ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 15

Στίχ. 11-32. Η παραβολή του ασώτου υιού
15.32 εὐφρανθῆναι δὲ καὶ χαρῆναι(1) ἔδει(2),
ὅτι ὁ ἀδελφός σου οὗτος(3) νεκρὸς ἦν καὶ ανέζησεν,
καὶ ἀπολωλὼς ἦν καὶ εὑρέθη(4).
32 Έπρεπε όμως να ευφρανθούμε και να χαρούμε, γιατί ο αδερφός σου
αυτός ήταν νεκρός κι αναστήθηκε, ήταν χαμένος και βρέθηκε”».
(1) Δεν υπάρχει τώρα ζήτημα αμοιβής αλλά χαράς.
Και το μεν να ευφρανθείς μπαίνει για να δηλώσει την εξωτερική
εκδήλωση της χαράς, ενώ το να χαρείς για να δηλώσει το εσωτερικό συναίσθημα (p).
(2) «Δείχνει ότι είναι αναγκαία η ευφροσύνη και η χαρά.
Διότι ποιος αν δει νεκρό να ξαναζεί δεν ευφραίνεται; Και ποιος βρίσκοντας
το χαμένο, δεν χαίρεται;» (Ζ). Ο παρατατικός αυτός έχει ίσως μ
έσα του μία ευγενική μομφή (p).
(3) Η αντικατάσταση του «ο γιος σου» με το «ο αδελφός σου» και η επανάληψη
του «αυτός» σαφώς εμπερικλείουν μάλωμα.=Αυτός ο αδελφός σου,
για τον οποίο τόσο αυστηρά κρίνεις· εάν εγώ πήρα πίσω έναν γιο και συ πήρες
πίσω έναν αδελφό (p). «Όταν πρέπει να σωθεί ο χαμένος, λέει,
δεν είναι καιρός δικαστηρίων ούτε ακριβούς εξέτασης, αλλά φιλανθρωπίας
και συγγνώμης μόνο… Αλλά και αν έπρεπε και να τιμωρηθεί αυτός,
τιμωρήθηκε αρκετά με την ζωή στην ξένη χώρα» (Χ). Με τη λέξη ο αδελφός σου
εκδηλώνεται αμετάθετη η απόφαση του πατέρα, ο άσωτος που γύρισε να ανακτήσει
πλήρη τα δικαιώματά του στο πατρικό σπίτι (ο).
(4) Όχι λιγότερο επιτυχημένο και τεχνικό το τέλος της παραβολής.
Δεν μας λέει αν ο μεγαλύτερος αδελφός μπήκε τελικά, για να μετέχει στη χαρά,
ούτε πώς ο νεότερος συμπεριφέρθηκε μετά από αυτά.
Και τα δύο αυτά ήταν ζητήματα του μέλλοντος και οι δύο γιοι αφέθηκαν ελεύθεροι,
μόνοι τους να κανονίσουν την συμπεριφορά τους (p).

Προσεγγίσεις στην εορτή

Σαράντα μέρες μετά τα Χριστούγεννα, οι ενορίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας γιορτάζουν την Υπαπαντή του Κυρίου. Όμως επειδή συνήθως η γιορτή πέφτει σε εργάσιμη μέρα, έχει σχεδόν μισοξεχαστεί. Παρ’ όλα αυτά έρχεται όταν η Εκκλησία ολοκληρώνει «το χρόνο των Χριστουγέννων», αποκαλύπτοντας και συγκεφαλαιώνοντας το νόημα των Χριστουγέννων σ’ ένα ρεύμα καθαρής και βαθιάς χαράς. Η εορτή αναφέρεται σ’ ένα γεγονός που καταγράφεται στο ευαγγέλιο του αποστόλου Λουκά. Σαράντα μέρες μετά τη γέννηση του Ιησού Χριστού στη Βηθλεέμ, ο Ιωσήφ και η Μαρία, ακολουθώντας τη θρησκευτική συνήθεια της εποχής, «ἀνήγαγον αὐτὸν εἰς Ἱεροσόλυμα παραστῆσαι τῷ Κυρίῳ, καθὼς γέγραπται ἐν νόμῳ Κυρίου…» (Λουκ. Β΄ 22-23).

Πόσο εκπληκτική και όμορφη είναι η εικόνα, ο πρεσβύτερος να κρατά στην αγκαλιά του το βρέφος, και πόσο παράξενα τα λόγια του: «ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου…». Συλλογισμένοι αυτά τα λόγια, αρχίζουμε να εκτιμούμε το βάθος αυτού του γεγονότος και τη σχέση που έχει με μας, με μένα, με την πίστη μας. Υπάρχει στον κόσμο κάτι πιο χαρούμενο από μια συνάντηση, μια «υπαπαντή» με κάποιον που αγαπάς; Είναι αλήθεια πως το να ζεις σημαίνει να περιμένεις, να αποβλέπεις σε μια συνάντηση. Δεν είναι άραγε η υπερβολική και όμορφη προσδοκία του Συμεών το σύμβολό της; Δεν είναι η πολύχρονη ζωή του σύμβολο της προσδοκίας, αυτός ο «πρεσβύτης» που περνά ολόκληρη τη ζωή του περιμένοντας το φως που φωτίζει τους πάντες και τη χαρά που πληρώνει τα πάντα; Πόσο δε απροσδόκητο, πόσο άρρητα όμορφο είναι το ότι το πολυαναμενόμενο φως και η χαρά έρχεται στον πρεσβύτη Συμεών με ένα παιδί! Φανταστείτε τα τρεμάμενα χέρια του γέροντα Συμεών καθώς παίρνει στην αγκαλιά του το σαρανταήμερο βρέφος τόσο τρυφερά και προσεκτικά, ατενίζοντας το μικρό πλάσμα, και πλημμυρίζοντας από δοξολογία: «νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλον σου, δέσποτα, κατὰ τὸ ρῆμα σου ἐν εἰρήνῃ∙ ὅτι εἶδον οἱ ὀφθαλμοί μου τὸ σωτήριόν σου».

Ο Συμεών περίμενε. Περίμενε σε ολόκληρη τη ζωή του, και είναι βέβαιο πως στοχαζόταν, προσευχόταν και βάθαινε καθώς περίμενε έτσι, ώστε στο τέλος ολόκληρη η ζωή του να είναι μια συνεχής «παραμονή» της χαρούμενης συνάντησης.

Δεν είναι καιρός να αναρωτηθούμε τι περιμένουμε; Τι επιμένει η καρδιά μας να μας υπενθυμίζει συνεχώς; Μεταμορφώνεται βαθμιαία η ζωή μας σε μια αναμονή, καθώς περιμένουμε να συναντηθούμε με τα ουσιώδη; Αυτά είναι τα ερωτήματα που θέτει η Υπαπαντή. Εδώ, σ’ αυτή τη γιορτή η ζωή του ανθρώπου αποκαλύπτεται ως ανυπέρβλητη ομορφιά μιας ώριμης ψυχής, που έχει απελευθερωθεί, βαθύνει και καθαριστεί από καθετί το μικρόψυχο, το ανόητο και τυχαίο. Ακόμη και τα γηρατειά και ο θάνατος, η γήινη μοίρα που όλοι μας μοιραζόμαστε, παρουσιάζονται εδώ τόσο απλά και πειστικά ως ανάπτυξη και άνοδος προς εκείνη τη στιγμή, όταν με όλη μου την καρδιά, στην πληρότητα της ευχαριστίας, θα πω: «νυν απολύεις». Είδα το φως να διαπερνά τον κόσμο. Είδα το «Παιδίον», που φέρνει στον κόσμο τόση θεϊκή αγάπη, και που παραδίδεται σε μένα. Τίποτε δεν προκαλεί φόβο, τίποτε δεν είναι άγνωστο, όλα τώρα είναι ειρήνη, ευχαριστία, αγάπη.

Αυτά φέρνει η Υπαπαντή του Κυρίου. Εορτάζει τη συνάντηση της ψυχής με την Αγάπη, τη συνάντηση μ’ Αυτόν που μας έδωσε τη ζωή, και που μου έδωσε το κουράγιο να τη μεταμορφώσω σε αναμονή.

(π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, «Εορτολόγιο», σελ. 85-88)

Μόνον η αγιότητα ειναι φωτισμός και αληθινή παιδεία. Μόνον ο Άγιος είναι ο αληθινός Παιδαγωγός και Διδάσκαλος. Ύμνος στους Τρεις Ιεράρχες. Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς

Άνευ των Αγίων δεν υπάρχουν αληθινοί διδάσκαλοι και παιδαγωγοί, ούτε αληθινή παιδεία άνευ της Αγιότητος. Μόνον ο Άγιος είναι ο αληθινός Παιδαγωγός και Διδάσκαλος. Μόνον η Αγιότης είναι το Αληθινόν Φως. Η αληθινή Παιδεία, ο αληθινός Φωτισμός, δεν είναι άλλο παρά η ακτινοβολία της Αγιότητος. Μόνον οι Άγιοι είναι οι αληθώς φωτισμένοι. Η Αγιότης ζη και αναπνέει δια του Φωτός, ακτινοβολεί και ενεργεί εν τω Φωτί. Αγιάζουσα η Αγιότης, ταυτόχρονα φωτίζει και διδάσκει.

Η παιδεία είναι προβολή της αγιότητος. Μόνον ο αγιασθείς άνθρωπος δύναται να αγιάζη και άλλους· μόνον γενόμενος αυτός φως δύναται να φωτίζη τους άλλους. Το Ευαγγέλιον του Θεανθρώπου συγκεντρώνει τα πάντα εις τον προσωπικόν αγώνα και την άσκησιν τα πάντα αρχίζουν από το ίδιον το πρόσωπον του ανθρώπου: σωζόμενος ο άνθρω­πος σώζει απαραιτήτως και τους άλλους γύρω του· φωτιζόμενος φωτίζει και τους άλλους.

Αυτή είναι η ευαγγελική οδός, η εφαρμοζομένη πιστώς εις την Ορθοδοξίαν, φυλασσομένη και διαφυλαχθείσα εις αυτή. Ιδού πώς την χαράσει, ως άλλος υιός της βροντής, ο μέγας άγιος και διδάσκαλος της Εκκλησίας, ο φωστήρ της οικουμένης, ο αγ. Γρηγόριος ο Θεολόγος: «Καθαρθήναι δει πρώτον, είτα καθάραι· σοφισθήναι, και είτα σοφίσαι· γενέσθαι φως, και φωτίσαι· εγγίσαι Θεώ, και προσαγαγείν άλλους· αγιασθήναι, και αγιάσθαι».

