262. Όταν εκκλησιάζεσαι, να θυμάσαι ότι βρίσκεσαι ενώπιον του Κυρίου, της Θεοτόκου, των Αγίων Αγγέλων και των πρωτοτόκων της Εκκλησίας, δηλαδή των Προπατόρων, των Προφητών, των Αποστόλων, των Αγίων Πατέρων, των Μαρτύρων, των Δικαίων και όλων των άλλων μακαρίων πνευμάτων, των «πίστει τελειωθέντων». Να συμμετέχης λοιπόν στη θεία λατρεία με φόβο θεού, με αγάπη, με πίστι, με ελπίδα, με όλη σου την καρδιά.

263. Πρέπει να θανατώνουμε μέσα μας την αγάπη προς τα γήινα, το πάθος για τη σαρκική ωραιότητα, για τις υλικές απολαύσεις, για τα υλικά οφέλη, για το εγώ μας, για τις κοσμικές τιμές. Και να καλλιεργούμε μέσα μας αγάπη για τον ουρανό, την αληθινή και αιωνία μας πατρίδα. Να είμαστε φιλόψυχοι και φιλάρετοι. Να μισούμε κάθε τι που η σάρκα αγαπά και να αγαπάμε ό,τι αυτή περιφρονεί και φοβάται (λ.χ. σκέψεις για τον θάνατο, την τελευταία Κρίσι). Πρέπει επίσης να αγαπάμε την ολιγάρκεια και να μην μας πτοούν οι θλίψεις και οι δοκιμασίες.

264. Είμαι ένα τίποτε χωρίς τον Κύριο. Ούτε μία αληθινή σκέψι μπορώ να κάμω, ούτε κάτι καλό να αισθανθώ, ούτε μία αγαθή πράξι να έχω στο ενεργητικό μου. Χωρίς τον Κύριο, δεν μπορώ να απαλλαγώ από τις αμαρτωλές σκέψεις, από τα εμπαθή αισθήματα, από τα κακά έργα. Ο Κύριος είναι η εκπλήρωσις κάθε καλού που συλλογίζομαι, αισθάνομαι και κάνω. Κάθε τι το αγαθό στη ζωή μου ο Κύριος το πραγματοποιεί με τη χάρι του. Ο Κύριος είναι λοιπόν το παν για μένα. Καμμία αμφιβολία γι’ αυτό. Καμμία εξαίρεσις σ’ αυτό. Δικές μου είναι μόνον η αμαρτωλότης μου και η αδυναμία μου. ‘Ω, τι αγάπη χρωστώ στον Κύριο! Με έβγαλε από την ανυπαρξία στην ύπαρξι. Με τίμησε, κτίζοντάς με «κατ΄εικόνα και καθ΄ομοίωσιν» δική του. Μου έδωσε τον παράδεισο της τρυφής. Υπέταξε όλη τη γη κάτω από τα πόδια μου. Και, όταν τον παρήκουσα και έχασα τον Παράδεισο, δεν με άφησε στα δεσμά του θανάτου. Που άξιζα. Ήλθε στη γη, φόρεσε τη σάρκα μου, σταυρώθηκε για μένα. Έγινε ο Διδάσκαλός μου, ο Ευεργέτης μου, ο Ιατρός μου, ο Λυτρωτής μου. Αυτός πλήρωσε, με το τίμιο Αίμα του, για μένα. Αυτός ανέστη εκ νεκρών, για να αναστήση και μένα από τη φθορά. Και ανελήφθη στους ουρανούς, ώστε να εξασφαλίση και την δική μου ανάληψι, τη θέωσί μου.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 116-117)

260. Μέσα στη λατρεία της Εκκλησίας, όταν αφοσιώνομαι, νιώθω ότι απαλλάσσομαι απ’ όλα μου τα πάθη, ότι πεθαίνω για τον κόσμο και ο κόσμος πεθαίνει για μένα με όλα του τα αγαθά. Ζω εν Θεώ και για τον Θεό μονάχα. Με διαποτίζει ολόκληρο και είμαι ένα πνεύμα μαζί του. Γίνομαι σαν το παιδάκι, που αναπαύεται μακάριο στα γόνατα της μητέρας του. Η καρδιά μου πλημμυρίζει από ουράνια, γλυκειά ειρήνη. Η ψυχή μου καταυγάζεται από ουράνιο φως. Εκείνες τις ώρες, όλα τα βλέπουμε όπως πράγματι είναι. Όλα τα βλέπουμε σωστά. Νοιώθουμε αγάπη ο ένας στον άλλο, ακόμη και προς τους εχθρούς μας, έτοιμοι να συγχωρήσουμε τον καθένα. ΄Ω, τι ευλογία για την ψυχή το να είναι με τον Θεό! Πράγματι, η Εκκλησία είναι επίγειος Παράδεισος.

261. Τι είναι το πιο φοβερό πράγμα για τον άνθρωπο; Ο θάνατος; Ναι, ο θάνατος. Κανείς μας δεν μπορεί να σκεφθή χωρίς φρίκη ότι κάποια ημέρα θα πεθάνη, θα αφήση την ύστερη πνοή του. Πόσο οι καημένοι οι γονείς θλίβονται, όταν πεθαίνη το παιδάκι τους και το βλέπουν μπροστά τους χωρίς πνοή! Αλλά, αδελφοί, ας μην αφηνόμαστε στην υπέρμετρο λύπη. Με τον δικό του θάνατο, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός νίκησε τον θάνατό μας. Με την αγία του Ανάστασι, μας εξησφάλισε και τη δική μας ανάστασι. Κάθε εβδομάδα, κάθε Κυριακή, η Θεία Λειτουργία, μαζί με την Ανάστασι του Χριστού, μας θυμίζει και τη δική μας ανάστασι, μας δίνει την πρόγευσι της ουράνιας ζωής, προς την οποία οδεύουμε μες από τις θλίψεις της εδώ κάτω συντόμου ζωής μας. Για τον αληθινό χριστιανό, ο θάνατος είναι σαν ένας ύπνος έως την ημέρα της αναστάσεως ή σαν μια γέννησις σε καινούργια ζωή. Για να αξιωθούμε αυτή την αιωνία και μακαρία ζωή, ας στολίσουμε τον εαυτό μας με τις αρετές και ας μην κλαίμε απαρηγόρητα για τον υλικό θάνατο. «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ … ζωὴν χαρισάμενος»

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 115-116)

Η λαβίδα κολλάει; Όχι, λόγω της Θ. Κοινωνίας!

Οι παρακάτω σκέψεις απευθύνονται σε πιστούς, κυρίως, που δέχονται τη Θ. Κοινωνία ως Μυστήριο. Πολλοί, λοιπόν, πιστοί λένε ότι: Πιστεύω απόλυτα ότι η Θ. Κοιν. είναι Σώμα και Αίμα Χριστού και δεν «κολλάει», αλλά η αγία λαβίδα «κολλάει». Γι’ αυτό να αλλάξει η Εκκλησία τον τρόπο μετάδοσης και θα είμαστε άνετοι.

