ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-
Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα
Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας
Κεφάλαιο 16
Στίχ. 1-13. Η παραβολή του άδικου οικονόμου και σχετική διδασκαλία.
16.2 καὶ φωνήσας αὐτὸν εἶπεν αὐτῷ(1), Τί τοῦτο ἀκούω περὶ σοῦ(2);
ἀπόδος τὸν λόγον τῆς οἰκονομίας σου(3), οὐ γὰρ δύνῃ(4) ἔτι οἰκονομεῖν.
2 Τον φώναξε λοιπόν και του είπε: “τι είναι αυτά που ακούω για σένα;
Δώσε λογαριασμό και παράδωσε τη διαχείρισή σου, γιατί δεν μπορείς πια να είσαι διαχειριστής”.
(1) Ο πλούσιος μιλά σαν για συμβάν απροσδόκητο (b). Σύμφωνα με αυτούς που
δέχονται ότι άνθρωπος εδώ είναι ο Θεός, το «είπε σε αυτόν» πρέπει να εξηγηθεί:
Ή «είπε σε αυτόν αυτά, μέσω των θείων Γραφών, οι οποίες διδάσκουν
για τη μέλλουσα κρίση και λογοδοσία» (Ζ). Ή, στην καθαίρεση αυτή του ένοχου
οικονόμου ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα το γεγονός, με το οποίο ο Θεός αφαιρεί
από εμάς την ελεύθερη διάθεση των αγαθών, τα οποία μας εμπιστεύτηκε.
Με τη φωνή: Θα πεθάνεις, όταν κυριεύεται από τη σκέψη του προσεχούς θανάτου του
και η συνείδησή του θίγεται σοβαρά από αυτήν, ειδοποιείται από το Θεό
ο κακός οικονόμος για αυτό που τον αναμένει (g).
(2) Τι είναι αυτό που ακούω για σένα; (δ). Περίμενα καλύτερα από σένα. Μιλά δηλαδή
ο κύριος με θλίψη, σαν να μην θέλει να απολύσει τον οικονόμο του,
αλλά σαν αναγκασμένος να πράξει αυτό, εφόσον ο οικονόμος δεν αποκρούει
τις εναντίον του κατηγορίες, αλλά με την σιωπή του δεν αρνείται αυτές.
(3) Δώσε τον οφειλόμενο σε μένα ως κύριό σου λογαριασμό της διαχείρισής σου·
σε ποια δηλαδή κατάσταση βρήκες, τι ενήργησες και πώς αφήνεις την περιουσία μου (δ).
Και από εμάς θα αφαιρεθεί η διαχείριση των αγαθών αυτού του κόσμου και δεν είναι
δυνατόν πάντοτε να απολαμβάνουμε αυτά. Θα έλθει ο θάνατος, ο οποίος θα αφαιρέσει
από εμάς την διαχείριση, αφαιρώντας από εμάς και την δυνατότητα, την οποία είχαμε,
όταν ζούσαμε, του να πράττουμε το αγαθό στους ομοίους μας με τα αγαθά αυτά.
Όταν όμως η διαχείριση αφαιρεθεί από εμάς, θα κληθούμε από το Θεό να δώσουμε λόγο
για το ποιοι οικονόμοι υπήρξαμε και πώς διαχειριστήκαμε τα αγαθά που μας εμπιστεύτηκε.
(4) Β΄ πρόσωπο οριστικής του ενεστώτα=δύνασαι. Υπάρχει και η γραφή: ου δυνήση.
-Γέροντα, πώς να προετοιμάζομαι για την Θεία Κοινωνία;
- Πάντοτε πρέπει να είναι έτοιμος κανείς, αλλά,
όταν πρόκειται να κοινωνήσει, καλά είναι να κάνη κάτι περισσότερο
από τα πνευματικά που κάνει συνήθως, για να ετοιμασθεί καλύτερα.
