη ζωή σου.
Και ο Γέροντας τον απήλλαξε.
Πηγή:Αβέρωφ

Η νηστεία των Χριστουγέννων

1. Δεύτερη μακρά περίοδος νηστείας μετά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η νηστεία των Χριστουγέννων, γνωστή στη γλώσσα του ορθοδόξου λαού μας και ως σαραντα(η)μερο. Περιλαμβάνει και αυτή σαράντα ημέρες, όμως δεν έχει την αυστηρότητα της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Αρχίζει την 15η Νοεμβρίου και λήγει την 24η Δεκεμβρίου.

2. Η εορτή της κατα σάρκα γεννήσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού αποτελεί τη δεύτερη μεγάλη Δεσποτική εορτή του χριστιανικού εορτολογίου.
Μέχρι τα μέσα του
Δ' αιώνα η Εκκλησία της Ανατολής συνεόρταζε τη γέννηση και τη βάπτιση του Χριστού υπό το όνομα τα Επιφάνεια την ίδια ήμερα, στις 6 Ιανουαρίου. Τα Χριστούγεννα ως ξεχωριστή εορτή, εορταζομένη στις 25 Δεκεμβρίου εισήχθη στην Ανατολή από τη Δύση περί τα τέλη του Δ' αιώνα.

Ό άγιος Ιωάννης ό Χρυσόστομος, που πρώτος ομιλεί για την εορτή των Χριστουγέννων, την ονομάζει «μητρόπολιν πασών των εορτών» και μας πληροφορεί περί το 386 ότι «ούπω δέκατον έστιν έτος, εξ ου δήλη και γνώριμος ημίν αύτη η ημέρα (της εορτής) γεγένηται».
Με τη διαίρεση της άλλοτε ενιαίας εορτής και την καθιέρωση των τριών ξεχωριστών εορτών, της Γεννήσεως την 25η Δεκεμβρίου, της Περιτομής την 1η και της Βαπτίσεως την 6η Ιανουαρίου, διαμορφώθηκε και το λεγόμενο Δωδεκαήμερον, δηλαδή το εόρτιο χρονικό διάστημα από τις 25 Δεκεμβρίου ως τις 6 Ιανουαρίου. Έτσι διασώθηκε κατά κάποιο τρόπο η αρχαία ενότητα των δύο μεγάλων εορτών της Γεννήσεως και της Βαπτίσεως του Κυρίου.

3. Ή μεγάλη σημασία που απέκτησε με την πάροδο του χρόνου στη συνείδηση της Εκκλησίας η νέα εορτή των Χριστουγέννων και η ευλάβεια των πιστών και ιδιαίτερα των μοναχών, απετέλεσαν τις προϋποθέσεις για την καθιέρωση και της προ των Χριστουγέννων νηστείας. Σ' αυτό ασφαλώς επέδρασε και η διαμορφωμένη ήδη τεσσαρακονθήμερη νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής που προηγείτο του Πάσχα.
Όπως η εορτή έτσι και η νηστεία, ως προετοιμασία για την υποδοχή των γενεθλίων του Σωτήρος, εμφανίστηκε αρχικά στη Δύση, όπου η νηστεία αυτή ονομαζόταν Τεσσαρακοστή τον άγιου Μαρτίνου επειδή άρχιζε από την εορτή του άγιου τούτου της Δυτικής Εκκλησίας. Το ίδιο επανελήφθη και σ' εμάς, όπου πολλοί τη νηστεία των Χριστουγέννων ονομάζουν του άγιου Φιλίππου επειδή προφανώς αρχίζει την επομένη της μνήμης του Αποστόλου. Οι πρώτες ιστορικές μαρτυρίες, που έχουμε για τη νηστεία προ των Χριστουγέννων, ανάγονται για τη Δύση στον Ε' και για την Ανατολή στον ΣΤ' αιώνα. 'Από τούς ανατολικούς συγγραφείς σ' αυτήν αναφέρονται ό Αναστάσιος Σιναιτης, ό πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νικηφόρος ο Ομολογητής, ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, καθώς επίσης και ο πατριάρχης Αντιοχείας Θεόδωρος Βάλσαμων.

