94. Τί είναι η Εκκλησία;

Ο όρος σημαίνει κοινωνία, συγκέντρωση, συνάθροιση ανθρώπων για oρισμένους σκοπούς. Με χριστιανική έννοια κυριολεκτείται σ’ αυτούς που πιστεύουν στο Χριστό. Καθόσον δε οι πιστοί δεν είναι όλοι σε έναν ορισμένο τόπο αλλά διασκορπισμένοι παντού, ο όρος Εκκλησία σημαίνει όλες τις κατά τόπους εγκαταστημένες χριστιανικές παροικίες ή την καθόλου Εκκλησία. Εκκλησία είναι ο λαός του Θεού, το σώμα του Χριστού που είτε ζεί εδώ κάτω στη γη στρατευόμενο κατά της αμαρτίας είτε ζεί θριαμβευτικά στον ουρανό, απολαμβάνοντας τη νίκη και το θρίαμβο της πίστεως. Στους κόλπους της Εκκλησίας περιλαμβάνονται όχι μόνο οι πιστοί της Κ. Διαθήκης, αλλά και οι δίκαιοι της Παλαιάς και οι άγγελοι, το δοξασμένο πλήρωμα της βασιλείας των ουρανών.

Ορισμούς της Εκκλησίας θα μπορούσε να δώσει κανείς πολλούς ανάλογα πώς τη βλέπει, τονίζοντας τούτο ή εκείνο το στοιχείο της, αυτήν ή εκείνη την όψη της. Θα λέγαμε ότι Εκκλησία είναι το ιερό καθίδρυμα που ίδρυσε στη γη ο σαρκωθείς Λόγος του Θεού για τη σωτηρία των ανθρώπων, το οποίο φέρει το κύρος και την αυθεντία του Θεού και περιλαμβάνει στους κόλπους του ανθρώπους που έχουν την ίδια πίστη, κοινωνούν των αυτών μυστηρίων και διοικούνται με το ίδιο σύστημα διοικήσεως και το οποίο διακρίνεται σε δύο τάξεις, τον ποιμαινόμενο λαό και τον ποιμαίνοντα κλήρο, που έχει την αναγωγή του δια της επισκοπικής διαδοχής στους Αποστόλους και δια μέσου αυτών στον Κύριο.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 136)

94. Τί διδάσκουν περί θανάτου και ιλαστικής θυσίας του Χριστού ορισμένες προτεσταντικές παραφυάδες (Σωκινιανοί και Αρμινιανοί);

Στις αιρέσεις αυτές είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος με τον οποίο ο ορθός λόγος εφαρμοζόμενος στο χώρο της πίστεως, μπορεί να καταστρέφει την ουσία και το μυστηριακό χαρακτήρα των χριστιανικών αληθειών.

Προτού όμως αποδιοργανώσουν τα δόγματα περί θανάτου και ιλαστικής θυσίας του Χριστού, οι αιρέσεις αυτές αποδιοργάνωσαν ήδη το χριστολογικό δόγμα της πίστεως. Νιώθοντας όπως και οι Νεστοριανοί, δεν πιστεύουν ότι ο Χριστός ήταν πλήρης και τέλειος Θεός, αλλά απλός άνθρωπος με τον οποίο ενώθηκε αργότερα ηθικά ο Θεός. Στην βάση αυτή κτίζονται στη συνέχεια οι πολλές ατοπίες και οι αλογίες του συστήματος αυτών. Ας τις δούμε συνοπτικά.