1) Στην Ορθόδοξη Εκκλησία δύο μόνο τρόποι μετάδοσης υπάρχουν, α) χωρίς λαβίδα, ο τρόπος των πρώτων αιώνων, όπου όλοι οι πιστοί παίρνουν ξεχωριστά στην παλάμη τους το Σώμα και πίνουν μετά από το ένα, κοινό Άγιο Ποτήριο το Αίμα, και β) η λαβίδα. Άλλος τρόπος δεν υπάρχει, ούτε υπήρξε.

2) Αν η Εκκλησία καταργήσει τη λαβίδα, τότε θα επιστρέψει στον πρώτο τρόπο, ο οποίος για έναν μη πιστό είναι 100 φορές πιο φονικός! Σε αυτόν, όπως είπαμε, τον τρόπο, του Μυστικού Δείπνου του Χριστού, ΟΛΟΙ πίνουμε από το ένα Ποτήριο! Οπότε εκεί κατεξοχήν υπάρχει ανάμιξη σιέλων! Εκεί να δείτε πως κολλάει κανείς… Οπότε για έναν μη πιστό και οι δύο τρόποι είναι «επικίνδυνοι», ο χωρίς λαβίδα μάλιστα, σκέτος "δολοφόνος"!

3) Οι πολλαπλές λαβίδες, κουταλάκια, κλπ., που ήρθαν στη συζήτηση στις μέρες μας, είναι ΠΑΝΤΕΛΩΣ άγνωστος τρόπος μετάδοσης σε 2000 χρόνια Χριστιανισμού! Εφεύρεση του σήμερα!

4) Η Θεία Κοινωνία, ως Χριστός, άρα ως ο Θεός, είναι και μεταδίδει την άκτιστη Χάρη ΚΑΙ στη λαβίδα με την οποία ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΝΑ την ώρα της μετάδοσης! Όπως, αν πιστεύω αληθινά στο όλο Μυστήριο, δεν θα κολλήσω από το Σώμα και το Αίμα, έτσι ΔΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ να κολλήσω από τη λαβίδα που αγγίζει, εφάπτεται, γίνεται ένα με το Σώμα και το Αίμα. Ακόμη και 1000 μικρόβια να έχει η λαβίδα εκτός μεταλήψεως, αυτά τα μικρόβια «εξουδετερώνονται», «καταργούνται», δεν μπορούν να βλάψουν, διότι απλούστατα η λαβίδα αγγίζει και είναι ενωμένη με το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, οπότε και αυτή η λαβίδα εκείνη την ώρα έχει πλήρως την άκτιστη Θεία Χάρη των Τιμίων Δώρων, όπως το σίδερο μέσα στο καμίνι είναι πυρακτωμένο, όχι από τον εαυτό της ως κτιστό μέταλλο, αλλά επειδή είναι ενωμένη με το Χριστό! Είναι καθαρά θέμα πίστης. Οπότε είναι θεολογική τραγική αντίφαση, θεολογικός διχασμός, να δέχομαι μεν ότι η Θ. Κοιν. ΔΕΝ κολλάει, αλλά η λαβίδα ή το Άγιο Ποτήριο, κάθε μέσο μετάδοσής της που γίνεται ΕΝΑ με αυτήν, κολλάει! Διαφωτιστικότατο είναι το άρθρο του π. Νικολάου Λουδοβίκου: Μεταλαμβάνοντας σε καιρούς πανδημίας.

5) Θεολογικά, λοιπόν, αυτό όλο είναι ένα ψευτοδίλημμα και μία ματαιοπονία για έναν αληθινά πιστό. Αυτά τα δύο πάνε «πακέτο». Θ.Κοινωνία και η λαβίδα της. Είναι σαν να λέμε η λάμπα (Θ.Κοιν) είναι φωτεινή αλλά το γυαλί της (λαβίδα) όχι! Η φωτιά καίει, αλλά το πυρακτωμένο σίδερο μέσα της όχι!

6) Η Εκκλησία φυσικά και μπορεί να αλλάξει τον τρόπο μετάδοσης, διότι δεν είναι αυτός δογματικό ή ηθικό θέμα, αλλά λειτουργική παράδοση. Όχι όμως ένας ιερέας μόνος του, ούτε Αρχιεπίσκοπος, ούτε μία Σύνοδος. Μόνο Πανορθόδοξα και Οικουμενικά!

7) Αν τον αλλάξει όμως τώρα, για τους λόγους που λέει ο κόσμος, θα είναι ΤΡΑΓΙΚΟ ΛΑΘΟΣ! Διότι θα είναι σαν να παραδέχεται ότι ο παρών τρόπος μετάδοσης κρύβει κίνδυνο, «κολλάει». Αυτό γίνεται έτσι ΔΟΓΜΑΤΙΚΟ ΘΕΜΑ! Έτσι σταματά να είναι λειτουργική παράδοση. Θα μπει «στο τρυπάκι» της απιστίας του κόσμου. Θα αλλάξει τον τρόπο μετάδοσης για λάθος λόγο! Σε οποιονδήποτε τρόπο μετάδοσης των τιμίων Δώρων, η Εκκλησία ουδέποτε διανοήθηκε κίνδυνο μικροβίων. Για πρακτικούς λόγους άλλαζε, αλλάζει, ή θα αλλάζει, τον τρόπο μετάδοσης, όχι για φόβο «μην κολλήσουμε»• π.χ. η λαβίδα εισήχθη μάλλον για να αποφεύγονται ατυχήματα «πτώσεως στο έδαφος» των καθαγιασμένων ειδών και μάλιστα σε βρέφη και ασθενείς. Για πρακτικούς και πάλι λόγους, ασχέτους πανδημίας, θα μπορούσε πανορθοδόξως να αλλάξει τη λαβίδα. Όχι όμως για τους σημερινούς λόγους που επικαλούνται τα ΜΜΕ! Για λογισμούς δηλ. αμφιβολίας…

8) Όποιοι κληρικοί εισήγαγαν πολλαπλές λαβίδες ή κουταλάκια, ακόμη και με την ευλογία ή ανοχή κάποιου Επισκόπου ή Αρχιεπισκόπου, ουσιαστικά με το να αλλάξουν τον τρόπο, ΛΕΝΕ ΞΕΚΑΘΑΡΑ, άθελά τους ελπίζουμε, ότι ο παρών τρόπος μπορεί και να κολλήσει! Αυτό υπονοούν. Είναι σαφές. Μην κοροϊδευόμαστε… Αν δεν κολλάει με τη μία λαβίδα, τότε γιατί αλλάζω τον τρόπο; Άρα, αν τον αλλάζω, σημαίνει ότι παραδέχομαι ότι κολλάει η μία λαβίδα! Αν το κάνω γιατί φοβούνται οι πιστοί μου, αυτό σημαίνει ότι είναι εντελώς ακατήχητοι οι ενορίτες μου και αγνοούν την παραπάνω θεολογία του σημείου (4). Αντί να βάζω, λοιπόν, έναν πάκο με λαβίδες (απίστευτη φωτογραφία στα χρονικά της Ορθοδόξου Εκκλησίας!) και να κυκλοφορεί η φωτογραφία σε όλο τον πλανήτη, ας κατηχήσω τους πιστούς!).Οπότε δείχνω ξεκάθαρη απιστία για τον παρόντα τρόπο της μίας λαβίδας και ακυρώνω όλους τους αιώνες που χρησιμοποιήθηκε αυτός ο τρόπος(!), χωρίς ποτέ να τεθεί κίνδυνος μετάδοσης ασθενειών! Επιπλέον, οι κληρικοί αυτοί, κάνουν μία ανεπίτρεπτη αυθαιρεσία, μόνοι τους εντελώς, χωρίς καμία συνεννόηση όλων των Εκκλησιών και «αδειάζουν» στην κυριολεξία όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες και όλους τους ιερείς! Και απιστία και απόλυτη αυθαιρεσία…

