«Όχι χάρη σε έργα δικαιοσύνης που κάναμε εμείς, αλλά χάρη στο δικό του έλεος, μας έσωσε…» (Τιτ. 3:5)

Ένας νέος, γεμάτος ανησυχία για την ψυχή του, πλησίασε έναν ευσεβή χριστιανό και τον ρώτησε: «Πέστε μου, σας παρακαλώ, τι πρέπει να κάνω για να σωθώ;». «Νέε μου, έρχεσαι πολύ καθυστερημένος», απάντησε εκείνος. «Δηλαδή;», ρώτησε ανήσυχα ο νέος. «Δεν μπορώ πια να σωθώ;». Κι ο χριστιανός εκείνος, με ηρεμία στο πρόσωπό του, απάντησε: «Μπορείς, και μάλιστα τώρα αμέσως. Αλλά δεν μπορείς να κάνεις εσύ κάτι για τη σωτηρία σου, γιατί έρχεσαι με μεγάλη καθυστέρηση. Ό,τι χρειαζόταν να γίνει για τη σωτηρία σου, το έκανε ήδη για σένα ο Χριστός. Σε σένα απομένει τώρα να πιστέψεις στο λυτρωτικό Του έργο, να Τον δεχτείς σαν Σωτήρα σου και να Του πεις ένα μεγάλο ευχαριστώ. Η σωτηρία είναι έτοιμη και είναι δώρο του Θεού για σένα και για όλους τους άλλους, που δέχονται με απλότητα πίστης αυτό το δώρο του Θεού» (Εφεσ. 2:8-10).

«Κάτω από τη σκέπη της σοφίας υπάρχει ασφάλεια» (Εκκλησιαστής 7:11)

- Αν δε θερμαίνεις τους άλλους με τη χριστιανική αγάπη σου, μπορεί κάποιοι από αυτούς να πεθάνουν από το κρύο.
- Η σωτηρία δεν επιτυγχάνεται χάρη σε κάποια δικά μας καλά έργα, αλλά χάρη στο μεγάλο έργο που πραγματοποίησε ο Χριστός πάνω στο σταυρό.
- Ο Θεός μας δίνει τα υλικά για το καθημερινό ψωμί μας, αλλά περιμένει από μας να το ψήσουμε.
- Ο απαισιόδοξος μπορεί να αποδεχτεί σωστός στο τέλος της διαδρομής, αλλά ο αισιόδοξος απολαμβάνει καλύτερα τη διαδρομή.
- Τα μεγάλα μυαλά συζητούν για ιδέες. Τα μέτρια μυαλά μιλούν για γεγονότα. Τα μικρά μυαλά κριτικάρουν τους άλλους.
- Η διαφορά ανάμεσα στην ιδιοφυία και την ανοησία είναι ότι η ιδιοφυία έχει κάποια όρια.

(Εκδόσεις «Ο Λόγος»)

523. Το φώς της ψυχής σου, των λογισμών σου και της καρδιάς σου προέρχεται από το Ιησου Χριστό. Είναι το Φως αυτό διαφορετικό από το φως που εκπέμπει ο ήλιος, από το υλικό φως που εμφανίζεται και εξαφανίζεται και δεν μπορεί να διαπεράση τα πυκνά σώματα, αλλά αφήνει πολλά πράγματα στο σκοτάδι και δεν μπορεί να διαλύση το σκοτάδι της αμαρτίας ούτε σε μία και μόνη ψυχή. Ο Χριστός είναι το «φῶς τὸ ἀληθινόν, ὃ φωτίζει πάντα ἄνθρωπον, ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον» (Ιω. α’ 9), φωτίζοντας το κυριώτερο συστατικό της υπάρξεώς μας, δηλαδή την ψυχή μας. Ναι, το φως του Χριστού φωτίζει τα πάντα, ακόμη και τους εθνικούς, τους λάτρεις δηλαδή των ειδώλων. «Φῶς εἰς ἀποκάλυψιν ἐθνῶν» (Λουκ. β’ 32). Λάμπει και στα σκότη της αμαρτίας, αλλά οι άνθρωποι που ζουν σ’ αυτά τα σκότη θεληματικά δεν το καταλαβαίνουν («καὶ τὸ φῶς ἐν τῇ σκοτίᾳ φαίνει, καὶ ἡ σκοτία αὐτὸ οὐ κατέλαβεν» (Ιω. α’ 5). Οι άπιστοι δεν αντιλαμβάνονται ότι το φως που υπάρχει μέσα τους είναι από τον Χριστό, αλλά το θεωρούν δικό τους, φυσικό φως. Με το φως αυτό -το λογικό τους- φθάνουν σε κάποες αλήθειες, πραγματοποιούν ωρισμένα έργα. Δεν αντιλαμβάνονται όμως ό,τι λέγει ο Ψαλμωδός στον Κύριο: «ἐν τῷ φωτί Σου ὀψόμεθα φῶς» (Ψαλμ. λε’ 10), το φως κάθε ευγενούς επιστήμης, κάθε ευγενούς τέχνης και κάθε άλλου καλού έργου.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 217-218)

"Οι Μασόνοι κάνουν κρυφό πόλεμο,γι' αυτό είναι επικίνδυνοι"

Συζητούσα μια μέρα με τον Γέροντα για τις αιρέσεις
κι εκείνος μου διηγήθηκε: "Μια φορά ήλθε σε μένα μια καλή
κοπέλα, μορφωμένη, από καλό σπίτι και χριστιανή,
πήγαινε μάλιστα και σε χριστιανική οργάνωση.
Μου είπε ότι της προξενεύουν έναν πολύ καλό κύριο, σοβαρό,
πλούσιο, μορφωμένο, μόνο που ήταν μασόνος. Με ρώτησε τί να κάνει.
Της είπα να μην τον πάρει, αφού ήταν μασόνος. Άρχισε να μου λέει,
ότι είναι πολύ καλός χαρακτήρας και γι' αυτό θα μπορέσει
να τον προσελκύσει στο Χριστό. Της είπα ότι δε θα μπορέσει
να πετύχει τίποτε. Δε με άκουσε και τον παντρεύτηκε.
Από τότε δεν ξαναήρθε για πολλά χρόνια. Ώσπου μιά μέρα,
έφθασε με τον άνδρα της και το παιδί της. Μπήκε μόνη της στο κελλί μου.
Τη ρώτησα, πώς τα περνάς; Μου είπε καλά.
Κάθε πότε πηγαίνεις για εξομολόγηση και Θεία Κοινωνία;
Περίπου κάθε χρόνο. Κάθε πότε πας στην Εκκλησία; Κάπου κάπου, αραιά.
Τη ρώτησα και μερικά άλλα και πήρα ανάλογες απαντήσεις.
Της λέω: Φώναξε τον άνδρα σου. Ήρθε ο άνδρας της με το παιδί τους.
Είπα στον άνδρα της: Ξέρεις, η γυναίκα σου, πρίν σε παντρευτεί,
με βεβαίωσε ότι θα σε κάνει χριστιανό,
αλλά βλέπω ότι εσύ την έκανες μασόνα".
Γέροντα, ρώτησα, πώς πίστεψε αυτή η γυναίκα ότι θα κάνει το μασόνο
χριστιανό, αφού η μασονία πολεμά ανοιχτά το χριστιανισμό;
Μου απάντησε: "Όχι, αυτό τον πόλεμο τον κάνουν οι άλλοι.
Οι μασόνοι κανουν κρυφό πόλεμο, γι' αυτό είναι επικίνδυνοι.
Δε σου λένε μη κάνεις το σταυρό σου, μη πάς στην Εκκλησία,
στην εξομολόγηση. Σου λένε πήγαινε, αλλά έλα και σε μας.
Σε επηρεάζουν σιγά σιγά, έτσι πού να μήν καταλάβεις ότι, από κάποια στιγμή
και μετά, έπαψες στην πραγματικότητα να είσαι χριστιανός και έγινες μασόνος.
Ο Γέροντας γνώριζε, όχι μόνο το περιεχόμενο των αιρέσεων,
αλλά και "τάς μεθοδείας του διαβόλου", και εφιστούσε την προσοχή
των χριστιανών, για να μήν παγιδευτούν και ηττηθούν στον αγώνα τους
"προς τας αρχάς, πρός τας εξουσίας, πρός τους κοσμοκράτορας του σκότους
του αιώνος τούτου, πρός τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανοίς"
[Γ 272π.]