4. Ή νηστεία στην αρχή, καθώς φαίνεται, ήταν μικρής διάρκειας. Ό Θεόδωρος Βαλσαμων, που γράφει περί τον ΙΒ' αιώνα —και κατά συνέπεια μας πληροφορεί για τα όσα ίσχυαν στην εποχή του —, σαφώς την ονομάζει «επταήμερον». Όμως υπό την επίδραση της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής επεξετάθη και αυτή σε σαράντα ήμερες, χωρίς εν τούτοις να προσλάβει την αυστηρότητα της πρώτης.

Πως θα πρέπει να την νηστεύουμε;
Καθ' όλη τη διάρκεια του σαρανταημέρου δεν καταλύουμε κρέας, γαλακτερά και αυγά.
Αντίθετα, επιτρέπεται να καταλύουμε ψάρι όλες τις ήμερες — πλην, φυσικά, της Τετάρτης και της Παρασκευής— από την αρχή μέχρι και την 17η Δεκεμβρίου. Ψάρι καταλύουμε επίσης και κατά την εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, οποιαδήποτε ημέρα κι αν πέσει.
'Από την 18η μέχρι και την 24η Δεκεμβρίου, παραμονή της εορτής, επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου μόνο — εκτός, βέβαια, των ημερών Τετάρτης και Παρασκευής που θα παρεμβληθούν και κατά τις οποίες τηρούμε ανέλαιη νηστεία.
Επίσης με ξηροφαγία θα πρέπει να νηστεύουμε την πρώτη ήμερα της νηστείας, 15η Νοεμβρίου, καθώς και την παραμονή της εορτής, έκτος βέβαια κι αν πέσουν Σάββατο η Κυριακή.

ΝΗΣΤΕΙΑ: ΑΠΟΧΗ ΑΠΟ ΠΑΣΗΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ
«Επίσης οφείλουμε να μην τηρούμε μόνο την τάξη της νηστείας που αφορά τις τροφές, αλλά να απέχουμε και από κάθε αμαρτία, έτσι ώστε, όπως νηστεύουμε ως προς την κοιλιά, να νηστεύουμε και ως προς τη γλώσσα, αποφεύγοντας την καταλαλιά, το ψέμα, την αργολογία, τη λοιδορία, την οργή και γενικά κάθε αμαρτία που διαπράττουμε μέσω της γλώσσας.

Επίσης χρειάζεται να νηστεύουμε ως προς τα μάτια. Να μη βλέπουμε μάταια πράγματα. Να μην αποκτούμε παρρησία διά μέσου των ματιών. Να μην περιεργαζόμαστε κάποιον με αναίδεια. Ακόμη θα πρέπει να εμποδίζουμε τα χέρια και τα πόδια από κάθε πονηρό πράγμα.
Με αυτό τον τρόπο νηστεύοντας μια νηστεία ευπρόσδεκτη στον Θεό, αποφεύγοντας κάθε είδους κακία που ενεργείται διά μέσου της καθεμιάς από τις αισθήσεις μας, θα πλησιάζουμε, όπως είπαμε, την άγια ήμερα της αναστάσεως αναγεννημένοι, καθαροί και άξιοι της μεταλήψεως των άγιων μυστηρίων».ΔΩΡΟΘΕΟΣ ΓΑΖΗΣ

Από το "Η νηστείαι της Εκκλησίας", Mητροπολίτου Νέας Σμύρνης Συμεών Κούτσα Εκδ. Αποστολική Διακονία, σελ. 88-92

