Η σκέψη του θανάτου είναι ικανή να παρακινήσει τον αμαρτωλό σε μετάνοια. Μας είναι και γνωστός και άγνωστος ο θάνατος. Γνωστός, γιατί ξέρουμε ότι όλοι θα πεθάνουμε. Άγνωστος, γιατί δεν ξέρουμε πότε, πού και πώς θα πεθάνουμε.

Όσο περισσότερο ζούμε, τόσο περισσότερο μικραίνει η ζωή μας, τόσο λιγοστεύουν οι μέρες μας και πλησιάζουμε στο θάνατο.

Είμαστε πιο κοντά του σήμερα απ΄ ό,τι χθες, αυτή την ώρα απ΄ ό,τι την προηγούμενη. Ο θάνατος βαδίζει αόρατος πίσω απ΄ τον καθένα και τον αρπάζει τότε που δεν το υποπτεύεται. Εντούτοις, σχεδόν όλοι οι άνθρωποι - και μάλιστα οι υγιείς και οι δυνατοί - κάνουν τις ακόλουθες σκέψεις για τον εαυτό τους:

- Εγώ θα ζήσω ακόμη αρκετά. Είναι πολύ μακριά το τέλος μου. Θα μαζέψω πλούτη και θα ευφραίνομαι. Μα ορμάει ξαφνικά εναντίον τους ο θάνατος και σβήνουν τα όνειρα και οι επιθυμίες. Και πεθαίνει γρήγορα εκείνος που έταξε στον εαυτό του μακροζωία. Και αφήνει τ΄ αγαθά του και το σώμα του στον κόσμο εκείνος που ήθελε να συγκεντρώνει πλούτη. Άγνωστο λοιπόν μας είναι το τέλος, χριστιανοί.

Ο φιλάνθρωπος Θεός, που φροντίζει για το καλό μας, τα καθόρισε έτσι, ώστε να είμαστε πάντα έτοιμοι και να καταφεύγουμε στην ειλικρινή μετάνοια. Με ό,τι θα φύγει ο άνθρωπος από δω, μ΄ αυτό και θα παρουσιαστεί μπροστά στο κριτήριο του Χριστού.

Αδελφοί, ας συλλογιστούμε προσεκτικά αυτά τα λόγια κι ας μετανοήσουμε, για να μην ταξιδέψουμε προς την αιωνιότητα με τις αμαρτίες μας και εμφανιστούμε μ΄ αυτές σ΄ εκείνο το δικαστήριο. Ο φιλεύσπλαχνος Θεός μας υποσχέθηκε το έλεός Του, δεν μας υποσχέθηκε όμως ότι θα ζούμε το επόμενο πρωί. Και τούτο, για να είμαστε προσεκτικοί, και όταν ξυπνάμε, να θυμόμαστε το θάνατό μας, να διορθώνουμε τον εαυτό μας, να ετοιμαζόμαστε για την έξοδό μας, ώστε να έχουμε μακάριο τέλος. Είναι φοβερή η ώρα του θανάτου.

Όλοι οι άγιοι τη σκέφτονταν κι έκλαιγαν, ικετεύοντας τον φιλάνθρωπο Θεό να τους ελεήσει εκείνη την ώρα. Εκπληκτικό! Να κλαίνε οι άγιοι στη σκέψη του θανάτου, και οι αμαρτωλοί ωστόσο να μη συγκινούνται, αν και καθημερινά κάποιον βλέπουν να πεθαίνει. Φτωχοί αμαρτωλοί! Γιατί κοιμόμαστε, ενώ ο διάβολος σαν κλέφτης αρπάζει τη σωτηρία μας; Ας γράψουμε στη μνήμη μας την ώρα του θανάτου και ας είμαστε έτοιμοι. Απ΄ αυτήν θα εξαρτηθεί, αν ο άνθρωπος θα είναι αιώνια ευτυχισμένος ή αιώνια δυστυχισμένος.

Από το θάνατο ανοίγουν για τον καθένα οι πύλες της αιωνιότητας, ο δρόμος για την αιώνια μακαριότητα ή την αιώνια δυστυχία. Απ΄ αυτόν τον σταθμό αρχίζει ο άνθρωπος να ζει ή να πεθαίνει αιώνια. Πού βρίσκονται τώρα όσοι έζησαν πριν από μας και πέρασαν τη ζωή τους αμετανόητα, με κραιπάλες και ηδονές; Έφυγαν απ΄αυτόν τον κόσμο, αφήνοντας εδώ όλες τους τις χαρές. Οδηγήθηκαν καθένας στον τόπο του, περιμένοντας την τελευταία Κρίση, οπότε θα λάβουν την αμοιβή των έργων τους.

Γι΄ αυτό εφόσον δεν ήρθε ακόμα για μας εκείνη η ώρα, ας στραφούμε ολόψυχα προς το Θεό μας με την πίστη και τη μετάνοια, ώστε να κερδίσουμε την αιωνιότητα. Αγαπητέ χριστιανέ! Ο θάνατος μας ακολουθεί βήμα προς βήμα χωρίς να τον βλέπουμε, και το τέλος φτάνει τότε που δεν το περιμένουμε. Γι΄ αυτό να βρίσκεσαι συνέχεια σε κατάσταση μετάνοιας, έτοιμος παντού και πάντοτε για την αναχώρησή σου. Ο συνετός δούλος είναι πάντα άγρυπνος και περιμένει πότε θα τον καλέσει ο Κύριός του.

Αγρύπνα κι εσύ και περίμενε πότε θα σε καλέσει ο Κύριός σου, ο Χριστός. Να ζεις όπως θα ήθελες να σε βρει ο θάνατος. Να ζεις με ευσέβεια και να εργάζεσαι με φόβο και τρόμο για τη σωτηρία σου. Έτσι δεν θα στερηθείς την αιώνια σωτηρία, που μας δώρισε ο Κύριός μας με το αίμα Του και το θάνατό Του. Έτσι θα τελειώσεις τη ζωή σου χριστιανικά. Και είναι πραγματικά μακάριοι οι νεκροί εκείνοι πού πεθαίνουν πιστοί στον Κύριο και ενωμένοι μαζί Του".