(Ανθολόγιο Συμβουλών, Άγιος Πορφύριος, εκδ. Ι. Μονή Μεταμορφώσεως, Μήλεσι, σελ.250-251)

Μην κόβουμε το σχοινί
Γέροντα» μετά την επικοινωνία σας με τόσο κόσμο, ενώ το βράδυ φαίνεσθε
πολύ ταλαιπωρημένος, το πρωί δεν υπάρχει στο πρόσωπό σας ίχνος
από την ταλαιπωρία αυτήν, αλλά είστε φωτεινός. Πώς γίνεται αυτό;
Έμ, δεν κόβω το σχοινί!
Μερικές φορές, Γέροντα, όταν λόγο διακονίας δεν πάω στο Απόδειπνο
και είμαι πολύ κουρασμένη, λέω: «θα ξαπλώσω και θα λέω την ευχή»,
αλλά τελικά με παίρνει ο ύπνος και δεν κάνω τίποτε.
Όχι, ευλογημένη, ακόμη και όταν είσαι πολύ κουρασμένη,
να μην πέφτεις στο κρεβάτι, χωρίς να κάνεις καθόλου προσευχή.
Να λες ένα «Τρισάγιο» και τον50ο Ψαλμό, να ασπάζεσαι την εικόνα του Χριστού
και της Παναγίας, να σταυρώνεις το μαξιλάρι σου και μετά να ξαπλώνεις.
Να βάζεις και το ρολόι μια ώρα πριν από την Ακολουθία, για να σηκωθείς
να κάνης τον κανόνα σου. Χρειάζεται βία, αλλά να νιώσεις την βία ως ανάγκη,
να το κάνης με την καρδιά σου. «Ιλαρόν γαρ δότην αγαπά ο Θεός».
Και όταν, Γέροντα, δεν έχω καθόλου κουράγιο;
Να βιάσης τον εαυτό σου να κάνη κάτι πνευματικό.
Να φροντίζεις κάθε μέρα να κάνης έστω και λίγη μελέτη και λίγη προσευχή.
Η μελέτη, η προσευχή, η ψαλμωδία είναι βιταμίνες που χρειάζεται κάθε μέρα η ψυχή.
Να μην αφήνουμε την ημέρα να περνάει χωρίς καθόλου προσευχή.
Θυμάμαι στον πόλεμο, όταν περνούσαν μέρες χωρίς να κάνουμε επίθεση,
ρίχναμε και καμμιά τουφεκιά. Αλλιώς θα έλεγαν οι εχθροί: «αυτοί κοιμούνται»
και θα μας έκαναν αιφνιδιασμό. Το ίδιο να κάνουμε και στον πνευματικό αγώνα.
Όταν καμμιά φορά νιώθουμε εξάντληση και δεν μπορούμε να κάνουμε
όλα τα πνευματικά μας καθήκοντα, να μην κόβουμε το σχοινί,
την επικοινωνία με τον Θεό• να κάνουμε λίγες μετάνοιες, κανένα κομποσκοίνι.
Να ρίχνουμε δηλαδή κανα δυό ριπές, για να μη μας αιχμαλωτίσει το ταγκαλάκι.
Και, μόλις συνέλθουμε, να αρχίζουμε πάλι κανονικά τον αγώνα μας.
Όταν κανείς αφήνει τα πνευματικά, αν δεν κάνη έστω και λίγες μετάνοιες,
κανένα κομποσκοίνι, μετά αγριεύει. Δουλειές μπορεί να κάνη, προσευχή όμως όχι.
Βλέπω μοναχούς που κάνουν συνέχεια δουλειές και αφήνουν την μελέτη
και την προσευχή. «Ας κάνω κι αυτό, λένε, ας κάνω και το άλλο», και η προσευχή
μένει, και τελικά αγριεύουν, γίνονται σαν κοσμικοί.
Έχω δει εργάτες που μπορεί να πελεκάνε πέτρες μέσα στον ήλιο ή να κόβουν
ξυλά όλη μέρα, αλλά τριπλό μεροκάματο να τους δώσεις, μίση ώρα στην εκκλησία
δεν μπορούν να σταθούν βγαίνουν έξω και καπνίζουν. Το έχω παρατηρήσει αυτό.
Όταν ο άνθρωπος δεν προσεύχεται, απομακρύνεται από τον Θεό και γίνεται
σαν το βόδι δουλεύει, τρώει, κοιμάται. Και όσο απομακρύνεται από τον Θεό,
τόσο πιο δύσκολα γίνονται τα πράγματα. Ψυχραίνεται η καρδιά του,
και ύστερα δεν μπορεί καθόλου να προσευχηθή. Για να συνέλθει, πρέπει
να μαλακώσει η καρδιά του, να πάρη στροφή μετανοίας, να συγκλονισθεί.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.51-53)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 15-24. Η παραβολή του μεγάλου δείπνου.
14.19 καὶ ἕτερος εἶπεν, Ζεύγη βοῶν ἠγόρασα πέντε(1)
καὶ πορεύομαι(2) δοκιμάσαι(3) αὐτά· ἐρωτῶ σε, ἔχε με παρῃτημένον.
19 Άλλος του είπε: “έχω αγοράσει πέντε ζευγάρια βόδια
και πάω να τα δοκιμάσω· σε παρακαλώ, δικαιολόγησέ με”.
(1) Αγορά αρκετά μεγάλη (b).
(2) Δεν προφασίζεται αυτός ανάγκη όπως ο πρώτος και δείχνει
αδιαφορία για το αν η δικαιολογία της άρνησής του δεν
παρουσιαστεί ισχυρή (p). Είναι αξιοσημείωτο ότι για τους
δύο αυτούς καλεσμένους τίποτα δεν αναφέρεται, από το οποίο
να συμπεραίνουμε, ότι παράνομα απέκτησαν ο μεν τον αγρό του,
ο δε τα ζεύγη των βοδιών του. Κανείς από τους δύο αυτούς
δεν κατηγορείται ούτε ως κλέφτης ούτε ως απατεώνας.
Νόμιμα παρ’ όλα αυτά πράγματα που αποκτήθηκαν με άψογες ενέργειες,
αποδεικνύονται σοβαρά εμπόδια για την πνευματική ζωή
και την κληρονομία της επουράνιας βασιλείας, όταν η καρδιά του
ανθρώπου προσκολληθεί σε αυτά.
(3) Να διαπιστώσω με δοκιμή τη δύναμή τους, την αντοχή τους,
την ημερότητα και υποταγή τους (ο).

14.20 καὶ ἕτερος εἶπεν, Γυναῖκα ἔγημα καὶ διὰ τοῦτο οὐ δύναμαι ἐλθεῖν(1).
20 Κι ένας άλλος του είπε: “είμαι νιόπαντρος και γι’ αυτό δεν μπορώ να έρθω”.
(1) Η τρίτη αυτή απάντηση είναι η πιο ξερή από όλες, είτε διότι
η δικαιολογία θα παρουσιαζόταν από μόνη της ισχυρή σύμφωνα
με τους κανόνες της κοσμικής ζωής, είτε διότι ο προσφάτως παντρεμένος
πολύ λίγο φροντίζει για την πρόσκληση (L). Έχει πεποίθηση ότι η
δικαιολογία του είναι αναντίρρητη (p). Βασίζεται ίσως σε παρερμηνεία
του Δευτερ. κδ 5 «Εάν κάποιος πάρει γυναίκα πρόσφατα, δεν θα βγει
σε πόλεμο και δεν θα του επιβληθεί κανένα πράγμα· θα είναι ελεύθερος
στο σπίτι του για ένα χρόνο». Οπότε όσο εκ πρώτης όψεως φαίνεται
ευλογοφανής η πρόφαση αυτή, τόσο και πιο απότομη γίνεται στην άρνησή της (b).
Η δικαιολογία αυτή φανερώνει την απορρόφηση από τις οικογενειακές
απολαύσεις και ανέσεις (ο). Υπερβολική προσκόλληση στους συγγενείς
μας είναι δυνατόν να καταστεί εμπόδιο για επιτέλεση των καθηκόντων
μας προς το Θεό. Του Αδάμ η δικαιολογία υπήρξε: «Η γυναίκα την οποία
έδωσες μαζί μου, αυτή μου έδωσε από το δέντρο και έφαγα» (Γεν. γ 12).
Εδώ λέει ο νεόνυμφος αυτός: Η γυναίκα με εμποδίζει από το να φάω.
Θα μπορούσε αυτός να προσέλθει στο δείπνο παίρνοντας μαζί του
και την γυναίκα του. Ασφαλώς βέβαια θα ήταν και οι δύο ευπρόσδεκτοι σε αυτό.

