«Μη ταρασσέσθω υμών η καρδία· πιστεύετε εις τον Θεόν, και εις εμέ πιστεύετε» (Ιω. 14:1)

Δεν ταράζεται η καρδιά μας; Ταράζεται, όταν βλέπουμε αυτά που γίνονται γύρω μας, ταράζεται, όταν πέφτουμε σε πειρασμούς· όταν ο Κύριος μας στέλνει δοκιμασίες, όταν έχουμε θλίψεις και όταν μας κυριεύει η κατάθλιψη, η καρδιά μας ταράζεται.

Αλλά ο Κύριος μας λέει· «Μη ταρασσέσθω υμών η καρδία· πιστεύετε εις τον Θεόν, και εις εμέ πιστεύετε». Μόνο αυτό χρειάζεται· η πίστη στον Θεό, στον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Αυτή η πίστη αποδιώχνει κάθε θλίψη και κάθε ταραχή και είναι για μας το μοναδικό καταφύγιο στις δυσκολίες, τις δοκιμασίες και τις στενοχώριες.

«Εν τη οικία του πατρός μου μοναί πολλαί εισίν· ει δε μη, είπον αν υμίν· πορεύομαι ετοιμάσαι τόπον υμίν» (Ιω. 14:2). Για ποια οικία του Πατρός μιλάει εδώ ο Χριστός; Βέβαια η έκφραση αυτή είναι συμβολική. Ο Θεός δεν έχει ανάκτορα σαν αυτά που έχουν οι γήινοι βασιλιάδες. Δεν έχει παλάτια με δωμάτια για τους υπηρέτες και τα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Δεν έχει ο Θεός ορατά κτίρια χτισμένα με τούβλα και λάσπη. Τότε τι σημαίνουν αυτά τα λόγια του Κυρίου;

Σημαίνουν το εξής· ο καθένας από μας κατά τη διάρκεια της επίγειας ζωής του, με τα δικά του χέρια, χτίζει το μέλλον του. Αν η καρδιά μας είναι γεμάτη πίστη, ελπίδα και αγάπη, τότε ετοιμάζουμε για τον εαυτό μας μία ζωή μακάρια, ζωή αιώνια, γιατί αποστρεφόμαστε την οδό της αδικίας. Αλλά ο καθένας από μας σε διαφορετικό βαθμό αποκτά την καθαρότητα της καρδιάς, την πίστη, την αγάπη και την ελπίδα.

Υπάρχουν μεγάλοι άγιοι, οι οποίοι ενώ βρίσκονταν σ’ αυτή τη ζωή γίνονταν άγγελοι εν σαρκί, αποκτούσαν τα πολύτιμα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος και ανέβαιναν στο ύψος της θεογνωσίας. Αυτοί οι άγιοι, όταν περνούσαν στην αιώνια ζωή, είχαν ήδη την ικανότητα να επικοινωνούν άμεσα με τον Θεό, διότι η καρδιά τους είχε γίνει ναός του Θεού.

Εμείς που πολύ απέχουμε από το να είμαστε άγιοι, τι μπορούμε να περιμένουμε; Αν δεν πράττουμε έργα αδικίας και δεν καταδικάζουμε μ’ αυτά τον εαυτό μας σε αιώνιο βάσανο, τότε, μπορούμε να περιμένουμε την ανάπαυση και την χαρά στην αιώνια ζωή. Αλλά επειδή η καρδιά μας δεν έχει καθαρότητα, που είχαν οι άγιοι του Θεού, επειδή υπάρχει πολλή ακαθαρσία μέσα μας, γι’ αυτό δεν είμαστε ικανοί να επικοινωνούμε άμεσα και σε βάθος με τον Θεό, όπως οι άγιοι. Δεν έχουμε τη δυνατότητα να κατοικούμε στις μονές που πλημμυρίζουν από άκτιστο φως, όπου κατοικεί ο ίδιος ο Θεός, ακόμα δεν είμαστε άξιοι. Γι’ αυτό ο Θεός μας έχει ετοιμάσει μικρές κατοικίες διότι στην οικία του επουράνιου Πατέρα «μοναί πολλαί εισίν». Ο Θεός έχει μεγάλες και ένδοξες μονές, υπάρχουν μεσαίες, υπάρχουν και μικρές, σύμφωνα με το μέτρο του καθενός. Ο καθένας θα λάβει σύμφωνα με τα έργα του και τον βαθμό της καθαρότητας που έχει η καρδιά του.

Αλλά και αυτοί που θα κατοικήσουν ακόμα και σε πιο μικρές μονές θα συνεχίσουν στην αιώνια ζωή τον δρόμο προς την τελειότητα. Και αυτό που δεν πρόλαβαν ή δεν μπόρεσαν να κάνουν κατά τη διάρκεια της επίγειας ζωής τους, θα το κάνουν εδώ στις μικρές επουράνιες κατοικίες. Έτσι σταδιακά θα ανεβαίνουν όλο και πιο ψηλά φωτιζόμενοι και αγιαζόμενοι από τον Θεό. Και αυτούς, όπως και τους μεγάλους αγίους, τους περιμένει αιώνια χαρά και αγαλλίαση.

Και αυτό είναι μεγάλη παρηγοριά για μας τους αδύναμους χριστιανούς που δεν έχουμε καθόλου προχωρήσει στον δρόμο που μας έδειξε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός λέγοντας· «Έσεσθε ουν υμείς τέλειοι, ώσπερ ο πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς τέλειος εστίν» (Μτ. 5, 48). Πολύ μακριά είμαστε ακόμα. Αλλά ας μην απογοητευόμαστε· αν και είμαστε αδύναμοι, όμως, γνωρίζουμε ότι στην οικία του επουράνιου Πατέρα μας υπάρχουν πολλές κατοικίες.

Αν δεν είμαστε σαν τους αμαρτωλούς εκείνους ανθρώπους που μισούν τον Θεό και τον βλασφημούν και για τους οποίους ο απόστολος Παύλος επιστολή λέει· «Ή ουκ οίδατε ότι άδικοι βασιλείαν Θεού ου κληρονομήσουσι; μη πλανάσθε· ούτε πόρνοι ούτε ειδωλολάτραι ούτε μοιχοί ούτε μαλακοί ούτε αρσενοκοίται ούτε πλεονέκται ούτε κλέπται ούτε μέθυσοι, ου λοίδοροι ουχ άρπαγες βασιλείαν Θεού ου κληρονομήσουσι» (Α’ Κορ. 6:9-10). Αν δεν είμαστε τέτοιοι, τότε ας μην χάνουμε την ελπίδα μας, υπάρχει και για μας τόπος στο σπίτι του επουράνιου Πατέρα μας.