(αποσπάσματα από το βιβλίο «Πορεία προς τον ουρανό», «Ο θάνατος», Αγ. Τύχων, αρχιεπ. Βορονέζ και Ζαντόνσκ, εκδ. Ιερά Μονή Παρακλήτου)

2,20-22. «Eι ουν αποθάνατε συν τω Χριστώ από των στοιχείων του κόσμου, τι ως ζώντες εν κόσμω δογματίζεσθε, μη όψη μηδέ γεύση μηδέ θίγης, & έστι πάντα εις φθοράν τη αποχρήσει, κατά τα εντάλματα και διδασκαλίας των ανθρώπων;»

Η ζωή στον Χριστό, είναι ζωή στην Εκκλησία, είναι ζωή στην ολόπλευρη αλήθεια.

Αυτή δεν διαβιώνεται «δια του κόσμου», ούτε για χάρη του κόσμου, ούτε υπηρετεί τον κόσμο, ούτε τα στοιχεία του κόσμου.

Ο άνθρωπος που είναι ολόκληρος στον Χριστό, είναι ολοκληρωτικά νεκρός για τα στοιχεία του κόσμου. Γιατί δεν βλέπει σ’ αυτά, ούτε την πηγή της ζωής, ούτε την πηγή της αλήθειας, ούτε την πηγή της επίγνωσης, της «κατά Θεόν» επίγνωσης.

Ο άνθρωπος του Χριστού, γνωρίζει την αξία κάθε δημιουργήματος και την σωστή του θέση μέσα στο σύμπαν. Ποτέ δεν θεοποιεί κανένα, και αν ακόμη έχει σχέση, οποιαδήποτε σχέση, απέναντι σε όλα, σαν λογικά δημιουργήματα.

Ο άνθρωπος με τον Θεό Λόγο, κυριαρχεί στον κόσμο, ελέγχει τον κόσμο, υποδουλώνει τον κόσμο και τα στοιχεία του κόσμου, χωρίς να υποδουλώνεται σ’ αυτά. Και πετυχαίνει αυτόν τον στόχο, αν είναι «πεπληρωμένος» με τις ζωοδοτικές και ένθεες δυνάμεις του Θεού Λόγου. Και με αυτές «πληρούται», καταλαμβάνεται «πλήρως», αν ζει στο άγιο σώμα του Θεού Λόγου, του Κυρίου Ιησού Χριστού, την Εκκλησία.

Έξω από την Εκκλησία, οι άνθρωποι υποδουλώνονται στα στοιχεία του κόσμου και δεν κυριαρχούν πλέον σ’ αυτά.

Αυτοί, στα μεμονωμένα στοιχεία, βλέπουν την πορεία της ζωής τους ή θεωρούν αυτά σαν οδηγούς και χειραγωγούς της ζωής τους, αποδίδοντας σ’ αυτά δημιουργικές, παραγωγικές, ποιητικές και προνοητικές δυνάμεις. Ισχύει αυτό που λέγει σε άλλο σημείο ο Απόστολος· «εσκοτίσθη η ασύνετος αυτών καρδία· φάσκοντες είναι σοφοί εμωράνθησαν,... και εσεβάσθησαν και ελάτρευσαν τη κτίσει παρά τον κτίσαντα...» (Ρωμ. 1,21-25).

«Μη άψη μηδέ γεύση μηδέ θίγης». Αυτές είναι οι «προδιαγραφές», με την βοήθεια των οποίων ο άνθρωπος υποδουλώνεται σε κάθε στοιχείο του κόσμου, σαν κάτι πιο έξυπνο, δυνατότερο και θετικότερο στους ανθρώπους.

Γιατί στην πραγματικότητα, τα υλικά στοιχεία χρησιμοποιούνται και «υπόκεινται» σε φθορά και αχρήστευση, «α έστι πάντα εις φθοράν τη αποχρήσει», και θεοποιώντας τα ο άνθρωπος, γίνεται προσκυνητής των δημιουργημάτων, ειδωλοπροσκυνητής, δηλαδή υπηρετεί τα δημιουργήματα και όχι τον Δημιουργό.

Στην ενσάρκωση του Θεού Λόγου, βρίσκεται όλη η θεϊκή σοφία, όλη η δύναμη και όλη η «ισχύς».

Ο άνθρωπος πρέπει να είναι πολύ τυφλός και κουφός, άμυαλος και νεκρός, για να δέχεται και να ζει «κατά τα εντάλματα και τις διδασκαλίες των ανθρώπων».

Και τι είναι, τι περιέχεται σ’ αυτές; χωρίς καμιά αμφιβολία, σ’ αυτές είναι «α έστι πάντα εις φθοράν τη αποχρήσει».

("Προς Κολασσαείς Επιστολή Αποστόλου Παύλου", Αγ. Ιουστίνου Πόποβιτς, σελ. 101-103)

Ο μακαριστός π. Χαράλαμπος, που διετέλεσε και Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Διονυσίου του Αγίου Όρους, όταν ήταν στη Νέα Σκήτη το 1964, σε ανύποπτη στιγμή και στην ερώτησή μου:

- Τι διαφέρει η ειρήνη του Χριστού από την ειρήνη του κόσμου, απάντησε:

- Ειρήνη με ειρήνη έχει διαφορά. Υπάρχει τεράστια διαφορά από την ειρήνη που δίδει ο Θεός. Ούτω κάποτε προσευχόμενος πλησίον του παραθύρου του κελιού μου, αισθάνθηκα ένα πράγμα, που δεν μπορεί να το εκφράση κανείς. Εκεί που προσευχόμουν, ακούω ξαφνικά μια βοή “σσς….σσσσ.….σσσσσ”. Αι αισθήσεις μου αι εξωτερικαί κόπηκαν και “άνοιξε” μέσα στην καρδιά μου μία ειρήνη σε ανέκφραστο βαθμό. Δεν μπορούσα να κουνηθώ. Μία ανέκφραστος γλυκύτης, γαλήνη, ειρήνη.. Δεν περιγράφεται! Αισθανόμουν Παράδεισον μέσα μου. Αυτό ίσως κράτησε μία ώρα. Κατόπιν υποχώρησε. Έμεινε όμως μέσα μου. Βεβαίως, ελάχιστο πράγμα παρέμεινε. Και έκτοτε ό,τι κι αν συνέβαινε, οιαδήποτε φροντίδα, ταραχή, πειρασμός κλπ, η ειρήνη από μέσα μου δεν χανόταν. Όταν έφυγε εκείνη η μεγάλη και ανέκφραστος ειρήνη, έκλαιγα, φώναζα: Τι ήτανε αυτό, τι ήταν αυτό; Θεέ μου, έλεγα, αυτή ήταν η ειρήνη που έδωσες στους Αγίους Αποστόλους: «ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν»; Δε μπορούσα να βαστάξω. Έκλαιγα, έκλαιγα. Τι ήτανε αυτό, Θεέ μου;!»

Το κήρυγμα της Εκκλησίας για την ειρήνη το αντιλαμβάνονται διαφορετικά οι άνθρωποι που ζουν στην αμαρτία και στην διαφθορά και ζητούν μια εξωτερική ειρήνη χωρίς φόβους, κινδύνους, πείνα, δυστυχία, ταραχές, επαναστάσεις και πολέμους, διαδηλώνοντας με συνθήματα τύπου: «Κάνετε έρωτα και όχι πόλεμο». Ζητούν να ζουν χωρίς Θεό, χωρίς Εκκλησία, χωρίς Μυστήρια, χωρίς Ευαγγέλιο, χωρίς νόμους Θεού. Θέλουν ειρήνη χωρίς κανόνες και απαγορεύσεις. Θέλουν μια ειρήνη χωρίς ηθικούς φραγμούς. Θέλουν την ειρήνη της καταναλωτικής κοινωνίας και των υλικών-σαρκικών απολαύσεων. Μία ειρήνη, που να μην έχη τον κόπο της αρετής. Τέτοια ειρήνη όμως δεν την θέλει πρώτα-πρώτα ο Θεός και δεν είναι αυτή, που ζητεί ο πιστός χριστιανός στη Θεία Λειτουργία, όταν λέγη «υπέρ της άνωθεν ειρήνης…του Κύριου δεηθώμεν».
Όσοι ειλικρινά πιστεύουν και μετανοούν και καταθέτουν στα πόδια του Εσταυρωμένου, στο πετραχήλι του Πνευματικού, την ενοχή και την αμαρτία, αυτοί φεύγουν από το εξομολογητήριο με ειρήνη. Με ειρήνη, που «υπερέχει πάντα νουν», ακατάληπτη. Δεν μπορούν ούτε να την μετρήσουν, ούτε να την διηγηθούν.

("Εμπειρίες κατά τη Θεία Λειτουργία" - πρωτοπρεσβύτερου Στέφανου Κ. Αναγνωστόπουλου, εκδόσεις Γ. Γκέλμπεσης, σελ. 59-60)

«Μην ανησυχείτε για την αυριανή μέρα… αρκετό είναι για την κάθε μέρα το δικό της πρόβλημα» (Ματθ. 6:34)

Κάποιος, δείχνοντας τη σιωπηλή πολιτεία ενός νεκροταφείου, έλεγε πως όλοι όσοι είναι θαμμένοι εκεί, άφησαν πίσω τους ατέλειωτες υποθέσεις. Κανένας απ’ αυτούς δεν πρόλαβε να τις τελειώσει όλες πριν πεθάνει. Και αυτή είναι η αλήθεια! Οι δουλειές της ζωής αυτής δεν τελειώνουν, κι όχι μόνο δεν τελειώνουν, αλλά πολλές φορές αποτελούν το υπνωτικό που εμποδίζει τους ανθρώπους να σκεφτούν αυτή τη μεγάλη στιγμή της ζωής τους, την οποία σε λίγο δε θα μπορέσουν ν’ αποφύγουν. Πόσο δίκιο έχει ο Λόγος του Θεού, όταν μας συμβουλεύει: «Μην ανησυχείτε για το αύριο». Και σ’ ένα άλλο σημείο λέει: «κάθε μέριμνά σας αναθέστε την σ’ Αυτόν, γιατί Αυτός φροντίζει για σας» (Α’ Πέτρ. 5:7). Μην ανησυχείς, λοιπόν, φίλε, για αύριο, αλλά να φροντίζεις για το σήμερα. Πάνω απ’ όλα φρόντισε σήμερα να συμφιλιωθείς με το Θεό, δεχόμενος το Χριστό Σωτήρα σου. Και ύστερα φρόντιζε κάθε σήμερα να εμπιστεύεσαι σ’ Εκείνον το κάθε αύριο. Πόσο όμορφη γίνεται έτσι η ζωή!

Αποστάγματα σοφίας
- Όταν ο Θεός σου κλείσει την πόρτα για κάποιο ζήτημα, μην προσπαθείς να μπεις από το παράθυρο.
- Το θέλημα το Θεού δε θα σε οδηγήσει ποτέ κάπου όπου η χάρη Του δε μπορεί να σε κρατήσει.
- Το να γνωρίζει κανείς το θέλημα του Θεού είναι η μεγαλύτερη γνώση. Το να εκτελεί το θέλημά Του είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα.
- Η λέξη «αύριο», σε σχέση με την αποδοχή της σωτηρίας, μπορεί να ηχεί πολύ αθώα, αλλά μπορεί ν’ αποδειχτεί η πιο τραγική για το αιώνιο μέλλον σου. Ο Θεός δεν υποσχέθηκε σε κανέναν το «αύριο». Το «αύριο» υπήρξε η πιο κλειδαμπαρωμένη πόρτα που άφησε πάρα πολλούς ανθρώπους έξω από τη σωτηρία που προσφέρει ο Χριστός στον κάθε άνθρωπο σήμερα. Σήμερα είναι ημέρα σωτηρίας. Σήμερα προσφέρεται η χάρη του Θεού. Σήμερα έλα στο Χριστό και θα σωθείς. Αύριο μπορεί να είναι πολύ αργά.