Πολύ θα σε βοηθήσει να διαβάζεις την Ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως
και στο κελλί σου. Έτσι θα την καταλαβαίνεις καλύτερα και θα νιώθεις
περισσότερο την αμαρτωλότητα σου. Ακόμη μπορείς να ψέλνεις την πρώτη
ωδή του Μεγάλου Κανόνος, και από το Θεοτοκάριο την πρώτη ωδή του κανόνα
της Δευτέρας και της Τετάρτης του πλαγίου δευτέρου ήχου, κάνοντας μετάνοιες.
- Τι να κάνω, Γέροντα, την ώρα της Θείας Λειτουργίας, όταν δεν μπορώ
να ετοιμασθώ για να κοινωνήσω;
- Καλά, εκείνη την ώρα θα ετοιμασθείς; Αλλά και πάλι ο Χριστός δεν είναι
άδικος αν πράγματι κάτι, σε εμπόδισε και δεν μπόρεσες να ετοιμασθείς,
Εκείνος το ξέρει. Δεν λέω να μην κάνης τίποτε, αλλά να μην είναι ο εαυτός σου
εμπόδιο, όταν δεν κάνης. Καμμιά φορά ούτε την θεία Μετάληψη δεν προλαβαίνει
να διαβάσει κανείς και πάει να κοινωνήσει σαν κοσμικός.
Τότε να έχη ταπεινούς, λογισμούς. «Θεέ μου, να πη, βρίσκομαι
σε μια κοσμική κατάσταση, συγχώρεσε με». Ο Θεός βλέπει την καρδιά.
Πολλές φορές νομίζει κανείς ότι είναι έτοιμος και δεν είναι, και άλλοτε
νομίζει ότι δεν είναι έτοιμος και τότε είναι. Η καλύτερη ετοιμασία είναι
η ταπεινή αντιμετώπιση, η συντριβή, το φιλότιμο.
Για την Θεία Κοινωνία δεν προετοιμάζεται κανείς αλλάζοντας τα ρούχα
και πλένοντας τα δόντια. Το κυριότερο είναι να εξετάσει τον εαυτό του,
να δη: αισθάνεται την Θεία Κοινωνία ως ανάγκη; Είναι τακτοποιημένος;
Μήπως υπάρχει κάτι που τον εμποδίζει από την Θεία Κοινωνία και δεν το έχει εξομολογηθεί;
Για να νιώθουμε την Θεία Κοινωνία, πρέπει να υπάρχουν προϋποθέσεις.
Η καλύτερη προϋπόθεση είναι η ταπεινή προσπάθεια να κόψουμε τα πάθη μας,
για να μείνη στην καρδιά μας ο Χριστός. Αλλιώς ο Χριστός έρχεται με την
Θεία Κοινωνία μέσα μας, αλλά φεύγει αμέσως και δεν αισθανόμαστε τίποτε.
Όταν παραμένη ο Χριστός, γίνεται μία αλλοίωση στον άνθρωπο.
Υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν μέσα τους τον Χριστό από την μία Θεία Κοινωνία
μέχρι την άλλη χωρίς διακοπή.
- Γέροντα, πολλές φορές, όταν ο ιερέας λέει: «Μετά φόβου Θεού, πίστεως
και αγάπης προσέλθετε», νιώθω ότι δεν είμαι έτοιμη να κοινωνήσω.
- Στα νοσοκομεία, μια ορισμένη ώρα, περνούν οι γιατροί, και οι νοσοκόμοι φωνάζουν:
«Νοσηλεία!». Τότε όλοι οι επισκέπτες βγαίνουν από τους θαλάμους και οι άρρωστοι
πηγαίνουν στα κρεβάτια τους και περιμένουν τον γιατρό, για να τον ενημερώσουν
για την κατάστασή τους και να τους δώση την ανάλογη θεραπεία. Έτσι κι εσύ,
όταν ο ιερέας λέει: «Μετά φόβου Θεού», να σκέφτεσαι ότι γίνεται νοσηλεία
και να προσέρχεσαι στην Θεία Κοινωνία με συναίσθηση της αμαρτωλότητος σου,
ζητώντας ταπεινά το έλεος του Θεού.