Ο θάνατος ενός ανθρώπου —έστω κι αν αυτός είναι ενωμένος με το Θεό— δεν έχει από μόνος του τη δύναμη να ικανοποιήσει τη θεία δικαιοσύνη και δεν αρκεί να εξιλεώσει τα αμαρτήματα τόσων μυριάδων ανθρώπων που έζησαν πάνω στη γη. Αν όμως αυτό ήρκεσε, δεν οφείλεται στη θυσία του Χριστού καθ’ εαυτήν, αλλά στο ότι, μιας και προσφέρθηκε σ’ αυτόν από τον Υιό του, ευδόκησε ο Θεός στην άμετρη αγάπη του να την αποδεχτεί και να συγχωρήσει τον αμαρτωλό άνθρωπο. Άπορο βέβαια είναι πώς ο άγιος θεός δέχτηκε μια θυσία που δεν είχε καμία άξια λυτρωτική και στη βάση της ικανοποιήθηκε από αυτή και εξάλειψε την ενοχή και τις ποινές των αμαρτωλών ανθρώπων!

Η θυσία του Χρίστου δεν μπορεί να ικανοποιήσει τη θεία δικαιοσύνη και να συγχωρήσει τις αμαρτίες των ανθρώπων. Μια τέτοια ικανοποίηση δεν έχει νόημα. Αυτός που ικανοποιείται, αφού πάρει αυτό που θέλει, δεν χαρίζεται στον οφειλέτη. Ο πανάγαθος θεός παρουσιάζεται να μην μπορεί, χωρίς ικανοποίηση, να συγχωρήσει τον αμαρτωλό άνθρωπο. Ομοίως η θυσία του Χριστού δεν μπορεί να επεκτείνει την αξιομισθία της και σε άλλους αμαρτωλούς ανθρώπους, απλούστατα γιατί η οφειλόμενη στην αμαρτία ποινή είναι αυστηρά προσωπική και δεν μεταφέρεται σε άλλους. Έπειτα ο Κύριος δεν απέτισε τη θεία δίκη σε όλη της την έκταση, αφού υποστάς το θάνατο αναστήθηκε εκ των νεκρών. Ο θάνατος του Χριστού έχει ηθική και παιδαγωγική μόνο σημασία. Δι’ αυτού ο Κύριος δίδαξε τους ανθρώπους σωτήρια διδάγματα περί χάριτος, μετανοίας, αγιασμού και αιώνιας ζωής, καταστήσας σαφές ότι ο θάνατος είναι ασφαλής οδός, οδηγούσα στην ανάσταση και τη δόξα, αναρριπίζοντας την ελπίδα των πιστών για τη μέλλουσα σωτηρία, και το συνδοξασμό τους με το Χριστό στη θεία βασιλεία.

Είναι ενδεικτικό ότι για τους αιρετικούς αυτούς το μόνο λυτρωτικό αξίωμα του Χριστού είναι το προφητικό, στο οποίο υπάγονται τα αλλά δύο, το αρχιερατικό και το βασιλικό. Τα τελευταία αυτά αξιώματα περιεδύθη ο Χριστός μετά την ύψωσή του στη δόξα του Θεού.

Απ’ όλα αυτά γίνεται σαφές πώς η άμετρη χρήση του ορθού λόγου στα δόγματα της πίστεως μπορεί να καταστρέψει το μυστηριακό λόγο του Θεού.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 133-134)

93. Συμφωνεί με αυτά η ρωμαιοκαθολική θεολογία;

Όχι. Κατά τη διδασκαλία της η θυσία του Κυρίου έχει υπεραρκή αξιομισθία· πρώτον διότι τα παθήματα του Χριστού (παθήματα του Θεού «σαρκί») είχαν άπειρη αξιομισθία και δεύτερον, γιατί ο άνθρωπος στον οποίο εφαρμόζεται η αξιομισθία αυτή, είναι όν πεπερασμένο, άρα και η ενοχή του είναι ομοίως πεπερασμένη. Από την άλλη, κάνοντας διάκριση μεταξύ ένοχης και ποινών, φρονεί ότι μόνον η ενοχή και οι ποινές των προ του βαπτίσματος αμαρτιών συγχωρούνται, ενώ για τις μετά το βάπτισμα απαιτούνται πρόσκαιρες ποινές του αμαρτωλού και εδώ και στο καθαρτήριο πυρ (Purgatorium). Τις πρόσκαιρες αυτές ποινές μπορεί να συντεμνει ή και να τις αίρει κατά βούληση η Εκκλησία. Τις αντιλήψεις της αυτές η Ρωμαϊκή Εκκλησία στηρίζει και στον εξής συλλογισμό αφού της αξιομισθίας του Κυρίου δεν κοινώνησαν όλοι οι άνθρωποι, συνεπές είναι να υπάρχουν αδιάθετα περισσεύματα, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από την Εκκλησία για την πλήρωση του ταμείου των αξιομισθιών (του Χριστού και των αγίων), στο οποίο στηρίζονται οι περίφημες λυσίποινες αφέσεις (Indulgentiae — συγχωροχάρτια).