(Εκδόσεις «Ο Λόγος»)

386. Η Θεία Λειτουργία είναι πραγματικά μια ουράνιος τελεσιουργία επί της γης. Κατά τη διάρκεια της, ο ίδιος ο Κύριος, με τρόπο μυστηριακό, είναι παρών και μένει ανάμεσα στους ανθρώπους. Είναι ο ίδιος αόρατος τελεσιουργός, «προσφέρων και προσφερόμενος». Δεν υπάρχει τίποτε στη γη αγιώτερο, υψηλότερο, μεγαλειωδέστερο, επισημότερο, πιο ζωοποιό από τη Θεία Λειτουργία. Ο ναός, κατά το ιδιαίτερο αυτό χρονικό διάστημα, γίνεται επίγειος ουρανός. Οι λειτουργοί εκπροσωπούν τον Χριστό, τους Αγγέλους, τα Χερουβίμ, τα Σεραφείμ και τους Αποστόλους.

Η Θεία Λειτουργία είναι η συνεχώς επαναλαμβανομένη εξύμνησις της αγάπης του Θεού, που δια του Ιησού Χριστού, με τον θάνατό του και την Ανάστασί του, έσωσε και σώζει ολόκληρο το ανθρώπινο γένος και χωριστά τον καθένα πιστό. Είναι οι γάμοι του Αρνίου, όπου νύμφη είναι η κάθε πιστεύουσα ψυχή και νυμφαγωγός το Άγιο Πνεύμα.

Με τι φροντίδα, με τι καθαρότητα ψυχής, με τι μεταρσίωσι πρέπει να συμμετέχουμε στη Θεία Λειτουργία! Έτσι θα είμαστε άξιοι του Νυμφώνος. Έτσι δεν θ ‘ αποβληθούμε απ’ αυτόν.

Αλλά τι συμβαίνει; Υπάρχουν, αλλοίμονο, χριστιανοί που δεν μετέχουν στη Θεία Λειτουργία με τέτοια προετοιμασία. Οι λογισμοί τους δεν μεταρσιώνονται, η καρδιά τους δεν είναι συντετριμμένη. Στέκονται στην εκκλησία χωρίς συναίσθησι του τόπου και της ώρας, απρόσεκτοι, χωρίς καμμία συγκέντρωσι του νου, χωρίς να έχουν προετοιμασθή στο σπίτι τους με προσευχή και νηστεία.

Όταν ο Κύριος κατέβηκε στο Όρος Σινά, ο εβραϊκός λαός είχε προσταχθή να ετοιμασθή και να εξαγνισθή. Στη Θεία Λειτουργία, δεν έχουμε γεγονός κατώτερο από την κάθοδο του Θεού στο Όρος Σινά, αλλά ανώτερο. Εδώ, ενώπιόν μας, είναι η αληθινή όψις του Νομοθέτου Κυρίου. Όταν ο Θεός εμφανίσθηκε στον Μωυσή, με το θαύμα της φλεγομένης βάτου, στο Όρος Χωρήβ, ο Δίκαιος εκείνος προστάχθηκε να βγάλη τα υποδήματά του. Εδώ, είναι μία μεγαλύτερη θεοφάνεια από ό,τι στο Χωρήβ. Εκεί υπήρχε μόνο ο τύπος, εδώ είναι ο ίδιος ο «Ών».

Ώ, πόσο επιρρεπείς είμαστε στα γήινα! Δεν αφιερώνουμε μία ώρα αποκλειστικά στον Θεό. Κατά τη Θεία Λειτουργία, ο νούς μας ρεμβάζει γύρω από τα γήινα. Η ψυχή μας ασχολείται με εικόνες και επιθυμίες για τα γήινα και κάποτε, αλλοίμονο, με αισχρές εικόνες. Οφείλουμε, κατά την ώρα εκείνη, να προσευχόμαστε φλογερά, να μας απασχολή η έννοια του φρικτού Μυστηρίου. Να μετανοούμε για τα αμαρτήματά μας. Να ζητούμε την άφεσι, τον αγιασμό, τη φώτισι, την αναγέννησι της ψυχής μας, την ενίσχυσι μας στην άσκησι των αρετών, στην εφαρμογή των θείων εντολών. Οφείλουμε να προσευχώμαστε για τους ζώντας και τους κεκοιμημένους, γιατί η θεία Λειτουργία είναι εξιλαστήριος και ευχαριστιακή θυσία.

Μεγάλο πράγμα η Θεία Λειτουργία! Τελώντας την, αναθυμόμαστε όχι τη ζωή ενός μεγάλου ανθρώπου, αλλά του Σαρκωθέντος θεού, που έπαθε και πέθανε για μας, ανέστη εκ νεκρών, ανελήφθη στους ουρανούς και μέλλει πάλι να έλθη για να κρίνη ζώντας και νεκρούς.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 164-166)