9) Άρα θεολογικά, για τους ίδιους λόγους που ένας πιστός δεν φοβάται τη Θ. Κοινωνία, για τους ίδιους ακριβώς θεολογικούς, όχι επιστημονικούς, λόγους δεν θα φοβηθεί και τη μία λαβίδα, ή το Άγιο Ποτήριο. Η βάση είναι η ίδια. Η άκτιστη χάρη του Θεού στο Μυστήριο, που αποτρέπει την ενέργεια κάθε μικροβίου που πιθανόν βρεθεί είτε πάνω στον ίδιο τον καθαγιασμένο άρτο, είτε μέσα στο άγιο Ποτήριο, αφού υπάρχει και αέρας και σάλιο [δεν αναιρούνται οι φυσικοί νόμοι], είτε πάνω στη λαβίδα που βαστά τον Χριστό! Μικρόβιο μπορεί να υπάρξει παντού. Είναι αδύνατον όμως να ΕΝΕΡΓΗΣΕΙ αυτό, όπου και αν βρίσκεται, λόγω της υπερφυσικής Θεότητας, με την οποία εφάπτεται εκείνη την ώρα, η οποία καταργεί την φυσική βλαπτική του ενέργεια, όπως μία σπίθα καταργείται στον ωκεανό…

πατήρ Νικόλαος Πουλάδας

Ερχόμαστε στην λαβίδα, άλλον και αυτόν λειτουργικό μας νεωτερισμό, παρόλο που είναι προγενέστερος από το «ζέον» και τον αστερίσκο. Όπως είναι γνωστό, ο αρχαίος τρόπος της μετάληψης ήταν αυτός που μέχρι τώρα παραμένει στους ιερείς: η μετάληψη δηλαδή πρώτα του Σώματος, το οποίο το χέρι του ιερέα αποθέτει στην παλάμη αυτού που κοινωνά και η μετάληψη του Αίματος έπειτα απ’ ευθείας από το Ποτήριο, που τότε όμως το έδινε ο διάκονος. Για αυτό δεν επιτρέπεται να αμφιβάλλουμε ούτε στο ελάχιστο. Να τα κείμενα.
    Οι Αποστολικές Διαταγές (δηλαδή η λειτουργία του λεγομένου Κλήμεντος, που είναι στις Αποστολ. Διαταγές) προστάζουν: «Ο μεν επίσκοπος να δίνει την προσφορά, λέγοντας Σώμα Χριστού, και αυτός που την δέχεται ας λέει Αμήν· ο δε διάκονος να κρατά το Ποτήριο και δίνοντας να λέει Αίμα Χριστού»(Διαταγές Αποστόλων Η,ΙΓ). Ο Διονύσιος Αλεξανδρείας λέει: «Αφού παρακολούθησε την Ευχαριστία και αντιφώνησε το Αμήν και αφού παρέστη στην τράπεζα, άπλωσε τα χέρια του για να παραλάβει την άγια Τροφή…» (Ευσεβίου Εκκλ. Ιστ. Ζ,9). Ο Αμβρόσιος προς τον Μ. Θεοδόσιο λέει: «Πώς με τέτοια χέρια να υποδεχτείς το Πανάγιο Σώμα του Δεσπότη; Πώς πάλι θα φέρεις στο στόμα σου το Αίμα το τίμιο;»(Θεοδωρήτου Εκκλ. Ιστ. Ε,17). Ο Μ. Βασίλειος λέει: «Διότι πράγματι στην εκκλησία ο ιερέας δίνει την μερίδα και αυτός που την δέχεται την κρατά με όλη την εξουσία και έτσι την φέρνει στο στόμα με το χέρι του»(Επιστολή 93 προς Καισαρίαν)… «σκέψου τι δέχεσαι στο χέρι και διατήρησέ το καθαρό από κάθε πλεονεξία και αρπαγή. Συλλογίσου ότι όχι μόνο με το χέρι δέχεσαι, αλλά φέρνεις και στο στόμα και φύλαγε τη γλώσσα σου καθαρή»(Χρυσοστόμου,Κατήχηση Β,2). Ο Κύριλλος Ιεροσολύμων λέει: «Όταν πλησιάζεις, μην έρχεσαι με απλωμένους τους καρπούς των χεριών ούτε με ανοιχτά τα δάχτυλα· αλλά αφού κάνεις το αριστερό χέρι θρόνο στο δεξί, σαν να πρόκειται αυτό να υποδεχτεί Βασιλιά, και αφού κάνεις κοίλη την παλάμη, να δέχεσαι το Σώμα του Χριστού… έπειτα, αφού κοινωνήσεις το Σώμα του Χριστού, πλησίασε και το Ποτήριο του Αίματος»(Κατήχηση ΚΓ 21-22). Ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει: «Αφού σταυρώσουμε τις παλάμες, ας υποδεχτούμε το σώμα του εσταυρωμένου» (Έκδοση Ορθ.Π Δ,13).
Έτσι, κατά τους 8 πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού, η λαβίδα δεν φαίνεται να χρησιμοποιείται, επισήμως τουλάχιστον, στην Καθολική Εκκλησία. Και πώς ήταν δυνατόν να γίνει διαφορετικά, αφού η ίδια η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος με τον 101ο κανόνα της όριζε τον τρόπο της κοινωνίας σύμφωνα με τα μέχρι τότε ισχύοντα; «Αν κάποιος θελήσει την ώρα της σύναξης να μεταλάβει το άχραντο σώμα και να γίνει ένα με αυτό μέσω της μετουσίας, να σχηματίζει τα χέρια του σε σχήμα Σταυρού και έτσι να πλησιάζει και να δέχεται την κοινωνία της χάρης»
      Και ναι μεν ο Γερμανός, κατά τον 8ο αιώνα, χρησιμοποιεί στη Μυστική του Θεωρία τη λέξη «λαβίς», αλλά την χρησιμοποιεί μεταφορικά και όχι κυριολεκτικά, για να δηλώσει τον ιερέα «που κρατά το νοερό κάρβουνο, τον Χριστό, με την λαβίδα του χεριού του στο άγιο θυσιαστήριο και αγιάζει και καθαρίζει αυτούς που τον δέχονται και μεταλαμβάνουν»(Migne 98,433), με τον ίδιο τρόπο που και στη λειτουργία του αγ. Ιακώβου ο ιερέας, όταν πρόκειται να προσφέρει τα άγια στους πιστούς, δέεται με παρόμοια μεταφορική γλώσσα· «Ο Κύριος να μας ευλογήσει και να μας αξιώσει με αγνές τις λαβές των δαχτύλων να πάρουμε το πύρινο κάρβουνο και να τον τοποθετήσουμε στα στόματα των πιστών για καθαρισμό και ανακαινισμό των ψυχών και των σωμάτων τους». Η «λαβή» λοιπόν ή «λαβίδα» υφίσταται ως λέξη στην αρχαία λειτουργική γλώσσα, όχι όμως για να δηλώσει το αργότερα εμφανιζόμενο «κοχλιάριο» (μικρό κουτάλι), αλλά για να δηλώσει την λαβίδα των ιερατικών δαχτύλων και χεριών, μέσω των οποίων το Σώμα μπαίνει στα στόματα των πιστών. Με τέτοιο μεταφορικό τρόπο και ο μοναχός Ιώβιος θεολόγησε σχετικά με την μυστική λαβίδα του προφητικού οράματος του Ησαΐου, την οποία έφερε ένα από τα Σεραφείμ, που στάλθηκε στον προφήτη, η οποία κουβαλούσε το κάρβουνο. Στην οπτασία εκείνη, «σαν με σωματικά σύμβολα για κάποια πράγματα ασώματα και νοερά, η ασώματη Δύναμη υποδήλωνε στον προφήτη μυστήρια, όπου η Γραφή μας διδάσκει ότι, όπως ακριβώς δεν είναι δυνατόν, χωρίς κάτι ενδιάμεσο και χωρίς μία παχύτερη ύλη, να πάρει κάποιος την φωτιά, έτσι και τα θεία δεν είναι δυνατόν να τα λάβει κάποιος, χωρίς σύμβολα υλικά και κατάλληλα για αυτούς που τα δέχονται»(Φωτίου Μυριόβιβλος). Και έτσι μεν γενικώς μιλούσε εκείνος, και πίσω μεν από το κάρβουνο έβλεπε το Θεό, ο οποίος είναι φωτιά που κατατρώει, ενώ πίσω από την λαβίδα κάθε υλική εικόνα και αναπαράσταση, μέσω της οποίας το θείο, αμυδρά κάπως πλησιάζει τις ψυχές μας. Εγώ όμως φοβάμαι ότι η ιδεολογία αυτή του να κοινωνούμε με τα θεία όχι απ’ ευθείας, αλλά με πιο υλικά ενδιάμεσα, δεν συνέβαλε λίγο στην ανακάλυψη και επικράτηση του μικρού κουταλιού στους μετέπειτα χρόνους, έτσι ώστε η φωτιά της θεότητας που συγκαταβαίνει στο μυστήριο, να μην έρχεται σε άμεση επαφή με τα χέρια μας.
      Πότε λοιπόν η λαβίδα εισήχθη στην αγία Κοινωνία ως όργανο της άμεσης και ταυτόχρονης μετάδοσης των δύο στοιχείων; Δεν μπορώ ακριβώς να καθορίσω. Από τη μία ο άγιος Σωφρόνιος ο Ιεροσολύμων κατά τον 7ο αιώνα γράφοντας τον βίο της Μαρίας της Αιγυπτίας, μας παρουσιάζει τον αββά Ζωσιμά να αναμιγνύει (Migne 87,3721) μέσα στο Ποτήριο και τα δύο στοιχεία και μας αναγκάζει επομένως να υποπτευθούμε την χρήση λαβίδας. Από την άλλη ο Ρενωδότιος βεβαιώνει, ότι το κουτάλι, υπήρχε και στους Ορθοδόξους και στους Κόπτες και στους Νεστοριανούς και στους Μονοφυσίτες και σε άλλους Ανατολικούς Χριστιανούς, οπότε αναγκαστικά μας παραπέμπει σε χρήση παλαιά, πριν από την Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο, όταν οι Εκκλησίες που προαναφέρθηκαν δεν είχαν ακόμη αποσχιστεί και είχαν κοινά μαζί με την πίστη και τα λειτουργικά έθιμα.
      Για αυτό και τολμώ να καταλήξω στην υπόθεση, ότι η λαβίδα, ως λειτουργικό σκεύος αφού εμφανίστηκε αρχικά στα μέρη γύρω από την Αίγυπτο, χρησιμοποιήθηκε για πολύ καιρό εκεί τοπικά, μέχρις ότου, από τον 10ο αιώνα, άρχισε βαθμιαία να επεκτείνεται σε όλη την Καθολική Εκκλησία της Ανατολής, εκτοπίζοντας την αρχαιότερη συνήθεια. Πώς τώρα αμφιταλαντεύτηκε μέχρις ότου επικρατήσει, ας μαρτυρήσει ο Βαλσαμών, ο οποίος, αφού ερεύνησε προηγουμένως τον 101ο κανόνα της Πενθέκτης που προαναφέραμε, στον οποίο ο μεν γνήσιος και αρχαιοπαράδοτος τρόπος της κοινωνίας υποδεικνύεται, ενώ επισείεται αφορισμός εναντίον αυτών που κατασκεύαζαν κάποια δοχεία και με αυτά δέχονταν την άχραντη Κοινωνία, έπειτα προσθέτει: «μη θαυμάσεις όμως, ούτε να ρωτήσεις την αιτία, για την οποία σε κ ά π ο ι ε ς ε κ κ λ η σ ί ε ς μεταδίδεται στους λαϊκούς το άγιο Σώμα του Χριστού και δεν τους δίνεται στο χέρι, σύμφωνα με το νόημα του κανόνα· διότι αυτό το παρέδωσε πίστη ορθή και φόβος Θεού και ευλάβεια ανύποπτη, όχι η αναξιότητα των λαϊκών»(Migne 137,864-865). Η μετάδοση λοιπόν με την λαβίδα, για την οποία ξεκάθαρα πρώτος ο ψευδο-Σωφρόνιος του 12ου αιώνα έγραψε, έχει ακόμη στα χρόνια του Βαλσαμώνα στενότατη την επικράτηση («σε κάποιες εκκλησίες») και ούτε αποσκοπεί σε ιεροκρατική διάκριση κληρικών και λαϊκών.
     Όμως, να που ο Συμεών μετά από δύο αιώνες διδάσκει, ότι αν οι λαϊκοί μεταλαμβάνουν όλοι πλέον με λαβίδα, σύμφωνα με την οπτασία του Ησαΐου, αυτό συμβαίνει διότι «δεν πρέπει όλοι να μετέχουν στα θεία και φρικτά με άμεσο τρόπο». Είναι ανάγκη να υπάρχει ταξιαρχία. Προηγούνται οι μέσα στο ιερό· ακολουθούν οι έξω, οι οποίοι «ούτε στα χέρια παίρνουν τον θείο Άρτο, διότι είναι κατώτεροι στην τάξη και ανήκουν στο βαθμό του τελευταίου μέρους, έστω και αν υπερέχουν σε αρετή»(Συμεών Θεσσαλον. Migne 155,300-301). Και λησμονούνταν κάπου χιλίων χρόνων συνήθειες και διατάξεις πατέρων και Συνόδων, ώστε να υποστηριχθούν ως οι μόνες ορθές οι αντίθετες με αυτές! (Κωνσταντίνου Καλλινίκου, Ο Χριστιανικός Ναός και τα τελούμενα… Εκδ. Γρηγόρη, σελ.188-191, μετάφραση και μεταγλώττιση του κειμένου, π. Νικόλαος Πουλάδας)

Η ΣΙΩΠΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

«Μεγαλύνει Η Ψυχή Μου Τον Κύριον» (Λουκ. 1, 46)