Στη συνέχεια ο Κύριος λέει· «Ει δε μη, είπον αν υμίν· πορεύομαι ετοιμάσαι τόπον υμίν» (Ιω. 14:2). Δηλαδή· «Αν δεν υπήρχαν στο σπίτι του Πατέρα μου πολλοί τόποι διαμονής θα σας έλεγα· εγώ πηγαίνω να σας ετοιμάσω τόπο». Ο Χριστός το είπε στους αποστόλους του αλλά και σε όλους τους χριστιανούς. Εμείς πρέπει να το ξέρουμε.

«Και εάν πορευθώ και ετοιμάσω υμίν τόπον, πάλιν έρχομαι και παραλήψομαι υμάς προς εμαυτόν, ίνα όπου ειμί εγώ και υμείς ήτε» (Ιω. 14:3). Ο Χριστός έχει ετοιμάσει τον τόπο για τους αποστόλους του και για όλους τους καθαρούς στην καρδιά και άξιους της κοινωνίας με τον Θεό.

Και πότε θα έλθει; Μήπως εδώ γίνεται λόγος για την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού; Όχι, ο Κύριος λέει ότι αν τηρούμε τις εντολές του θα μας αγαπήσει ο επουράνιος Πατέρας του και θα έλθουν μαζί με τον Πατέρα και θα κατοικήσουν μαζί μας. Ο Κύριος ερχόταν στους αποστόλους του, ερχόταν στους μάρτυρες τότε που υπέφεραν αφάνταστα βασανιστήρια και τους ενδυνάμωνε. Έρχεται και τώρα και κατοικεί στην καρδιά των άκακων και καθαρών ανθρώπων. Θα έλθει στο τέλος της ζωής μας όταν η ψυχή μας θα χωριστεί από το σώμα. Ερχόταν στους αποστόλους, όταν, μετά από πολλά βασανιστήρια, η ψυχή τους άφηνε το σώμα, επειδή όλοι οι απόστολοι, εκτός από τον άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο, είχαν μαρτυρικό τέλος. Ερχόταν για να συναντήσει την ψυχή τους. Το ίδιο θα έλθει να συναντήσει τις ψυχές των καλών, δικαίων και καθαρών ανθρώπων.

«Και όπου εγώ υπάγω οίδατε, και την οδόν οίδατε. λέγει αυτώ Θωμάς· Κύριε, ουκ οίδαμεν πού υπάγεις· και πώς δυνάμεθα την οδόν ειδέναι» (Ιω. 14:4-5). Τι απάντησε ο Χριστός στον Θωμά; «Εγώ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή· ουδείς έρχεται προς τον πατέρα ει μη δι’ εμού» (Ιω. 14:6). Για όλους μας Αυτός είναι η οδός που οδηγεί στην Βασιλεία του Θεού. Μας έδειξε αυτή την οδό. Μας έδωσε τις εντολές του, τις οποίες αν τις τηρούμε θα μας οδηγήσουν στη Βασιλεία του.

Αυτός που είναι η Αλήθεια φανέρωσε στον κόσμο την αλήθεια. Την φανέρωσε με τη διδασκαλία του, με τα θαύματα, με το θείο του πρόσωπο και με την αγάπη του που ο κόσμος δεν μπορεί να την κατανοήσει. Με την αγάπη που εκχύθηκε πάνω στον Σταυρό του Γολγοθά. Να πιστεύουμε ότι Αυτός, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, είναι η Οδός, η Αλήθεια και η Ζωή. Μόνο Αυτός προσφέρει τη γνήσια, καθαρή και θεία ζωή.

«Ουδείς έρχεται προς τον πατέρα ει μη δι’ εμού». Να θυμόμαστε καλά αυτό τον λόγο. Αυτός είναι η Οδός μας προς τον Θεό, η Οδός προς την Βασιλεία των Ουρανών. Κανείς δεν ήλθε ποτέ στον Πατέρα παρά μόνο μέσω αυτής της Οδού. Να το θυμόμαστε. Με όλη την καρδιά μας να πιστεύουμε σ’ Αυτόν, να τηρούμε τις εντολές Του. Να πάρουμε την σταθερή απόφαση να ακολουθήσουμε τον δρόμο που Αυτός μας έδειξε. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να έλθουμε στον Πατέρα και θα μας ανοιχθεί η είσοδος στη Βασιλεία του Θεού. Αυτό να μας αξιώσει ο πανάγαθος και ελεήμων Κύριός μας Ιησούς Χριστός. Αμήν.

(Αγίου Λουκά Αρχιεπισκόπου Κριμαίας, "Λόγοι και ομιλίες", τόμος Γ’, εκδόσεις «Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 52-6)

"Θα προσεύχομαι με το πνεύμα μου αλλά θα προσεύχομαι και με το νου μου. Θα ψάλλω με το πνεύμα μου αλλά θα ψάλλω και με το νου μου" (Α΄Κορ. ιδ΄15)

"Στο ναό του Θεού ο καθένας λέει λόγια δοξολογίας. Είναι παρόντες οι άγιοι άγγελοι, οι οποίοι καταγράφουν τα λόγια. Είναι παρών ο Κύριος και εξετάζει τις διαθέσεις αυτών που εισέρχονται. Η προσευχή του καθενός είναι φανερή στο Θεό. Ποιος με ειλικρινή διάθεση, ποιος με πόθο ζητεί να γνωρίσει τα επουράνια. Ας ψάλλει η γλώσσα, και ας ερευνά ο νους το νόημα αυτών που ελέχθησαν, ώστε να ψάλλεις και με το πνεύμα σου και με το νου σου. Σπείρε δοξολογία, για να θερίσεις η βασιλεία των ουρανών στεφάνια και τιμές και επαίνους".