Όταν, αντίθετα με τη φύση σου, αισθάνεσαι σαν κορίτσι ή αγόρι
Έλεγε ο πατέρας Πορφύριος ότι γνώριζε νέους που είχαν εκ φύσεως την τάση του αντίθετου φύλου • δηλαδή, ενώ ήταν αγόρια, αισθανόντουσαν περισσότερο σαν κορίτσια και το αντίθετο, αλλά όχι μόνο δεν εκτράπηκαν προς το κακό της αντίθετης φύσεως, αλλά και τη δική τους φύση κι αυτή την κράτησαν δεμένη με τις σκέψεις της σωφροσύνης και αγιοσύνης και διήνυσαν τη ζωή τους σαν επίγειοι άγγελοι και άρπαξαν το μεγάλο στεφάνι της παρθενίας, από τη χάρη του στεφανοθέτη Χριστού.
Και φυσικά, κατά το μέτρο του πειρασμού είναι ανάλογη και η λαμπρότητα του στεφάνου που χαρίζει ο Κύριος.
Συνεπώς έλεγε ο πατέρας Πορφύριος, ανάλογα με τους πειρασμούς, είναι και τα στεφάνια.
Γι' αυτό και οι μεγαλομάρτυρες τιμούνται με ιδιαίτερο σεβασμό. Ο σωστά σκεπτόμενος άνθρωπος δεν αγανακτεί για τον πειρασμό που του παραχώρησε ο Κύριος, αλλά χαίρεται κι ευχαριστεί για την τιμή που του γίνεται.
[Πορ. 17]
(Ανθολόγιο Συμβουλών, εκδ. Ι. Μονή Μεταμορφώσεως, Μήλεσι, σελ.324-325)

182. Ποιές είναι οι ακολουθίες της μεταβολής του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα Χριστού;

Στη θεία Ευχαριστία ο Χριστός είναι παρών με το σώμα και το αίμα του στα οποία μεταβάλλονται τα φυσικά στοιχεία του άρτου και του οίνου. Ο Χριστός είναι παρών στην ευχαριστία όχι μόνο κατά τον καθαγιασμό των τιμίων δώρων και κατά την κοινωνία αυτών από τους πιστούς, αλλά και μετά ταύτα. Το ευχαριστιακό μυστήριο δεν είναι προσωρινό και καταργούμενο. Η αλήθεια αυτή φαίνεται στην πράξη της αρχαίας Εκκλησίας κατά την οποία τα αγιασθέντα τίμια δώρα φυλάσσονταν στους ναούς και μεταφέρονταν από τους διακόνους στα σπίτια και στις φυλακές για να κοινωνήσουν οι ασθενείς και οι αιχμάλωτοι. Το ίδιο πράγμα εξαίρει και το έθος να παραλαμβάνεται η ευχαριστία από πιστούς, ασκητές και οδοιπόρους για κατ’ ιδίαν χρήση, όπως και η ιερουργία της ευχαριστίας από άρτο και οίνο που προαγιάσθηκαν κατά τη λειτουργία των προηγιασμένων. Προς την ίδια κατεύθυνση δείχνει και η λατρευτική προσκύνηση των τιμίων δώρων. Οι πιστοί κλίνουν γόνυ κατά τον καθαγιασμό των τιμίων δώρων και κατά την είσοδο των προηγιασμένων, θεωρώντας τον όχι απλώς σαν τόπο συνάξεως των πιστών, αλλά σαν πραγματικό οίκο Θεού, στον οποίο ο Θεός παραμένει υπό τα είδη της ευχαριστίας.

Πρέπει βέβαια να σημειωθεί, ότι τα δώρα της θείας ευχαριστίας δεν λατρεύονται καθ’ εαυτά άσχετα προς το ευχαριστιακό μυστήριο, γιατί ως τέτοια είναι απλά φυσικά στοιχεία και η λατρεία τους είναι σαφώς ειδωλολατρία· αλλά λατρεύονται γιατί είναι σώμα και αίμα του Θεού, όπως και η ανθρώπινη φύση του Χριστού δεν λατρεύεται καθ’ εαυτήν, αλλά γιατί είναι η φύση του ενανθρωπήσαντος Υιού του Θεού.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 253-254)

    «Όποιος έχει μέσα του το φως του παναγίου Πνεύματος, μην αντέχοντας να το βλέπει, πίπτει στη γη πρηνής, κράζει και βοά μ’ έκπληξη και δυνατό φόβο σαν να είδε και έπαθε κάτι υπέρ φύση, υπέρ λόγο, υπέρ έννοια· και γίνεται όμοιος με άνθρωπο, του οποίου τα σπλάγχνα από κάπου πήραν φωτιά και ο οποίος φλεγόμενος από αυτήν και μη μπορώντας να βαστάση την πύρα της φλόγας, είναι σαν εκστασιασμένος και δεν δύναται να συγκεντρωθεί, αλλά πηγάζοντας συνεχώς άφθονα δάκρυα και δροσιζόμενος από αυτά, εξάπτει δυνατότερη την φωτιά του πόθου. Τότε χύνει περισσότερα δάκρυα και πλυνόμενος με την ροή τους απαστράπτει λαμπρότερα· όταν δε, αφού εκπυρωθεί ολόκληρος, γίνεται σαν φως, τότε εκπληρώνεται το λόγιο, «Θεός ενούμενος με θεούς και γνωριζόμενος», τόσο μάλιστα όσο ενώθηκε ήδη με τους συναφθέντας και αποκαλύφθηκε στους γνωρίσαντας» (19Α,487)  

    «Ούτε αυτές (οι αρετές) μπορούν μόνες να κάνουν καθαρή την καρδιά, χωρίς την παρουσία και ενέργεια του Πνεύματος. Διότι, όπως ο χαλκεύς την μεν τέχνη του επιδεικνύει με τα εργαλεία του, χωρίς όμως την ενέργεια του πυράς δεν μπορεί να κατασκευάσει κανένα έργο καθόλου, έτσι λοιπόν και ο άνθρωπος όλα τα κάμει και χρησιμοποιεί ως εργαλεία τις αρετές, χωρίς όμως την παρουσία του πνευματικού πυρός μένουν ανενέργητα και ανωφελή, μη μπορώντας να καθαρίσουν τον ρύπο και την ακαθαρσία της ψυχής» (19Α, 493)
    «Όπου υπάρχει βαθειά ταπείνωσις, εκεί υπάρχει και άφθονο δάκρυ και όπου είναι αυτά, εκεί υπάρχει και η παρουσία του αγίου και προσκυνητού Πνεύματος»(19Α,493)
    "σάρξ και αίμα δεν κληρονομεί βασιλεία Θεού, που είναι το άγιο Πνεύμα" ((19Α,501)