Τα διδάγματά της αυτά η Δυτική Εκκλησία στηρίζει κυρίως στο χωρίο της Γραφής Ρωμ. 5,15: «Εί γαρ τω του ενός παραπτώματι οι πολλοί απέθανον, πολλώ μάλλον η χάρις του Θεού και η δωρεά εν χάριτι τη του ενός ανθρώπου Ιησού Χριστού εις τους πολλούς επερίσσευσεν». Στο χωρίο όμως αυτό γίνεται θεωρητικά σύγκριση της ενοχής του προπατορικού αμαρτήματος με τη χάρη που απέρρευσε από την ιλαστική θυσία του Χριστού. Λέγεται, δηλαδή, αν η αμαρτία του Αδάμ οδήγησε τους πολλούς (όλους) στο θάνατο, πολύ περισσότερο και βεβαιότερο έκανε τη σαπηρία η χάρη του Σταυρού. Η σύγκριση λαμβανει πρακτική σημασία, ευθύς ως το υποτιθεμενο περίσσευμα της δωρεάς του έργου του Χριστού σχηματίσει το ταμείο της περισσεύουσας αξιομισθίας που αποτελεί τη βάση των αφέσεων. Περί αυτού όμως σε προσεχές μας ερώτημα.

Από την άλλη οι Ρωμαιοκαθολικοί για να στηρίξουν τη διάκριση ποινών αιώνιων και πρόσκαιρων παρουσιάζουν και παραδείγματα ανδρών (Μωυσής, Δαβίδ, Ααρών), οι οποίοι αν και συγχωρήθηκαν από το Θεό, όμως επεβλήθηκαν σ’ αυτούς πρόσκαιρες ποινές. Αυτό είναι βέβαια αληθές. Όμως οι επιβληθείσες αυτές ποινές δεν είχαν χαρακτήρα ικανοποιητικό ήταν παιδαγωγίες του Θεού, φάρμακα (medicamenta), τα οποία αποσκοπούσαν στην ηθική των αμαρτωλών βελτίωση. Αυτό φρονεί η Ορθόδοξη Εκκλησία.

Η διάκριση, τέλος, αιώνιων ποινών τις οποίες στο μυστήριο της μετανοίας συγχωρεί ο Θεός, από τις πρόσκαιρες για τις οποίες πρέπει, τιμωρούμενος ο αμαρτωλός, να ικανοποιήσει τη θεία δικαιοσύνη, οδηγεί στο άτοπο συμπέρασμα ότι ο Θεός δεν θέλει ή δεν μπορεί να συγχωρήσει την αμαρτία σε όλη της την έκταση, ιδέα βλάσφημη και υβριστική για το μέγεθος της αγάπης και της χρηστότητας του Θεού.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 131-133)

92. Ποια ήταν η δραστικότητα της ιλαστικής θυσίας του σταυρού;