(Μεγάλου Βασιλείου, Εις ΚΗ΄Ψαλμόν, ΕΠΕ 5, 128-130)

Θηρία
σεβάστηκαν τον προφήτη
Περικυκλωμένος από λιοντάρια ο Δανιήλ ήταν σαν να τον περιστοίχιζαν πρόβατα, γι’ αυτό κανένα κακό δεν έπαθε. Και το ότι ήσαν θηρία, που απλώς δεν έδειχναν τη θηριωδία τους στο Δανιήλ, το κατάλαβαν από όσα ακολούθησαν εκείνοι, που είχαν φανή αγριώτεροι και από τα θηρία. Αυτοί, που είχαν τιμηθή από το Θεό με λογική, ξεπέρασαν σε σκληρότητα τα άλογα ζώα. Τον μεν δίκαιο και άγιο τα θηρία τον σεβάστηκαν και δεν τόλμησαν ν’ αγγίξουν το σώμα του. Αυτοί όμως του συμπεριφέρθηκαν πολύ χειρότερα από τα θηρία. Και για να μη θεωρήσουν φανταστικά τα πράγματα, κατάλαβαν με τα όσα συνέβησαν μετά μ’ αυτούς που έρριξαν στο λάκκο. Τα λιοντάρια μπροστά στον άγιο έδειξαν ημερότητα προβάτων, μπροστά όμως σ’ αυτούς έβγαλαν όλη την αγριότητά τους.
Ε.Π.Ε. 4,464
σε προπτωτική κατάστασι
Τα θηρία δεν ήσαν πριν από την πτώσι τέτοια, φοβερά και αποτρόπαια για τους ανθρώπους. Ήσαν ήμερα και χειραγωγούμενα. Ωδήγησε άλλωστε τα θηρία ο Θεός στον Αδάμ και τους έδωσε τα ονόματα. Το φίδι κουβεντιάζει με την Εύα κι αυτή δεν τρομάζει. Όταν όμως έγινε η παράβασις της εντολής του Θεού, χάθηκε εκείνη η τιμή. Όταν, λοιπόν, δης λιοντάρι, όταν δης φίδι, να αναπολήσης εκείνες τις περιγραφές, και θα έχης οπωσδήποτε ωφέλεια. Θυμήσου και τον Δανιήλ, πως τα φοβερά λιοντάρια δεν τα φοβόταν, επειδή είχε επανέλθει στην παλαιά εικόνα. Παρόμοιο συνέβη και με τον Παύλο (Πράξ. κη' 3), που η οχιά δεν τον δάγκωσε. Από τα παραδείγματα αυτά θα κερδίσης μεγάλη ωφέλεια ψυχής.
Ε.Π.Ε. 7.504-506
ο άνθρωπος λύκος
Έγινες, λοιπόν, λύκος ή λιοντάρι, ώστε μπαίνοντας σ’ ένα χώρο να προκαλής τον τρόμο; Ή μάλλον ο λύκος είναι καλύτερος. Διότι λύκος ποτέ δεν εξοντώνει λύκο, ούτε το λιοντάρι εξοντώνει άλλο λιοντάρι. Συναγελάζονται τα ομοειδή ζώα, σαν να σέβωνται την κοινωνία της φύσεως. Εσύ όμως, που πλάστηκες με σπουδαιότερα δικαιώματα και χαρίσματα, ώστε να είσαι ήμερος, ταπεινός, ισόνομος, γιατί καταντάς πιο θηριώδης από τα θηρία και με τις άλογες πράξεις σου καταφρονείς τα λογικά;
Ε.Π.Ε. 8α,310
χειρότεροι οι άνθρωποι
Πώς να σε ονομάσω άνθρωπο; Κλωτσάς σαν το γαϊδούρι. Οργιάζεις σαν τον ταύρο. Τρελένεσαι για γυναίκες σαν άλογο. Είσαι γαστρίμαργος σαν αρκούδα. Παχαίνεις στο σώμα σαν το μουλάρι. Κρατάς κακία σαν την καμήλα. Αρπάζεις σαν το λύκο. Οργίζεσαι σαν φίδι. Δαγκώνεις σαν σκορπίος. Είσαι ύπουλος σαν την αλεπού. Έχεις δηλητήριο κακότητας, σαν την κόμπρα και την οχιά. Εχθρεύεσαι τους αδελφούς σου, όπως ο διάβολος. Πώς να σε κατατάξω με τους ανθρώπους; Δεν βλέπω πάνω σου χαρακτηριστικά ανθρωπίνης φύσεως.
Ε.Π.Ε. 9,140
εξημερώνονται
Τα πρόβατα νικάνε τους λύκους, και ενώ βρίσκονται ανάμεσα σε λύκους και δέχονται δαγκώματα, όχι μόνο δεν εξαφανίζονται, αλλά και τους λύκους τους κάνουν πρόβατα. Και να σκεφθήτε, ότι δώδεκα ήσαν μόνο τα πρόβατα, ενώ οι λύκοι είχαν γεμίσει όλο τον κόσμο.
Ε.Π.Ε. 10,418
αντί πρόβατα, γινόμαστε λύκοι
Ας ντρεπώμαστε όσοι πολεμάμε τους άλλους σαν λύκοι. Όσο είμαστε πρόβατα, θα νικάμε. Κι αν ακόμα περικυκλωθούμε από λύκους αμέτρητους, θα υπερισχύσουμε και θα επικρατήσουμε. Αν όμως γίνουμε λύκοι, θα νικηθούμε, αφού δεν θα έχουμε τη βοήθεια του Ποιμένα. Διότι ο Χριστός δεν ποιμαίνει λύκους, αλλά πρόβατα. Γι’αυτό και σε εγκαταλείπει και φεύγει, αφού έγινες λύκος και δεν του επιτρέπεις να δείξη τη δύναμί Του.
Ε.Π.Ε. 10,418-420
πολυκέφαλο η κενοδοξία
Φοβερό το πάθος της κενοδοξίας. Έχει πολλά κεφάλια. Άλλοι από κενοδοξία επιζητούν εξουσία, άλλοι λεφτά, άλλοι αγαπούν τη δύναμι. Κι όπως προχωρεί η κενοδοξία, κλέβει και την ελεημοσύνη και τη νηστεία και τις προσευχές και το κήρυγμα. Πολλά τα κεφάλια του θηρίου της κενοδοξίας.
Ε.Π.Ε. 11,746-748
οι σταυρωτές
Γι’αυτό σταύρωσαν τον Κύριο δημοσίως, για να Τον διαπομπεύσουν στα μάτια όλων. Γι’ αυτό και Τον σταύρωσαν στρατιωτικά χέρια, για να τολμήσουν δημόσια όσα τόλμησαν ως παρανοϊκές ενέργειες. Καθένας θα λύγιζε βλέποντας τον όχλο που ακολουθούσε και θρηνούσε. Όχι όμως κι εκείνα τα θηρία (οι σταυρωτές) .
Ε.Π.Ε. 12,324
θηριωδέστεροι θηρίων
Το να υποδουλώνεται κανείς στη γαστέρα ή στα χρήματα, το να οργίζεται και να δαγκώνη ή να κλωτσά, αυτά είναι χαρακτηριστικά όχι ανθρώπων, αλλά ζώων. Μολονότι τα μεν θηρία καθένα έχει ένα πάθος, και αυτό μάλιστα κατά τη φύσι του. Ενώ ο άνθρωπος αφήνει τον εαυτό του να γίνεται υποχείριο όλων των παθών. Δεν καταντά μόνο θηρίο, αλλά γίνεται τέρας πολύμορφο και ποικιλόμορφο.
Ε.Π.Ε. 12,468
φίδι ο διάβολος
Αν δούμε στο κρεβάτι μας φίδι να φωλιάζη, προσπαθούμε οπωσδήποτε να το σκοτώσουμε. Και τώρα που φωλιάζει στις ψυχές μας ο διάβολος, δεν λαμβάνουμε μέτρα, αλλά μένουμε αδιάφοροι.
Ε.Π.Ε. 17,40