"Μου γράφεις ότι εν τέλει πρέπει να υπάρχει «κάτι». Διάβασες, λες, ένα βιβλίο ενός μεγάλου αστρονόμου περί αστέρων και υπέπεσε στην αντίληψή σου ο ισχυρισμός αυτού του λαμπρού επιστήμονα: «Χωρίς τον Θεό τίποτα στον κόσμο δεν μπορεί να κατανοηθεί ούτε να εξηγηθεί». Εξ αυτού οδηγήθηκες στο συμπέρασμα ότι «κάτι» υπάρχει.

Απλά πες υπάρχει Θεός και είναι χαρούμενος! Έτσι μιλούν πολλοί μορφωμένοι άνθρωποι: Υπάρχει «κάτι»! Αλλά εάν μείνεις ως το τέλος της ζωής σου σ’ αυτήν την έκφραση, όλη σου η ζωή θα είναι ένα τίποτα.

Μια στιγμιαία διαπίστωση ότι υπάρχει κάποια μυστηριώδης μεγάλη δύναμη πίσω απ’ τον ορατό κόσμο, δεν αποτελεί ούτε κατά το ελάχιστο πίστη, ζωοποιό και καρποφόρα, η οποία μας φωτίζει τον δρόμο και μας δείχνει τον στόχο μας.

Το να λέμε μόνο ότι «κάτι» υπάρχει δεν σημαίνει ότι βγήκαμε στο φως της ημέρας. Αυτό μόλις και μετά βίας σημαίνει ότι ο ταξιδιώτης διέσχισε το σκοτάδι του μεσονυκτίου με τις ίριδες διεσταλμένες διαισθανόμενος το λυκαυγές της ανατολής. Αλλά από εκεί έως το να φθάσει ο ήλιος στην κορυφή είναι μακρύς ο δρόμος. Βιάσου να μην σε προφθάσει ο θάνατος σ’ αυτό το σκοτάδι. Να μπορείς τουλάχιστον να λες υπάρχει «Κάποιος» για να φέρει την αυγή στη ζωή σου.

Γνώρισε τον Δημιουργό σου αγαπητέ αδελφέ. Αυτό είναι πιο σημαντικό από τη γνώση των δημιουργημάτων Του. Μην παραμένεις στην κοινωνία εκείνων για τους οποίους ο Απόστολος λυπάται λέγοντας: «Ἐσεβάσθησαν καὶ ἐλάτρευσαν τῇ κτίσει παρὰ τὸν κτίσαντα» (Ρωμ. 1:25). Ο Ύψιστος καλλιτέχνης στέκει δίπλα στα έργα Του. Εσύ κοιτάζεις πιο πολύ τις καλλιτεχνικές δημιουργίες Του, οι οποίες μέχρι ενός σημείου ανοίγουν τα μάτια και κατόπιν τυφλώνουν. Γιατί δεν πλησιάζεις τον Καλλιτέχνη και δεν Τον γνωρίζεις και δεν Του συστήνεσαι; Ο Χριστός γι’ αυτό ήρθε στον κόσμο, για να σου απλώσει το χέρι και να σε οδηγήσει. Όποιος δεν πλησιάζει κοντά Του, δεν Του συστήνεται και δεν υποκλίνεται σ’ Αυτόν, δεν θα γίνει δεκτός ούτε καν στην αυλή Του στους ουρανούς.

Αυτά στα γράφω επειδή μόλις γύρισα από μία κηδεία. Πέθανε ένας άξιος νέος στην Αχρίδα. Στο νεκρικό φέρετρο το πρόσωπό του ήταν φωτεινό, φωτεινότερο από όταν ήταν ζωντανός. Έζησε με πίστη και συγχωρέθηκε πλήρης πίστεως. Πολύ νέος, αλλά σώφρων. Ενώ εσύ είσαι ήδη πολύ μεγαλύτερός του.

Ειρήνη και έλεος από τον Θεό".

(Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, Δρόμος δίχως Θεό δεν αντέχεται…: Ιεραποστολικές επιστολές Α΄, μετάφραση Σβετλάνα Πέτσιν, Ηλίας Σαραγούδας, Νεφέλη Σαραγούδα – Πέτσιν, 1η έκδ., Εν πλω, Αθήνα, 2008)

Κυριακή της Τυροφάγου, (Ευαγγέλιο: Ματθ. στ΄ 14-21)

Το πρώτο μάθημα που μαθαίνει ο στρατιώτης όταν πάει στη μάχη, είναι ότι δεν πρέπει να παραδοθεί στον εχθρό. Ο διοικητής τον προειδοποιεί πως όλοι οι στρατιώτες οφείλουν να προσέχουν για να μην πέσουν στις παγίδες του εχθρού, να μην ξεγελαστούν κι αιχμαλωτιστούν. Ο στρατιώτης που είναι μόνος του και γυμνός, πεινάει και κρυώνει, αντιμετωπίζει μεγάλο πειρασμό ν’ αυτομολήσει στον εχθρό. Ο πανούργος εχθρός θα εκμεταλλευτεί με κάθε δυνατό τρόπο τη δυσχερή θέση του. Ίσως να πεινάει κι αυτός (ο εχθρός). Σ’ αυτήν την περίπτωση όμως θα δείξει τη γαλαντομία του, θα προσποιηθεί πως έχει αρκετά αγαθά και θα δώσει ένα κομμάτι ψωμί στο στρατιώτη που παραδόθηκε. Ίσως κι ο εχθρός να κρυώνει, να ’ναι ρακένδυτος ή γυμνός. Τότε όμως θα δώσει κάποιο ρούχο στο στρατιώτη, σα να ’ταν ο ίδιος πλούσιος και καλοντυμένος, σα να του περίσσευαν τα ρούχα. Θα του δώσει φυλλάδια, όπου θα κομπάζει πως η νίκη του είναι σίγουρη, θα πει στο φτωχό στρατιώτη πως δεξιά κι αριστερά του υπάρχουν ομάδες πολλές φίλων και συναδέλφων του που παραδόθηκαν, ή πως ο στρατηγός τους σκοτώθηκε ή πως ο βασιλιάς τους ζήτησε να συνάψει ειρήνη μαζί τους. Θα υποσχεθεί στο στρατιώτη σύντομη επιστροφή στο πατρικό του σπίτι, μια καλή θέση, λεφτά και όσα άλλα ονειρεύεται ο άνθρωπος που βρίσκεται σε μεγάλη ανάγκη. Ο στρατηγός επισημαίνει όλες αυτές τις παγίδες και τα τεχνάσματα του εχθρού από την αρχή, προειδοποιεί τους στρατιώτες του πως δεν πρέπει να τα πιστέψουν, οποιοδήποτε κι αν είναι το τίμημα. Τους συμβουλεύει να μην εγκαταλείψουν τη θέση τους, να μην παραδοθούν, αλλά να μείνουν πιστοί, έστω κι αν χρειαστεί να το πληρώσουν αυτό με τη ζωή τους.

Η μη παράδοση στον εχθρό είναι ένας ιδιαίτερα σπουδαίος κανόνας και για τους στρατιώτες του Χριστού, στη μάχη που δίνουν με τα πονηρά πνεύματα αυτού του κόσμου. Κι ο Χριστός, που στη μάχη αυτή είναι ο Βασιλιάς και στρατηγός μας, το επισημαίνει αυτό και μας προειδοποιεί: «Ἰδοὺ προείρηκα ὑμῖν» (Ματθ. κδ΄ 25), είπε στους μαθητές Του.

Ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Ο εχθρός του ανθρώπινου γένους είναι πιο φοβερός και πιο πανούργος από κάθε άλλον εχθρό που θα μπορούσες να φανταστείς. Το είπε αυτό ο Κύριος σ’ ένα άλλο σημείο: «Ἰδοὺ ὁ σατανᾶς ἐξῃτήσατο ὑμᾶς τοῦ σινιάσαι ὡς τὸν σῖτον» (Λουκ. κβ΄ 31). Ο σατανάς θέλει να σας ξεκοσκινίσει, όπως το σιτάρι μέσα στο κόσκινο. Κυνηγάει διαρκώς τους ανθρώπους, από την ίδια τη στιγμή που εξαπάτησε τον πρώτο άνθρωπο – από την ημέρα που αξίωσε δικαιώματα πάνω στους ανθρώπους και τα πήρε από το Θεό για λογαριασμό του. Προσπαθεί να σύρει κοντά του το στρατιώτη του Χριστού χρησιμοποιώντας κάθε απάτη, τον δελεάζει με ψεύτικες υποσχέσεις και του δείχνει φανταστικά πλούτη. Δεν υπάρχει πιο πεινασμένη ύπαρξη από κείνον, αλλά δείχνει το ψωμί στους πεινασμένους και τους καλεί να παραδοθούν. Δεν υπάρχει πιο γυμνό ον απ’ αυτόν, μα τραβάει τους ανθρώπους με τα χρώματα της φανταστικής κι απατηλής αμφίεσής του. Δεν υπάρχει φτωχότερος απ’ αυτόν· όπως ο μάγος στα πανηγύρια όμως τρίβει δύο νομίσματα μεταξύ τους και δείχνει στους θεατές του τα εκατομμύρια που υποτίθεται πως έχει.
Δεν υπάρχει κανένας που να ’χει πέσει τόσο πολύ όσο εκείνος. Δεν παύει ποτέ με τα ψέματά του όμως να παρουσιάζεται αυτός σαν νικητής κι οι στρατιώτες του Χριστού σαν νικημένοι, σα να ’φυγε από το πεδίο της μάχης ο Χριστός και κρύφτηκε. «Ψεύστης ἐστί καὶ ὁ πατὴρ αὐτοῦ», είπε ο Κύριος (Ιωάν. η΄ 44). Είναι ψεύτης, πατέρας του ψεύδους. Όλη του η δύναμη κι όλα του τα υπάρχοντα έχουν μόνο φανταστική ύπαρξη. Ο Κύριος Ιησούς Χριστός επισήμανε στους μαθητές Του όλες τις απάτες και τα όπλα του εχθρού και τους έδειξε τόσο με λόγια όσο και με έργα πώς ν’ αντισταθούν και με ποια όπλα να τον πολεμήσουν.

Το κυριότερο όπλο για μας τους χριστιανούς είναι ο ίδιος ο Χριστός. Η παρουσία Του ανάμεσα μας κι η δύναμή Του μέσα μας είναι τα βασικά μας όπλα. Τα τελευταία λόγια Του που βλέπουμε στο ευαγγέλιο είναι: «Ἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματθ. κη΄ 20). Η παρουσία Του ήταν ολοφάνερη στους αιώνες που πέρασαν σε εκατομμύρια ατρόμητους στρατιώτες Του – αποστόλους, μάρτυρες, ομολογητές, θεοφόρους πατέρες, αφοσιωμένες παρθένες και αγίους άντρες και γυναίκες. Και δε φανερωνόταν μόνο στα παλιά χρόνια αλλά και στις μέρες μας, καθαρά κι αληθινά, σ’ όλους εκείνους που δεν παραδόθηκαν στον πονηρό. Δε φανερώνεται σήμερα μόνο, αλλά θα φανερώνεται και μέχρι τη συντέλεια, μέχρι το τέλος του χρόνου, αφού προφήτεψε πως στο τέλος του χρόνου θα εμφανιστούν μεγαλομάρτυρες (βλ. Αποκ. ια΄ 3). Έχουμε καθαρή και σίγουρη δύναμη από το Σώμα και το Αίμα Του, από το Πάθος Του, το λόγο Του, τον τίμιο και ζωοποιό Σταυρό, την Ανάσταση και την αθάνατη δόξα Του.

Εσύ που έχεις πειστεί για την ακατανίκητη δύναμη του Χριστού, που διαπερνάει σαν ηλεκτρικό ρεύμα τους πιστούς, δείξε το και στους άλλους. Εσύ πού δεν πείστηκες ακόμα, αλλά θέλεις να πειστείς, κάνε όλα όσα σου ζητάει το ευαγγέλιο. Εκείνους που επιμένουν κακόβουλα ν’ αμφιβάλλουν, άσε τους στην αμφιβολία τους. Αυτοί δεν πληγώνουν το Θεό μα τον εαυτό τους. Δεν αμφιβάλλουν για την απώλεια του Θεού, μα για τη δική τους. Σύντομα θα ’ρθει ο καιρός που δε θα μπορούν πια ν’ αμφιβάλλουν, αλλά τότε δε θα μπορούν και να πιστέψουν.

Εκτός από την παρουσία και τη δύναμη του ίδιου του Χριστού, που είναι το κύριο όπλο μας στη μάχη ενάντια στις πονηρές δυνάμεις, ο Κύριος Ιησούς μας πρόσφερε κι άλλα είδη όπλων, για να τα χρησιμοποιήσουμε με τη βοήθεια Του. Τα όπλα αυτά είναι τα εξής: διαρκής μετάνοια, διαρκής ελεημοσύνη, αδιάλειπτη προσευχή, συνεχής χαρά εν Κυρίω Ιησού, ο φόβος της μέλλουσας κρίσης και της καταδίκης των ψυχών μας, η επιθυμία να υπομένουμε καρτερικά τα βάσανα για χάρη Του, με πίστη κι ελπίδα, η συγχώρηση των προσβολών, η θέαση του κόσμου αυτού σα να μην υπήρχε καθόλου, η συμμετοχή στα άγια μυστήρια, οι αγρυπνίες κι η νηστεία. Μνημονεύουμε τελευταία τη νηστεία όχι επειδή σαν όπλο δεν είναι σπουδαίο (μη γένοιτο!), αλλά επειδή το ευαγγέλιο της σημερινής ημέρας μιλάει για τη νηστεία και σκοπεύουμε να το σχολιάσουμε ιδιαίτερα.

«Ἐὰν γὰρ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, ἀφήσει καὶ ὑμῖν ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος· ἐὰν δὲ μὴ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, οὐδὲ ὁ πατὴρ ὑμῶν ἀφήσει τὰ παραπτώματα ὑμῶν» (Ματθ. στ΄ 14-15). Αν συγχωρήσετε τα αμαρτήματα που σας έκαναν οι άλλοι, θα συγχωρήσει και ο ουράνιος Πατέρας τα δικά σας αμαρτήματα· αν όμως εσείς δε συγχωρήσετε τα αμαρτήματα των άλλων, ούτε και τα δικά σας αμαρτήματα θα συγχωρήσει ο ουράνιος Πατέρας.

Έτσι αρχίζει το σημερινό ευαγγέλιο. Γιατί αρχίζει έτσι; Ίσως διερωτηθείς: Τι σχέση έχει αυτό με τη νηστεία; Συνδέεται και μάλιστα πολύ στενά. Υπάρχει επίσης πολύ στενή σχέση ανάμεσα στη νηστεία και στο τέλος του σημερινού ευαγγελίου, όπου δεν αναφέρεται η νηστεία, αλλά η θησαύριση των αγαθών όχι στη γη αλλά στον ουρανό, εκεί όπου ούτε ο σκόρος ή η σαπίλα μπορούν ν’ αφανίσουν, αλλ’ ούτε οι κλέφτες να κλέψουν.

Όταν τη νηστεία την κατανοούμε όπως πρέπει, με χριστιανική κι όχι με νομικίστικη αντίληψη, δηλαδή με φαρισαϊκό τρόπο, τότε η συγχώρηση των προσβολών και η αποχή από την απληστία είναι νηστεία και μάλιστα η πιο σπουδαία νηστεία ή, αν θέλεις, ο πολυτιμότερος καρπός της νηστείας. Η αποχή μόνο από τροφή, αν δεν αποφεύγουμε ταυτόχρονα την ανταπόδοση στις προσβολές που μας έκαμαν ή αν προσκολλιόμαστε στα εγκόσμια πλούτη, έχει πραγματικά πολύ λίγη αξία.