Κατά την ορθόδοξη πίστη η σταυρική θυσία του Κυρίου είναι δραστική, σώζουσα τον άνθρωπο από την αμαρτία. Σ’ αυτή δεν γίνεται λόγος κατά πόσον η θυσία του Χριστού καλύπτει ή υπερβάλλει τα ανθρώπινα αμαρτήματα. Διδάσκει απλώς ότι η θυσία του Κυρίου ικανοποιεί πλήρως τη θεία δικαιοσύνη, αίρουσα την ενοχή και τις ποινές της αμαρτίας, χωρίς αυτή (η θεία δικαιοσύνη) να έχει ανάγκη άλλης ικανοποιήσεως για να συγχωρήσει τον αμαρτωλό άνθρωπο.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 131)

267. Παναγία Δέσποινα και Κυρία μου Θεοτόκε! Σου δέομαι, πριν από τη Θεία Μυσταγωγία, χαρίτωσέ με να την τελέσω με όλη μου την καρδιά, προς δόξαν του Θεού, για τη σωτηρία του κόσμου και εμένα του ταπεινού και αναξίου. Σ’ ευχαριστώ, Οδηγήτρια, Θεοχαρίτωτε Δέσποινα, Γοργοεπήκοε, που δεν εγκαταλείπεις ποτέ όσους έχουν πεποίθησι σ’ εσένα.

268. Άπειρες είναι οι ευεργεσίες, που χρωστώ στην πίστι. Για να μη μιλήσω για άλλες, μνημονεύω μόνο τις εξής: Πόσες φορές η ταραχή της ψυχής και τα πάθη εξανεμίσθηκαν και ξαναβρήκα την ειρήνη! Πόσες κακές ροπές της καρδιάς εξουδετερώθηκαν! Πόσες φορές μου αφέθηκαν οι αμαρτίες μου και σώθηκε η ψυχή μου από τον πνευματικό θάνατο! Πόσο κοντά είναι ο Κύριος σε όποιον πιστεύει! Είναι σαν τον αέρα που μας περιβάλλει, σαν την πνοή που μας ζωογονεί.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 118-119)

Οι πειρασμοί στις γιορτές
-Γέροντα, γιατί στις γιορτές συνήθως συμβαίνει κάποιος πειρασμός;
-Δεν ξέρεις; Στις γιορτές ο Χριστός, η Παναγία, οι Αγιοι έχουν χαρά και κερνούν,
δίνουν ευλογίες, δώρα πνευματικά στους ανθρώπους. Εδώ οι γονείς κερνούν, όταν γιορτάζουν τα παιδιά,
ή οι βασιλείς χαρίζουν ποινές, όταν γεννιέται κανένα βασιλόπουλο, οι Αγιοι γιατί να μην κεράσουν;
Μάλιστα η χαρά που δίνουν κρατάει πολύ και βοηθιούνται πολύ οι ψυχές.
Γι’ αυτό ο διάβολος, επειδή το ξέρει αυτό, δημιουργεί πειρασμούς, για να στερηθούν οι άνθρωποι τα θεία δώρα
και να μη χαρούν ούτε να ωφεληθούν από την γιορτή. Και βλέπεις, μερικές φορές στην οικογένεια,
όταν σε μια γιορτή ετοιμάζωνται όλοι να κοινωνήσουν, τους βάζει ο πειρασμός να μαλώσουν,
και όχι μόνο δεν κοινωνούν, αλλά ούτε στην εκκλησία πηγαίνουν. Τα φέρνει έτσι τα πράγματα το ταγκαλάκι,
ώστε να στερηθούν όλη την θεία βοήθεια. Αυτό παρατηρείται και στην δική μας, την καλογερική, ζωή.
Πολλές φορές το ταγκαλάκι, επειδή γνωρίζει εκ πείρας ότι θα βοηθηθούμε πνευματικά σε κάποια γιορτή,
εκείνη την ημέρα, ή μάλλον από την παραμονή, δημιουργεί έναν πειρασμό - σαν πειρασμός που είναι -
και μας χαλάει όλη την διάθεση. Μπορεί λ.χ. να μας βάλη να φιλονικήσουμε με έναν αδελφό,
και ύστερα μας θλίβει, μας τσακίζει ψυχικά και σωματικά.
Έτσι, δεν μας αφήνει να ωφεληθούμε από την γιορτή με τον χαρούμενο τρόπο της δοξολογίας.
Ο Καλός Θεός όμως, όταν δη ότι δεν δώσαμε εμείς αφορμή, αλλά αυτό έγινε μόνον από φθόνο του πονηρού, μας βοηθάει.
Και ακόμη πιο θετικά μας ωφελεί, όταν εμείς παίρνουμε ταπεινά το σφάλμα επάνω μας και δεν κατηγορούμε
όχι μόνον τον αδελφό μας αλλά ούτε και τον μισόκαλο διάβολο, διότι η δουλειά του αυτή είναι:
να δημιουργή σκάνδαλα και να σκορπάη κακότητα, ενώ ο άνθρωπος ως εικόνα Θεού πρέπει να σκορπάη ειρήνη και καλωσύνη.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, Οικογενειακή Ζωή, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 163-164)