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 376-379)

Θεότητα
άναρχος ο Χριστός
Βλέπεις ότι είναι άναρχος ο Υιός, όχι επειδή δεν έχει αιτία υπάρξεως. Κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. Έχει Πατέρα. Διαφορετικά πώς θα ήταν Υιός; Είναι άναρχος, διότι η ζωή Του δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος.
Ε.Π.Ε. 24,498
Θεόφιλος
εισεπήδησε στην εκκλησία Κ/λεως
Ο Θεόφιλος, που του είχε ανατεθή η ευθύνη της Εκκλησίας της Αλεξανδρειάς, ύστερα από κατηγορίες κάποιων στον ευσεβέστατο βασιλιά εναντίον του, ενώ διατάχθηκε να έρθη μόνος, εκείνος πήρε μαζί του πολλούς επισκόπους της Αιγύπτου, σαν να ήθελε από την αρχή να δείξη, ότι έρχεται για πόλεμο.
Ε.Π.Ε. 38,20
Θερισμός
και σπορά, τώρα και τότε
Όσο έχουμε καιρό, ας σπέρνουμε, για να θερίσουμε... Τώρα είναι ο καιρός της σποράς, τότε θα είναι ο καιρός του θερισμού και της αμοιβής... Αν, λοιπόν, η παρούσα ζωή είναι για σπορά, τότε γιατί συλλέγουμε; Να σκορπάμε με την ελεημοσύνη, αυτό ζητάει ο παρών καιρός.
Ε.Π.Ε. 12,126
Θευδάς
απάτη
Η υπόθεσις του Ευαγγελίου δεν είναι δόλος και απάτη, για να φοβηθούμε. Δεν μιλάει και δεν υποστηρίζει βδελυρά πράγματα, ούτε για γόητες και μάγους και ανηθικότητα. Ούτε έχει σχέσι με δόλο. Ούτε αποβλέπει να κάνη καμμιά επανάστασι, σαν εκείνη, που έκανε ο Θευδάς.
Ε.Π.Ε. 22,382
Θήραμα
η αλήθεια
Η βρώμικη ζωή στέκει εμπόδιο για τα υψηλά δόγματα, διότι δεν αφήνει να λειτουργή η διορατική δύναμις της διανοίας. Όποιος επιδιώκει την αλήθεια, οφείλει να καθαριστή προηγουμένως από τα πάθη.
Ε.Π.Ε. 18,222
της αγάπης του Θεού
Ήμουν από τους χαμένους, λέει ο Παύλος, πνιγόμουν, κινδύνευα να χαθώ. Με συνέλαβε με την αγάπη Του ο Θεός. Διότι πραγματικά Αυτός μας κυνηγούσε, όταν Του ξεφεύγαμε με πολλή βιασύνη.
Ε.Π.Ε. 21,668
Εξαγριωμένων
Οι κυνηγοί τα δύσκολα θηράματα προσπαθούν από κάθε τόπο και τα συλλαμβάνουν στη σαγήνη. Κι εμείς όσους έχουν εξαγριωθή σαν θηρία, ας προσπαθήσουμε να τους οδηγήσουμε στα δίκτυα της σωτηρίας, εμείς από δω, σεις από κει.
Ε.Π.Ε. 31,326
ο αδελφός σου
Ο Χριστός έχυσε το αίμα για τον αδελφό σου. Και συ δεν έχεις τη διάθεσι να πης ένα λόγο γι’ αυτόν; Σας παρακαλώ: Μόλις φύγετε από δω, τρέξτε στο κυνήγι αυτό. Καθένας να μου φέρη και κάποιον, που νοσεί από την αρρώστια της απανθρωπίας.
Ε.Π.Ε. 34,140
ευλογημένο κυνήγι
Να μη τεμπελιάσουμε, αλλά με κάθε σπουδή και προθυμία να κερδίσουμε τους αδελφούς.
Ε.Π.Ε. 34,326-328

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 374-376)