Αδελφοί, έχουμε πέντε λέξεις όλες κι όλες ειπωμένες από την Παναγία, καταγεγραμμένες στα Ευαγγέλια. Όλες αυτές οι λέξεις της αναφέρονται στην εξύμνηση του μεγαλείου του Θεού. Η Παναγία ήταν σιωπηλή μπροστά στους ανθρώπους, όμως η ψυχή της συνομιλούσε αδιαλείπτως με τον Θεό. Κάθε μέρα και κάθε ώρα έβρισκε μια νέα αιτία και αφορμή για να μεγαλύνει τον Θεό. Ω, αν ήταν δυνατόν να γνωρίζουμε και αν μπορούσαμε να καταγράψουμε όλες τις φορές που η Παναγία μεγάλυνε τον Θεό, σε όλη τη διάρκεια της ζωής της, ω, πόσα πολλά βιβλία θα χρειαζόμασταν! Αλλά έστω και με τη μία αυτή δοξολογία, την οποία εκείνη εξέφρασε στη συγγενή της Ελισάβετ, τη μητέρα του αγίου Προφήτου και Προδρόμου Ιωάννου, κάθε χριστιανός μπορεί να εκτιμήσει πόσο ευώδες και θεάρεστο άνθος ήταν η παναγία ψυχή της!

Αυτό δεν είναι παρά ένα ψήγμα χρυσού από την ψυχή της Θεοτόκου, το οποίο έχει φθάσει σ’ εμάς μέσω του Ευαγγελίου. Υπήρξαν αναρίθμητα τέτοια ψήγματα στη διάρκεια της ζωής της Υπερευλογημένης Θεοτόκου! Ακόμη και προτού ακούσει το Ευαγγέλιο από τα χείλη του Υιού της, εκείνη γνώριζε πώς να μιλά με τον Θεό και να Τον δοξάζει σύμφωνα με το δίδαγμα του Ευαγγελίου. Αυτή η γνώση ήλθε σ’ αυτήν από το Άγιο Πνεύμα, η χάρις του οποίου εκχεόταν ακαταπαύστως εντός της σαν το καθαρό νερό μέσα σ’ ένα καθαρό δοχείο. Η ψυχή της μεγάλυνε τον Θεό με ύμνους σε όλη τη ζωή της και, συνακολούθως, ο Θεός μεγάλυνε αυτήν υπεράνω των Χερουβίμ και των Σεραφίμ. Έτσι και στην περίπτωσή μας: παρότι είμαστε μικροί και αμαρτωλοί, ο ίδιος ο Θεός θα μεγαλύνει στη Βασιλεία Του εμάς που μεγαλύνουμε τη Θεοτόκο, εάν ασκηθούμε να γεμίζουμε τον σύντομο βίο μας με την εξύμνηση και δοξολογία του Θεού στα έργα, στα λόγια, στις σκέψεις και στις δεήσεις μας.

Ω Παναγία, Πάναγνη και Υπερευλογημένη, κάλυψέ μας κάτω απ’ τις φτερούγες των πρεσβειών σου.
Σοι και τω Υιώ σου πρέπει πάσα δόξα, τιμή και προσκύνησις εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

(Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Ο Πρόλογος της Αχρίδος- Δεκέμβριος, εκδ. Άθως, σ. 254-255)

Οι σχέσεις με τους συγγενείς και τους φίλους

-Γέροντα, κάποια κυρία ρώτησε τί να κάνη με δυο ξαδέλφες της που ζουν για χρόνια παρασιτικά εις βάρος της.
-Τί θέλει; να κάνουμε τώρα καινούργιο Ευαγγέλιο; Από αυτήν ζητάει ο Θεός να τις βοηθάη
και Εκείνος θα κάνη ό,τι συμφέρει στην ψυχή τους.
-Γέροντα, όταν ανάμεσα σε συγγενείς δημιουργηθή μια παρεξήγηση, πρέπει να τους πη κανείς κάτι, για να τους βοηθήση;
-Ναί, πρέπει να πη κάτι με τρόπο, γιατί, αν σιωπήση, ίσως κάνη κακό. Αν τον παρεξηγήσουν,
να πάη ξανά και να τους πή: «να με συγχωρήσετε που σας στενοχώρησα», και στο εξής να τους αφήση και να προσεύχεται γι’ αυτούς.
Όποιος θέλει να ζήσει ειρηνικά, πρέπει να προσέξη ιδιαίτερα τις σχέσεις του με συγγενείς και φίλους.
Να μην ξεγελιέται από την ευγένεια που ίσως συναντά.
Η κοσμική ευγένεια μπορεί να κάνη πολύ κακό, γιατί έχει υποκρισία. Η εξωτερική συμπεριφορά μπορεί να παρουσιάζη
έναν τέλειο άγιο, αλλά, όταν αποκαλυφθή ο εσωτερικός του κόσμος, να είναι τελείως το αντίθετο.
-Όταν, Γέροντα, νιώθη κανείς την καλωσύνη του άλλου, είναι σωστό να εκφράζεται γι’ αυτήν;
-Αν είναι πολύ δικός του άνθρωπος, δεν χρειάζεται, γιατί και αυτός κάποτε θα τον είχε εξυπηρετήσει,
αλλά και νιώθει την εσωτερική ευγνωμοσύνη που υπάρχει. Αν όμως δεν είναι δικός του άνθρωπος, τότε,
με όποιον τρόπο μπορεί, ας εκφράση την ευγνωμοσύνη του. Στους ξένους λέμε «ευχαριστώ».
Εάν θελήση λ.χ. ένα παιδί να εκφράση την ευγνωμοσύνη του στους γονείς του, δεν πρέπει να κάνη άλλη δουλειά
από το να τους λέη συνέχεια, μέρα-νύχτα, «ευχαριστώ» για όσα κάνουν γι’ αυτό.
Πολύ βοηθάει το να είναι κανείς απλός στις σχέσεις του με τους άλλους, να έχη γι’ αυτούς πάντοτε καλό λογισμό
και να μην παίρνη όλους τους ανθρώπους στα σοβαρά. Να αποφεύγη τις συζητήσεις που γίνονται δήθεν για πνευματική ωφέλεια και φέρνουν μάλλον πονοκέφαλο. Να μην περιμένη πνευματική κατανόηση από ανθρώπους που δεν πιστεύουν στον Θεό. Καλύτερα να εύχεται γι’ αυτούς να τους συγχωρήση ο Θεός και να τους φωτίση.
Να μιλάη στον καθέναν με την δική του γλώσσα και να μη φανερώνη τις μεγάλες αλήθειες που πιστεύει και ζή,
γιατί δεν θα τον καταλάβουν, επειδή μιλάει σε άλλη συχνότητα και σε διαφορετικό μήκος κύματος.
Μερικοί λένε: «θέλω να γνωρίσουν και οι άλλοι τον Χριστό, όπως Τον γνώρισα κι εγώ»,
και κάνουν τον δάσκαλο στους άλλους. Πρέπει όμως η ζωή τους να συμφωνεί με αυτά που διδάσκουν.
Όταν με την ζωή τους διδάσκουν άλλον Χριστό και δεν ανταποκρίνωνται σε αυτά που λένε,
τότε δεν μπορούν να πούν ότι γνώρισαν τον Χριστό. Και αν κανείς δεν έχη βιώματα, θα είναι έξω από την πραγματικότητα καί, αργά ή γρήγορα, θα τον προδώσει ο εαυτός του. Όταν με πόνο και αληθινή αγάπη πλησιάσουμε κάποιον, τότε η αληθινή αυτή αγάπη του Χριστού αλλοιώνει τον πλησίον μας.
Ο άνθρωπος που έχει αγιότητα, όπου κι αν βρεθή, δημιουργεί κατά κάποιον τρόπο γύρω του ένα ηλεκτρομαγνητικό πνευματικό πεδίο και επηρεάζει όσους βρίσκονται μέσα σ’ αυτό.
Βέβαια, πρέπει να προσέχουμε να μη σπαταλάμε την αγάπη μας και να μη δίνουμε την καρδιά μας εύκολα,
γιατί πολλές φορές μερικοί εκμεταλλεύονται την δική μας καρδιά και μας την κάνουν κιμά
ή άλλοτε δεν μπορούν να μας καταλάβουν και μας παρεξηγούν.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, Οικογενειακή Ζωή, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 161-163)