(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, "Περί προσευχής", εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σ. 213-214)
Τα μυστήρια βιούνται
- Στην Θεία Λειτουργία Γέροντα, ένιωσα ότι ο Χριστός σταυρώθηκε για μένα και αναρωτήθηκα: «Εγώ τι έκανα για τον Χριστό;». Τι μπορώ να κάνω από ευγνωμοσύνη γι’ αυτό;
- Αρκεί να το νιώθεις. Ο Χριστός σταυρώθηκε, θυσιάσθηκε για μας και τώρα μας δίνει το Σώμα του και το Αίμα του. Πρέπει να φλέγεται κανείς, όταν τα σκέφτεται αυτά.
- Πώς θα νιώσω Γέροντα, το μεγάλο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας;
- Τα Μυστήρια βιούνται. Για να νιώσεις το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, πρέπει να πιστέψεις ότι εκείνη την ώρα είναι παρών ο Χριστός. Και όχι απλώς να το πιστέψεις, αλλά να το ζης.
- Γέροντα, τι θα με βοηθήσει, για να συγκεντρώνομαι στην Θεία Λειτουργία;
- Άγγελοι συμμετέχουν στην Θεία Λειτουργία. «Ταις αγγελικαίς αοράτως δορυφορούμενον...» ψάλλουμε. Να σκέφτεσαι τι γίνεται εκείνη την ώρα, να προσέχης στις αιτήσεις που κάνει ο ιερέας και να λες το «Κύριε ελέησον με» με την καρδιά σου. Βλέπω τι σπατάλη γίνεται! Σε μια Θεία Λειτουργία πόσες αδελφές λένε στα Ειρηνικά το «Κύριε ελέησον»; Το λένε οι ψάλτριες από το μουσικό βιβλίο και οι περισσότερες ευχαριστιέστε με το όμορφο «Κύριε ελέησον», χωρίς να συμμετέχη η καρδιά. Τι ωφελεί όμως, αυτό; Ακόμη κι αν λέτε την ευχή, αν δεν την λέτε με πόνο, και αυτό δεν ωφελεί.
- Γέροντα, στις αγρυπνίες την ώρα της Θείας Λειτουργίας συνήθως λιγοστεύει το κουράγιο μου.
- Αυτό είναι και φυσικό, αλλά εδώ χρειάζεται αγώνας. Αν κάνεις λίγη υπομονή και βιάσης λίγο τον εαυτό σου, έρχεται η θεία βοήθεια και νιώθεις θεϊκή δύναμη. Έτσι ξεπερνάς, την κούραση και μετά δεν θέλεις ούτε να κοιμηθείς, έχεις τέτοια διάθεση για πνευματικά που κρατάει όλη την ημέρα.
- Στην Θεία Λειτουργία, Γέροντα, επιτρέπεται να καθίσει κανείς;
- Στην Θεία λειτουργία κανονικά δεν καθόμαστε. Αν δεν έχη κουράγιο κανείς μπορεί να καθίσει, όταν λέγεται ο Απόστολος. Αν όμως έχει σοβαρό πρόβλημα υγείας και δεν μπορεί να σταθή, τότε θα καθίσει. Εγώ σε Θεία Λειτουργία ποτέ δεν έχω καθίσει.
- Γέροντα την ώρα που ο ιερέας λέει «Τα σα εκ των σων» πώς προσεύχεσθε;
- Επειδή εκείνη την ώρα κατεβαίνει το Άγιο Πνεύμα, λέω σύντομα, νοερά, το «Βασιλεύ Ουράνιε», το «Ευλογητός εί Χριστέ…» και το «Ότε καταβάς…», και προσεύχομαι για θείο φωτισμό.
(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 211-212)
Θλίψεις
κέρδος από αυτήν
Ανάπαυσις ψυχής! Όταν μια ψυχή θλίβεται μεν από τις δοκιμασίες, αλλά με τις θλίψεις απαλλάσσεται από τα πάθη και τις βρωμιές, τότε έχει ευρυχωρία, ανάπαυσι. Διότι πολλοί, ενώ ευημερούν, έχουν παράνομους έρωτες σώματος, χρημάτων και άλλους πολύ ατόπους. Και όταν βρεθούν σε θλίψεις, ελευθερώνονται από όλα αυτά και αισθάνονται ανακούφισι.