Κατά το θέλημα της Θείας Πρόνοιας ημείς ζώμεν επί της γεωγραφικής και θρησκευτικής διασταυρώσεως της Ανατολής και της Δύσεως. Δια τούτο, ίσως ευρισκόμεθα συχνά εις βασανιστικόν αδιέξοδον. Έχετε παρατηρήσει πώς εις την ορθόδοξον ψυχήν μας δεν ανταποκρίνεται η ορθολογιστικο-σχολαστική παιδεία της ρωμαιοκαθολικής και προτεσταντικής Ευρώπης;

Τούτο κατοπτρίζεται σαφώς εις την ιδεολογικήν και ηθικήν περιπλάνησιν του μεγαλυτέρου μέρους των διανοουμένων μας. Αυτοί έχουν αποξενωθή από τον ορθόδοξον λαόν μας, από το σώμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας, και δια τούτο έχουν χάσει την ορθόδοξον αίσθησιν και τον ορθόδοξον προσανατολισμόν εις τα βασι­κά προβλήματα της ζωής και του θανάτου. Η παιδεία κατά το πρότυπον του ευρωπαϊκού Aufklarung (Διαφωτισμού) ποτέ δεν δύναται να είναι παιδεία δι’ ημάς.

Η ορθόδο­ξος αίσθησις και η ορθόδοξος συνείδησις παραδέχεται και αναγνωρίζει μόνον τους αγί­ους ως παιδαγωγούς και διδασκάλους και μόνον την αγιότητα ως φωτισμόν και ως αληθινήν παιδεία. Είναι πολύ βαθειά η πείνα και η δίψα της ψυχής μας, βαθυτέρα από ότι νομίζουν πολλοί από τους διανοουμένους μας, και κανείς δεν δύναται να την ικανοποιήση εκτός του Χριστού και των αγίων Του.

(Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς, "Άνθρωπος και Θεάνθρωπος", εκδ. οίκος "Αστήρ", Αθήναι 1987)

Την 30ή Ιανουαρίου εορτάζει η Εκκλησία την μνήμη των τριών μεγάλων Ιεραρχών, Βασιλείου του Μεγάλου, Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Δεν πρόκειται περί «μνήμης» με την κυρία έννοια της λέξεως, δηλαδή επετείου του θανάτου των Πατέρων αυτών, αλλά περί κοινής εορτής, «συνάξεως» κατά την λειτουργική ορολογία. Ο Μέγας Βασίλειος απέθανε την 1η Ιανουαρίου του έτους 379 και η μνήμη του εορτάζεται, ως γνωστόν, την 1η Ιανουαρίου. Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος την 25η Ιανουαρίου του έτους 389, και την 25η Ιανουαρίου εωρτάσαμε την μνήμη του. Τέλος ο Χρυσόστομος απέθανε στην εξορία την 14η Σεπτεμβρίου του έτους 407, κατά την ημέρα της εορτής της Υψώσεως του τιμίου Σταυρού, η μνήμη του όμως μετετέθη, λόγω του ύψους της δεσποτικής εορτής της ημέρας αυτής, και εορτάζεται την 13ην Νοεμβρίου.

Η εορτή της 30ής Ιανουαρίου είναι μεταγενεστέρα, γι’ αυτό και δεν την συναντούμε στα παλαιά εορτολόγια. Καθιερώθη κατά τον ΙΑ΄ αιώνα επί της βασιλείας του Αλεξίου Κομνηνού (1081 -1118). Την αιτία της συστάσεως της κοινής και για τους τρεις εορτής μας αφηγείται εκτενώς το συναξάριο της ημέρας. «Στάσις», διένεξις, υπήρχε στην Κωνσταντινούπολι μεταξύ «των ελλογίμων και εναρέτων ανδρών». Από τους τρεις Ιεράρχας άλλοι εθεωρούσαν σπουδαιότερο τον Χρυσόστομο, άλλοι τον Βασίλειο, και άλλοι τον Γρηγόριο, και υποτιμούσαν τους άλλους δύο. Έτσι δημιουργήθηκαν τρεις διαμαχόμενες παρατάξεις: των Ιωαννιτών, των Βασιλειτών και των Γρηγοριτών. Στην έριδα έθεσε τέλος ο μητροπολίτης Ευχαΐτων Ιωάννης ο Μαυρόπους, λόγιος και ευλαβής κληρικός.

Αυτός, κατά την διήγησι του συναξαριστού, είδε σε οπτασία τους τρεις αγίους, πρώτα τον καθένα χωριστά και ύστερα και τους τρεις μαζί. Αυτοί του είπαν με ένα στόμα: «Ημείς οι τρεις είμεθα ένα, καθώς βλέπεις, κοντά στον Θεό και τίποτε δεν υπάρχει που να μας χωρίζη ή να μας κάνη να αντιδικούμε… Πρώτος δεν υπάρχει μεταξύ μας ούτε δεύτερος… Σήκω λοιπόν και ειπέ σ’ εκείνους που μαλώνουν, να μη χωρίζωνται σε παρατάξεις για ημάς. Γιατί ημείς και στην ζωή μας και μετά τον θάνατό μας δεν έχομε άλλη επιθυμία, παρά να ειρηνεύη και να ομονοή όλος ο κόσμος».

Σαν σύμβολο και έκφρασι της ενότητός των του συνέστησαν να συστήση κοινή εορτή και των τριών. Έτσι ο Ευχαΐτων ανέλαβε την συμφιλίωσι των διαμαχομένων μερίδων και συνέστησε την εορτή της 30ής Ιανουαρίου. Έκρινε τον Ιανουάριο ως καταλληλότερο μήνα για τον εορτασμό των, αφού κατ’ αυτόν εώρταζαν και οι τρεις σε διάφορες ημέρες, την 1η ο Βασίλειος, την 25η ο Γρηγόριος και την 27η η ανακομιδή των λειψάνων του Χρυσοστόμου.

Η σύστασις της εορτής επέτυχε του σκοπού της. Απετέλεσε το ορατό σύμβολο της ισότητος και της ενότητος των μεγάλων διδασκάλων και της συμφιλιώσεως των διισταμένων πριν μερίδων. Κοινή ακολουθία και για τους τρεις συνέθεσε ο Ευχαΐτων, ανταξία των τριών μεγάλων Πατέρων. Από τότε σε κοινή εικονογραφική παράστασι περιλαμβάνονται και οι τρεις, ντυμένοι τα αρχιερατικά των άμφια, με το Ιερό Ευαγγέλιο στο ένα χέρι, ευλογούν με το άλλο, σαν να παρευρίσκωνται όχι μόνον εν πνεύματι, αλλά και εν σώματι μεταξύ μας. Και είναι πράγματι οι αιώνιοι και αθάνατοι διδάσκαλοι της Εκκλησίας του Χριστού. Εδίδαξαν με τον άγιο βίο των, με την έξοχο δράσι των, με τα σοφά των συγγράμματα.

Σ’ αυτούς ενεσαρκώθη το τέλειο χριστιανικό ιδεώδες του «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού» πλασμένου και εν Χριστώ αναγεννημένου ανθρώπου. Και προ πάντων στα πρόσωπα αυτών των τριών Ιεραρχών συνηντήθη η παιδεία, η μόρφωσις και η ελληνική φιλοσοφική κατάρτισις με την χριστιανική αλήθεια. Ήσαν οι σοφοί κατά κόσμον και σοφοί κατά Θεόν. Αρμονικωτέρα σύζευξις ελληνισμού και χριστιανισμού σ’ όλη των την τελειότητα δεν παρουσιάσθηκε ποτέ στον κόσμο. Γι’ αυτό και η εορτή των απέβη εορτή της ελληνοχριστιανικής παιδείας, της οποίας διδάσκαλοι και πρότυπα υπήρξαν οι τρεις Ιεράρχαι.

Και της χριστιανικής όμως λατρείας υπήρξαν δημιουργικά στοιχεία οι τρεις Ιεράρχαι. Όχι μόνο την ετέλεσαν, ως ιερείς και αρχιερείς, αλλά και συνέβαλαν στην διαμόρφωσι και εξέλιξί της. Δεν είναι χωρίς σημασία το γεγονός, ότι με τα ονόματα και των τριών η εκκλησιαστική παράδοσις συνέδεσε την συγγραφή τριών λειτουργιών: των δύο γνωστών βυζαντινών λειτουργιών του Μεγάλου Βασιλείου και του Ιωάννου του Χρυσοστόμου και μιας της Εκκλησίας της Αλεξανδρείας που φέρεται υπό το όνομα του Γρηγορίου. Εξ άλλου και στους τρεις, και ιδιαιτέρως στον Μέγα Βασίλειο, αποδίδονται σειρές ολόκληρες ευχών, που κοσμούν τα λειτουργικά μας βιβλία.

Είναι γνωστή και από τις ιστορικές πηγές η συμβολή του Μεγάλου Βασιλείου στην διαμόρφωσι των «ευκοσμιών του βήματος» και των διατάξεων των ευχών, καθώς και η προσπάθεια του Χρυσοστόμου για την αναζωογόνησι της λειτουργικής ζωής μεταξύ του ποιμνίου του στην Κωνσταντινούπολι. Ο Γρηγόριος ήταν και ποιητής και οι ύμνοι του, αν και δεν έχουν εισαχθή στην λατρεία μας, μπορούν να καταταγούν μεταξύ των καλλιτέρων και ωραιοτέρων προϊόντων της εκκλησιαστικής μας ποιήσεως.

Μπορείτε να ιδήτε στους βυζαντινούς μας ναούς να εικονίζωνται οι τρεις ιεράρχαι στην κόγχη του αγίου βήματος, με τα ειλητάρια της θείας λειτουργίας στα χέρια, να περιβάλλουν το θυσιαστήριο σαν να λειτουργούν αδιαλείπτως, όχι μόνο στο υπερουράνιο, αλλά και στο επίγειο θυσιαστήριο του Θεού, μαζί με τους ιερείς που τελούν τα μυστήρια σήμερα. Σαν να παρακάθηνται μαζί με ημάς στην ιδία κοινή ιερά τράπεζα και να μετέχουν της ιδίας πνευματικής τροφής.