Ο Κύριος δε μας δίνει εντολή με τη δύναμη της αυθεντίας Του όταν λέει πως πρέπει να συγχωρούμε τις αμαρτίες των ανθρώπων. Μας αφήνει στην ελεύθερη επιλογή μας να συγχωρήσουμε ή όχι. Την ελευθερία μας δε θα την παραβιάσει, δε θα μας πιέσει να κάνουμε κάτι, γιατί τότε το έργο αυτό δε θα είναι δικό μας αλλά δικό Του. Και τότε δε θα έχει την αξία που θα είχε αν το κάναμε ελεύθερα, με τη θέληση μας. Είναι αλήθεια ότι τις εντολές δεν τις δίνει με δύναμη εξουσίας, με αυθεντία. Απλά μας επισημαίνει τι θα πάθουμε σε αντίθετη περίπτωση: Οὐδὲ ὁ πατὴρ ὑμῶν ἀφήσει τὰ παραπτώματα ὑμῶν. Και ποιος άλλος, εκτός από το Θεό, θα συγχωρήσει τις αμαρτίες μας; Κανένας, ούτε στον ουρανό ούτε στη γη. Κανένας απολύτως.

Οι άνθρωποι δε θα μας συγχωρήσουν, επειδή δεν τους συγχωρήσαμε. Ο Θεός δε θα μας συγχωρήσει, αφού οι άνθρωποι δε μας συγχωρούν. Πού βρισκόμαστε τότε και πού θα βρεθούμε; Θα περάσουμε τις μέρες μας κάτω από ένα βουνό αμαρτίες. Και στην άλλη ζωή το βάρος αυτού του βουνού θα βαρύνει ακόμα περισσότερο, σε όλη την αιωνιότητα. Γι’ αυτό ας ασκηθούμε να μην ανταποδίδουμε προσβολές στις προσβολές και κακό στο κακό ή να πληρώνουμε την αμαρτία με αμαρτία.

Όταν βλέπεις έναν μεθυσμένο πεσμένο στη λάσπη, θα ξαπλώσεις και συ δίπλα του; Δε θα προσπαθήσεις να τον σηκώσεις και να τον βγάλεις από τη λάσπη; Κάθε αμαρτία είναι λάσπη και κάθε πάθος είναι μέθη. Αν ο αδερφός σου έχει βυθίσει την ψυχή του στη λάσπη της αμαρτίας, γιατί θ’ αφήσεις και τη δική σου ψυχή να κυλιστεί στην ίδια λάσπη; Πρέπει ν’ αποφύγεις εκείνο που κάνει ο αδερφός σου, να βιαστείς να τον βγάλεις από τη λάσπη, να τον καθαρίσεις, ώστε ο ουράνιος Πατέρας σου να σηκώσει και σένα, να σε καθαρίσει από κάθε αμαρτία και στην τελική κρίση να σε τοποθετήσει μαζί με τους αγγέλους.

Και συνεχίζει ο Κύριος: «Οταν δὲ νηστεύητε, μὴ γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταὶ σκυθρωποί· ἀφανίζουσι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες· ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἀπέχουσι τὸν μισθὸν αὐτῶν» (Ματθ. στ΄ 16). Όταν νηστεύετε δεν πρέπει να φαίνεστε σκυθρωποί και κατηφείς, όπως οι υποκριτές. Αυτοί αλλοιώνουν το πρόσωπο τους για να φαίνεται μαραμένο, ώστε να δείξουν στους ανθρώπους πως νηστεύουν. Αυτοί ότι μισθό είχαν να πάρουν, τον πήραν ήδη.

Οι υποκριτές δε νηστεύουν για το Θεό, ούτε για την ψυχή τους. Αυτοί το κάνουν από ανθρωπαρέσκεια, για να τους βλέπουν οι άνθρωποι ότι νηστεύουν και να τους επαινούν. Αλλ’ επειδή όλοι οι άλλοι άνθρωποι δε γίνεται να τους παρατηρούν κάθε μέρα τι τρώνε και τι πίνουν, αυτοί αγωνίζονται να φαίνονται πως νηστεύουν, να το διαβάζουν αυτό οι άλλοι στα πρόσωπα τους. Παραμορφώνουν τα πρόσωπα τους, τα κάνουν να φαίνονται ωχρά και λυπημένα, κάτισχνα και μαραμένα. Δεν πλένουν τα πρόσωπα τους, ούτε και χρησιμοποιούν αρώματα. Κι οι άνθρωποι τους κοιτάζουν και τους θαυμάζουν, τους επαινούν. Οι άνθρωποι τους ανταμείβουν με το θαυμασμό τους, τους δίνουν το τίμημα της νηστείας τους. Τότε τι άλλο μπορούν να περιμένουν από το Θεό; Αυτοί δεν νήστεψαν για το Θεό αλλά για τους ανθρώπους. Τι σόι πληρωμή αναζητούν για την ψυχή τους; Αφού δε νήστεψαν για χάρη της ψυχής τους αλλά για χάρη των ανθρώπων. Κι οι άνθρωποι τους εγκωμίασαν γι’ αυτό, τους πλήρωσαν. Την ανταμοιβή τους την έλαβαν. Ο Θεός δεν τους χρωστά τίποτα, ούτε και θα τους ανταμείψει στη μέλλουσα ζωή για τη νηστεία τους.

«Σὺ δὲ νηστεύων» συνεχίζει ο Κύριος, «ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι, ὅπως μὴ φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων, ἀλλὰ τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ, καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ» (Ματθ. στ΄ 17-18). Εσύ όταν νηστεύεις να περιποιείσαι τα μαλλιά σου και να πλένεις το πρόσωπο σου, για να μη δείχνεις στους ανθρώπους πως νηστεύεις. Αυτό ας το βλέπει ο ουράνιος Πατέρας σου που βλέπει και τα πιο απόκρυφα πράγματα. Κι Εκείνος που βλέπει τα κρυφά, θα σου ανταποδώσει τον κόπο της νηστείας σου φανερά.

Αυτός είναι ο πιο σπουδαίος κανόνας που μας έχει δοθεί για τη νηστεία. Κι η άμεση σημασία του είναι καθαρή. Τη νηστεία την κάνεις για το Θεό και για τη σωτηρία της ψυχής σου, όχι για τους ανθρώπους. Δεν έχει καμιά εντελώς αξία αν οι άνθρωποι βλέπουν ή ξέρουν πως εσύ νηστεύεις. Κι είναι πραγματικά πολύ πιο καλό για σένα να μην ξέρουν. Από τους ανθρώπους δεν περιμένεις καμιά ανταμοιβή για τη νηστεία σου. Τι μπορούν να σου δώσουν εκείνοι, αφού περιμένουν, όπως και συ, τα πάντα από το Θεό; Εκείνο που έχει σημασία, που αξίζει, είναι να βλέπει και να γνωρίζει ο Θεός. Κι ο Θεός θα δει οπωσδήποτε. Είναι αδύνατο να κρύψεις κάτι απ’ Αυτόν. Γι’ αυτό μην επιδείχνεις τη νηστεία σου με οποιοδήποτε τρόπο. Ο Θεός το διαβάζει μέσα σου αυτό, στην ίδια την καρδιά σου. Όπως έβαζες αρωματικό λάδι στο κεφάλι σου προτού νηστέψεις, το ίδιο κάνε και τώρα. Όπως έλουζες το πρόσωπο σου πριν από τη νηστεία, λούσε το κι όταν νηστεύεις. Είτε το κάνεις αυτό είτε δεν το κάνεις, δεν πρόκειται ν’ αυξήσει το μισθό σου. Είτε το κάνεις είτε όχι, ούτε θα σε σώσει, ούτε και θα σε οδηγήσει στην απώλεια.