Ε.Π.Ε. 5,132
και χαρά
Δεν είναι δυνατόν να ζη κάποιος συνεχώς σε θλίψεις. Άλλωστε δεν αντέχει και η ίδια η φύσις μας. Όμως, επειδή επιθυμούμε να ζούμε συνέχεια με χαρά, γι’ αυτό μας φαίνεται παντοτινή η θλίψις. Και όχι μόνο γι’ αυτό, αλλά και γι’ άλλο λόγο. Επειδή τα μεν ευχάριστα εύκολα τα ξεχνάμε, ενώ τα δυσάρεστα τα θυμόμαστε, γι’ αυτό νομίζουμε, ότι συνέχεια ζούμε μέσα στις θλίψεις.
Ε.Π.Ε. 11,162
ακόνη της ψυχής
Οι θλίψεις και οι δυσκολίες της ζωής είναι σαν την ακόνη. Μας τροχίζουν. Γι’ αυτό οι φτωχοί, ως επί το πλείστον, είναι πιο συνετοί από τους πλουσίους, επειδή ακριβώς δέχονται πλήγματα και κραδασμούς από τα κύματα της ζωής... Το σίδερο, όταν παραμένη πεταμένο κάτω, φθείρεται όταν όμως δουλεύεται, λάμπει. Έτσι και η ψυχή όταν κινήται. Και κίνησις της ψυχής είναι οι περιπέτειες της. Και η λύπη, όταν δεν είναι υπέρμετρη, κάνει καλό. Το ίδιο και η μέριμνα, το ίδιο και η φτώχεια. Διότι δυνατούς μας κάνουν και τα καλά και τα αντίθετα.
Ε.Π.Ε. 16β,270-272
παντού
Παντού θλίψις. Παντού στενοχώρια. Ήρθα στην Ασία και ένιωσα βάρος θλίψεως πάνω απ’ τη δύναμί μου. Ήρθα στην Τρωάδα, και δεν βρήκα τον αδελφό. Δεν ήρθα σε σας. Κι αυτό μου προξένησε όχι μικρή λύπη.
Ε.Π.Ε. 19,154-156
μόνο για την αμαρτία
Μόνο η λύπη για τις αμαρτίες είναι ωφέλιμη. Όποιος λυπάται γιατί έχασε χρήματα, δεν τα ξαναβρίσκει. Όποιος λυπάται για δικό του που πέθανε, δεν του ξαναδίνει τη ζωή. Όποιος λυπάται για αρρώστια, όχι μόνο δεν τη γιατρεύει, αλλά και την κάνει χειρότερη. Όποιος λυπάται όμως για τις αμαρτίες, αυτός μόνο καταφέρνει κάτι σπουδαιότερο απ’ τη λύπη. Εξαφανίζει τις αμαρτίες.
Ε.Π.Ε. 19,404
ευφροσύνης αφορμή
Και τα δυο, και η θλίψις και η χαρά με υπερβολή στους αγίους. Παράδοξο! Τόσο μεγάλη σοδειά ευχαριστήσεως προήλθε από τη θλίψι. Η θλίψις έγινε στους αγίους αφορμή θείας ευφροσύνης.
Ε.Π.Ε. 19,438
και στεφάνια
Όταν και οι μεν και οι δε κατ’ ανάγκην θλίβωνται, γιατί να μη προτιμήσουμε να μιμηθούμε αυτούς, που η ζωή της θλίψεως τους αποφέρει μύριους στεφάνους; Διότι και τους αγίους όλους ο Θεός έτσι τους ωδήγησε, δια θλίψεως και στενοχώριας. Και τους αγίους με τις θλίψεις ωφελεί, αλλά και τους άλλους, αφού τους συγκρατεί με τις θλίψεις στο να μη έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους.