Και σε μία άλλη εικονογραφική παράστασι θα συναντήσετε τους τρεις Ιεράρχας. Στην μεγάλη εξεικόνησι της δευτέρας παρουσίας του Κυρίου, που ζωγραφείται από τους βυζαντινούς ζωγράφους στους νάρθηκας των ναών επάνω και γύρω από την κυρία πύλη του ναού. Στην ομάδα των σεσωσμένων, που εισέρχονται στον Παράδεισο του Θεού, θα διακρίνετε εύκολα τις τρεις σεβάσμιες μορφές των, όπως μας τις διέσωσε η εικονογραφική παράδοσις της Εκκλησίας μας και όπως περιγράφονται στο συναξάριο της εορτής των:

«Ήσαν δε την θέσιν του σώματος και την μορφήν οι άγιοι ούτοι, έχοντες ούτως: Ο μεν θείος Χρυσόστομος, την ιδέαν του σώματος ην βραχύς πάνυ την ηλικίαν, μεγάλην κεφαλήν τοις ώμοις αιωρών, ισχνός εις το ακριβέστατον, επίρρινος, ευρύς τους μυκτήρας, ωχρότατος μετά του λευκού, κοίλους τους κόχλους των οφθαλμών έχων και βολβοίς τούτων κεχρημένος μεγάλοις, εφ’ οις και συνέβαινε, χαριέστερον, ταις όψεσιν αποστίλβειν, ει και τω λοιπώ χαρακτήρι τον αχθόμενον παρεδήλου∙ ψιλός και μέγας το μέτωπον και πολλαίς ταις βολίσι κεχαραγμένος∙ ώτα περικείμενος μεγάλα και το γένειον μικρόν και αραιότατον, υποπολιαίς ταις θριξίν εξανθών, τας σιαγόνας πεπιεσμένας είσω έχων τη νηστεία εις τον ακρότατον…

Ο δε μέγας Βασίλειος ην την θέσιν του σώματος εις πολύ μήκος επί του ορθίου σχήματος αναδραμών∙ ξηρός και λιπόσαρκος, μέλας το χρώμα, ωχρότητι το πρόσωπον σύγκρατος∙ επίρρινος, εις κύκλον τας οφρύς περιηγμένος∙ το επισκύνιον συνεσπακώς, φροντιστικώ εοικώς, ολίγαις το πρόσωπον αμαρυγαίς ρυτιδούμενος∙ επιμήκης τας παρειάς∙ κοίλος τους κροτάφους, ηρέμα έχων εν χρω κουρίας∙ την υπήνην αρκούντως καθειμένος και μεσαιπόλιος… Ο δε γε ιερός Γρηγόριος ο Θεολόγος, κατά τον τύπον της ηλικίας του σώματος ετύγχανε μέτριος∙ ύπωχρος βραχύ μετά του χαρίεντος∙ σιμός, επ’ ευθείας τας οφρύς έχων∙ ήμερον βλέπων και προσηνές θάτερον, των οφθαλμών, ος ην δεξιός, στυγνότερον κεκτημένος, ον και ουλή κατά τον κανθόν συνήγε∙ τον πώγωνα ου βαθύς, δασύς δε επ’ ευθείας, ικανώς φαλακρός ταις θριξί, τα άκρα της γενειάδος ως περικεκαπνισμένα υποφαίνων».

Έτσι ακριβώς μας παρουσιάζει η Εκκλησία μας τα τρία μεγάλα αυτά τέκνα της. Σοφούς διδασκάλους και Πατέρας, που μας εδίδαξαν και μας διδάσκουν διαρκώς με την θεία σοφία των λόγων και των παραδειγμάτων των∙ ιερουργούς ενθέους των μυστηρίων της Εκκλησίας μας, συλλειτουργούντας μαζί μας και συνδοξολογούντας τον Θεό∙ πολίτας του ουρανού και οικήτορας του Παραδείσου της τρυφής. Και προς τον σκοπό αυτόν υπηρετούν όλα τα στοιχεία της λατρείας μας. Το εορτολόγιο, που φέρνει στην μνήμη μας τα ιερά αυτά πρόσωπα κατ’ έτος. Η υμνογραφία, που με τους ύμνους της εγκωμιάζει τους αγώνας και την δόξαν των. Τα συναξάρια, που μας περιγράφουν τον βίο και τας αρετάς των. Η εικονογραφία που ανιστορεί τις ιερές μορφές των και μας δίδει την δυνατότητα να βλέπωμε σαν ζωντανά τα πνευματικά αυτά αναστήματα.

Αυτό είναι το νόημα και ο σκοπός της τιμής των αγίων στην Εκκλησία μας. Να δείξη αυτή την αδιάλειπτο και αδιάσπαστο κοινωνία των μελών της Εκκλησίας. Κοινωνία ζώντων εν Χριστώ πιστών, είτε στη γη αυτή είτε στην μακαρία κατάστασι του ουρανού. Κοινωνία για την οποία δεν υπάρχουν νεκροί, αλλά μόνο ζώντες, εφ’ όσον όλοι όσοι αποτελούν μέλη της ηνώθησαν δια των μυστηρίων με τον αιώνιο και αθάνατο χορηγό της ζωής, τον Χριστό. Όλοι μαζί συνδοξολογούν και συνυμνούν τον Θεό και δέονται οι ζώντες για τους κεκοιμημένους και οι κεκοιμημένοι για τους ζώντας. Όλοι είναι πολίται της Βασιλείας, με την σφραγίδα της αθανασίας, με τα ονόματά των γραμμένα στο βιβλίο της ζωής.

Η ακολουθία των τριών Ιεραρχών αποδίδεται από τον συντάκτη του συναξαρίου της εορτής των στον Ιωάννη τον Μαυρόποδα, μητροπολίτη Ευχαΐτων, που «την εορτήν ταύτην παρέδωκε τη Εκκλησία εορτάζειν Θεώ» και συνέταξε γι’ αυτήν κανόνες, τροπάρια και εγκώμια. Εκτός όμως από τον Μαυρόποδα συνέβαλαν και άλλοι υμνογράφοι στην ολοκλήρωσι της υμνογραφίας της εορτής. Τα ιδιόμελα της λιτής και τα στιχηρά των αποστίχων του εσπερινού αποδίδονται στον Νείλο Ξανθόπουλο, το δε ιδιόμελο στο «Και νυν» των αποστίχων είναι ποίημα του πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γερμανού. Ρητώς στον Ιωάννη αποδίδονται οι τρεις κανόνες. Θα παρατεθούν το πρώτο στιχηρό του εσπερινού του δ΄ ήχου, προσόμιο του «Ως γενναίον εν μάρτυσι», «Τα της χάριτος όργανα…». Το πρώτο των αποστίχων του πλ. α΄ ήχου, προσόμοιο του «Χαίροις ασκητικών», «Χαίροις Ιεραρχών η τριάς…».

Το πρώτο των στιχηρών των αίνων του β΄ ήχου, προσόμοιο του «Ποίοις ευφημιών», «Ποίοις ευφημιών στέμμασι στεφανώσωμεν τους διδασκάλους…» και το δοξαστικό των στιχηρών του εσπερινού, ιδιόμελο του πλ. α΄ ήχου, «Σαλπίσωμεν εν σάλπιγγι ασμάτων…». Είναι από τα πιο χαρακτηριστικά τροπάρια της εορτής.

(Ιωάννου Μ. Φουντούλη, "Λογική Λατρεία", Εκδ. Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, σελ. 380 -388)

-Γέροντα, κάποια παιδιά με ρώτησαν γιατί βάφουμε κόκκινα αυγά.
-Τα παιδιά να μην τα αφήνετε να σκαλώνουν σε κάτι τέτοια,
γιατί τα ενδιαφέροντά τους θα στρέφονται συνέχεια εκεί και δεν θα πηγαίνουν
σε κάτι βαθύτερο. Πέστε τους μόνον ότι το κόκκινο αυγό, όπως είναι στρογγυλό,
συμβολίζει την γη που βάφτηκε με το Αίμα του Χρίστου και λυτρώθηκε
όλος ο κόσμος από την αμαρτία.
-Γέροντα, μου κάνει εντύπωση το θάρρος των Μυροφόρων.
-Οι Μυροφόρες είχαν μεγάλη εμπιστοσύνη στον Χριστό, είχαν πνευματική κατάσταση,
και γι’ αυτό δεν υπολόγισαν τίποτε. Αν δεν είχαν πνευματική κατάσταση,
θα έκαναν αυτό που έκαναν; Ξεκίνησαν χαράματα, ώρα που απαγορευόταν η κυκλοφορία,
με αρώματα στα χέρια για τον Πανάγιο Τάφο του Χριστού, από αγάπη προς τον Χριστό.
Γι’ αυτό και αξιώθηκαν να ακούσουν από τον Άγγελο το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως.
-Γέροντα, πώς θα μπορέσουμε να ζήσουμε την χαρά της Αναστάσεως;
-Να καλλιεργήσουμε το χαροποιόν πένθος, για να έρθη η πραγματική χαρά.
Αν ζήσουμε με ευλάβεια και κατάνυξη την Μεγάλη Εβδομάδα, θα ζήσουμε
με πνευματική αγαλλίαση και θεία ευφροσύνη την Αγία Ανάσταση.
-Είναι, Γέροντα, φυσικό να μη νιώθω πολλή χαρά το βράδυ της Αναστάσεως;
-Ναι, είναι φυσικό, γιατί όλη την Μεγάλη Εβδομάδα
ζούσαμε τα λυπηρά γεγονότα του Πάθους κα ιδιαίτερα την προηγούμενη μέρα
που ήταν η Μεγάλη Παρασκευή. Επειδή το συναίσθημα της λύπης είναι βαθύτερο
από το συναίσθημα της χαράς, δεν μπορούμε σε μια μέρα να ξεπεράσουμε
αυτήν την ψυχική κατάσταση. Όχι ότι δεν χαίρεται η ψυχή την Ανάσταση,
αλλά δεν χαίρεται τόσο, όσο το απαιτεί η λαμπρή αυτή ημέρα. Σιγά σιγά όμως,
κατά την Διακαινήσιμο Εβδομάδα, που είναι σαν μια ημέρα πασχαλινή, φεύγει
ο πόνος της Μεγάλης Εβδομάδος και η ψυχή γεμίζει από την αναστάσιμη χαρά.
Την δεύτερη ήμερα του Πάσχα αρχίζει να καταλαβαίνει κανείς την Ανάσταση.
-Γιατί, Γέροντα, σε μερικά μοναστήρια κάνουν λιτανεία την δεύτερη ή τρίτη ημέρα του Πάσχα;
-Για να σκορπίσουν την πασχαλινή χαρά.
-Χτυπούν, Γέροντα, και τις καμπάνες;
-Την Διακαινήσιμο Εβδομάδα χτυπούν όλα μαζί, καμπάνες, σήμαντρα,
χειροσήμαντρα, και η καρδιά χτυπάει δυνατά ζώντας το «Αναστάσεως ήμερα».
Εύχομαι να χαίρεσθε πάντοτε
με αγαλλίαση πνευματική,
με συνεχή πασχαλινή χαρά,
με εσωτερική γλυκειά αναστάτωση.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.203-204)