"Η οχληρή κατήχηση"

Πήγαινα για το Γέροντα, με το αυτοκίνητο φίλου μου, ο οποίος είχε πάρει μαζί του και την αρραβωνιαστικιά του.
Στη διαδρομή της μιλούσα για τη χριστιανική ζωή, με την οποία δεν είχε ασχοληθεί ιδιαιτέρως.
Το έκανα για να τη βοηθήσω, ώστε να έχει καλύτερη πρόσβαση στη νοοτροπία του Γέροντα,
που έβλεπε για πρώτη φορά. Όταν φθάσαμε, μπήκα πρώτος στο κελί του.
Μεταξύ άλλων τοΥ ανέφερα, κάπως αυτάρεσκα, και για την κατήχησή μου, κατά την διαδρομή.
Ο Γέροντας εξανέστη και μου είπε: "Μή, μωρέ, κάνεις τέτοια πράγματα.
Τώρα η αρραβωνιαστικιά του έχει τρομοκρατηθεί και του λέει: Πάμε να φύγουμε, φοβάμαι να δώ το Γέροντα,
μη μου βάλει να τηρήσω όλα αυτά που μου έλεγε ο φίλος σου στη διαδρομή".
Μετά από μένα, μπήκε στο κελί η αρραβωνιαστικιά του φίλου μου, ο οποίος μου εκμυστηρεύθηκε τί του έλεγε αυτή,
όσην ώρα ήμουν μέσα. Ήταν τα ίδια τα λόγια του Γέροντα. Όταν εκείνη βγήκε από τα κελί, έλαμπε από χαρά.
Ο Γέροντας δεν έκανε λάθη όπως εγώ, με το άκριτο υπερβάλλοντα ζήλο μου!
[Γ 91]

(Ανθολόγιο Συμβουλών, Άγιος Πορφύριος, σελ.155)

Λόγος εις τα Εισόδια της Θεοτόκου - Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς

«..Εάν το δένδρο αναγνωρίζεται από τον καρπό, και το καλό δένδρο παράγει επίσης καλό καρπό, η μητέρα της αυτοαγαθότητος, η γεννήτρια της αιώνιας καλλονής, πως δεν θα υπερείχε ασύγκριτα κατά την καλοκαγαθία από κάθε αγαθό εγκόσμιο και υπερκόσμιο;

Διότι η δύναμη που καλλιέργησε τα πάντα, ο προαιώνιος και υπερούσιος Λόγος, από ανέκφραστη φιλανθρωπία και ευσπλαχνία για χάρη μας θέλησε να περιβληθεί τη δική μας εικόνα, για να ανακαλέσει τη φύση που σύρθηκε στον Άδη και να την ανακαινίσει, γιατί είχε παλαιωθεί και να την αναβιβάσει προς το υπερουράνιο ύψος της βασιλείας και θεότητός του.

Και βρίσκει αυτήν την αειπάρθενη η οποία υμνείται από μας σήμερα που γιορτάζουμε την παράδοξη είσοδό της στα άγια των αγίων και την εκλέγει ανάμεσα από όλους ανά τους αιώνες εκλεκτούς και θαυμαστούς και περιβόητους για την ευσέβεια και σύνεση και σε λόγια και σε έργα.

Ήταν αδύνατο η υψίστη και υπεράνω του νου καθαρότης, ο σαρκωθείς Λόγος, να ενωθεί με μολυσμένη φύση, γιατί ένα μόνο πράγμα είναι αδύνατο στο Θεό, το να έλθει σε ένωση με ακάθαρτο, πριν αυτό καθαρισθεί. Γι' αυτό και χρειαζόταν κατ' ανάγκη μια τελείως αμόλυντη και καθαρότατη παρθένο για κυοφορία και γέννηση εκείνου που είναι και εραστής της και δοτήρας της καθαρότητας, η οποία και προορίσθηκε και φανερώθηκε και το σχετικό με αυτήν μυστήριο τελέσθηκε, με πολλά παράδοξα γεγονότα.

Πρώτα η γέννησή της από το ζεύγος που ζητούσε με άσκηση και προσευχή τη λήξη της ατεκνίας τους και έλαβαν την υπόσχεση και συνέλαβαν τη τωρινή Θεομήτωρ. Και επειδή οι πολυάρετοι γονείς της πέτυχαν το ζητούμενο, έσπευσαν να εκπληρώσουν την προς το Θεό υπόσχεσή τους και μετά τον απογαλακτισμό την οδηγούν στο ιερό του Θεού και στον ιεράρχη που ευρίσκετο εκεί, αλλά και αυτή μόνη της με ελεύθερη γνώμη προσήλθε στο Θεό και διέμενε στα άγια των αγίων. Τρεφόταν δε από πάνω με άγγελο με απόρρητη τροφή που δυνάμωνε καλύτερα τη φύση της και τελειοποιούσε τον εαυτό της κατά το σώμα, ώστε το κατάλληλο καιρό να ανοιχθούν οι ουράνιες μονές και να δοθούν για αιώνια κατοίκηση σε όσους πιστεύουν στη παράδοξη γέννα της.

Έχοντας πλέον από τη μητρική ακόμη κοιλιά τέτοια θεία χαρίσματα και φυσικά δώρα, δεν δέχθηκε ούτε καμιά άλλη επίκτητη φύση (διότι έτσι νομίζω ότι πρέπει να ονομάζουμε τα από τους δασκάλους αποκτήματα) να εισφέρει μέσα της φοιτώντας σε δασκάλους. Αντίθετα, αφού παρέδωσε στο Θεό τον ηγεμονικό νου ως υπήκοο σε όλα, εγκατέλειψε δε τελείως τα διδάγματα των ανθρώπων και έτσι δέχθηκε άφθονη την από τα άνω σοφία, στο σημείο της ηλικίας που οι γονείς τοποθετούν τα παιδιά χωρίς τη θέλησή τους ως νήπια κάτω από τη καθοδήγηση νηπιαγωγού και τα παραδίδουν σε γραμματοδιδασκάλους, αυτή παρακάθεται μαζί με το Θεό σε άγια άδυτα σαν θεσπέσια ανάκτορα, ως βασιλικός έμψυχος θρόνος ανώτερος από κάθε έδρα, στολισμένος ολόκληρος με αρετές που πρέπουν σε τέτοιο βασιλέα που κάθεται σε αυτόν.