    «Στην αγάπη αυτή δεν μπορεί να εγγίσει ποτέ κανένας άνθρωπος, αν δεν καθαρίσει πρωτύτερα την καρδιά του με μετάνοια και άφθονα δάκρυα, και δεν προχωρήσει στο βυθό της ταπεινοφροσύνης και δεν εγκυμονήσει το πανάγιο Πνεύμα»(19Γ,75)

   «Όπως δηλαδή το σώμα μας, είτε ασθενεί είτε όχι, είναι αδύνατο να κινείται ή γενικά να ζει χωρίς ψυχή, έτσι και η ψυχή, είτε αμαρτήσει είτε όχι, χωρίς το άγιο Πνεύμα είναι νεκρή και δεν μπορεί καθόλου να ζήσει την αιώνια ζωή… Πες λοιπόν, πώς θα μπορούσες να ζεις αληθινά, αν δεν ενωθείς με την αληθινή ζωή, δηλαδή με το άγιο Πνεύμα, δια του οποίου κάθε πιστός αναγεννάται και αναζωώνεται εν Χριστώ» (ΕΠΕ, τ. 19Γ, σ. 41).

    «Και βασιλεία των ουρανών είναι η μετοχή του αγίου Πνεύματος. Διότι αυτό σημαίνουν τα λόγια, «η βασιλεία των ουρανών είναι μέσα μας», για να φροντίσομε να λάβουμε και να έχομε μέσα μας το άγιο Πνεύμα» (τ. 19Γ, σελ.497-499).

    «Διότι δια του αγίου Πνεύματος γίνεται η ανάσταση όλων. Και δεν εννοώ την ανάσταση των σωμάτων που θα γίνει στην συντέλεια (διότι τότε θα σαλπίσει ο άγγελος και θ’ αναστηθούν τα νεκρά σώματα), αλλά την πνευματική αναγέννηση και ανάσταση των νεκρών ψυχών, που γίνεται κάθε ημέρα πνευματικώς, την οποία δίδει δια του Παναγίου Πνεύματος, αυτός που πέθανε μία φορά και αναστήθηκε, και που ανασταίνεται με όλους και σε όλους που ζουν αξίως, συνανασταίνοντας τις ψυχές που πέθαναν μαζί του με την διάθεση και με την πίστη, και δωρίζοντας σ’ αυτές ήδη από την εδώ ζωή την βασιλεία των ουρανών» (τ. 19Γ, σ. 515).

   «ήλιος χωρίς φως, πώς θα μπορούσε να λεχθεί ήλιος; Και άνθρωπος χωρίς την κοινωνία του παναγίου Πνεύματος πώς θα μπορούσε να ονομασθεί άγιος;» (τ. 19Δ, σ. 67).

   «Εάν εκτελέσω όλα τα προηγούμενα και λάβω άγιο Πνεύμα· διότι αυτό είναι ο σπόρος του Χριστού, με τον οποίο εμείς οι φτωχοί και θνητοί γινόμαστε συγγενείς του, και ο οποίος, εάν πέσει στην καλή γη, καρποφορεί σε τριάντα και εξήντα και εκατό, και αυτό ακριβώς είναι η βασιλεία των ουρανών, ενώ όλα τα αλλά χωρίς αυτό σε τίποτε δεν ωφελούν» (τ. 19Δ, σελ. 435-437).

   «θα λάβουμε από εκείνον τη βασιλεία των ουρανών που είναι το άγιο Πνεύμα, και θα την έχουμε πάντοτε μέσα μας» (τ. 19Δ, σ. 449).

   «Βλασφημία στο άγιο Πνεύμα, όπως λέγει ο μέγας Βασίλειος, είναι το να αποδίδει κάποιος τις ενέργειές του στο αντίθετο πνεύμα» (τ. 19Δ, σ. 451).

   «Η θύρα είναι ο Υιός· διότι λέγει, «εγώ είμαι η θύρα». b· διότι λέγει, «λάβετε Πνεύμα άγιο· αν συγχωρήσετε τις αμαρτίες κάποιων, θα τους συγχωρηθούν, αν κάποιων δεν τις συγχωρήσετε, θα είναι ασυγχώρητες». Οικία πάλι είναι ο Πατέρας διότι λέγει, «στην οικία του Πατέρα μου υπάρχουν πολλές μονές». Πρόσεχε λοιπόν ακριβώς τη σημασία του λόγου. Εάν δεν ανοίξει το κλειδί (διότι λέγει «μ’ αυτό ανοίγει ο θυρωρός»), η θύρα δεν ανοίγεται· και αν δεν ανοιχτεί η θύρα, κανείς δεν εισέρχεται στην οικία του Πατέρα» (τ. 19Δ, σ. 465).

   «Είναι η αγάπη Πνεύμα θείο παντουργό φως που φωτίζει, μα απ’ τον κόσμο αυτόν δεν είναι, ούτε κάτι απ’ τα του κόσμου, ούτε κτίσμα· αλλ’ άκτιστο είναι, άλλο από τα κτίσματα όλα, άκτιστο στα κτιστά μέσα» (τ. 19Ε, 183 στίχοι, σελ. 236-242).

   «κι έδωσε (ο Χριστός) το θείο Πνεύμα που ’ναι η αγάπη η ίδια» (ο.π. 199, στίχοι 497-8).

   «αλλά έστω αν λογισμό μικρό δεχτείς μες στην καρδιά σου, ή αντιπάθεια δίκαιη είτε άδικη για κάποιον, ή πεις λόγο έναν πονηρό ή άνομη κάνεις σκέψη, εάν με κλάματα θερμά πικρά δε μετανιώσεις κι αυτά με τη μετάνοιά σου από σένα δεν τα διώξεις, αλλά και κάθε λογισμό πονηρό της καρδιάς σου, δεν παραμένει αυτό ποτέ· γιατί ’ναι Πνεύμα θείο μ’ εμέ και τον Πατέρα μου σαν ομοούσιό μου, μα ξάφνου φεύγει μυστικά, ήλιος που βασιλεύει, κρύφτηκε σε ριπή οφθαλμού και δεν το βλέπει ούτ’ ένας. Και πώς να υπάρξει σε ψυχή που κάθαρση δεν είδε και σε συναίσθηση ποτέ δεν έφτασε μετάνοιας; Και την ακάθεκτη ορμή πώς της φωτιάς ν’ αντέξει ψυχή, απ’ αγκάθια αμαρτιών, μα και παθών γεμάτη;» (τ. 19ΣΤ, σ. 389, στιχ. 120-132).