-Γέροντα, πώς θα αποκτήσω ευλάβεια στα Πάθη του Χρίστου;
-Κατ’ αρχάς να σκέφτεσαι την θυσία του Χριστού και την δική σου αχαριστία
και αμαρτωλότητα. Ένα σχετικό πατερικό κείμενο θα σε βοηθήσει λίγο και αυτό.
Αλλά αυτό που θα σε βοηθήσει περισσότερο, είναι το ίδιο το Πάθος, η θυσία του Κυρίου.
Ο Χριστός δεν δίδαξε απλώς μερικά πράγματα, αλλά θυσιάσθηκε για το ανθρώπινο γένος,
βασανίστηκε, σταυρώθηκε, υπέμεινε τόσα.
-Ο σταυρικός θάνατος, Γέροντα, ήταν ατιμωτικός;
-Ναι, ο πιο ατιμωτικός. Είναι φοβερό! Όλοι οι Προφήτες να προφητεύουν για τον Χριστό,
και τελικά οι Εβραίοι να Τον δέρνουν, να Τον φτύνουν,
να Τον εμπαίζουν, να Τον σταυρώνουν!
Όλα αυτά συγκλονίζουν τον άνθρωπο, αν τα σκεφθεί. Ακόμη και στον πιο αδιάφορο,
αν έχη λίγη καλή διάθεση και τα σκεφτεί, κινούν το ενδιαφέρον το πνευματικό.
-Γέροντα, το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, μετά την Ακολουθία των Παθών,
δεν μένω στον ναό.
-Κρίμα, κι εγώ νόμιζα ότι έχεις λίγη ευλάβεια! Καλά, δεν μένετε στον ναό
το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης;
Αφήνετε τον Εσταυρωμένο μόνον και πηγαίνετε στα κελιά σας;
-Οι περισσότερες αδελφές, Γέροντα, μένουν στον ναό, αλλά εγώ, με τον λογισμό
ότι είμαι εξωστρεφής και δεν θα μπορέσω να συγκεντρωθώ, αγρυπνώ» στο κελλί μου.
-Αν είναι έτσι, καλά. Να έχης στο κελλί σου μία εικόνα της Σταυρώσεως και να λες:
«Δόξα τη αγία σταυρώσει σου, Κύριε» και «Υπεραγία Θεοτόκε, προσκυνούμεν τα Πάθη,
του Υιού σου». Παράλληλα να κάνης και όσες μετάνοιες μπορείς.
Αυτήν την ημέρα πρέπει να την ζήσει κανείς. Εγώ την Μεγάλη Παρασκευή κλειδώνομαι,
για να την ζήσω.
-Φέτος, Γέροντα, την Μεγάλη Παρασκευή δεν έφαγα τίποτε και το βράδυ
στην Ακολουθία του Επιταφίου δεν μπορούσα να σταθώ όρθια.
Αν είχα την απαιτούμενη ευλάβεια στα Πάθη του Κυρίου, θα έφθανα σε αυτό το σημείο;
-Καλός ήταν και αυτός ο αγώνας. Τέτοια μέρα πώς να φάη κανείς;
Αν κάποιος δεν αντέχει, θα πάρη λίγο παξιμάδι. Παλιά στα μοναστήρια
μόνον κανένας άρρωστος ή κανένα γεροντάκι θα έπαιρναν το βράδυ ένα τσάι
με λίγο παξιμάδι. Μερικοί πίνουν ξίδι αυτήν την ημέρα, γιατί χολή και
ξίδι έδωσαν οι Εβραίοι στον Χριστό επάνω στον Σταυρό. Όταν πήγα στην Μονή Φιλοθέου,
την πρώτη Μεγάλη Εβδομάδα δεν έφαγα τίποτε. Την Μεγάλη Παρασκευή, επειδή είχα
ακούσει ότι κάποιοι είχαν την συνήθεια να πίνουν ξίδι, ήπια κι εγώ.
Ήταν όμως πολύ δυνατό, κι έπεσα κάτω λιπόθυμος.
-Γέροντα, γιατί την Μεγάλη Εβδομάδα μπορώ να κάνω τριήμερο, ενώ καθημερινά
δυσκολεύομαι να εγκρατευθώ;
-Την Μεγάλη Εβδομάδα είναι ο πόνος για τα Πάθος του Χριστού.
Αν πεθάνη, ας υποθέσουμε, ένα αγαπητό σου πρόσωπο, μπορείς
να έχεις τον νου σου για φαγητό; Τότε όχι μόνο να φας δεν μπορείς,
αλλά ούτε και νερό να πιεις.
-Φέτος, Γέροντα, ψάλαμε τα Εγκώμια στιχολογώντας τον Άμωμο.
-Τα άκουσα. Θέλω όμως να μου πείτε την αλήθεια: Όταν ψέλνατε,
είχατε το νου σας στον Χριστό, στον Επιτάφιο; Γιατί και η αδελφή
που έλεγε τον στίχο του Αμώμου και οι αδελφές που έψαλλαν, ήταν σαν συνεπαρμένες!
Από τι ήσασταν συνεπαρμένες; Επειδή λέγατε κάτι καινούργιο;
Αυτά είναι τελείως κοσμικά το καταλαβαίνετε; Επιτάφιος θρήνος λέγονται τα Εγκώμια!
Θρήνος είναι! Σε άλλα μπορεί να φύγη και λίγο ο νους, αλλά εδώ βασάνισαν τον Χριστό,
Τον έδειραν, Τον έφτυσαν, Τον σταύρωσαν και τώρα γίνεται η κηδεία.
Αν ούτε και αυτήν την ημέρα δεν αισθάνεται μια ψυχή αυτά που ψάλλει, τότε τι να πω;
-Γέροντα, στο Άγιον Όρος την Μεγάλη Παρασκευή χτυπούν πένθιμα οι καμπάνες;
-Χτυπούν καμπάνες, όταν βγαίνη ο Επιτάφιος.
-Χτυπούν Γέροντα, και όλη την ημέρα;
-Ξέρω κι εγώ αν χτυπούν; Εγώ κοιτάζω να χτυπήση η καρδιά!

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.200-202)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 15

Στίχ. 11-32. Η παραβολή του ασώτου υιού
15.30 ὅτε δὲ ὁ υἱός σου οὗτος(1) ὁ καταφαγών σου τὸν βίον(2) μετὰ πορνῶν ἦλθεν(3),
ἔθυσας αὐτῷ(4) τὸν μόσχον τον σιτευτὸν.
30 Όταν όμως ήρθε αυτός ο γιος σου, που κατασπατάλησε την περιουσία σου με πόρνες,
έσφαξες για χάρη του το σιτευτό μοσχάρι”.
(1) Δεν ονομάζει αυτόν αδελφό, αλλά περιφρονητικά «ο γιος σου αυτός» (δ)·
σαν να τον δείχνει όπως ο Φαρισαίος τον τελώνη στη γνωστή παραβολή.
Ο γιος σου αυτός=Ο προκομμένος αυτός γιος σου. Τονίζει έτσι και την μεροληψία
του πατέρα (=ο γιος σου) και την προς τον αδελφό αποστροφή του (g).
(2) Εκδηλώνεται πικρία και με τη φράση «σου τον βίον». Εφόσον ο πατέρας
αυτοπροαίρετα μοίρασε σε αυτούς την περιουσία, θε έπρεπε ο μεγαλύτερος να πει
«την περιουσία του (του ασώτου)» (p).
(3) Έξυπνη η παρατήρηση: Λέει ήλθε σαν για κάποιον ξένο, και όχι επανήλθε (b).
Ολοφάνερα λοιπόν εξογκώνει τις παρεκτροπές του αδελφού του για να αντιτάξει
αυτές στην κατ’ αυτόν αδικαιολόγητη συμπεριφορά του πατέρα προς τον άσωτο
που επανήλθε. Το ότι ο άσωτος κατέφαγε την περιουσία του με πόρνες
ούτε λέγεται στην παραβολή, ούτε μπορούσε να το γνωρίζει ο μεγαλύτερος.
(4) Δοτική χαριστική (b).

15.31 ὁ δὲ εἶπεν(1) αὐτῷ, Τέκνον(2), σὺ(3) πάντοτε μετ᾽ ἐμοῦ(4) εἶ,
καὶ πάντα τὰ ἐμὰ σά(5) ἐστιν·
31 Κι ο πατέρας του τού απάντησε: “παιδί μου, εσύ είσαι πάντοτε μαζί μου
κι ό,τι είναι δικό μου είναι και δικό σου.
(1) Κάνει διπλή απάντηση στο διπλό παράπονο του μεγαλύτερου αδελφού (b).
(2) Η λέξη τέκνον έχει κάτι το τρυφερότερο από τη λέξη γιος (g),
και χρησιμοποιεί τώρα αυτή ο πατέρας, μολονότι ο μεγαλύτερος
δεν τον αποκάλεσε Πατέρα (p).
(3) Η αντωνυμία μπαίνει μπροστά με έμφαση σε αντίθεση με τον νεότερο
που απουσίασε για πολύ, ίσως επίσης και με το «εμοί» του σ. 29 (p).
(4) Είναι καλύτερα να ευφραίνεται κάποιος μαζί με τον πατέρα του παρά
με τους φίλους του (b). Του δείχνει τι θα μπορούσε να είναι η ζωή του
στο πατρικό σπίτι, αρκούσε και αυτός να ανταποκρινόταν στην στοργή του
πατέρα με καρδιά παιδιού. Θα ήταν ευφρόσυνη γιορτή όχι μίας μόνο ημέρας,
αλλά συνεχής και ασταμάτητη, εφόσον η περιουσία του Πατέρα του ήταν
και δική του περιουσία (g). Είναι ανείπωτη ευτυχία όλων των παιδιών
του Θεού να παραμένουν στο σπίτι του πατέρα και να βρίσκονται σε αδιάσπαστη
κοινωνία και ένωση μαζί του. Και στον μεν παρόντα βίο η επικοινωνία και ένωση
αυτή θα πραγματοποιείται με την πίστη. Στο μελλοντικό όμως βίο η μακάρια
ζωή του ουράνιου πατέρα θα μεταδοθεί πλήρως και σε μας, ώστε όλα τα δικά του
θα είναι και δικά μας. Διότι αν είμαστε «παιδιά, θα είμαστε και κληρονόμοι» (Ρωμ. η 17).
(5) Διότι ο νεότερος γιος είχε ήδη λάβει το μερίδιό του και ο, πρωτότοκος
είχε την προτεραιότητα στην κληρονομιά των αγαθών του πατέρα (b).
Η υποδοχή την οποία έκανα στον αδελφό σου, δεν συνεπάγεται αποδοκιμασία ή απόρριψη
και αποξένωση δική σου από τη στοργή μου. Ό,τι έκανα για τον αδελφό σου
δεν μειώνει σε τίποτα ό,τι έχω πρόθεση πάντοτε για σένα.