"Δε μιλάω σε κανέναν για το Χριστό αν δε το ζητήσει"
Πρέπει να θέλει ο άλλος να κάμει κάτι.
Και θυμάμαι το γέροντα Πορφύριο που έλεγε: "Εγώ βρε δε μιλάω σε κανέναν για το Χριστό,
εάν δε θέλει, εάν δε μου το ζητήσει". Και δεν το έλεγε εγωιστικά αλλά από σεβασμό της ελευθερίας των άλλων.
"Εγώ προσεύχομαι γι' αυτούς, τους κάνω και θαύματα ακόμη, αλλά δεν τους μιλάω.
Θέλω να ανοίξει η ψυχή τους και να μου το ζητήσουνε.
[Αρχ.Αναν.Κουστένη, Λόγοι Β',σ.75]

Πρώτη φορά είδαμε παπά και να μή μας μιλήσει για το Θεό!
Κι έλεγαν οι άνθρωποι, ειδικά οι νέοι: "Πρώτη φορά είδαμε παπά και να μή μας μιλήσει καθόλου για Θεό".
Όταν κάποια νέα του το είπε με αφέλεια, εκείνος της απάντησε ως εξής: "Σεπαρακαλώ, Γεωργία παιδί μου,
μή με παρεξηγείς, που δεν σου μίλησα για τον Χριστό.
Εγώ δεν το έκανα αυτό από ασέβεια αλλά από ευσέβεια, γιατί εγώ δεν μιλώ σε κανένα θρησκευτικά,
αν δεν μου το ζητήσει". Κατά συνέπεια η νέα ζητεί να ακούσει,
κι αφού το ήθελε μόνη της, δείχνει κι όλο το ενδιαφέρον.
Κι ο Γέροντας έβαζε στους αρχάριους αυτούς ένα πολύ ελαφρό πνευματικό πρόγραμμα,
που σίγουρα θα το εκτελούσαν μετά χαράς.
[Πορ. 41]

(Ανθολόγιο Συμβουλών, Άγιος Πορφύριος, σελ.156)

Αδιαντροπιά
Ο θυμός είναι σκύλος ξεδιάντροπος. Αλλ’ ας μάθει να πειθαρχεί στο νόμο.
Αν το σκυλί στο κοπάδι είναι τόσο άγριο, ώστε να μη πειθαρχεί στον τσοπάνο,
που το διατάσσει, και να μην αναγνωρίζει τη φωνή του, τότε όλα χάθηκαν και καταστράφηκαν.
Τρέφεται μαζί με τα πρόβατα. Αλλ αν τρώει τα πρόβατα, είναι άχρηστο και θανατώνεται.
Αν έμαθε να πειθαρχεί σε σένα, τότε να θρέψης το σκυλί,
γιατί είναι χρήσιμο γαυγίζοντας εναντίον των λύκων, των κλεπτών, του λήσταρχου,
όχι εναντίον των προβάτων, εναντίον των αφεντικών του. Αν δεν πειθαρχεί, τα πάντα καταστρέφει...
Γιατί οι πόρνες είναι ξεδιάντροπες; Γιατί οι παρθένες είναι ντροπαλές;
Εκείνες εξ αιτίας της αμαρτίας. Οι άλλες εξ αιτίας της σωφροσύνης.
Τίποτε άλλο δεν κάνει τον άνθρωπο τόσο ξεδιάντροπο, όσο η αμαρτία.
Ε.Π.Ε. 15,498