   «Γιατί είναι τούτο αληθινό σημείο για τους ανθρώπους, ότι έχουν γίνει του Θεού παιδιά και κληρονόμοι· ότι έχουνε λάβει και κρατούν το θείο μου το Πνεύμα και από αυτό και Χριστιανοί στ’ αλήθεια έχουνε γίνει, στ’ αλήθεια και πραγματικά και όχι στ’ όνομα μόνο» (τ. 19ΣΤ, σ. 391, στιχ. 160-165).

(ΕΠΕ, ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ, Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου)

(Η συλλογή των κειμένων έγινε από τον π. Νικόλαο Πουλάδα)

[...] Όλοι ενωνόμαστε στο ένα σώμα της Εκκλησίας, ωστόσο καθένας από εμάς παραμένει μια ξεχωριστή και ολοκληρωμένη προσωπικότητα.

Αυτό συντελείται δια του Αγίου Πνεύματος, εφ΄ όσον «εν ενί Πνεύματι ημείς πάντες εις εν σώμα εβαπτίσθημεν, είτε Ιουδαίοι είτε Έλληνες είτε δούλοι είτε ελεύθεροι, και πάντες εν [Πνεύμα] εποτίσθημεν». Το Πνεύμα το Άγιον ενώνει, δια της θείας δυνάμεώς του, όλους τους πιστούς σε ένα σώμα, στην Εκκλησία. Εκείνο είναι ο κτίτωρ και οικοδόμος της Εκκλησίας.

Σύμφωνα με τα θεόπνευστα λόγια του αγίου Βασιλείου του Μεγάλου «το Πνεύμα το Άγιον αρχιτεκτονεί Εκκλησίαν Θεού». Με το Άγιον Πνεύμα εντασσόμαστε στο οικοδόμημα, συναρμοζόμαστε, ενσωματωνόμαστε στο σώμα της Εκκλησίας. Δι’ Αυτού, βαπτιζόμαστε σε ένα σώμα, στο σώμα της Εκκλησίας, δι’ Αυτού γινόμαστε «σύσσωμοι» του Χριστού. Στην πραγματικότητα, δια του Αγίου Πνεύματος ο άνθρωπος γίνεται του Χριστού, γίνεται χριστιανός, γίνεται μέρος της Εκκλησίας.

Αυτό ενχριστώνει και χριστοποιεί, ενεκκλησιάζει και εκκλησιοποιεί. Αυτό καταργεί όλες τις διαφορές μεταξύ των Εβραίων, ως του περιουσίου λαού, και των υπολοίπων λαών, των εθνικών, ενώνοντας τους σε ένα σώμα, σε έναν οργανισμό. Με το Άγιον Πνεύμα πραγματώθηκε και οικοδομείται, συνεχώς, το άγιο, θεανθρώπινο, καθολικό σώμα της Εκκλησίας, το ένα και αδιαίρετο. Σε Αυτό το καθολικά μοναδικό σώμα κάθε άνθρωπος, Εβραίος ή Έλληνας, δούλος ή ελεύθερος, πλούσιος ή φτωχός, μορφωμένος ή αμόρφωτος, γίνεται καινός άνθρωπος· άνθρωπος του Χριστού, ο οποίος για αυτόν τον καινό άνθρωπο είναι οι πάντες και τα πάντα σε όλους τους κόσμους. Οτιδήποτε υπάρχει στο ον του ανθρώπου και νιώθει πείνα για το αιώνιο και το θείο, τροφοδοτείται με το Πνεύμα το Άγιον στο σώμα της Εκκλησίας, τρέφεται χωρίς να ξαναπεινάσει και να ξαναδιψάσει. Ένα πράγμα είναι αναμφίβολο, πως μόνο με το Άγιον Πνεύμα γίνεται του Χριστού. Επειδή, όπου είναι το Άγιον Πνεύμα εκεί είναι και ο Χριστός, όπως επίσης, όπου είναι ο Χριστός εκεί είναι και το Πνεύμα το Άγιον· με έναν λόγο, εκεί είναι Όλη η Αγία Τριάδα.

Και τα πάντα από Αυτήν πηγάζουν και εν Αυτή τα πάντα υπάρχουν. Απόδειξη γι’ αυτό, το ιερό μυστήριο του βαπτίσματος, δια του οποίου ο άνθρωπος εντριαδώνεται, προκειμένου κατά την διάρκεια της ζωής του, με την άσκηση των ευαγγελικών αρετών, να τριαδοποιηθεί πλήρως, πράγμα που σημαίνει να ζει εκ του Πατρός, δια του Υιού, εν Πνεύματι Αγίω. Δεχόμενος το άγιο βάπτισμα, ο άνθρωπος είναι, ενδύεται τον Κύριο Ιησού Χριστό και δια του Χριστού την Αγία Τριάδα. Ο βίος του μετά το βάπτισμα δεν είναι άλλο, και ούτε θα έπρεπε να είναι, από μία διαρκή βίωση του Χριστού και όλων όσων ανήκουν σε Αυτόν, μία αδιάλειπτη βίωση της Τριάδος και όλων όσα ανήκουν σε Αυτήν.