Θεός
στη φύσι Του η αγάπη
Ιδιότητα της φωτιάς είναι να θερμαίνη· του ήλιου να φωτίζη. Του Θεού ιδιότητα είναι ν’ αγαπά και να ευεργετή, και ακόμα περισσότερο.
Ε.Π.Ε. 6,152
αυτόπλουτος
Ο Ίδιος είναι αυτόπλουτος και δεν έχει κανενός την ανάγκη.
Ε.Π.Ε. 18,176
Θεός - Χριστός - εμείς - κόσμος
Υπό άλλη έννοια είμαστε εμείς του Χριστού, υπό άλλη ο Χριστός του Θεού, και υπό άλλη ο κόσμος δικός μας. Εμείς είμαστε του Χριστού, ως δικό του έργο. Ο Χριστός είναι του Θεού ως γέννημα γνήσιο, όχι ως έργο... Ο Χριστός είναι του Θεού, διότι Αυτόν έχει ως αίτιο της γεννήσεώς Του, επειδή είναι Πατέρας Του. Εμείς είμαστε του Χριστού, διότι δημιουργηθήκαμε απ’ Αυτόν. Εφ’ όσον δε εκείνοι (οι αρχηγίσκοι) είναι δικοί σας, λέει ο Παύλος, γιατί κάνετε το λάθος να παίρνετε την αξία σας απ’ αυτούς και όχι από το Χριστό και Θεό σας;
Ε.Π.Ε. 18,270-272
τιμωρός
Ο Θεός, αν και τιμωρή, πολλές φορές στη Γραφή αναφέρεται ως ελεήμων και μακρόθυμος και εύσπλαγχνος. Ενώ μία μόνο ή δύο φορές, ή σπανίως, αναφέρεται ως τιμωρός. Και τότε διότι είναι κατεπείγουσα ανάγκη.
Ε.Π.Ε. 18,388
φιλάνθρωπος, αλλά και δίκαιος
Λένε οι πολλοί, ότι ο Θεός, αφού είναι φιλάνθρωπος και αγαθός, δεν τιμωρεί αυστηρά τα πλημμελήματα. Επομένως ας μη φοβηθούμε, διότι δεν θα τιμωρήση ποτέ κανένα για τίποτε. Πρόκειται για την πιο επικίνδυνη πλάνη και απάτη.
Ε.Π.Ε. 18,454-456
γνώσις Του αδύνατη
Αν ποτέ δεν έχουμε κανενός πράγματος ακριβή γνώσι, πώς μερικοί έφτασαν σε τέτοιο βαθμό τρέλλας, ώστε να λένε, ότι γνωρίζουν το Θεό με κάθε ακρίβεια;
Ε.Π.Ε. 18,556
υπάρχει, αλλά πώς;
Αγνοούμε, λένε, το Θεό; Μη γένοιτο! Αλλά το ότι μεν υπάρχει, το γνωρίζουμε, όμως τι είναι στην ουσία, καθόλου δεν γνωρίζουμε.
Ε.Π.Ε. 18α,422
ύπαρξις και ουσία
Το ότι υπάρχει Θεός, το ξέρουμε. Την ουσία Του όμως καθόλου.
Ε.Π.Ε. 19,156-158
αποδείξεις
Από που ξέρεις ότι υπάρχει Θεός; Από τα όσα βλέπεις, από την ευταξία, που υπάρχει σ’ όλη την κτίσι.
Ε.Π.Ε. 19,262
κριτής δίκαιος
Ο Θεός είναι κριτής δίκαιος και ισχυρός και μακρόθυμος, και δεν ξεσπά η οργή Του για τις καθημερινές μας αμαρτίες.
Ε.Π.Ε. 19,268
ποτέ δεν εχθρεύεται
«Θεός ουδέποτε εχθραίνει».
Ε.Π.Ε. 19,314
καίτοι κριτής, φιλάνθρωπος
Το δικαστήριο εκείνο πράγματι είναι πολύ φρικτό και φοβερό, αν και ο καλός Θεός είναι ήμερος και πράος. Από που, λοιπόν, είναι γεμάτη τόση αγωνία η ημέρα εκείνη; Πύρινο ποτάμι κυλάει μπροστά από το πρόσωπό Του. Τα βιβλία με όλες τις πράξεις μας και τα λόγια μας ανοίγονται. Η ημέρα αυτή είναι σαν ένας κλίβανος, που καίει. Άγγελοι περιτρέχουν και καμίνια πολλά τοποθετούνται. Τότε, πώς λέμε, ότι είναι φιλάνθρωπος ο Θεός; Πώς είναι ελεήμων και αγαθός; Ασφαλώς είναι φιλάνθρωπος. Και από όλα αυτά η φιλανθρωπία του Θεού και πάλι αναδεικνύεται. Γι’ αυτό επισείει τόσο πολύ το φόβο, για να διεγερθούμε κάποτε προς τον πόθο της βασιλείας Του, παρακινούμενοι έστω και από αυτά, τα φόβητρα της ημέρας εκείνης και της κολάσεως.
Ε.Π.Ε. 23,510
αναλλοίωτος
Εκείνος παραμένει αναλλοίωτος, είτε Τον αρνούμαστε, είτε δεν Τον αρνούμαστε... Δεν μπορεί Εκείνος ν’ αρνηθή τον εαυτό Του, δηλαδή, να μην υπάρχη. Πάντοτε μένει. Πάντοτε υπάρχει. Ας μη συμπεριφερώμαστε, λοιπόν, έτσι, σαν να Του χαριζώμαστε, ή σαν να Τον ζημιώνουμε!
Ε.Π.Ε. 23,546
όλης της οικουμένης
Ο Θεός της οικουμένης δεν ντρέπεται να καλήται Θεός τριών ανθρώπων· σωστά. Διότι οι άγιοι είναι ισοστάσιοι όχι μιας οικουμένης, αλλά μυρίων κόσμων.
Ε.Π.Ε. 25,164
εραστής των ψυχών μας
Κανένας εραστής, ακόμα κι ο πιο θερμός και μανικός, δεν καίγεται τόσο πολύ για την ερωμένη του, όσο ο Θεός της σωτηρίας αγαπά τις δικές μας ψυχές.
Ε.Π.Ε. 30,602
απαραίτητα δίκαιος
Αν δεν υπάρχη καιρός μετά την εδώ ζωή, οι άγιοι θα φύγουν αδικημένοι και οι άδικοι ευεργετημένοι. Αν δεν υπάρχη η άλλη ζωή, πώς θα απονεμηθή το δίκαιο; Είναι, λοιπόν, επιτακτική ανάγκη να υπάρχη η άλλη ζωή, όπου η δικαιοσύνη θα αποδοθή στον καθένα κατ’ αξίαν. Γιατί, αν δεν υπάρχη, πώς θα λειτουργήση η δικαιοσύνη; Κι αν, όπως λες, δεν υπάρχη άλλη ζωή, τότε ο Θεός δεν είναι δίκαιος. Αλλ’ ένας Θεός, που δεν είναι δίκαιος, είναι ανύπαρκτος.
E.Π.E. 34,592
ύπαρξις και δικαιοσύνη Του
Το ότι υπάρχει Θεός, όλα το φωνάζουν. Κι ακόμα, ότι είναι δίκαιος. Αν, λοιπόν, είναι δίκαιος, απονέμει στον καθένα σύμφωνα με την αξία του. Κι αφού απονέμεις σύμφωνα με την αξία καθενός, είναι οπωσδήποτε ανάγκη να υπάρχη μετά τη ζωή τούτη ο καιρός της αμοιβής, όπου καθένας θ’ απολαύση σύμφωνα με τις πράξεις του. Ή θα δώση λόγο των πράξεων του, ή θα τιμηθή για τα κατορθώματά του.
Ε.Π.Ε. 34,594

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 371-374)