«Αιγυπτιακό χρώμα φέρουν οι πληγές του Φαραώ, διότι οι πληγές αυτές είναι τιμωρίες του Φαραώ με φυσικά φαινόμενα που γίνονται στην Αίγυπτο. Οι βάτραχοι λ.χ. της δεύτερης πληγής έχουν σχέση με το γνωστό φαινόμενο των βατράχων, οι οποίοι παρατηρούνται μετά την ελάττωση του Νείλου ποταμού. Οι κώνωπες της τρίτης πληγής προέρχονται από τη λάσπη του ποταμού Νείλου μετά την πλημμύρα του, οι κυνόμυγες της τέταρτης πληγής είναι φαινόμενο στην Αίγυπτο ως χώρα υγρή. Επίσης η επιδημική νόσος των ζώων της πέμπτης πληγής, τα έλκη της έκτης πληγής, το χαλάζι της έβδομης και οι ακρίδες της όγδοης πληγής είναι φαινόμενα στην Αίγυπτο. Και αυτό το σκότος της ένατης πληγής είναι φαινόμενο στην Αίγυπτο που προέρχεται από άνεμο ισχυρότατο που γεμίζει την ατμόσφαιρα με λεπτότατη άμμο που καλύπτει τον ήλιο για τριήμερο».
Οι εννέα πληγές.
Γενική παρατήρηση:
Οι 9 αυτές πληγές διακρίνονται της δέκατης πληγής κατά τον χαρακτήρα και την σύνδεση της δέκατης πληγής με το Πάσχα των Εβραίων. Τα θαύματα δηλαδή των 9 πληγών συνδέονται με φυσικά φαινόμενα που συμβαίνουν στην Αίγυπτο μεταξύ των μηνών Ιουνίου-Ιουλίου κάθε έτος ή κατά διαστήματα ετών.
Για αυτό δεν έδειξαν ιδιαίτερη δύναμη του Θεού και δεν επέδρασαν αποτελεσματικά στον Φαραώ. Παρόλο αυτό υπερφυσικός χαρακτήρας των θαυμάτων των 9 πληγών υπάρχει, διότι αυτά γίνονται τη στιγμή που διατάσσει ο Μωϋσής και σε ένταση που ορίζεται από αυτόν. Ο Θεός κατέρχεται στις εκδηλώσεις Του αναλόγως των συνηθειών των ανθρώπων, προς τους οποίους εμφανίζεται. Ενώ λοιπόν η ομοιότητα των 9 πληγών με φυσικά φαινόμενα στην Αίγυπτο μειώνει από κάποια άποψη τον υπερφυσικό χαρακτήρα των θαυμάτων αυτών, δίνει όμως Αιγυπτιακό χρώμα στις διηγήσεις και έτσι συντελεί στην από την Γραφή μαρτυρούμενη Αιγυπτιακή προέλευση των φαινομένων αυτών, την ιστορική αξιοπιστία των διηγήσεων. Για αυτό χρησιμοποιεί την ράβδο ο Μωϋσής στις πληγές, διότι ράβδο μαγική είχαν και οι Αιγύπτιοι.
(επιλογή σχολίων από το Υπόμνημα του π. Ιωήλ Γιαννακοπούλου στις 9 πληγές)
Πρώτη πληγή.
«Γιατί άραγε επέφερε πρώτη την πληγή του ύδατος; Επειδή οι Αιγύπτιοι καυχιόντουσαν για τον ποταμό και θεωρούσαν αυτόν Θεό και για τα βρέφη των Ιουδαίων που φονεύτηκαν εκεί. Με το να μεταβληθεί σε αίμα ο ποταμός κατηγορεί την παιδοκτονία που έγινε εκεί» (Θεοδώρητος). Και έτσι ο Θεός των Αιγυπτίων, ο Νείλος έγινε υποκείμενο φρίκης και βδελυγμίας! Δίκαιη η τιμωρία του!...