(απόσπασμα από το βιβλίο "Δογματική, Ορθόδοξη Φιλοσοφία της Αλήθειας", Αγ. Ιουστίνου Πόποβιτς, εκδ. I. Μ. Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος 2019, σελ. 173-174, Ήλ. στοιχειοθ. «Χριστιαν. Βιβλιογραφίας»)

Τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος ~ Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου

Μεγάλα είναι και ξεπερνούν την ανθρώπινη λογική τα χαρίσματα που μας δώρισε σήμερα ο φιλάνθρωπος Θεός. Γι’ αυτό ας χαρούμε όλοι μαζί και σκιρτώντας από αγαλλίαση ας ανυμνήσουμε τον Κύριό μας. Γιατί η σημερινή ημέρα είναι για μας εορτή και πανηγύρι. Όπως δηλαδή διαδέχονται η μια την άλλη οι εποχές και οι κινήσεις του ήλιου, έτσι ακριβώς και στην Εκκλησία η μία εορτή διαδέχεται την άλλη και με τον τρόπο αυτό απ’ τη μια πηγαίνουμε στην άλλη. Πριν από λίγο καιρό εορτάσαμε τον σταυρό, το πάθος και την Ανάσταση, και ύστερα από αυτά την Ανάληψη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού στους ουρανούς. Σήμερα φθάσαμε στην κορυφή των αγαθών, σ’ αυτήν την κορωνίδα των εορτών, βρισκόμαστε πια στην πραγματοποίηση των επαγγελιών του Κυρίου. «Γιατί αν φύγω –λέει- θα σας στείλω άλλον Παράκλητο, και δεν θα σας αφήσω ορφανούς». (Ιωάν. 16,6). Βλέπετε το πατρικό Του ενδιαφέρον;

Βλέπετε την ανέκφραστη φιλανθρωπία Του; Πριν λίγες ημέρες ανελήφθη στον ουρανό, κάθισε στον βασιλικό θρόνο, στα δεξιά του Πατρός, και σήμερα μας στέλνει ως δώρο τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος και μ’ αυτόν τον τρόπο μας χορηγεί άπειρα ουράνια αγαθά. Γιατί, πες μου, ποιο από τα αγαθά που συμβάλλουν στη σωτηρία μας δεν μας δόθηκε από το Άγιο Πνεύμα;

Με τη χάρη Του απαλλασσόμαστε απ’ τη δουλεία του διαβόλου, καλούμαστε στην ελευθερία του Χριστού, οδηγούμαστε στην ουράνια υιοθεσία, αναγεννιόμαστε απ’ την αρχή και ξεφορτωνόμαστε το βαρύ και δυσβάστακτο φορτίο των αμαρτιών μας. Με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος βλέπουμε να υπάρχουν τόσοι ιερείς κι έχουμε τάγματα διδασκάλων της Εκκλησίας. Απ’ την πηγή αυτή πήγασαν πλούτη προφητειών και χαρίσματα ιάσεων και όλα τα άλλα που συνήθως στολίζουν την Εκκλησία του Θεού από το Άγιο Πνεύμα προέρχονται. Και φωνάζει ο Παύλος και λέει: «Για όλα αυτά τα χαρίσματα ενεργεί το ένα και μοναδικό Πνεύμα, που τα μοιράζει όπως θέλει στον καθένα χωριστά» (Α’ Κορ. 12,11).

«Όπως θέλει», λέει, όχι όπως έχει διαταχθεί. «Μοιράζει», και δεν μοιράζεται. Έχει εξουσία, και δεν εξουσιάζεται. Γιατί ο Παύλος λέει πως έχει και το Άγιο Πνεύμα την ίδια εξουσία, που έχει και ο Πατήρ. Κι όπως είπε για τον Πατέρα «ο Θεός είναι εκείνος που ενεργεί παντού και πάντα» (Α’ Κορ. 12,6), έτσι λέει και για το Άγιο Πνεύμα «για όλα αυτά τα χαρίσματα ενεργεί το ένα και μοναδικό Πνεύμα, που τα μοιράζει όπως θέλει στον καθένα χωριστά». Είδες τέλεια εξουσία που έχει; Γιατί όσα πρόσωπα έχουν την ίδια φύση και ουσία είναι φανερό ότι έχουν και την ίδια εξουσία, και όσα έχουν την ίδια αξία, σ’ αυτά μία είναι η δύναμη και η εξουσία.

Χάρη στη δύναμη του Αγίου Πνεύματος απαλλαχτήκαμε από τις αμαρτίες, μ’ αυτήν ξεπλύναμε την ψυχή μας από κάθε ρύπο. Με τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος, ενώ ήμασταν άνθρωποι, γίναμε άγγελοι, όσοι βέβαια θελήσαμε να μας βοηθήσει η χάρη Του, χωρίς να αλλάξει η φύση μας, αλλά, κι αυτό είναι το πιο αξιοθαύμαστο, διατηρήσαμε την ανθρώπινη φύση μας και μ’ αυτή επιδείξαμε αγγελική συμπεριφορά. Τόσο μεγάλη είναι λοιπόν η δύναμη του Αγίου Πνεύματος! Και όπως η πραγματική φωτιά όταν δεχτεί τον μαλακό πηλό τον καθιστά σκληρό κεραμίδι, έτσι ακριβώς και η φωτιά του Αγίου Πνεύματος, όταν δεχτεί μια ψυχή συνετή, ακόμη κι αν τη βρει πιο μαλακή κι απ’ τον πηλό, την κάνει πιο γερή κι απ’ το σίδερο. Και κάνει ξαφνικά πιο καθαρό απ’ τον ήλιο εκείνον που έως τώρα ήταν μολυσμένος απ’ την ακαθαρσία των αμαρτιών.[…]

«Με τη δύναμη του ονόματος του Κυρίου Ιησού Χριστού», λέει, «και με τη χάρη του Πνεύματος του Θεού μας». Είδες, αγαπητέ, τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος; Είδες ότι το Άγιο Πνεύμα, εξαφάνισε όλες αυτές τις κακίες, και ότι εκείνους που ήταν προηγουμένως υποδουλωμένοι στις αμαρτίες τους, τους ανέβασε ξαφνικά σε τόσο υψηλές τιμές;

Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος

(“Στην αγία Πεντηκοστή” ομιλία Β' , ΕΠΕ τ. 36, σελ. 331-337)