αδικία
Σωστά ονόμασε αδικία την αμαρτία. Διότι κανείς ή τον εαυτό του αδικεί ή τον πλησίον του,
όταν αμαρτάνει μάλλον τον εαυτό του πριν ν’ αδικήσει τον πλησίον.
Ε.Π.Ε. 17,56

χειρότερη απ’ τους σκώληκες
Χειρότερα από τα σκουλήκια είναι τα αμαρτήματα.
Τα σκουλήκια μεν το σώμα κατατρώνε, ενώ τα αμαρτήματα την ψυχή καταστρέφουν.
Ε.Π.Ε. 17,68

συνέπεια της πρώτης
Αν ο Αδάμ με μια αμαρτία επέσυρε τόσο μεγάλο κακό και εισήγαγε στον κόσμο το θάνατο,
τι θα υποστούμε εμείς που ζούμε συνεχώς στην αμαρτία και απ’ την άλλη μεριά
περιμένουμε αντί για επίγειο παράδεισο, επουράνια βασιλεία;
Ε.Π.Ε. 18,246

ως θηριόμορφος γυναίκα
Τίποτε δεν είναι τόσο παράλογο, όσο η αμαρτία.
Η όψις της είναι αηδία, είναι ενοχλητική, είναι φορτική.
Αν ζωγράφος ήθελε να την ζωγραφίσει, θα την παρουσίαζε σαν μια γυναίκα με μορφή θηρίου,
βάρβαρη, που να βγάζει φωτιά απ’ το στόμα, τερατώδη, κατάμαυρη...
Με μύρια χέρια συλλαμβάνει τους λογισμούς μας και σαν σκυλί λυσσασμένο μυστικά μας κατασπαράσσει.
Ε.Π.Ε. 18,258

καυχώνται γι΄ αυτήν
Αν είναι θλιβερό η έλλειψης μετάνοιας για τα αμαρτήματα,
ποιά τιμωρία αξίζει να υποστή εκείνος,
που υπερηφανεύεται για τα αμαρτήματα του;
Ε.Π.Ε. 18,296

δεν μένει κρυφή
Μη λές, γύρω μου είναι σκοτάδι και τοίχοι με περιβάλλουν και κανείς δεν με βλέπει.
Αυτός που έπλασε τις καρδιές μας ξεχωριστά στον καθένα,
αυτός τα πάντα γνωρίζει, αφού σκοτάδι καθόλου δεν μπορεί να Τον περιβάλει.
Μη λες, ποιος με βλέπει. Διότι υπάρχει Εκείνος, που διεισδύει μέχρι την ψυχή και το πνεύμα,
και σε κάθε σημείο του σώματος.
Ε.Π.Ε. 18,300

επιδημία
Επείγεται ν’ αναχαιτίσει το κακό επρόκειτο ν’ απομακρύνει κάποια επιδημία
προτού να διαδοθεί στο υπόλοιπο σώμα.
Γι’ αυτό και προσθέτει λέγοντας: «Ήδη εχω κρίνει και καταδικάσει, σαν να είμαι παρών».
Ε.Π.Ε. 18,410