Καλή Σαρακοστή και καλό Τριήμερο. Πιστεύω αυτήν την Σαρακοστή να μην έχετε πολλές δουλειές και να συμμετάσχετε ψυχικά στο Πάθος του Κυρίου, δουλεύοντας περισσότερο πνευματικά. Από την στιγμή που αρχίζει το Τριώδιο πρέπει να αρχίζει κανείς να οδεύει προς τον Γολγοθά. Και, αν αξιοποίηση πνευματικά αυτήν την περίοδο, όταν πεθάνη, θα οδεύσει η ψυχή του προς τα άνω, χωρίς να εμποδίζεται από «διόδια» και τελώνια. Κάθε χρόνο έρχονται αυτές οι άγιες ημέρες, αλλά και κάθε χρόνο μας φεύγει και ένας χρόνος και αυτό είναι το θέμα.
Τον αξιοποιήσαμε πνευματικά ή τον σπαταλήσαμε στα υλικά;
Μαζί με όλες τις άλλες κοσμικές αλλοιώσεις της εποχής μας έχει χάσει την έννοιά του και το Τριήμερο, γιατί οι κοσμικοί κάθε εβδομάδα έχουν τριήμερο Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή με ζωή κοσμική. Ευτυχώς που διατηρείται και η πραγματική πνευματική έννοια του Τριημέρου στα  μοναστήρια και σε λίγες χριστιανικές οικογένειες στον κόσμο, και έτσι κρατιέται ο κόσμος. Η πολλή προσευχή και η νηστεία που γίνεται, κάθε χρόνο σ’ αυτό το Τριήμερο, στην αρχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, φρενάρει τον κόσμο από πολλά πνευματικά ολισθήματα, που γίνονται συνήθως στα κοσμικά τριήμερα.

- Γέροντα, ποιο είναι το νόημα του Τριημέρου;

- Το Τριήμερο της Σαρακοστής έχει περισσότερο νόημα να συνηθίσει κανείς στην νηστεία, στην εγκράτεια. Ύστερα, όταν θα κάνη κάθε μέρα ενάτη, θα το θεωρεί πανηγύρι. Στο Κοινόβιο μετά το Τριήμερο τρώγαμε μια σούπα νερόβραστη στις τέσσερις το απόγευμα και το θεωρούσαμε μεγάλη  ευλογία. Μετά το Τριήμερο τι ευλογία να τρώμε κάθε μέρα!
Βοηθάει το Τριήμερο στην αρχή, για να νηστέψει κανείς όλη την Σαρακοστή.
Αν όμως κάποιος δεν μπορεί να κρατήσει το Τριήμερο, ας φάη λίγο παξιμάδι το βράδυ ή ας κρατήσει ενάτη. Είναι καλύτερα να οικονομηθεί, γιατί, αν ζαλίζεται και δεν μπορεί να κάνει τίποτε από πνευματικά, τι πνευματικό κέρδος βγάζει μετά;
Μια Καθαρά Τρίτη ο Γερό Βαρλαάμ, από την Καλύβη των Οσίων Βαρλαάμ και Ιωάσαφ, πήγε σε ένα κελί, όπου μόλις είχαν εγκατασταθεί δύο  γνωστοί του νέοι μοναχοί. Χτυπάει την πόρτα τίποτε. Ανοίγει και τους βρίσκει και τους δύο ξαπλωμένους.
«Τι γίνεται; λέει, άρρωστοι είστε;». «Κάνουμε Τριήμερο!», λένε.
«Άντε σηκωθείτε επάνω, τους λέει. Κάντε ένα τσάι, βάλτε δύο κουταλιές ζάχαρη, φάτε και κανένα παξιμάδι, για να πείτε καμμιά ευχή, να κάνετε κανένα κομποσχοίνι. Τριήμερο είναι αυτό; Τι βγάζετε από δαύτο»;

- Γέροντα, πώς θα μπορέσω την Σαρακοστή να αγωνιστώ περισσότερο στην εγκράτεια;

- Οι κοσμικοί τώρα την Σαρακοστή προσέχουν κατά κάποιον τρόπο την εγκράτεια ενώ εμείς οι μοναχοί πάντα πρέπει να προσέχουμε. Το κυριότερο όμως που πρέπει να προσέξει κανείς είναι τα ψυχικά πάθη και μετά τα σωματικά. Γιατί αν δώση προτεραιότητα στη σωματική άσκηση και δεν κάνη αγώνα για να ξεριζωθούν τα ψυχικά πάθη, τίποτε δεν κάνει {…}.

- Γέροντα, τι να σκέφτομαι την Σαρακοστή;

- Το Πάθος, την θυσία Χριστού να σκέφτεσαι. Αν και εμείς οι μοναχοί πρέπει συνέχεια να ζούμε το Πάθος του Χριστού, γιατί μας βοηθούν σ’ αυτό κάθε μέρα τα διάφορα τροπάρια, όλες οι Ακολουθίες.
Την Μεγάλη Τεσσαρακοστή μας δίνεται η μεγαλύτερη ευκαιρία για να αγωνιστούμε και να συμμετέχουμε εντονότερα στο σωτήριο Πάθος του Κυρίου μας, με μετάνοια και με μετάνοιες, με εκκοπή των παθών και με ελάττωση των τροφών, από αγάπη προς τον Χριστό.
Ας αξιοποιήσουμε, όσο μπορούμε, το πνευματικό αυτό στάδιο με τις πολλές προϋποθέσεις και δυνατότητες που μας δίνονται για να πλησιάσουμε περισσότερο στον Εσταυρωμένο Χριστό, για να βοηθηθούμε από Αυτόν και να χαρούμε την Αγία Ανάσταση αλλοιωμένοι πνευματικά, αφού θα έχουμε ζήσει πνευματικώτερα την Μεγάλη Σαρακοστή.
Εύχομαι καλή δύναμη την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, για να ανεβείτε στον Γολγοθά κοντά στον Χριστό, μαζί με την Παναγία κα τον Προστάτη σας Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο, και να συμμετάσχετε στα φριχτό Πάθος του Κυρίου μας. Αμήν.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, "Περί προσευχής", εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σσ. 197-200)