Σύμφωνα με κάποιους ερμηνευτές το θαύμα της πρώτης πληγής ήταν επανάληψη του φυσικού φαινομένου, για το οποίο μιλήσαμε στα προλεγόμενα των 9 πληγών, που έγινε όμως με την προσταγή του Θεού. Η γνώμη αυτή δεν συμφωνεί με το κείμενο, διότι μιλά για αίμα. Επομένως πρόκειται για πραγματικό αίμα και όχι για υπέρυθρο χρώμα, το οποίο παίρνει ο Νείλος ποταμός κατά τον Ιούλιο λόγω των πολυαρίθμων μυκητών (μανιταριών) ή μικροσκοπικών εγχυματωδών ζωϋφίων εντός του ύδατος…
Το θαύμα αυτό συνδέεται και με κάποιο φυσικό γεγονός, αλλά μέσα σε αυτό διακρίνεται ο υπερφυσικός χαρακτήρας του θαύματος. Κατά τις αρχές δηλαδή του Ιουλίου, κατά την εποχή όταν ο Νείλος ποταμός ξεχειλίζει, το νερό του ποταμού γίνεται ερυθρό και ανούσιο από μυριάδες φυτικούς μικροοργανισμούς που εμφανίζονται στα ύδατα του ποταμού. Εδώ όμως το θαύμα έγινε κατά τους μήνες Απρίλιο-Μάιο, όπως φαίνεται από το 5,12 διότι τότε ήταν το Πάσχα των Εβραίων, όχι σε εποχή πλημμύρας. Εκτός από αυτά έγινε αιφνίδια ταυτόχρονα με το λόγο του Μωϋσή όταν ο Φαραώ μετέβαινε στον ποταμό. Τα ψάρια εδώ πέθαναν, ενώ τότε δεν πεθαίνουν. Το ύδωρ τότε ήταν πόσιμο ενώ εδώ δεν είναι. Η διάκριση επίσης θαύματος και φυσικού γεγονότος ήταν ευδιάκριτη στους Αιγυπτίους, οι οποίοι γνωρίζουν το φυσικό γεγονός. Και όμως εκείνοι εξεπλάγησαν!...
Δεύτερη πληγή.
Και η πληγή αυτή συνδέεται με κάποιο φυσικό φαινόμενο. Στη λάσπη του Νείλου ποταμού υπάρχουν βάτραχοι οι οποίοι εμφανίζονται κατά την ελάττωση του ύδατος του ποταμού κατά μεγάλες ομάδες. Το θαυμαστό όμως και θαυματουργικό της πληγής έγκειται α) στο ότι έγινε με το λόγο του Μωϋσή και με το λόγο του και σε ημέρα που ορίστηκε από το Φαραώ εξαφανίστηκαν οι βάτραχοι και β) ο Φαραώ παρακαλεί τον Μωϋσή να καταπαύσει την μάστιγα αυτή. Αναγνωρίζει ο Φαραώ, ότι δεν είναι φυσικό φαινόμενο.
Τρίτη πληγή.
Οι δύο προηγούμενες πληγές απευθύνονταν στο Νείλο, τον οποίο θεωρούσαν ως Θεό οι Αιγύπτιοι. Η τρίτη απευθύνεται στη γη, η οποία και αυτή θεωρείται ως θεός των Αιγυπτίων…
Και η πληγή αυτή συνδέεται με κάποιο φυσικό φαινόμενο. Στην Αίγυπτο μετά το θερισμό γίνεται μεγάλη επιδρομή σκιπών, οι οποίες προέρχονται από τα έλη του ποταμού μετά την πλημμύρα. Με το τσίμπημά τους προκαλούν στο δέρμα ισχυρό πόνο εισερχόμενες στα ρουθούνια και τα αυτιά. Για αυτό οι Αιγύπτιοι κοιμούνται μέσα σε δίχτυα. Αλλά και στην πληγή αυτή διακρίνεται ο υπερφυσικός χαρακτήρας, διότι έλαβε χώρα όχι μετά τον Ιούλιο, αλλά κατά Φεβρουάριο (9,31) αμέσως με το λόγο του Μωϋσή σε ασυνήθιστη έκταση. Οι μάγοι δεν μπόρεσαν να επαναλάβουν το πράγμα και αναγνώρισαν, ότι «δάκτυλος Θεού εστίν» η πληγή αυτή!
Τέταρτη πληγή.