Τα λόγια αυτά του Χριστού όμως (ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι), που ειπώθηκαν τόσο επιγραμματικά, έχουν και το δικό τους βαθύτερο εσωτερικό νόημα. Αν ο Κύριος είχε κατά νου μόνο το σωματικό κεφάλι και πρόσωπο, σίγουρα δε θα μας έδινε την εντολή πως, όταν νηστεύουμε, πρέπει ν’ αλείψουμε το κεφάλι και να λούζουμε το πρόσωπο μας. Θα είχε πει πως, σχετικά με τους καρπούς της νηστείας, είναι εντελώς δευτερεύουσας σημασίας το γεγονός πως αλείφουμε ή όχι το κεφάλι μας, λούζουμε ή δε λούζουμε το πρόσωπο μας. Είναι φανερό πως στα λόγια αυτά κρύβεται ένα άλλο, μυστικό νόημα. Διαφορετικά, αυτός που εξηγεί τις εντολές του Χριστού επιφανειακά κι όταν νηστεύει αρχίζει ν’ αλείφει με λάδι το κεφάλι του και να λούζει το πρόσωπο του, θα πέσει στην αντίθετη μορφή της υποκρισίας. Γιατί θα φανερώνει πάλι στους ανθρώπους τη νηστεία του, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Μα αυτό είναι που ο Χριστός ήθελε να διδάξει στους ανθρώπους, πως δεν πρέπει να κάνουν. Δεν υπάρχει αμφιβολία λοιπόν πως η εντολή αυτή έχει το βαθύτερο εσωτερικό της νόημα. Ποιο είναι αυτό;

Το νόημα της εντολής αυτής μοιάζει με κείνο που έδωσε ο απόστολος Παύλος στην περιτομή. Ο μεγάλος απόστολος περισσότερη έμφαση έδωσε στην περιτομή της καρδιάς, που τη θεώρησε ως σωστική αρχή. Την άλλη περιτομή, τη σωματική, τη λογάριασε σαν δευτερεύουσας σημασίας, πως δεν έχει καμιά διαφορά από τη μη περιτομή (βλ. Γαλ. στ΄ 15, Ρωμ. β΄ 29). Ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν επομένως σημαίνει: Χρίσε το νου σου με το Άγιο Πνεύμα. Το κεφάλι υπονοεί το νου, την ψυχή ολόκληρη. Το άρωμα του μύρου με το οποίο χρίεται το κεφάλι υποδηλώνει το Άγιο Πνεύμα. Κι αυτό σημαίνει πως πρέπει ν’ απέχεις από κάθε πονηρή σκέψη και ν’ αποφεύγεις κάθε αργό και άσεμνο λόγο. Αντίθετα μάλιστα, πρέπει να γεμίζεις το νου σου με σκέψεις θεϊκές, με στοχασμούς ιερούς για την αγνότητα, την πίστη, την αγάπη και όλα εκείνα που προσελκύουν το Άγιο Πνεύμα. Το ίδιο να κάνεις και με τη γλώσσα σου, αφού νους και γλώσσα είναι το ίδιο. Φρόντιζε είτε ν’ απέχεις εντελώς από το να μιλάς ή, όταν διακόπτεις τη σιωπή σου, να λες μόνο όσα αναφέρονται στη δόξα του Θεού και τη σωτηρία των ανθρώπων. Μα και με την καρδιά σου το ίδιο πρέπει να κάνεις.

Ν’ απέχεις από το φθόνο και την κακία, τη ζήλεια και την υπερηφάνεια, τις βλασφημίες και τις ύβρεις εναντίον του Θεού και των ανθρώπων, από κάθε αμαρτία ή και αμαρτωλή επιθυμία, από κάθε πάθος και λαγνεία. Φυλάξου απ’ όλ’ αυτά και άφησε ελεύθερο το Άγιο Πνεύμα να φυτέψει στην καρδιά σου κάθε αγαθό και θεϊκό δέντρο, κάθε θεάρεστο και ουράνιο άνθος. Με τον ίδιο τρόπο να χρησιμοποιήσεις τη θέληση της ψυχής σου. Νήστεψε από κάθε αμαρτωλή κλίση, από κάθε αμαρτωλή πράξη, φύλαξε τον εαυτό σου από κάθε πονηρό. Έτσι θα επιτρέψεις στο Άγιο Πνεύμα να χρίσει τη σκληρυμένη καρδιά σου με το άγιο μύρο, να γειάνει τις πληγές της, να τη στρέψει προς έργα αγαθά και να τη γεμίσει με πόθο για οτιδήποτε καλό και θεάρεστο.

Αυτό είναι το νόημα της φράσης ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν. Με άλλα λόγια μας λέει ο Χριστός πως πρέπει να χαλιναγωγήσουμε και να περιορίσουμε από κάθε κακία τον εσωτερικό μας άνθρωπο, που αξίζει περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο, και να τον στρέψουμε προς κάθε αγαθό.

Τώρα, τι σημαίνουν τα λόγια καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι;
Το πρόσωπο υποδηλώνει τον εξωτερικό, τον σωματικό και αισθησιακό άνθρωπο – το σώμα του ανθρώπου. Η ψυχή αποκαλύπτεται στον κόσμο μέσα από το σώμα. Για το Θεό, πρόσωπο του ανθρώπου είναι η ψυχή, για τον κόσμο όμως είναι το σώμα. Με τις σωματικές αισθήσεις και τα αισθητήρια όργανα δείχνουμε στον κόσμο τι σκεφτόμαστε, τι νιώθουμε και τι θέλουμε. Η γλώσσα λέει όσα ο νους σκέφτεται, τα μάτια δείχνουν τα αισθήματα της καρδιάς και τα πόδια οδηγούν εκεί που η ψυχή θέλει.

Τὸ πρόσωπόν σου νίψαι σημαίνει: Να καθαρίσεις το σώμα σου από τη διάπραξη κάθε αμαρτίας, κάθε ακαθαρσίας και κάθε πονηρίας. Φύλαξε τις αισθήσεις σου από κάθε τι το επιπόλαιο και επικίνδυνο. Περιόρισε τα μάτια σου ώστε να μην περιεργάζονται διαρκώς τα περίεργα αυτού του κόσμου. Περιόρισε τ’ αυτιά σου να μην ακούνε αυτά που δε συντελούν στην ψυχική σου σωτηρία. Περιόρισε τη μύτη σου, ώστε η ψυχή σου να μην οσμίζεται το άρωμα αυτού του κόσμου, που γρήγορα μεταβάλλεται σε βρωμιά. Περιόρισε το στομάχι σου, για να μην επιθυμεί συνέχεια περισσότερη τροφή και ποτό. Χαλιναγώγησε το σώμα σου ολόκληρο, να μη γίνει ευαίσθητο και απαιτεί από σένα περισσότερα από εκείνα που είναι απαραίτητα για την επιβίωση του. Πρέπει να συγκρατήσεις τα χέρια σου ώστε να μη χτυπάνε και βασανίζουν ανθρώπους ή και ζώα. Συγκράτησε τα πόδια σου για να μη σε οδηγούν στην αμαρτία, σε ανόητες ψυχαγωγίες και άθεες διασκεδάσεις, σε τσακωμούς και σε κλοπές. Σε αντίθεση προς όλ’ αυτά πρέπει ν’ αλλάξεις το σώμα σου ολόκληρο, να το κάνεις πραγματικό ναό της ψυχής κι όχι ταβέρνα όπου συχνάζουν οι ληστές για να μοιράσουν τα κλοπιμαία τους και να σχεδιάσουν καινούργιες εξορμήσεις. Το σώμα σου πρέπει να το κάνεις ναό του Ζώντος Θεού.

Αυτό το νόημα έχουν τα λόγια τὸ πρόσωπόν σου νίψαι. Αυτή είναι η νηστεία που οδηγεί στη σωτηρία. Αυτή τη νηστεία συνιστά ο Κύριος. Μια νηστεία που είναι ελεύθερη από υποκρισία, που εκβάλλει τα πονηρά πνεύματα και βοηθά τον άνθρωπο να καταγάγει ένδοξη νίκη, που θα του αποφέρει πλούσιους καρπούς, τόσο στην παρούσα ζωή όσο και στη μέλλουσα.

Αξίζει να επισημάνουμε πως ο Κύριος μιλάει πρώτα για το κεφάλι κι ύστερα για το πρόσωπο, πρώτα για την ψυχή κι ύστερα για το σώμα. Οι υποκριτές νήστευαν μόνο σωματικά κι έδειχναν τη νηστεία τους στους ανθρώπους με σωματικά μέσα. Ο Χριστός αντίθετα, βάζει την πνευματική νηστεία στην πρώτη θέση. Πρώτη τοποθετεί τη νηστεία της ψυχής κι έπειτα την εξωτερική, του σώματος. Μ’ αυτό δε θέλει να υποβαθμίσει τη σωματική νηστεία -αφού κι ο ίδιος άσκησε τη νηστεία αυτή- αλλά για να καθαρίσει πρώτα την ψυχή κι έπειτα τον καθρέφτη της ψυχής.