Π. ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΠΟΥΛΟΣ.Δρ. θεολογίας Δρ. Φιλοσοφίας.Πηγή: Βιβλίο "Μετενσάρκωση ή Ανάσταση; Ορθόδοξη θεώρηση τού Κακού"
Μερικά Γραφικά εδάφια
Οι αποκρυφιστές που υποστηρίζουν ότι η Καινή Διαθήκη κηρύττει τη μετενσάρκωση, επικαλούνται μερικά εδάφια της Γραφής.
Το περιοδικό "Παραψυχολογία" του Γ. Βουλούκου αναφέρεται στο Ματθ. ε' 18: «Έως ότου παρέλθη ο ουρανός και η γη, ούτε ένα γιώτα ή μικρή στιγμή δεν θα καταργηθή από τον νόμον, μέχρις ότου γίνουν όλα», μεταφράζει τo περιοδικό και σχολιάζει: «Ποιο νόμο; όχι το νόμο των γραμματέων και Φαρισαίων, αλλά το νόμο του Κάρμα!»! (Παραψυχολογία, Ιούνιος 1980, σ. 92).
Αλλά ο Χριστός μιλάει στο εδάφιο αυτό για το σκοπό της έλευσής Του. «Μη νομίσητε», λέγει, «ότι ήλθον καταλύσαι τον νόμον και τους προφήτας· ουκ ήλθον καταλύσαι, αλλά πληρώσαι». Ο Χριστός εξεπλήρωσε και ολοκλήρωσε το νόμο και τους προφήτες. Αναφερόμενος στο λόγο της Παλαιάς Διαθήκης, «οφθαλμόν αντί οφθαμού», προσθέτει: «Εγώ δε λέγω υμίν μη αντιστήναι τω πονηρώ... » (Ματθ. ε' 17. 38). Όχι μόνο να μην ανταποδίδει κανείς περισσότερα από εκείνα που αδικείται, αλλά και να μην ανταποδίδει καθόλου το κακό. Δεν γίνεται εδώ υπαινιγμός για κάρμα και μετενσάρκωση!
Ένα άλλο εδάφιο, στο οποίο αναφέρεται το περιοδικό "Παραψυχολογία" είναι το Ρωμ. στ' 23. Σχολιάζει: «Τι άλλο μπορεί να σημαίνει παρά το ότι το Κάρμα για τις κακές πράξεις συνεπάγεται επιστροφή στη γη για να φέρει κανείς τη θνητότητα μέχρι που ο αμαρτωλός να έχει μάθει τα μαθήματα του;» (Παραψυχολογία, Ιούνιος 1980, σ. 92). Το Ρωμ. στ' 23 αναφέρει, «τα γαρ οψώνια της αμαρτίας θάνατος, το δε χάρισμα του Θεού ζωή αιώνιος εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών». Η αμαρτία είναι χωρισμός του ανθρώπου από τον Θεό και οδηγεί στον πνευματικό θάνατο. Όμως όταν ο αμαρτωλός προστρέξει στην αγάπη του Θεού και αναγεννηθεί με τη δωρεά του Θεού «εν Χριστώ Ιησού», οδηγείται από το θάνατο στη ζωή.
Όπως έχει λεχθεί αυτή η αναγέννηση δεν συντελείται σε διάστημα πολλών ζωών, αλλά μπορεί να γίνει και σε μια στιγμή. Αυτό συνέβη με το ληστή, που ζήτησε το έλεος του Χριστού. Ο απόστολος Ιάκωβος αναφέρει πως όταν κανείς παρασυρθεί από τη δική του επιθυμία, πειράζεται και η επιθυμία του γεννά την αμαρτία και η αμαρτία το θάνατο, δηλαδή τον πνευματικό θάνατο. Όμως ο πνευματικός αυτός θάνατος ξεπερνιέται με την πνευματική αναγέννηση του ανθρώπου, που είναι αποτέλεσμα όχι της δικής του προσπάθειας, αλλά της βούλησης του Θεού (Ιακ. α' 14-18).
Και πάλι διαπιστώνουμε πως σ' αυτό το εδάφιο δεν γίνεται λόγος για κάρμα και μετενσάρκωση, αλλά για το αποτέλεσμα της ανθρώπινης αμαρτίας και για το αποτέλεσμα της χάρης του Θεού.
Ο Χριστός μίλησε για "άνωθεν γέννηση", εννοώντας την πνευματική αναγέννηση, που συντελείται με το άγιο βάπτισμα και με τη ζωή στην Εκκλησία (Ιω.γ' 3-5).Οι αποκρυφιστές του περιοδικού "Παραψυχολογία" χρησιμοποιούν και αυτό το εδάφιο για να τονίσουν: «Να μια λεκτική και σαφής δήλωση της αναγκαιότητας για τον άνθρωπο να περνά από ζωή σε ζωή μέχρι που να φθάσει σε πνευματικά επιτεύγματα» (Παραψυχολογία, Ιούνιος 1980, σ. 92).
Εδώ υπονοείται ασφαλώς η ανθρώπινη προσπάθεια, από ζωή σε ζωή, με σκοπό να οδηγήσει ο άνθρωπος τον εαυτό του σε πνευματικά επιτεύγματα, συμπεραίνει το ίδιο περιοδικό. Όμως το εδάφιο μιλάει για "άνωθεν γέννηση", για δώρο του Θεού, που αποκλείει κάθε έννοια αυτοσωτηρίας, στην οποία βασίζεται η διδαχή του κάρμα και της μετενσάρκωσης.
Η σωτηρία δεν συντελείται με τις προσπάθειες του ανθρώπου, που επεκτείνονται "από ζωή σε ζωή", αλλά με τη θυσία του Χριστού, που είναι μία και μοναδική· «μια γαρ προσφορά τετελείωκεν εις το διηνεκές τους αγιαζομένους» (Εβρ. Γ 14). Ο Χριστός σώζει τους πιστούς, δεν σώζονται μόνοι τους. Δεν έρχεται κάθε φορά με νέα ενσάρκωση να τους σώσει, αλλά ήλθε και πρόσφερε τη σωτηρία με την μία και μοναδική Του θυσία. Και εμείς όλοι που ενταχθήκαμε με το άγιο Βάπτισμα στο σώμα του Χριστού και ζούμε "εν Χριστώ", προσβλέπουμε τώρα όχι σε άλλες μετενσαρκώσεις, αλλά στη δευτέρα παρουσία Του, που θα σημάνει για όλους μας την ανάσταση των σωμάτων, την αφθαρσία και αθανασία. (Βλ. και όσα εκτίθενται στα βιβλία μας, "Αυτογνωσία, αυτοεξέλιξη, σωτηρία", Πρέβεζα 1991 και Η Ορθόδοξη Εκκλησία. Πίστη-Λατρεία-Ζωή", Πρέβεζα 1991).
Οι αποκρυφιστές με τους οποίους ασχολούμεθα δεν δέχονται αυτή τη διδαχή και απορρίπτουν τη δευτέρα Παρουσία του Χριστού.
Σύμφωνα με τη δοξασία του Κέϋση, την οποία αποδέχεται και ο Γ. Βουλούκος, «το Πνεύμα του Ιησού Χριστού εκδηλώθηκε πολλές φορές στη γη, πριν τον ερχομό του Ιησού. Μερικές φορές εκδηλώθηκε μέσω κάποιου σαν τον Μελχισεδέκ και άλλες φορές εκδηλώθηκε σαν πνευματική επιρροή μέσω κάποιου δασκάλου που διατηρούσε την λατρεία του ενός θεού» (Βλ. Λάνγκλεϋ, σ. 124).
Κατά την αντίληψη αυτή, αυτό που ο Χριστός ήταν, μπορεί να γίνει ο κάθε άνθρωπος· «Ο Χριστός που εκδηλώθηκε ο Ίδιος, μέσω του σώματος του Ιησού, συμπλήρωσε την δική του ανάπτυξη στην γη· αυτό δημιουργεί την πεποίθηση στην διαβεβαίωση Του προς τους μαθητές Του, ότι αυτοί θα ήσαν ικανοί να κάνουν όλα όσα Αυτός είχε κάνει. Αυτό ήταν προφανώς αδύνατον, αν επρόκειτο να παραμείνουν τόσο ατελείς πνευματικά, όσο ήταν εκείνο το διάστημα. Προϋποτίθεται ότι θα επέστρεφαν πολλές φορές προτού μπορέσουν να φτάσουν στο στάδιο της δικής Του διαφώτισης» (Λάνγκλεϋ, σ. 129). Μ' αυτά τα δεδομένα ο Χριστός δεν ήταν Σωτήρας του κόσμου, όπως αναφέρει η αγία Γραφή (Λουκ. β' 11. Πράξ. δ' 12. Ρωμ. Γ 8-13), αλλά ήλθε με μοναδικό σκοπό τη δική του προσωπική "εξέλιξη" και "σωτηρία". Ο σταυρός του Χριστού δεν έχει, σύμφωνα μ' αυτή την αντίληψη, εξιλεωτικό χαρακτήρα είναι μόνο ένα παράδειγμα, για να δείξει στους οπαδούς Του «όχι μόνον την ευκολία, με την οποία μπορούν να εγκαταλειφθούν οι γήϊνοι δεσμοί της σάρκας, αλλά την ολική ασημαντότητα του σώματος αφ' ότου σταματήσει να στεγάζει την ψυχή... Ο Πρίγκηπας της Ειρήνης κατήλθε στην γη με ανθρώπινη μορφή για να συμπληρώσει την δική Του ανάπτυξη» (Λάνγκλεϋ, σ. 131).
Μ' αυτή τη βάση η δευτέρα παρουσία του Χριστού, η ελπίδα των χριστιανών, που θα σημάνει τη δική τους σωματική ανάσταση, την είσοδο στην αιώνια ζωή σε αφθαρσία και αθανασία (Α' Κορ. ιε' 13-58), ακυρώνεται. Ο Κέϋση, αναφερόμενος στις διάφορες "εκδηλώσεις", όπως ισχυρίζεται, του Χριστού, καταλήγει: «Τι σχέση έχει αυτό το συμπέρασμα με τη Δευτέρα Παρουσία; Λοιπόν, έχοντας υπόψη τα όσα ανεφέρθησαν, παύει να υπάρχει Δευτέρα Παρουσία » (Λάνγκλεϋ, σ. 124). Ο Γ. Βουλούκος υποστηρίζει:
«...Ο Χριστός, με την ερώτηση «ποιος λένε ότι είμαι» (Ματθ. ιστ' 13-14), ήθελε να μάθει ποιος πίστευαν οι άνθρωποι ότι είχε υπάρξει σε μια προηγούμενη ζωή και η υπόθεση επιβεβαιώνεται από την απάντηση των μαθητών, ότι αυτός ήταν ο Ηλίας είτε ο Ιερεμίας, «μια απάντηση την οποία ούτε διέψευσε ούτε επιβεβαίωσε» (Παραψυχολογία, "Ιούνιος 1980, σ. 91).
Ο ισχυρισμός αυτός είναι εσφαλμένος. Γιατί ο Χριστός υπογραμμίζει εδώ τη Θεανδρική Του υπόσταση, αναφερόμενος στην πίστη που διακήρυξε ο Πέτρος: «Συ ει ο Χριστός ο Υιός του Θεού του ζώντος», «Μακάριος ει, Σίμων Βαριωνά, ότι σαρξ και αίμα ουκ απεκάλυψε σοι, αλλ' ο Πατήρ μου ο εν τοις ουρανοίς». Η αληθινή ταυτότητα του Χριστού αποκαλύφθηκε στον Πέτρο όχι από άνθρωπο, αλλά από τον ίδιο το Θεό! (Ματθ. ιστ' 16-18).