Ε.Π.Ε. 20,46-48
όχι για δάκρυα, για ευχαριστίες
Υποφέρουν τέτοιες θλίψεις οι χριστιανοί, ώστε αυτές είναι άξιες όχι για δάκρυα ούτε για θρήνους, αλλά για ευχαριστίες στο Θεό.
Ε.Π.Ε. 23,22-24
ισχυροποιεί πίστι και αγάπη
Την αδύνατη αγάπη και πίστι οι θλίψεις την διασαλεύουν, ενώ την ισχυρή την κάνουν ισχυρότερη.
Ε.Π.Ε. 23,24
ανταποδίδει ο Θεός
Είναι ίση η ανταπόδοσις; Καθόλου. Πρόσεχε! Με όσα λέει, δείχνει πως όσο μεγαλύτερη είναι η θλίψις, τόσο πιο μεγάλη είναι η ανάπαυσις. Να και άλλη παρηγοριά: Όσοι είναι κοινωνοί στις θλίψεις του Χριστού, θα είναι και κοινωνοί στη δόξα, στην ανταπόδοσι.
Ε.Π.Ε. 23,28
εδώ, ανάπαυσις εκεί
Ας θεωρήσουμε όλη μας τη ζωή γεμάτη αγώνες. Και ποτέ δεν θα αιφνιδιαστούμε στις θλίψεις μας. Ο πυγμάχος δεν αιφνιδιάζεται, όταν στον αγώνα πάνω υποφέρη. Άλλος είναι ο καιρός της αναπαύσεως. Πρέπει μέσω της θλίψεως να γίνουμε τέλειοι. Αν και δεν υπάρχη τώρα διωγμός και παρόμοια θλίψις. Υπάρχουν όμως άλλες θλίψεις, που μας συμβαίνουν κάθε μέρα.
Ε.Π.Ε. 24,340
στους αγίους
Πρέπει τώρα να επιφέρουμε τη λύσι, που να αναφέρεται σε αγίους και υπέροχους και θαυμαστούς ανθρώπους. Βρέθηκαν όχι μόνο σε ασθένεια και πόνο σωματικό, αλλά δοκιμάστηκαν με φτώχεια, με πείνα, με φυλακίσεις, με βασανιστήρια, με καταδιώξεις, με συκοφαντίες και μ’ όλα εν γένει τα δεινά του βίου.
Ε.Π.Ε. 31,586
ελπίδα των μελλόντων
Η δοκιμασία με τις θλίψεις εγκρύπτει μέσα την ελπίδα των μελλόντων αγαθών. Παραμένοντας με υπομονή στους πειρασμούς, γινόμαστε ευέλπιδες για τα μέλλοντα.
Ε.Π.Ε. 31,608
κάθαρσις της ψυχής
Αν έχουμε μερικές κηλίδες, και αυτές εδώ θα τις καθαρίσουμε. Και στη γνωστή περικοπή, απαντώντας ο Θεός στον πλούσιο, δήλωνε: Εκείνος, ο φτωχός και βασανισμένος Λάζαρος, απέλαβε στην επίγεια ζωή τα κακά. Γι’ αυτό στην άλλη ζωή, παρηγορείται, όντας κεκαθαρμένος.
Ε.Π.Ε. 31,608
εξόφλησις αμαρτημάτων
Όσοι έχουν συνείδησι των πολλών τους αμαρτημάτων, κι όταν τους βρη φοβερή δοκιμασία, μπορούν και βρίσκουν την αίτια· αναλογίζονται τις αμαρτίες τους. Έτσι ξεφεύγουν από την ταραχή, που προκαλεί η απορία για τον πόνο.
Ε.Π.Ε. 37,408
πρόσκαιρες
Καλές μου κυρίες, καταννοήσατε ότι η θλίψις είναι φθαρτή και πρόσκαιρη, ενώ οι αμοιβές είναι συνεχείς και αιώνιες. Γι’ αυτό ας υπομείνετε τα πάντα με γενναιότητα, χωρίς να κλονίζεστε από τις δυσκολίες που συμβαίνουν.
Ε.Π.Ε. 38,70
(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 382-385)