Και η πληγή αυτή έχει κάτι φυσικό. Στην Αίγυπτο χώρα υγρή και θερμή υπάρχουν πλήθος μυγών. Αλλά το υπερφυσικό στοιχείο είναι πολύ ευδιάκριτο και εδώ, διότι α) γνωστοποιείται η πληγή στο Φαραώ β) ορίζεται ο χρόνος, γ) οι Ισραηλίτες απαλλάσονται από τη μάστιγα αυτή.
Έβδομη πληγή
Χαλάζια συμβαίνουν στη μέση και κάτω Αίγυπτο όχι πάντοτε, αλλά σπανίως κατά τους μήνες Δεκέμβριο-Ιανουάριο μέχρι Φεβρουάριο, Μάρτιο και Απρίλιο όπως φαίνεται από το στίχο 31-32 από τη βλάστηση του πυρού=σίτου και ολύρας=σίκαλης. Το θαυματουργικό στοιχείο έγκειται, στο ότι ομολογεί ο Φαραώ την ενοχή του, την ένταση της πληγής και τον ορισθέντα από τον Μωϋσή χρόνο έναρξης και λήξεως αυτής. Από την πληγή αυτή απαλλάχτηκαν οι Ισραηλίτες και εκ των Αιγυπτίων οι φοβούμενοι τον Θεό.
Όγδοη πληγή.
Ο Νότιος αυτός άνεμος ο από τη Μεσόγειο θάλασσα που είναι νότια της Παλαιστίνης είναι βορείως της Αιγύπτου. Συνήθως σμήνη ακρίδων ενσκήπτουν φερόμενα από Νότιο ή Νοτιοανατολικό άνεμο στην Αίγυπτο. Αυτά σκοτίζουν τον ήλιο και όπου καθίσουν, σκεπάζουν το έδαφος σε έκταση πολλών μιλίων και σε σύντομο χρονικό διάστημα τρώνε όλη τη βλάστηση, τον φλοιό και τις ρίζες των δέντρων, εισέρχονται στις οικίες και κατατρώγουν την ξυλεία της οικοδομής. Αναχωρώντας γίνονται περισσότερο φθοροποιές, διότι αφήνουν τα αυγά τους και τις ακαθαρσίες τους τα οποία προκαλούν δυσωδία. Όταν ριχτούν από τον άνεμο στη θάλασσα, εξέρχονται νεκρές στην ακτή και δυσωδία αναδίδουν στην ατμόσφαιρα. Από τη μόλυνση αυτή πέθαναν στη Νουμιδία 80.000 άνθρωποι. Για αυτό ο Ιωήλ 1,3, 2,1 φέρει αυτήν ως εικόνα της Μελλούσης Κρίσεως.
Ένατη πληγή
Στην Αίγυπτο ένας άνεμος θερμός και ορμητικός που προέρχεται από την έρημο κατά τους μήνες Μάρτιο ή Απρίλιο ονομαζόμενος Kamsin, (ο Αιγυπτιακός σορόκος), όταν γίνει καταιγίδα, γεμίζει για τριήμερο την ατμόσφαιρα με λεπτότατη άμμο και αφθονότατη σε βαθμό, ώστε μόλις μπορεί κάποιος να δει τον ήλιο. Οι υαλοπίνακες γεμίζοντας με τη σκόνη αυτή χάνουν τη διαφάνειά τους. Το προερχόμενο σκοτάδι είναι πυκνότερο από αυτό που προκαλείται από τα σύννεφα. Το φυσικό αυτό γεγονός ο Θεός έλαβε ως όργανο της τιμωρίας του Φαραώ όπως είδαμε παραπάνω στο στίχ. 22-23. Εν πάση όμως περιπτώσει και εδώ το υπερφυσικό στοιχείο είναι λίαν ευδιάκριτο, διότι α) από αυτό απαλλάσσονται οι Ισραηλίτες. β) το σκοτάδι αυτό είναι βαθύτερο από αυτό που γίνεται σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους όπως εκτίθεται πληρέστερα στη Σοφία Σολομώντος 17,1-18,4, ώστε ο μεν λαός να μην μπορεί να δει ο ένας τον άλλον και ο Φαραώ να εκπλαγεί.

(αρχιμ. Ιωήλ Γιαννακοπούλου, Η Παλαιά Διαθήκη, Έξοδος σελ. 5,44-65 (αποσπάσματα) μετάφραση στα νέα ελληνικά κάποιων σημείων π. Νικόλαος Πουλάδας)