Το ότι ο Χριστός δεν έρχεται με αλλεπάλληλες ενσαρκώσεις, υπογραμμίζει ιδιαιτέρως η προς Εβραίους επιστολή. «Και όπως οι άνθρωποι μια φορά πεθαίνουν και υστέρα έρχεται κρίσις, έτσι και ο Χριστός, αφού μια φορά εθυσιάσθηκε διά να πάρη επάνω του τας αμαρτίας των πολλών, θα εμφανισθή διά δευτέραν φοράν χωρίς αμαρτίας εις εκείνους που τον αναμένουν διά την σωτηρίαν τους» (Εβρ. θ' 27-28). Ο Χριστός, λοιπόν δεν ήλθε πολλές φορές, με διαφορετικά σώματα και ονόματα, αλλά μόνο μία και αναμένεται να ξαναέλθει κατά τη δευτέρα Του Παρουσία.
Επομένως τα εδάφια αυτά, στα οποία καταφεύγουν οι αποκρυφιστές, που ισχυρίζονται πως δήθεν η Καινή Διαθήκη διδάσκει το κάρμα και τη μετενσάρκωση, είναι εντελώς άσχετα μ' αυτό το θέμα.
α) Η σχέση Ηλία - Ιωάννη
Αλλά όσοι ισχυρίζονται πως η μετενσάρκωση είναι χριστιανική διδασκαλία, επικαλούνται ιδιαίτερα τα εδάφια από το ευαγγέλιο του Ματθαίου, στα οποία αναφέρεται το όνομα του προφήτη Ηλία. Το περιοδικό "Παραψυχολογία" στο οποίο αναφερόμαστε (σελ. 91) γράφει:
«Για τον Ιωάννη το βαπτιστή είπε, και εάν θέλετε να το παραδεχθήτε, αυτός είναι ο Ηλίας ο οποίος μέλλει να έλθη (Ματθ. ια' 14), ο Ηλίας ήδη ήλθε και δεν τον αναγνώρισαν αλλά του έκαναν ό,τι ήθελαν" (Ματθ. ιζ' 12 και επίσης Μάρκ. θ' 13). Τι πιθανές έννοιες μπορούν και οι δύο αυτές ρήσεις να έχουν παρά το ότι ο Ιωάννης ήταν μια μετενσάρκωση του προφήτη Ηλία;».
Αν μελετήσουμε προσεκτικά το Ματθ. ια' 9-14, θα δούμε πως ο Ιωάννης διακρίνεται από τον προφήτη Ηλία, ενώ κατά άλλο τρόπο ταυτίζεται με αυτόν.
«Ούτος γαρ εστι περί ου γέγραπται ιδού εγώ αποστέλλω τον άγγελόν μου προ προσώπου σου, ος κατασκευάσει την οδόν σου έμπροσθέν σου. Αμήν λέγω υμίν, ουκ εγήγερται εν γεννητοίς γυναικών μείζων Ιωάννου του βαπτιστού... Και ει θέλετε δέξασθαι, αυτός εστιν Ηλίας ο μέλλων έρχεσθαι. ο έχων ώτα ακούειν ακουέτω». Μεταξύ των γεννηθέντων από γυναίκες δεν εμφανίσθηκε μεγαλύτερος από τον Ιωάννη το βαπτιστή. Ούτε ο Ηλίας, ούτε άλλος προφήτης! Αν θέλετε να το παραδεχθήτε, αυτός είναι ο Ηλίας που έμελλε να έλθει· «ο έχων ώτα ακούειν ακουέτω»· εκείνος που έχει πνευματικά αυτιά, ας ακούσει και ας αντιληφθεί το νόημα αυτών των λόγων. Δεν πρέπει λοιπόν κανείς να πάρει τους λόγους αυτούς κατά γράμμα. Πρέπει να τους δώσει πνευματικό νόημα! Έτσι ο Ηλίας ταυτίζεται και δεν ταυτίζεται με τον Ιωάννη· ήλθε, αλλά και μέλλει να έλθει!
«Ηλίας μεν έρχεται πρώτον και αποκαταστήσει πάντα· λέγω δε υμίν ότι Ηλίας ήδη ήλθε, και ουκ επέγνωσαν αυτόν, αλλ' εποίησαν εν αυτώ όσα ηθέλησαν ούτω και ο υιός του ανθρώπου μέλλει πάσχειν υπ' αυτών. Τότε συνήκαν οι μαθηταί ότι περί Ιωάννου του βαπτιστού είπεν αυτοίς» (Ματθ. ιζ' 11-13).
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας δίνει την ορθή ερμηνεία των εδαφίων αυτών. Ο Χριστός, λέγει, είπε πως «αυτός είναι ο Ηλίας που πρόκειται να έλθει»!..Όμως τώρα λέγει πως ο Ηλίας «ήλθε». Και πάλι λέγει πως όταν θα έλθει ο Ηλίας θα τα τακτοποιήσει όλα. Δεν πρέπει να νομίζουμε πως τα λόγια αυτά αντιφάσκουν, λέγει ο Χρυσόστομος. Γιατί όταν λέγει πως θα έλθει ο Ηλίας και θα αποκαταστήσει τα πάντα εννοεί τον ίδιο τον Ηλία και την επιστροφή των Ιουδαίων, που πρόκειται να γίνει τότε, κατά τον χρόνο πριν από τη δευτέρα παρουσία του Χριστού. Όταν όμως λέγει πως «αυτός είναι εκείνος που πρόκειται να έλθει», ονομάζει Ηλία τον Ιωάννη, λόγω της ομοιότητας του έργου του με το έργο του Ηλία.
Ο Χρυσόστομος φέρει σαν παράδειγμα τους προφήτες, που κάθε βασιλέα που διέπρεψε, τον ονόμαζαν Δαυίδ, και τους Ιουδαίους τους ονόμαζαν άρχοντες των Σοδόμων εξαιτίας της συμπεριφοράς των (Ησ. α' 10). «Διότι όπως ακριβώς εκείνος θα είναι πρόδρομος της δευτέρας παρουσίας, έτσι και αυτός υπήρξε πρόδρομος της πρώτης παρουσίας του» (Χρυσ, Εις Ματθ, Λόγος ΝΖΊ, ΕΠΕ 11, σ. 287-289). Οι άγιες Γραφές, λέγει ο Χρυσόστομος, ομιλούν για δύο παρουσίες του Χριστού· και γι' αυτήν που έγινε και γι αυτήν που θα γίνει. Αλλά οι προφήτες υπενθυμίζουν και τις δύο. Της μιας, δηλαδή της δευτέρας, θα είναι πρόδρομος ο Ηλίας (Μαλαχ. δ' 5), ενώ της πρώτης έγινε πρόδρομος ο Ιωάννης, τον οποίο ο Χριστός ονόμασε Ηλία· «όχι επειδή ήτο ο Ηλίας, αλλ' επειδή επραγματοποίει τo έργο εκείνου. Όπως ακριβώς δηλαδή εκείνος θα γίνει πρόδρομος της δευτέρας παρουσίας, έτσι και αυτός υπήρξε πρόδρομος της πρώτης» (Χρυσ, Εις Ματθ., Λόγος ΝΖ' 1. ΕΠΕ 11. σ. 283-285)
Στην ίδια ομιλία ο Χρυσόστομος ερμηνεύοντας τα εδάφια Ματθ. ια' 14 και Μαλαχ. γ' 1. δ' 4-5 υπογραμμίζει πως ο Χριστός είπε τους λόγους αυτούς για να δηλώσει ότι ο Ιωάννης ήτο ο Ηλίας και ο Ηλίας ήτο ο Ιωάννης επειδή και οι δύο είχαν την ίδια αποστολή και ότι και οι δύο έγιναν πρόδρομοί Του. Γι' αυτό και δεν είπε απλώς «αυτός είναι ο Ηλίας», αλλά, εάν θέλετε να το παραδεχθήτε, αυτός είναι. Δηλαδή, αν εξετάσετε τα γεγονότα με καλή διάθεση. Δεν αρκέσθηκε σ' αυτά, αλλά για να αποδείξει πως απαιτείται σύνεση, αφού είπε το «αυτός είναι ο Ηλίας», πρόσθεσε: «Αυτός που έχει πνευματικά αυτιά διά ν' ακούη, ας τα ακούη αυτά» (Χρυσ., Εις Ματθ., Λόγος ΛΖ' 3, ΕΠΕ 10, σ. 571-573).
Η ερμηνεία αυτή των εδαφίων στα οποία αναφερθήκαμε, κατοχυρώνεται απόλυτα και με το Λουκ. α' 17: «Και αυτός προελεύσεται ενώπιον αυτού εν πνεύματι και δυνάμει Ήλιου», δηλαδή θα ήταν μέτοχος του χαρίσματος και της δυνάμεως του Ηλία! Άλλωστε ο προφήτης Μαλαχίας προσθέτει και την πατρίδα εκείνου που αναμένεται να έλθει πριν από τη δευτέρα παρουσία του Χριστού, καθώς και το ειδικό έργο που πρέπει να εκτελέσει. Γράφει:
Και ιδού εγώ αποστελώ υμίν Ηλίαν τον Θεσβίτην, πριν η ελθείν την ημέραν Κυρίου την μεγάλην και επιφανή, ος αποκαταστήσει καρδίαν πατρός προς υιόν και καρδίαν ανθρώπου προς τον πλησίον αυτού, μη ελθών πατάξω την γην άρδην» (Μαλαχ. δ' 4-5).
Ο Ιωάννης δεν είναι βέβαια Θεσβίτης. ούτε θα είναι πρόδρομος της φοβερής δευτέρας παρουσίας του Χριστού, κατά την οποία ο Κύριος μέλλει να «πατάξη την γην άρδην». Κατά την πρώτη έλευση του Κυρίου, της όποιας πρόδρομος ήταν ο Ιωάννης, δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Ο Χριστός δεν ήλθε να κρίνει τον κόσμο, αλλά να σώσει τον κόσμο (Ιω. ιβ' 47). Ακόμη η αποστολή του Θεσβίτη θα είναι να πείσει τους Ιουδαίους να πιστεύσουν στο Χριστό, ώστε να μη εξολοθρευθούν όλοι όταν θα έλθει ο Κύριος. Γι’ αυτό και υπογραμμίζεται πως θα τα αποκαταστήσει όλα (Ματθ. ιζ' 11), δηλαδή, θα επαναφέρει στην ορθή πίστη τους Ιουδαίους που θα ζουν τότε (πρβλ. Ρωμ. ια' 25-26). Ο Ηλίας δεν πέθανε, ανελήφθη (Δ' Βασιλ. β' 11)· δεν μπορεί λοιπόν να μετενσαρκωθεί, αφού δεν εγκατέλειψε την σάρκα του. Γιατί πώς θα μπορούσε να βρίσκεται ταυτόχρονα σε δυο διαφορετικά σώματα; Πρέπει κι αυτός να πεθάνει με φυσικό θάνατο, όπως όλοι οι άνθρωποι (Ψαλμ. πη' 49). Πρέπει λοιπόν να έλθει και πάλι. Τούτο θα γίνει πριν από τη δευτέρα παρουσία, κατά την εποχή του Αντίχριστου, θα κηρύξει στους Ιουδαίους και όταν εκπληρώσει την αποστολή του θα θανατωθεί· όμως θα αναστηθεί (Αποκ. ια' 7-14. ιε' 42-56).