Ο άνθρωπος πρέπει ν’ αγωνιστεί, να ενστερνιστεί τη νηστεία πρώτα με το νου, την καρδιά και τη θέλησή του και μετά να την εφαρμόσει πρόθυμα με το σώμα, όπως κάνει κι ο καλλιτέχνης, που πρώτα μορφώνει την εικόνα στην ψυχή του και μετά την πραγματοποιεί με τα χέρια του.

Η σωματική νηστεία πρέπει να γίνεται με χαρά, όχι με λύπη. Αυτός είναι ο λόγος που ο Κύριος χρησιμοποιεί τις λέξεις ἄλειψαι και νίψον. Όπως οι ουσίες αυτές δίνουν ευχαρίστηση και ξεκούραση στο σώμα έτσι και η νηστεία, τόσο η σωματική όσο κι η ψυχική, πρέπει να δίνει χαρά κι ευχαρίστηση στην ψυχή του ανθρώπου. Η νηστεία είναι όπλο, ένα πολύ δυνατό όπλο στον πόλεμο με τα πονηρά πνεύματα. Ο στρατιώτης που την ώρα της μάχης θα χάσει το όπλο του πέφτει κάτω, γιατί δεν έχει άλλη επιλογή. Είτε θα τραπεί σε φυγή, είτε θα παραδοθεί. Όταν όμως του δώσουν όπλα χαίρεται, γιατί τότε μπορεί να σταθεί στη θέση του και ν’ αποκρούσει τον εχθρό. Πώς μπορεί να μη χαρεί ο χριστιανός όταν οπλίζεται με τη νηστεία εναντίον των πιο φοβερών αντιπάλων του; Πώς να μη σκιρτήσει από χαρά ή καρδιά του και να μη λάμψει το πρόσωπο του όταν κρατά στα χέρια του ένα όπλο, που με το που το βλέπουν οι εχθροί του συγχύζονται και το βάζουν στα πόδια;

Η λαιμαργία κάνει μελαγχολικό τον άνθρωπο, τον φοβίζει, ενώ η νηστεία τον ευφραίνει, του δίνει κουράγιο. Η λαιμαργία προκαλεί κι άλλη λαιμαργία, ακόμα μεγαλύτερη, ενώ η νηστεία ενισχύει την αντοχή, την κάνει πιο ισχυρή. Ο βασιλιάς Δαβίδ άσκησε τη νηστεία τόσο πολύ, ώστε αναφωνούσε ο ίδιος: «τὰ γόνατά μου ἠσθένησαν ἀπὸ νηστείας» (Ψαλμ. ρη΄ 24). Όταν ο άνθρωπος συνειδητοποιεί τη χάρη που λαμβάνει από τη νηστεία, τότε θέλει να νηστεύει όλο και περισσότερο. Κι οι δωρεές που φέρνει η νηστεία είναι αμέτρητες.

Με τη νηστεία ο άνθρωπος ελαφραίνει και το σώμα και το πνεύμα του από το βάρος του πνευματικού σκότους και παχύτητας. Το σώμα του γίνεται ελαφρύ, ζωντανό και το πνεύμα του φωτεινό και καθαρό.
Με τη νηστεία ο άνθρωπος υψώνει την ψυχή του πάνω από τα γήινα δεσμά και εισχωρεί μέσα από το σκότος της κτηνώδους ζωής στο φως της βασιλείας του Θεού, στην αληθινή του πατρίδα.
Η νηστεία ενισχύει τον άνθρωπο, τον κάνει αποφασιστικό και θαρραλέο μπροστά σε δαίμονες και ανθρώπους.
Η νηστεία κάνει τον άνθρωπο γενναιόδωρο, πράο, εύσπλαχνο και υπάκουο.
Με τη νηστεία ο Μωυσής αξιώθηκε να λάβει τις δέκα εντολές από τον ίδιο τον Θεό
Με τη νηστεία ο Ηλίας έκλεισε τους ουρανούς και δεν έβρεξε για τρία χρόνια. Με τη νηστεία προκάλεσε τη φωτιά που έπεσε από τον ουρανό πάνω στους ειδωλολάτρες. Με τη νηστεία εξαγνίστηκε τόσο πολύ, ώστε αξιώθηκε να συνομιλήσει στο όρος Χωρήβ με τον Θεό.
Με τη νηστεία ο Δανιήλ σώθηκε από τα δόντια των λεόντων και οι τρεις παίδες γλύτωσαν από την κάμινο του πυρός.

Με τη νηστεία ο Βασιλιάς Δαβίδ ύψωσε την καρδιά του στον Κύριο και η χάρη του Θεού τον επισκίασε. Έτσι έγραψε και έψαλε τους γλυκύτατους και ανυπέρβλητους ψαλμούς που ανύψωναν όλους τους προ Χριστού ανθρώπους στον Θεό.
Με τη νηστεία ο βασιλιάς Ιωσαφάτ κατατρόπωσε τους εχθρούς του, τους Αμμωχήτες και τους Μωαβίτες.
Με τη νηστεία οι Εβραίοι σώθηκαν από την καταδίωξη του Αμάν (βλ. Εσθήρ κεφ. δ΄).
Με τη νηστεία η πόλη της Νινευί σώθηκε από την καταστροφή που είχε προφητέψει ο προφήτης Ιωνάς.
Με τη νηστεία ο Ιωάννης ο Βαπτιστής έγινε ο «μείζων ἐν γεννητοῖς γυναικῶν».

Οπλισμένος με τη νηστεία ο όσιος Αντώνιος συνέτριψε τις ορδές των δαιμόνων και τις εκδίωξε. Αλλά τι λέω; Μόνο ο όσιος Αντώνιος; Αμέτρητο πλήθος χριστιανών αγίων, άνδρες και γυναίκες, εξαγνίστηκαν με τη νηστεία, ενδυναμώθηκαν με τη νηστεία και έγιναν οι μεγαλύτεροι ήρωες στην ανθρώπινη ιστορία. Γιατί κατόρθωσαν να κατανικήσουν εκείνον που ήταν ο ανυπέρβλητος εχθρός τους: τον εαυτό τους. Και με τη νίκη κατά του εαυτού τους, κατατρόπωσαν ταυτόχρονα τον κόσμο και τον σατανά.

Ο Άγιος Βασίλειος λέει: «Η νηστεία ενδυναμώνει το νου».

Ο Άγιος Διόδωρος: «Οι πραγματικοί ασκητές απέχουν από τροφές όχι επειδή λογαριάζουν τις ίδιες σαν κάτι κακό, αλλά επειδή με την αποχή και την εγκράτεια θέλουν να χαλιναγωγήσουν τα φλεγόμενα μέλη τους».

Κι ο Άγιος Ιερώνυμος: «Στο Θεό, το Δημιουργό και Κύριο του Σύμπαντος, ο ήχος του στομάχου που γουργουρίζει δεν είναι απαραίτητος, χωρίς αυτόν όμως δεν μπορεί να υπάρξει αγνότητα».