Μόλις τριών ετών που μόλις είχε αποκοπεί από το θήλασμα και τη δίαιτα της αγκαλιάς δείκνυε το πρέπον σε όσους γνωρίζουν να κρίνουν αλάθευτα. Όταν έφθασε κοντά στα πρόθυρα του ιερού, ενώ νεάνιδες ευγενείς ντυμένες επάξια προς το γένος τους την περιστοίχιζαν κρατώντας λαμπάδες και έτσι με επισημότατη πομπή την προέπεμπαν με ευταξία προς το εσωτερικό, σε αυτό το σημείο φάνηκε ότι αισθανόταν καλύτερα από όλους όσα συμβαίνουν και πρόκειται να της συμβούν. Σεμνή τότε και χαρούμενη και θαυμαστή με το κατάλληλο παράστημα και ήθος και φρόνημα προχωρούσε και έρχεται σε συνάντηση με τον αρχιερέα.

Και αμέσως εγκατέλειψε όλους γονείς, τροφούς, συνομήλικες και αποχωρίσθηκε από τους συναγμένους, μόνη εντελώς, χαρούμενη προχωρεί στον αρχιερέα ο οποίος την εισήγαγε στα άγια των αγίων και έπεισε όλους τους τότε ζώντας να δέχονται το γεγονός αυτό, με τη σύμπραξη και τη συναπόφαση του Θεού. Διότι επρόκειτο να γίνει σκεύος εκλογής, όχι όπως η κιβωτός γεμάτο σκιές και τύπους, αλλά γεμάτο αλήθεια, για να βαστάει κυοφορώντας εκείνον τον ίδιο, του οποίου το όνομα είναι θαυμαστό. Τι σπουδαίο θαύμα;

Ας δούμε λοιπόν, πώς τίθεται τέλος στους τύπους, πώς πάνω σε εκείνη ακριβώς τη σκιαγραφία τελετουργείται η μορφή της αλήθειας. Εισήλθε στα πρόσκαιρα άγια των αγίων η παντοτινή αγία των αγίων. Εισήλθε η αχειροποίητη σκηνή του Λόγου, η λογική και έμψυχη κιβωτός του άρτου της ζωής που αληθινά αποστάλθηκε σε εμάς από τους ουρανούς. Εισήλθε η βίβλος της ζωής, που δεν δέχθηκε τύπους λόγου, αλλά τον ίδιο το Λόγο του Πατρός απορρήτως. Σε αυτήν την αληθινή κιβωτό παρίστανται όχι οι τύποι των αγγέλων, αλλά οι ίδιοι οι άγγελοι και το σπουδαιότερο είναι ότι δεν επεσκίαζαν απλά, αλλά διακονούσαν και υπηρετούσαν στη διατροφή. Διατροφή που δεν είναι δυνατό να πούμε ούτε τι ήταν, τόσο ξεπερνούσε σε θαυμασμό και το πολυθρύλητο εκείνο μάννα.

Ο διακομιστής ήταν καθαρό σύμβολο της αγγελικής πολιτείας της Παρθένου σε αυτό το στάδιο της ηλικίας την υπηρετούσε συνεχώς και δεν την επεσκίαζε, υποσχόμενος σε αυτήν το μελλοντικό μεγαλείο. Αυτήν άλλωστε πρόκειτο να επισκιάσει, όχι άγγελος ούτε αρχάγγελος ούτε τα ίδια τα Χερουβίμ και τα Σεραφείμ, αλλά η ίδια η ενυπόστατη δύναμη του Υψίστου. Τούτο μάλιστα δεν είναι επισκίαση αλλά καθαρά ένωση, όχι μόνο στη γαστέρα αλλά και μόρφωση. Και το μορφωμένο από τα δύο, δηλαδή από τη δύναμη του Υψίστου και στη παναγία και παρθενική εκείνη γαστέρα ήταν ο Λόγος Θεού σαρκωμένος.

Πω πω, σε ποιό βάθος μυστηρίου κατεβάσαμε το λόγο! Και έτσι ζούσε λοιπόν σαν στο παράδεισο, βίο απαράσκευο, αφρόντιστο, αμέριμνο, αμέτοχο αγενών παθών, ζώντας μόνο για το Θεό, βλεπόμενη μόνο από το Θεό, τρεφόμενη μόνο από το Θεό και γενικά αφιερωμένη συνεχώς στο Θεό.

Ζούσε την ιερά ησυχία, τη στάση του νου και του κόσμου, τη λησμονιά των κάτω, την μύηση των άνω, την απόθεση των νοημάτων προς το καλύτερο, δια της παιδείας από την ησυχία που θεωρούμε μέσα το Θεό. Αφού λύθηκε από κάθε υλικό δεσμό ανυψώθηκε πάνω και από αυτή τη συμπάθεια προς το σώμα της, σύνηψε το νου της με τη προς τον εαυτό στροφή και προσοχή και με τη αδιάλειπτο θεία προσευχή. Και δι' αυτής ερχόμενη τελείως στον εαυτό της και υπερβαίνοντας το πολύμορφο συρφετό των λογισμών, διέκρινε νέα και απόρρητη οδό στους ουρανούς, που θα την έλεγα νοητή σιγή.

Αφού έτσι μυήθηκε στα ανώτατα μυστήρια με αυτές τις ακρότατες θεωρίες και κατά το τρόπο αυτόν ενώθηκε και αφομοιώθηκε με το Θεό, μόνη αυτή στους αιώνες επετέλεσε αυτή την υπερφυά πρεσβεία για χάρη μας και μόνη της την αποπεράτωσε, πραγματοποιώντας το μέγα και το πάνω από το μέγα κατόρθωμα. Διότι δεν έγινε μόνο καθ' ομοίωση Θεού, αλλά και έκαμε το Θεό καθ' ομοίωση ανθρώπου. Και δεν το έκανε αυτό πείθοντάς τον, αλλά και τον κυοφόρησε ασπόρως και τον γέννησε αφράστως, κατά την χάρη από το Θεό (γι' αυτό και προσαγορεύθηκε από τον αρχάγγελο, κεχαριτωμένη).

Ποιος μπορεί να περιγράψει τα μεγαλεία σου, παρθένε; Έγινες Θεομήτωρ, ένωσες το νου με το Θεό, ένωσες το Θεό με τη σάρκα, έκανες το Θεό υιό ανθρώπου και τον άνθρωπο υιό Θεού, συμφιλίωσες τον κόσμο με τον ποιητή του κόσμου. Μας δίδαξες με έργα ότι το θεωρείν δεν προσγίνεται μόνο με αίσθηση ή και λογισμό στους πραγματικούς ανθρώπους (διότι τότε θα ήσαν λίγο μόνο καλύτεροι από τα άλογα), αλλά πολύ περισσότερο με τη κάθαρση του νου και τη μέθεξη της θείας χάριτος, κατά την οποία εντρυφούμε στα θεοειδή κάλλη όχι με λογισμούς, αλλά με άυλες επαφές. Έκαμες τους ανθρώπους ομοδίαιτους με τους αγγέλους, ή μάλλον αξίωσες και μεγαλύτερων βραβείων, αφού συνέλαβες από το άγιο Πνεύμα θεανδρική μορφή και την γέννησες παράδοξα και κατέστησες την ανθρώπινη φύση απορρήτως συμφυή και, θα λέγαμε, ομόθεη με τη θεία φύση.