Ο Ηλίας εμφανίζεται πάνω στο όρος της Μεταμορφώσεως μαζί με τον Μωυσή, υστέρα από τη γέννηση του Ιωάννη. Αν τα συμπεράσματα των οπαδών της μετενσάρκωσης ήσαν ορθά, τότε η αγία Γραφή έπρεπε να τον αναφέρει με το όνομα "Ιωάννης"· και οι μαθητές έπρεπε να έβλεπαν τον "Ιωάννη", όχι τον Ηλία!.Τα εδάφια λοιπόν που αναφέρονται στη σχέση ανάμεσα στον Ηλία και στον Ιωάννη τον πρόδρομο δεν δικαιώνουν τις απόψεις των αποκρυφιστών, πως τάχα η Καινή Διαθήκη κηρύττει το κάρμα και τη μετενσάρκωση. Ο αναμενόμενος Ηλίας δεν ήταν ο Ιωάννης ο πρόδρομος. Ο ίδιος το αρνήθηκε αυτό όταν ρωτήθηκε αν είναι ο Ηλίας: «Και ηρώτησαν αυτόν τι ουν; Ηλίας ει συ; και λέγει: ουκ ειμί» (Ιω. α' 21).
β) Η περίπτωση του εκ γενετής τυφλού
Οι αποκρυφιστές στους οποίους αναφερόμαστε επικαλούνται και την περίπτωση του εκ γενετής τυφλού (Ιω. θ' 1-7):«Στην περίπτωση του τυφλού εκ γενετής άνδρα η ερώτηση των μαθητών του "Ραββί, ποιος αμάρτησε, αυτός ή οι γονείς του διά να γεννηθή τυφλός;" δείχνει καθαρά την πίστη τους στη μετενσάρκωση. Επιθυμούσαν να μάθουν αν ήταν κάρμα των γονέων του άνδρα να έχουν ένα τυφλό γιό, η μήπως ο άνδρας προσβλήθηκε από τύφλωση για να διευθετηθεί κάποιο λάθος που είχε διαπραχθεί σε μια προηγούμενη ζωή. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Ιησούς δέχθηκε αυτή την ερώτηση σαν μια απόλυτα φυσιολογική και δίχως επιτίμηση» (Παραψυχολογία "Ιούνιος 1980, σ. 92).Εδώ πρέπει να πούμε πως ο ίδιος ο Ιησούς, με την απάντησή του απέκλεισε την περίπτωση που προβάλλεται στο αποκρυφιστικό περιοδικό: «Ούτε ούτος ήμαρτεν ούτε οι γονείς αυτού, αλλ' ίνα φανερωθή τα έργα του Θεού εν αυτώ» (Ιω. θ' 3).
Ο Χριστός αναφέρεται εδώ στο αποτέλεσμα και όχι στην αιτία. Το ίδιο κάνει και πολλές άλλες φορές. Έτσι αναφέρει, «εις κρίμα εγώ ήλθον εις τον κόσμον τούτον, ίνα οι μη βλέποντες βλέψωσι, και οι βλέποντες τυφλοί γένωνται» (Ιω. θ' 39). Εδώ δεν δηλώνει το σκοπό της έλευσής του, αλλά το αποτέλεσμα. Γιατί όταν μιλάει για το σκοπό, υπογραμμίζει πως δεν ήλθε να κρίνει, αλλά να σώσει τον κόσμο (Ιω. γ' 17). Έτσι και στην περίπτωση του τυφλού· υπογραμμίζει το αποτέλεσμα της τύφλωσής του· «ίνα φανερωθή τα έργα του Θεού εν αυτώ».
Με ποιον τρόπο θα εφανερώνοντο τα έργα του Θεού; Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει πως οι Εβραίοι άκουαν πως ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο, αφού έλαβε χώμα από τη γη. Και ο Χριστός έκανε το ίδιο: Για να αναπλάσει τα μάτια του τυφλού έλαβε χώμα. Έτσι δείχνει έμπρακτα πως αυτός είναι εκείνος που έπλασε τον άνθρωπο. Με το να πλάσει μάτι και να του δώσει την ενέργεια του φωτός, εφανέρωσε την κρυφή του δόξα· Αυτός είναι ο Δημιουργός και αναδημιουργός των πάντων, δι Αυτού εδημιουργήθησαν και δι αυτού αναδημιουργούνται τα πάντα!
Οι μαθητές, λέγει ο Χρυσόστομος, δεν είπαν αυτό που είπαν υπό μορφή ερώτησης, αλλ' απορίας. Γιατί στην περίπτωση του εκ γενετής τυφλού δεν θα μπορούσε κανείς να βρει την αιτία της τύφλωσης σε αμαρτία. Ο ίδιος δεν πρόλαβε να αμαρτήσει, γιατί γεννήθηκε τυφλός, ενώ αιτία της τύφλωσης δεν μπορεί να είναι αμαρτία των γονέων του, αφού το παιδί δεν τιμωρείται για τις αδικίες των γονέων του. Έτσι το νόημα των λόγων των μαθητών ήταν: Τι έκαμε αυτός και γεννήθηκε τυφλός; Γιατί συνέβη αυτό; (Χρυσ., εις Ιω, Λόγος ΝΣΓ 1, ΕΠΕ 14. σ. 27).
γ) «Ό, τι σπείρεις θα θερίσεις»
Οι υπέρμαχοι της μετενσάρκωσης αναφέρονται ιδιαίτερα στον απόστολο Παύλο. Το περιοδικό "Παραψυχολογία" σημειώνει:«Ο άγιος Παύλος πίστευε σαφώς στη Μετενσάρκωση. Έχει ήδη παρατεθεί η ρήση που είναι η επιτομή του Νόμου του Κάρμα: "Μην πλανάσθε, ο θεός δεν εμπαίζεται· εκείνο που θα σπείρει ο άνθρωπος αυτό και θα θερίσει", αλλά οι στίχοι που ακολουθούν (Γαλ. στ' 8-9) πηγαίνουν μακρύτερα: "Εκείνος που θα σπείρη εις την σάρκα του, θα θερίση από την σάρκαν διαφθοράν. Εκείνος δε που θα σπείρη εις το Πνεύμα, θα θερίση από το Πνεύμα ζωήν αιώνιον. Ας μην αποθαρρυνόμεθα εις το να κάνωμε το καλόν , διότι εις τον κατάλληλον χρόνον θα θερίσωμεν, εάν δεν αποκάμωμεν"» (Παραψυχολογία, Ιούνιος 1980, σ. 93).
Ο απόστολος Παύλος υπογραμμίζει στο έκτο κεφάλαιο της προς Γαλατάς επιστολής πως οι χριστιανοί πρέπει να διορθώνουν ο ένας τον άλλο και ο καθένας να βαστάζει τα βάρη του άλλου. Κι αν κανείς νομίζει πως είναι κάτι, ενώ δεν είναι τίποτα, εξαπατά τον εαυτό του. Πρέπει ο καθένας να εξετάζει το έργο του και τότε ο λόγος της καύχησής του θα είναι στον εαυτό του μόνο και όχι σε σχέση με τον άλλο· γιατί ο καθένας θα εξετάζει το δικό του φορτίο. Όποιος κατηχείται στο λόγο, ας κάνει τον κατηχητή του μέτοχο σ' όλα τα αγαθά του. Όπως ο κατηχητής του προσφέρει τα πνευματικά, έτσι κι αυτός να προσφέρει στον κατηχητή του τα υλικά αγαθά.
Υστερα από αυτή την τοποθέτηση ο Παύλος συνεχίζει: «Μη πλανάσθε, θεός ου μυκτηρίζεται· ο γαρ εάν σπείρη άνθρωπος, τούτο και θερίσει· ότι ο σπείρων εις την σάρκα εαυτού εκ της σαρκός θερίσει φθοράν, ο δε σπείρων εις το πνεύμα εκ του πνεύματος θερίσει ζωήν αιώνιον».
Με άλλα λόγια, αυτός που ενεργεί σύμφωνα με το σαρκικό του φρόνημα, σύμφωνα με τις επιθυμίες της σάρκας, όποιος ρυθμίζει τη ζωή του με αυτή τη βάση, θα θερίσει αιώνια κόλαση. Όποιος όμως έχει έργα που είναι καρποί του Αγίου Πνεύματος, αυτός θα θερίσει αιώνια ζωή.
Εδώ δεν αναφέρεται σε αλλεπάλληλες γεννήσεις και θανάτους, αλλά στη μέλλουσα κρίση. Γι’ αυτό και στη συνέχεια (Γαλ. στ' 10) αναφέρει: «Το δε καλόν ποιούντες μη εκκακώμεν καιρώ γαρ ιδίω θερίσομεν μη εκλυόμενοι. Άρα ουν ως καιρόν έχομεν, εργαζώμεθα το αγαθόν προς πάντας, μάλιστα δε προς τους οικείους της πίστεως». Ας μη αποκάμουμε εργαζόμενοι το καλό, λέγει, γιατί στον ορισμένο καιρό θα θερίσουμε τους καρπούς των κόπων μας· αν δεν αποκάμουμε. Όχι σε μια νέα γέννηση, αλλά στη μέλλουσα κρίση· τότε θα θερίσουμε τους καρπούς των κόπων μας. Αυτή η κρίση θα είναι μία και μοναδική, θα πραγματοποιηθεί "άπαξ", όχι πολλές φορές (Εβρ. θ' 27).
Το αποκρυφιστικό περιοδικό παραπέμπει ακόμη και στο Β' Κορ. θ' 6-7. Γράφει: «"Εκείνος που σπέρνει με οικονομίαν, θα θερίση και με οικονομίαν, και εκείνος που σπέρνει με αφθονίαν, θα θερίση και με αφθονίαν. Ο καθένας ας δίνη ό, τι του λέει η καρδιά του, όχι με λύπην ή αναγκαστικά". "Εδώ βρίσκεται η διδασκαλία του Νόμου, και το συμπέρασμα της πρώτης ρήσης είναι εξ ίσου σωστό: Ό, τι θέρισε ο άνθρωπος αυτό και είχε σπείρει» (Παραψυχολογία, Ιούνιος 1980, σ. 93).
Εδώ ο απόστολος μιλάει για τη διακονία του στους αγίους, δηλαδή για τη συνεισφορά των εξ εθνών χριστιανών υπέρ των αδελφών των στην Ιερουσαλήμ που υπέφεραν. Παρακινεί τους χριστιανούς να προσφέρουν γενναιόδωρα, όπως έκαναν και οι χριστιανοί της Μακεδονίας. Δεν παραλείπει να παινέψει και το ζήλο των χριστιανών της Αχαΐας και καταλήγει υπογραμμίζοντας τον ορθό τρόπο της συνεισφοράς. Να έχετε υπόψη σας, λέγει, πως «ο σπείρων φειδομένως, φειδομένως και θερίσει. Έκαστος καθώς προαιρείται· ιλαρόν γαρ δότην αγαπά ο Θεός...».
Στη συνέχεια προσθέτει πως ο Θεός θα χαρίσει πλούσια αγαθά σε όποιον τα σκορπίζει χάρη των αδελφών, ώστε «πλουτιζόμενοι με κάθε τρόπον θα μπορείτε να ασκήτε κάθε είδους γενναιοδωρία, η οποία διά μέσου ημών παράγει ευχαριστία εις τον Θεό» (Β' Κορ. θ' 6-11).
Το συμπέρασμα είναι ότι η Καινή Διαθήκη δεν κάνει λόγο για το κάρμα και τη μετενσάρκωση· ούτε ο Χριστός, ούτε οι απόστολοι πίστευαν στις δοξασίες αυτές.