Και σε τελευταία ανάλυση, ο ίδιος ο Κύριος δεν ξεκίνησε το θείο έργο της σωτηρίας του ανθρώπινου γένους με μια μακρά, σαρανταήμερη νηστεία;

Μ’ αυτόν τον τρόπο δε μας έδειξε καθαρά πως, σαν χριστιανοί πρέπει να κάνουμε σοβαρό ξεκίνημα με τη νηστεία; Πρώτα η νηστεία. Και μετά όλα τ’ άλλα έρχονται μαζί της. Με το δικό Του παράδειγμα ο Κύριος μας δίδαξε πόσο σπουδαίο όπλο είναι η νηστεία. Με το όπλο αυτό κατατρόπωσε το σατανά στην έρημο και αντιμετώπισε τα τρία σατανικά πάθη με τα οποία τον πείραξε ο διάβολος, δηλαδή τα πάθη της άνεσης, της φιλοδοξίας και της φιλαργυρίας. Αυτές είναι οι τρεις ολέθριες πλεονεξίες, οι τρεις μεγαλύτερες παγίδες που μέσα τους προσπαθεί ο εχθρός του ανθρώπινου γένους να παγιδεύσει τους στρατιώτες του Χριστού. Η φιλαργυρία ανοίγει την πόρτα και σε άλλα πάθη. Σύμφωνα με τα λόγια του αποστόλου, είναι «ρίζα πάντων τῶν κακῶν» (Α΄ Τιμ. στ΄ 10). Γι’ αυτό κι ο Κύριος τελειώνει τη διδαχή Του για τη νηστεία με την προειδοποίηση να μην αγαπάμε το χρήμα, ν’ αποφεύγουμε την ολέθρια συγκέντρωση υλικών αγαθών, που απομακρύνει την καρδιά μας από το Θεό και την προσκολλά στη γη. «Μὴ θησαυρίζετε ὑμῖν θησαυροὺς ἐπὶ τῆς γῆς, ὅπου σὴς καὶ βρῶσις ἀφανίζει καὶ κλέπται διορύσσουσι καὶ κλέπτουσι· θησαυρίζετε δὲ ὑμῖν θησαυροὺς ἐν οὐρανῷ, ὅπου οὔτε σὴς οὔτε βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται οὐ διορύσσουσιν οὐδὲ κλέπτουσιν. ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν» (Ματθ. στ΄ 19-21). Μη μαζεύετε θησαυρούς στη γη, που κινδυνεύουν να καταστραφούν από το σκόρο ή να κλαπούν από τους ληστές. Είναι καλύτερα να μαζεύετε θησαυρούς στον ουρανό, όπου δεν κινδυνεύουν ούτε από σκόρο ούτε από ληστές. Γιατί εκεί που βρίσκεται ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι προσκολλημένη κι η καρδιά σας.

Όποιος συνάζει επίγεια αγαθά, είναι σα να συγκεντρώνει φόβο και βάσανα. Χάνεται ο ίδιος μέσα στους θησαυρούς του, η καρδιά του μοιάζει να ’ναι καλυμμένη με σκόνη. Ο όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός λέει: «Πολλοί άγιοι τον παλιό καιρό, είναι αλήθεια ότι κατείχαν μεγάλα πλούτη, όπως ο Αβραάμ, ο Ιώβ, ο Δαβίδ και πολλοί άλλοι. Δεν είχαν όμως το πάθος του πλουτισμού, γιατί λογάριαζαν όλα τα πλούτη τους σαν αγαθά και υπάρχοντα του Θεού».

Βρισκόμαστε πάντα μαζί με τους θησαυρούς μας, είτε αυτοί βρίσκονται στη γη είτε στον ουρανό. Η σκέψη μας είναι στους θησαυρούς μας, η καρδιά μας επίσης, το ίδιο κι η θέλησή μας – είτε στη γη είτε στον ουρανό. Είμαστε τόσο δεμένοι με τους θησαυρούς μας, όσο κι ένα ποτάμι με τον παραπόταμό του –είτε στη γη είτε στον ουρανό. Αν συγκεντρώνουμε θησαυρούς στη γη, για κάποιο διάστημα θα είμαστε πλούσιοι, στην αιωνιότητα όμως θα ’μαστε φτωχοί. Αν συνάζουμε θησαυρούς στον ουρανό, θα ’μαστε στερημένοι για κάποιο διάστημα στη γη, αλλά πλούσιοι στην αιωνιότητα. Στη θέλησή μας απόκειται να διαλέξουμε το ένα ή το άλλο. Στην ελευθερία της επιλογής αυτής βρίσκεται η δόξα μας, καθώς και τα βάσανά μας. Αν διαλέξουμε τους αιώνιους θησαυρούς, που δεν κινδυνεύουν ούτε από το σκόρο ούτε από τους ληστές, η δόξα μας θα ’ναι αιώνια. Αν όμως διαλέξουμε τους άλλους θησαυρούς, που πρέπει να τους προστατεύουμε από το σκόρο και τους ληστές, αιώνια θα είναι τα βάσανά μας.

Το βαθύτερο νόημα των επίγειων θησαυρών περιλαμβάνει βέβαια και κάθε εγκόσμια γνώση, επιστήμη και πολιτισμό, όταν αυτά διαχωρίζονται από το Θεό και το ευαγγέλιο. Η λήθη καταστρέφει το θησαυρό αυτόν όπως ο σκόρος, οι δυστυχίες και τα βάσανα της ζωής τον σαπίζουν όπως η σκουριά, και το πονηρό πνεύμα τον υποσκάπτει και τον κλέβει σαν κλέφτης και ληστής. Το να διαλέξουμε τον ουράνιο θησαυρό, σύμφωνα με το βαθύτερο νόημα των λόγων του Κυρίου, σημαίνει να εμπλουτίσουμε το νου μας με τη γνώση της ύπαρξης του Θεού και του θελήματός Του, να γεμίσουμε τις καρδιές και τις ψυχές μας με τη γνώση του ευαγγελίου, αφού τέτοιος θησαυρός δεν εκτίθεται για να φθαρεί ή να κλαπεί. Όταν αποκτήσουμε τέτοιο θησαυρό, τον αποθέτουμε αμέσως στα χέρια του Θεού για ασφαλή φύλαξη. Και ό,τι φυλάει ο Θεός, δεν έχει κίνδυνο ούτε από σκόρο ούτε κι από ληστές.

Τον θησαυρό αυτό ο Θεός τον έχει έτοιμο για να μας προϋπαντήσει όταν, μετά το θάνατό μας, πορευτούμε να Τον συναντήσουμε. Ο θησαυρός αυτός θα μας οδηγήσει μπροστά στο Θεό. Όλοι οι άλλοι θησαυροί που είχαμε αποκτήσει στη γη και που μας χώριζαν ή μας απομάκρυναν από κοντά Του, θα μας χωρίσουν και θα μας απομακρύνουν από Εκείνον στον ουρανό αιώνια. Αφού οι καρδιές μας προσκολλήθηκαν στους επίγειους θησαυρούς, οι ψυχές μας παραδόθηκαν στο σατανά. Θα γίνουμε τότε σαν τους στρατιώτες που δεν πίστευαν στο σκοπό τους κι έτσι παραδόθηκαν στους μανιασμένους και ύπουλους εχθρούς τους.

Όσο έχουμε ακόμα καιρό, ας ανοίξουμε τα μάτια μας. Ας πιστέψουμε με σιγουριά πως η τελική νίκη δεν ανήκει στο σατανά και τους υπηρέτες του, αλλά στο Χριστό, το βασιλιά και αρχηγό μας. Ας κάνουμε γρήγορα λοιπόν, ας αναλάβουμε το νικηφόρο όπλο με το οποίο μας όπλισε ο Χριστός για τη μάχη, την πολύτιμη νηστεία. Το όπλο αυτό που έχουμε στα χέρια μας, το λαμπρό, που εμείς το κουβαλάμε με καμάρι, αλλά για τον εχθρό μας είναι φοβερό και τρομερό.

Ας αποφύγουμε το υπερβολικό φαγητό και ποτό για να μην αποκάμει η καρδιά μας, για να μη βυθιστεί στο σκοτάδι και τη φθορά.

Ας μην επιδιώξουμε επίγειους θησαυρούς, για να μην επιτρέψουμε στο σατανά να μας κάνει να παραιτηθούμε από τη μάχη και να μας απομακρύνει από το Χριστό.

Κι όταν νηστεύουμε, ας μην το κάνουμε για να μας επαινέσουν οι άνθρωποι αλλά για τη σωτηρία της ψυχής μας και για τη δόξα του Κυρίου και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού, που τον δοξολογούν οι άγγελοι στον ουρανό και οι όσιοι και δίκαιοι στη γη, μαζί με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα, την ομοούσια και αδιαίρετη Τριάδα τώρα και πάντα και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

(Άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, Καιρός μετανοίας: Από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου ως την Μεγάλη Παρασκευή: Ομιλίες Β΄, 1η έκδ., Εκδόσεις: ΠΕΤΡΟΣ ΜΠΟΤΣΗΣ, Αθήνα, 2010)