-Γέροντα, μετά την Αγρυπνία των Χριστουγέννων δεν κοιμόμαστε;
-Χριστούγεννα και να κοιμηθούμε! Η μητέρα μου έλεγε:
«Απόψε μόνον οι Εβραίοι κοιμούνται». Βλέπεις, την νύχτα που γεννήθηκε
ο Χριστός οι άρχοντες κοιμόνταν βαθιά, και οι ποιμένες «αγραυλούσαν».
Φύλαγαν τα πρόβατα την νύχτα παίζοντας την φλογέρα. Κατάλαβες;
Οι ποιμένες που αγρυπνούσαν είδαν τον Χριστό.
-Πώς ήταν, Γέροντα, το σπήλαιο;
-Ήταν μια σπηλιά μέσα σε έναν βράχο και είχε μια φάτνη τίποτε άλλο δεν είχε.
Εκεί πήγαινε κανένας φτωχός και άφηνε τα ζώα του. Η Παναγία με τον Ιωσήφ,
επειδή όλα τα χάνια ήταν γεμάτα και δεν είχαν που να μείνουν,
κατέληξαν σε αυτά το σπήλαιο. Εκεί ήταν το γαϊδουράκι και το βοϊδάκι,
που με τα χνώτα τους ζέσταναν τον Χριστό! «Έγνω βούς τον κτησάμενον
και όνος την φάτνην του κυρίου αυτού», δεν λέει ο Προφήτης Ησαΐας;
-Σε ένα τροπάριο, Γέροντα, λέει ότι η Υπεραγία Θεοτόκος βλέποντας
τον νεογέννητο Χριστό, «χαίρουσα ομού και δακρύουσα» αναρωτιόταν: «Επιδώσω σοι
μαζόν, τω τα σύμπαντα τρέφοντι, η υμνήσω σε, ως Υιόν και Θεόν μου;
ποίαν εύρω επί σοί προσηγορίαν;»
Αυτά είναι τα μυστήρια του Θεού, η πολύ μεγάλη συγκατάβαση του Θεού,
την οποία δεν μπορούμε εμείς να συλλάβουμε!
-Γέροντα, πώς θα μπορέσουμε να ζήσουμε το γεγονός της Γεννήσεως, ότι δηλαδή
γεννάτε εκ Παρθένου»;
-Για να ζήσουμε αυτά τα θεία γεγονότα πρέπει ο νους να είναι στα θεία νοήματα.
Τότε αλλοιώνεται ο άνθρωπος. «Μέγα και παράδοξο θαύμα τετέλεσται σήμερον»,
ψάλλουμε. Άμα ο νους μας είναι εκεί, στο παράδοξον», τότε θα ζήσουμε
και το μεγάλο μυστήριο της Γεννήσεως του Χριστού.
Εγώ θα εύχομαι η καρδιά σας να γίνει Αγία Φάτνη και το Πανάγιο Βρέφος της Βηθλεέμ
να σας δώσει όλες τις ευλογίες του.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.195-196)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 15

Στίχ. 11-32. Η παραβολή του ασώτου υιού
15.29 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπε τῷ πατρὶ, ᾽Ιδοὺ τοσαῦτα ἔτη(1) δουλεύω σοι(2)
καὶ οὐδέποτε ἐντολήν σου παρῆλθον(3), καὶ ἐμοὶ οὐδέποτε ἔδωκας ἔριφον(4)
ἵνα μετὰ τῶν φίλων μου(5) εὐφρανθῶ(6)·
29 εκείνος όμως του αποκρίθηκε: “εγώ τόσα χρόνια σού δουλεύω και ποτέ
δεν παράκουσα καμιά εντολή σου· κι όμως σ’ εμένα δεν έδωσες ποτέ ένα κατσίκι
για να ευφρανθώ με τους φίλους μου.
(1) Σε αντίθεση με το «ότε (όταν)» του σ. 30 (b). Τα λόγια με τα οποία απαντά
ο μεγαλύτερος γιος στις προσκλήσεις του πατέρα του, γράφονται εδώ για
διδασκαλία εκείνων, οι οποίοι με τη χάρη του Θεού διαφυλάχτηκαν από σοβαρά
αμαρτήματα και τηρήθηκαν στην οδό της σωφροσύνης και αρετής. Διδάσκονται,
ότι υπόκεινται και αυτοί σε αμαρτίες, οι οποίες δεν είναι όμοιες με τις σκανδαλώδεις
αμαρτίες του ασώτου γιου, είναι όμως ικανές να αποκλείσουν αυτούς από το πατρικό σπίτι.
(2) Ομολογία του δουλικού πνεύματος, από το οποίο κυριαρχούνταν.
Δεν προσθέτει με πνεύμα γιου το «Πατέρα» (b).
(3) Για την χρήση του παρέρχομαι με τη σημασία του αμελώ ή παραβαίνω,
δες και Λουκ. ια 42 (p). Η φράση ζωγραφίζει ζωηρά την αφελή και τυφλή αυταρέσκεια
των Φαρισαίων για την δικαιοσύνη τους (g). Ο μεγαλύτερος γιος υπερτιμά
τις αρετές του και την υπακοή του προς τον πατέρα. Διότι θα μπορούσε κάποιος
να υποπτευθεί ότι δεν υπήρξε τόσο ακριβής η συμπεριφορά του, ώστε να μπορεί
τώρα να καυχηθεί προς τον πατέρα του, ότι «ποτέ δεν παρέβην εντολή σου».
Εάν πράγματι η υπακοή προς τον πατέρα του υπήρξε τέτοια, πώς τώρα με τόσο
πείσμα αντιστέκεται στις πατρικές προτροπές και προσκλήσεις; Ω! πόσο οι αγαθοί
έχουν ανάγκη να προφυλάσσουν τους εαυτούς τους από το πνεύμα της αλαζονείας,
η οποία αποτελεί διαφθορά που φυτρώνει στην στάχτη άλλων διαφθορών της ψυχής
που νεκρώθηκαν με την χάρη του Θεού. Εκείνοι οι οποίοι για πολύ δούλεψαν στο Θεό,
έχουν ανάγκη με ευγνωμοσύνη να ταπεινώνονται μπροστά του για αυτό και να
μην καυχιούνται ποτέ για αυτό.
(4) Πολύ λιγότερο το μοσχάρι το σιτευτό (b). «Εμείς όμως δεν πρέπει να εξετάζουμε
με περιέργεια, ποιο είναι το ερίφιο και ποιοι οι φίλοι. Διότι δεν είναι ασφαλές
το να λεπτολογούμε πάνω σε αυτά, όπως σε πολλά σημεία των παραβολών ισχυριστήκαμε» (Ζ).
Ολοφάνερα όμως ο μεγαλύτερος γιος λέει αυτό μέσα στο χάσιμο του ελέγχου του.
Διότι πότε ζήτησε στο παρελθόν από τον πατέρα του κάποιο ερίφιο; Και εάν ζητούσε αυτό,
πώς προεξοφλεί ότι ο πατέρας του δεν θα του το έδινε; Υπάρχει κάθε βεβαιότητα,
ότι στην πρώτη κουβέντα του μεγαλύτερου γιου, ο πατέρας ευχάριστα θα ανταποκρινόταν
στην επιθυμία του. Διότι τόσο χρόνο συνέζησε αυτός αρμονικά με τον πατέρα
και είχε τόσα δείγματα της στοργής του προς αυτόν. Αλλά τώρα κυριεύεται από σκοτάδι
τόσο πολύ, ώστε να λησμονεί όλα αυτά και να θεωρεί τον εαυτό του αδικημένο από τον πατέρα.
Όσοι φρονούν υψηλά για τον εαυτό τους και υπερτιμούν την αρετή τους,
εύκολα στην πρώτη δοκιμασία λησμονούν τις τόσες προς αυτούς ευεργεσίες του Θεού
και παραπονούνται σαν αδικημένοι από την Πρόνοιά του.
(5) Σε αντίθεση με το «με πόρνες» του σ. 30 (b).
(6) Δεν αντιλαμβάνεται, ότι εκδηλώνει το ίδιο πνεύμα, το οποίο οδήγησε τον αδελφό του
στην ασωτία. Αξιώνει να έχει την περιουσία του πατέρα, για να απολαμβάνει
αυτήν χωριστά από αυτόν (p). Οι χαρές των παιδιών του Θεού γίνονται μέσα στο σπίτι του
Πατέρα τους, μαζί με αυτόν και τα άλλα παιδιά του, με κοινωνία με το Θεό και τους αγίους του,
και όχι με κάποιους φίλους έξω από το σπίτι.