«Μη ταρασσέσθω υμών η καρδία· πιστεύετε εις τον Θεόν, και εις εμέ πιστεύετε» (Ιω. 14:1)

Δεν ταράζεται η καρδιά μας; Ταράζεται, όταν βλέπουμε αυτά που γίνονται γύρω μας, ταράζεται, όταν πέφτουμε σε πειρασμούς· όταν ο Κύριος μας στέλνει δοκιμασίες, όταν έχουμε θλίψεις και όταν μας κυριεύει η κατάθλιψη, η καρδιά μας ταράζεται.

Αλλά ο Κύριος μας λέει· «Μη ταρασσέσθω υμών η καρδία· πιστεύετε εις τον Θεόν, και εις εμέ πιστεύετε». Μόνο αυτό χρειάζεται· η πίστη στον Θεό, στον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Αυτή η πίστη αποδιώχνει κάθε θλίψη και κάθε ταραχή και είναι για μας το μοναδικό καταφύγιο στις δυσκολίες, τις δοκιμασίες και τις στενοχώριες.

«Εν τη οικία του πατρός μου μοναί πολλαί εισίν· ει δε μη, είπον αν υμίν· πορεύομαι ετοιμάσαι τόπον υμίν» (Ιω. 14:2). Για ποια οικία του Πατρός μιλάει εδώ ο Χριστός; Βέβαια η έκφραση αυτή είναι συμβολική. Ο Θεός δεν έχει ανάκτορα σαν αυτά που έχουν οι γήινοι βασιλιάδες. Δεν έχει παλάτια με δωμάτια για τους υπηρέτες και τα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Δεν έχει ο Θεός ορατά κτίρια χτισμένα με τούβλα και λάσπη. Τότε τι σημαίνουν αυτά τα λόγια του Κυρίου;

Σημαίνουν το εξής· ο καθένας από μας κατά τη διάρκεια της επίγειας ζωής του, με τα δικά του χέρια, χτίζει το μέλλον του. Αν η καρδιά μας είναι γεμάτη πίστη, ελπίδα και αγάπη, τότε ετοιμάζουμε για τον εαυτό μας μία ζωή μακάρια, ζωή αιώνια, γιατί αποστρεφόμαστε την οδό της αδικίας. Αλλά ο καθένας από μας σε διαφορετικό βαθμό αποκτά την καθαρότητα της καρδιάς, την πίστη, την αγάπη και την ελπίδα.

Υπάρχουν μεγάλοι άγιοι, οι οποίοι ενώ βρίσκονταν σ’ αυτή τη ζωή γίνονταν άγγελοι εν σαρκί, αποκτούσαν τα πολύτιμα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος και ανέβαιναν στο ύψος της θεογνωσίας. Αυτοί οι άγιοι, όταν περνούσαν στην αιώνια ζωή, είχαν ήδη την ικανότητα να επικοινωνούν άμεσα με τον Θεό, διότι η καρδιά τους είχε γίνει ναός του Θεού.

Εμείς που πολύ απέχουμε από το να είμαστε άγιοι, τι μπορούμε να περιμένουμε; Αν δεν πράττουμε έργα αδικίας και δεν καταδικάζουμε μ’ αυτά τον εαυτό μας σε αιώνιο βάσανο, τότε, μπορούμε να περιμένουμε την ανάπαυση και την χαρά στην αιώνια ζωή. Αλλά επειδή η καρδιά μας δεν έχει καθαρότητα, που είχαν οι άγιοι του Θεού, επειδή υπάρχει πολλή ακαθαρσία μέσα μας, γι’ αυτό δεν είμαστε ικανοί να επικοινωνούμε άμεσα και σε βάθος με τον Θεό, όπως οι άγιοι. Δεν έχουμε τη δυνατότητα να κατοικούμε στις μονές που πλημμυρίζουν από άκτιστο φως, όπου κατοικεί ο ίδιος ο Θεός, ακόμα δεν είμαστε άξιοι. Γι’ αυτό ο Θεός μας έχει ετοιμάσει μικρές κατοικίες διότι στην οικία του επουράνιου Πατέρα «μοναί πολλαί εισίν». Ο Θεός έχει μεγάλες και ένδοξες μονές, υπάρχουν μεσαίες, υπάρχουν και μικρές, σύμφωνα με το μέτρο του καθενός. Ο καθένας θα λάβει σύμφωνα με τα έργα του και τον βαθμό της καθαρότητας που έχει η καρδιά του.

Αλλά και αυτοί που θα κατοικήσουν ακόμα και σε πιο μικρές μονές θα συνεχίσουν στην αιώνια ζωή τον δρόμο προς την τελειότητα. Και αυτό που δεν πρόλαβαν ή δεν μπόρεσαν να κάνουν κατά τη διάρκεια της επίγειας ζωής τους, θα το κάνουν εδώ στις μικρές επουράνιες κατοικίες. Έτσι σταδιακά θα ανεβαίνουν όλο και πιο ψηλά φωτιζόμενοι και αγιαζόμενοι από τον Θεό. Και αυτούς, όπως και τους μεγάλους αγίους, τους περιμένει αιώνια χαρά και αγαλλίαση.

Και αυτό είναι μεγάλη παρηγοριά για μας τους αδύναμους χριστιανούς που δεν έχουμε καθόλου προχωρήσει στον δρόμο που μας έδειξε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός λέγοντας· «Έσεσθε ουν υμείς τέλειοι, ώσπερ ο πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς τέλειος εστίν» (Μτ. 5, 48). Πολύ μακριά είμαστε ακόμα. Αλλά ας μην απογοητευόμαστε· αν και είμαστε αδύναμοι, όμως, γνωρίζουμε ότι στην οικία του επουράνιου Πατέρα μας υπάρχουν πολλές κατοικίες.

Αν δεν είμαστε σαν τους αμαρτωλούς εκείνους ανθρώπους που μισούν τον Θεό και τον βλασφημούν και για τους οποίους ο απόστολος Παύλος επιστολή λέει· «Ή ουκ οίδατε ότι άδικοι βασιλείαν Θεού ου κληρονομήσουσι; μη πλανάσθε· ούτε πόρνοι ούτε ειδωλολάτραι ούτε μοιχοί ούτε μαλακοί ούτε αρσενοκοίται ούτε πλεονέκται ούτε κλέπται ούτε μέθυσοι, ου λοίδοροι ουχ άρπαγες βασιλείαν Θεού ου κληρονομήσουσι» (Α’ Κορ. 6:9-10). Αν δεν είμαστε τέτοιοι, τότε ας μην χάνουμε την ελπίδα μας, υπάρχει και για μας τόπος στο σπίτι του επουράνιου Πατέρα μας.

Στη συνέχεια ο Κύριος λέει· «Ει δε μη, είπον αν υμίν· πορεύομαι ετοιμάσαι τόπον υμίν» (Ιω. 14:2). Δηλαδή· «Αν δεν υπήρχαν στο σπίτι του Πατέρα μου πολλοί τόποι διαμονής θα σας έλεγα· εγώ πηγαίνω να σας ετοιμάσω τόπο». Ο Χριστός το είπε στους αποστόλους του αλλά και σε όλους τους χριστιανούς. Εμείς πρέπει να το ξέρουμε.

«Και εάν πορευθώ και ετοιμάσω υμίν τόπον, πάλιν έρχομαι και παραλήψομαι υμάς προς εμαυτόν, ίνα όπου ειμί εγώ και υμείς ήτε» (Ιω. 14:3). Ο Χριστός έχει ετοιμάσει τον τόπο για τους αποστόλους του και για όλους τους καθαρούς στην καρδιά και άξιους της κοινωνίας με τον Θεό.

Και πότε θα έλθει; Μήπως εδώ γίνεται λόγος για την Δευτέρα Παρουσία του Χριστού; Όχι, ο Κύριος λέει ότι αν τηρούμε τις εντολές του θα μας αγαπήσει ο επουράνιος Πατέρας του και θα έλθουν μαζί με τον Πατέρα και θα κατοικήσουν μαζί μας. Ο Κύριος ερχόταν στους αποστόλους του, ερχόταν στους μάρτυρες τότε που υπέφεραν αφάνταστα βασανιστήρια και τους ενδυνάμωνε. Έρχεται και τώρα και κατοικεί στην καρδιά των άκακων και καθαρών ανθρώπων. Θα έλθει στο τέλος της ζωής μας όταν η ψυχή μας θα χωριστεί από το σώμα. Ερχόταν στους αποστόλους, όταν, μετά από πολλά βασανιστήρια, η ψυχή τους άφηνε το σώμα, επειδή όλοι οι απόστολοι, εκτός από τον άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο, είχαν μαρτυρικό τέλος. Ερχόταν για να συναντήσει την ψυχή τους. Το ίδιο θα έλθει να συναντήσει τις ψυχές των καλών, δικαίων και καθαρών ανθρώπων.

«Και όπου εγώ υπάγω οίδατε, και την οδόν οίδατε. λέγει αυτώ Θωμάς· Κύριε, ουκ οίδαμεν πού υπάγεις· και πώς δυνάμεθα την οδόν ειδέναι» (Ιω. 14:4-5). Τι απάντησε ο Χριστός στον Θωμά; «Εγώ ειμί η οδός και η αλήθεια και η ζωή· ουδείς έρχεται προς τον πατέρα ει μη δι’ εμού» (Ιω. 14:6). Για όλους μας Αυτός είναι η οδός που οδηγεί στην Βασιλεία του Θεού. Μας έδειξε αυτή την οδό. Μας έδωσε τις εντολές του, τις οποίες αν τις τηρούμε θα μας οδηγήσουν στη Βασιλεία του.

Αυτός που είναι η Αλήθεια φανέρωσε στον κόσμο την αλήθεια. Την φανέρωσε με τη διδασκαλία του, με τα θαύματα, με το θείο του πρόσωπο και με την αγάπη του που ο κόσμος δεν μπορεί να την κατανοήσει. Με την αγάπη που εκχύθηκε πάνω στον Σταυρό του Γολγοθά. Να πιστεύουμε ότι Αυτός, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, είναι η Οδός, η Αλήθεια και η Ζωή. Μόνο Αυτός προσφέρει τη γνήσια, καθαρή και θεία ζωή.

«Ουδείς έρχεται προς τον πατέρα ει μη δι’ εμού». Να θυμόμαστε καλά αυτό τον λόγο. Αυτός είναι η Οδός μας προς τον Θεό, η Οδός προς την Βασιλεία των Ουρανών. Κανείς δεν ήλθε ποτέ στον Πατέρα παρά μόνο μέσω αυτής της Οδού. Να το θυμόμαστε. Με όλη την καρδιά μας να πιστεύουμε σ’ Αυτόν, να τηρούμε τις εντολές Του. Να πάρουμε την σταθερή απόφαση να ακολουθήσουμε τον δρόμο που Αυτός μας έδειξε. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να έλθουμε στον Πατέρα και θα μας ανοιχθεί η είσοδος στη Βασιλεία του Θεού. Αυτό να μας αξιώσει ο πανάγαθος και ελεήμων Κύριός μας Ιησούς Χριστός. Αμήν.

(Αγίου Λουκά Αρχιεπισκόπου Κριμαίας, "Λόγοι και ομιλίες", τόμος Γ’, εκδόσεις «Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 52-6)