Ας φυλάττουμε επομένως τη προς το Θεό και προς αλλήλους ενότητα, που έχει εντυπωθεί σ' εμάς από το Θεό θείως, δια των δεσμών της αγάπης. Ας βλέπουμε πάντοτε προς τον άνω γεννήτορα. Ας υψώσουμε άνω προς αυτόν τη καρδιά μας. Ας παρατηρήσουμε το μέγα τούτο θέαμα, τη φύση μας να συνδιαιωνίζει αύλως με το πυρ της Θεότητος, και, αποβάλλοντας τους δερμάτινους χιτώνες, που έχουμε ενδυθεί από τη παράβαση, ας σταθούμε σε αγία γη, αναδεικνύοντας ο καθένας μας τη δική του γη αγία δια της αρετής και της προς το Θεό σταθερής αφοσιώσεως, να φωτισθούμε και φωτιζόμενοι να συνδιαιωνίσουμε σε δόξα της τρισηλίας Θεότητος που πρέπει κάθε δόξα, κράτος, τιμή και προσκύνηση τώρα και στους ατέλειωτους αιώνες. Γένοιτο...».

(πηγή: απόσπασμα από τις Πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», τόμος 11ος)

Όλη η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ σε 3 φράσεις!!!

1) "πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος" (Πρωταγόρας), (=για όλα τα πράγματα μέτρο είναι ο άνθρωπος). Όλα υποκειμενικά, επομένως, σχετικά. Κριτήριο για τα πάντα, για την Αλήθεια ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ. Αδιέξοδο η Φιλοσοφία, όλες οι ιδεολογίες!

2) "ο Θεός πάντων χρημάτων μέτρον" (Πλάτων, διορθώνοντας σωστά τον Πρωταγόρα). Όχι ο άνθρωπος, αλλά ο Θεός. Ούτε αυτό όμως φτάνει! Πάλι μπέρδεμα... Ποιος Θεός; Ο καθένας σκαρφίζεται τη δική του περί Θεού έννοια. Χάος θρησκειών-πλανών... Αδιέξοδο και οι Θρησκείες.

3) Ο συνδυασμός και των δύο: "μέτρον πάντων ο ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΣ!" (όσιος Ιουστίνος Πόποβιτς). Κριτήριο για την Αλήθεια, για τα πάντα, δεν είναι ούτε ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ούτε οι ΘΕΟΙ, οι ψεύτικοι των ανθρώπων, αλλά μόνο ο τέλειος ΑΝΘΡΩΠΟΣ και τέλειος ΘΕΟΣ Χριστός, η ΜΟΝΗ ΑΛΗΘΕΙΑ.

Ο άγιος Ιουστίνος έδωσε τη λύση, την διέξοδο στις φιλοσοφίες και στις θρησκειολογίες. Ο Χριστός το Α και το Ω των πάντων."Πάντων χρημάτων μέτρον ο Χριστός". Έτσι έχει νόημα η ΙΣΤΟΡΙΑ του ανθρώπου! (π. Ν.)

Κύριε Αθηναίε˙
ανέγνων το χθεσινόν σημείωμα υμών, όπερ ωραιότατα σχολιάζει την αφελή δήλωσιν των Ρώσων αστροναυτών ότι «δεν συνήντησαν τον Θεόν πουθενά στο διάστημα». Αλλ΄η α φ ε λ η ς πλευρά της δηλώσεως αυτής είνε μια μόνον θεώρησις, όπως μία μόνον θεώρησις είνε και η εξοργιστική πλευρά, υφ’ ην είδε την δήλωσιν το περιοδικόν του Βατικανού. Υπάρχει όμως και η σ υ γ κ ι νη τ ι κ ή  κ α ι  α λ η θ ώ ς  π ο λ ύ τ ι μ ο ς πλευρά της δηλώσεως αυτής. Συγκινητική δε και πολύτιμος κατά τούτο: 'Ότι το θρησκευτικόν συναίσθημα είνε ου μόνον έμφυτον, αλλά και τόσον ισχυρόν και βαθέως ερριζωμένον εν τω ανθρώπω, ώστε ούτε ημίσεος αιώνος κομμουνιστική «διαφώτισις» (ο έστι «πλύσις εγκεφάλου») να δυνηθή να εκριζώση αυτό παντελώς. Εάν οι Ρώσοι αστροναύται είχον α π ό λ υ τ ο ν  β ε β α ι ό τ η τ α περί της ανυπαρξίας του Θεού, ουδέ θα διενοούντο καν να... ερευνώσιν εν τω Διαστήματι προς συνάντησιν Αυτού ή απλώς, έστω, να... προσέχωσιν, εν τω διαστημικώ ταξιδίω αυτών, μήπως ίδωσί που Αυτόν.              Ουδείς ερευνά δι’ εκείνο, όπερ αδιστάκτως αρνείται. Ουδείς ασχολείται περί πράγμα, ου την ανυπαρξίαν διακηρύσσει μετ’ ακραδάντου πίστεως. Εγώ π.χ. εάν ποτέ αναβώ εις την κορυφήν του Ολύμπου ουδέ θα διανοηθώ να ρίψω βλέμμα τι προς αναζήτησιν του... Διός ή της Ήρας, του Άρεως ή του Ηφαίστου. Εάν λοιπόν και οι Ρώσοι αστροναύται ήσαν άθεοι άνευ αμφιβολιών, δεν θα εσκέπτοντο καν να αναζητήσωσιν τον Θεόν εν τω διαστήματι. Αλλ’ οι άνθρωποι δεν επίστευον αταλαντεύτως εις την απιστίαν αυτών. «Ναι, δεν υπάρχει Θεός, αυτό είνε απολύτως βέβαιον˙ αλλά, για καλό και για κακό, ας ρίψωμεν εν βλέμμα μήπως και... ίδωμεν Αυτόν!». Ποίου είδους αθεΐα είνε αυτή; Οι Ρώσοι αστροναύται, δια της ειρημένης δηλώσεως αυτών (εκπηγασάσης εκ των μυχίων της εαυτών ψυχής), έδειξαν ότι ολόκληρος η αθεϊστική προπαγάνδα του Κομμουνισμού, επί τόσας δεκάδας ετών επιστημονικώτατα διεξαγόμενη, δεν κατώρθωσε να σβήση τέλεον την πίστιν εκ των καρδιών των ανθρώπων, έστω και αν ούτοι είνε επίλεκτα μέλη του Κόμματος. Εις τα βάθη της ψυχής παραμένουσι σπινθήρες πίστεως. Απαιτείται άλλη απόδειξις δια την δύναμιν του θρησκευτικού συναισθήματος; Θάττον ή βραδύτερον θα διαπιστώση και ο Κομμουνισμός ότι, πολεμών τον Θεόν, «προς κέντρα λάκτιζει»...
Μετά τιμής    (Άρθρα, Μελέται, Επιστολαί Α, Επιφανίου Θεοδωρόπουλου, σελ. 302))