Η αγάπη δεν έχει εμπάθεια

Πάντοτε τούτον τον τρόπο να έχεις στη ζωή σου: να είσαι γλυκομίλητος και να αποδίδεις τιμή σε όλους τους ανθρώπους. Και να μην κάνεις κανέναν να θυμώσει και να οργιστεί και να μη ζηλοφθονήσεις, ούτε για την πίστη που έχει κάποιος, ούτε για τα κακά έργα κάποιου άλλου.

Φυλάξου λοιπόν να μην κατηγορήσεις και να μην ελέγξεις κανέναν για κάποια αδυναμία του, γιατί έχουμε στους ουρανούς κριτή απροσωπόληπτο. Εάν όμως θέλεις να τον βοηθήσεις να επιστρέψει στην αλήθεια, να λυπηθείς γι’ αυτόν και με δάκρυα και με αγάπη πες του ένα ή δυο λόγια και μην ανάψεις από θυμό εναντίον του, για να μη δει στην καρδιά σου σημείο έχθρας. Γιατί η αγάπη του Θεού δε γνωρίζει να θυμώνει, ούτε να παροργίζεται, ούτε να κατηγορεί κάποιον με εμπάθεια.

Όσιος Ισαάκ ο Σύρος

"Προς Θαλλάσιον, περί αποριών – Ερώτηση 1"

Τα πάθη είναι κακά καθεαυτά ή ανάλογα με τη χρήση τους; Εννοώ την ηδονή και τη λύπη, την επιθυμία και το φόβο και όσα ακολουθούν. Απόκριση:

Αυτά τα πάθη, όπως και τα λοιπά, δεν συνδημιουργήθηκαν μαζί με την φύση των ανθρώπων, γιατί θα συντελούσαν και στον ορισμό της φύσης του ανθρώπου.

Υποστηρίζω αντίθετα, αυτό που έμαθα από το μεγάλο Γρηγόριο Νύσσης, ότι εισήλθαν μετά την έκπτωση από την τελειότητα και προσκολλήθηκαν στο αλογότερο μέρος του ανθρώπου, με τα οποία, αντί της θείας και μακάριας εικόνας, ευθύς αμέσως μετά την παράβαση έγινε φανερή κι ευδιάκριτη στον άνθρωπο η ομοίωσή του με τα άλογα ζώα. Γιατί έπρεπε, αφού κατακαλύφθηκε η αξία του λόγου από τα γνωρίσματα της αλογίας που με τη γνώμη του τράβηξε στον εαυτό του, δίκαια να τιμωρείται η ανθρώπινη φύση, οικονομώντας σοφά έτσι ο Θεός να συναισθανθεί ο άνθρωπος το λογικό μεγαλείο του νου του.

Ωστόσο γίνονται καλά και τα πάθη στους σπουδαίους ανθρώπους, όταν, αποχωρίζοντάς τα σοφά από το σώμα, τα μεταχειρίζονται προς απόκτηση του ουρανού.

Για παράδειγμα: την επιθυμία θα τη μετατρέψουν σε κίνηση που ορέγεται τη νοερή έφεση των θείων, ενώ την ηδονή θα την κάνουν αγαθή ευφροσύνη της θελητικής ενέργειας του νου για τα θεϊκά χαρίσματα.

Επίσης το φόβο θα τον κάνουν φροντίδα που προφυλάγει από τη μελλοντική τιμωρία εξαιτίας πλημμελημάτων, ενώ τη λύπη, μεταμέλεια που διορθώνει ένα υπάρχον κακό, και μ’ ένα λόγο, σύμφωνα με τους σοφούς γιατρούς που αφαιρούν με το δηλητηριώδες σώμα του ερπετού της έχιδνας τη λέπρα που πράγματι υπάρχει ή υποθέτουν, χρησιμοποιούν αυτά τα πάθη για την αναίρεση μιας παρούσας ή αναμενόμενης κακίας για την απόκτηση και τη φύλαξη της αρετής και της γνώσης.

Είναι λοιπόν αυτά τα πάθη καλά, όπως είπα, σύμφωνα με τη χρήση τους σε εκείνους “που αιχμαλωτίζουν κάθε σκέψη και την κάνουν να υπακούει στο Χριστό” (Β΄ Κορ. 10, 5).

Αν κάτι από αυτά λέγεται και για το Θεό από τη Γραφή ή για τους αγίους, για το Θεό για χάρη μας, επειδή κατάλληλα με τα δικά μας πάθη αποκαλύπτει τις σωτήριες για μας κι αγαθοποιές εκδηλώσεις της πρόνοιας, και για τους άλλους, επειδή δεν μπορούν μ’ άλλο τρόπο να προσφέρουν τις νοερές σχέσεις τους και διαθέσεις προς το Θεό με σωματική ζωή, χωρίς τα γνωστά πάθη της φύσης μας.

[Μαξίμου του Ομολογητού, Προς Θαλάσσιον, περί αποριών (ερωτήσεις Α΄- ΝΓ΄), Πατερικαί Εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Ελευθέριος Μερετάκης, 1992]