δυσωδία
Αν δεν φαίνεται το σαπισμένο μέρος, κανένας δεν γνωρίζει από που προέρχεται
η δυσωδία, αλλ’ αποδίδεται σ’ ολόκληρο το σώμα.
Γι’ αυτό ο Παύλος βιάζει πολύ τους χριστιανούς (της Κορίνθου) να καθαρίσουν τελείως τη ζύμη.
Ε.Π.Ε. 18,422

παλαιά και βρώμικη
το παλαιό πλησιάζει τον αφανισμό. Έχει κακή οσμή.
Προκαλεί απέχθεια, όπως συμβαίνει με την αμαρτία.
Ε.Π.Ε. 18,424

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, Τόμος Α΄, σελ. 148-150)

91. Ο Χριστός πέθανε για όλους τους ανθρώπους;

Ναι, πέθανε για όλους τους ανθρώπους, για την ανθρώπινη φύση γενικά, στην οποία περικλείονται όλες οι νθρώπινες υποστάσεις, όλα τα πρόσωπα του λογικού ζώου. «Χριστός υπέρ πάντων απεθανε», λέγει η Γραφή. Δεν πέθανε επιλεκτικά για ορισμένους Ανθρώπους. Κάτι τέτοιο θα ήταν ανάρμοστο προς χρηστότητα και τη δικαιοσύνη του. Άσχετο βέβαια το ζήτημα, αν όλοι οι άνθρωποι δεν ωφελούνται από τη λυτρωτική δύναμη του θανάτου του Χριστού. Διότι, για να γίνει αυτό, πρέπει να συμπράξει και ο άνθρωπος με τη δική του θέληση και ενέργεια, κάτι που δυστυχώς δεν συμβαίνει. Για μερικούς σαν να μην πέθανε ο Χριστός! Η ζωή τους είναι τόσο ξένη προς το μυστήριο του Χριστού, ώστε να παραδίδονται αμαχητί στη νέκρωση του φυσικού και του πνευματικού θανάτου. Το οξύμωρο του τραγικού ζώου στην πιο ελεεινή του κορύφωση!

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 130-131)

90. Με το θάνατο εγκατέλειψε ο Θεός τον άνθρωπο (Χριστό);

Όχι. Η ένωση των φύσεων στο Χριστό ήταν αδιαίρετη και αδιαχώριστη. Η θεότητα σε καμιά περίπτωση δεν εγκατέλειψε το πρόσλημμα της ανθρώπινης φύσεως. Ο άνθρωπος στο Χριστό μένει εις τον αιώνα.

Έτσι στον τάφο το νεκρό σώμα του Κυρίου δεν έπαψε να είναι ενωμένο με τη θεότητα. Ήταν σώμα θεοφόρητο και θεοδύναμο. Γιαυτό δεν μπορούσε να χωρήσει στη διάλυση και την αποσύνθεση. Ήταν σώμα που δυναμίτισε τα μνήματα. Αλλά και η ψυχή του Λυτρωτή, μετά τον αποχωρισμό της από το σώμα, δεν εγκαταλείφθηκε από τη θεότητα. Και αυτή, θεοχώρητη και θεοδύναμη, κατέβηκε στο χωρίο του θανάτου, όπου ο Άδης κατάπληκτος έβλεπε άνθρωπο «κατάστικτον τοῖς μώλωψι, καὶ πανσθενουργόν». Η ψυχή του Χριστού με τη ρομφαία της θεότητος κατέκοψε τα δεσμά του θανάτου, νέκρωσε τον Άδη, συνέτριψε το σκοτεινό δεσμωτήριο, όπου κρατούνταν απ’ αιώνος αιχμάλωτες οι ψυχές των πεθαμένων ανθρώπων.

«Ἐν τάφῳ σωματικῶς, ἐν Ἄδου δὲ μετὰ ψυχῆς ὡς Θεός...» απαγγέλλει ωραιότατα η Εκκλησία μας, δηλώνοντας την κορυφαία στιγμή του χριστολογικού δόγματος της πίστεως.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 130)