Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο άνθρωπος στην πραγματικότητα δεν πεθαίνει.
Ο θάνατος είναι απλώς μετάβαση από την μια ζωή στην άλλη.
Είναι ένας αποχωρισμός για ένα μικρό διάστημα.
Όπως, όταν πάη κάποιος, ας υποθέσουμε, στο εξωτερικό για έναν χρόνο,
οι δικοί του στενοχωριούνται, γιατί θα τον αποχωρισθούν για έναν χρόνο,
ή αν λείψη δέκα χρόνια, έχουν στενοχώρια για τον αποχωρισμό των δέκα χρόνων,
έτσι πρέπει να βλέπουν και τον αποχωρισμό από τα αγαπημένα τους
πρόσωπα με τον θάνατο. Αν πεθάνη, ας υποθέσουμε, κάποιος
και οι δικοί του είναι ηλικιωμένοι, να πουν: «Μετά από καμμιά δεκαπενταριά
χρόνια θα ανταμώσουμε». Αν είναι νεώτεροι, να πουν:
«Μετά από πενήντα χρόνια θα ανταμώσουμε».
Πονάει φυσικά κανείς για τον θάνατο κάποιου συγγενικού του προσώπου,
αλλά χρειάζεται πνευματική αντιμετώπιση. Τι λέει ο Απόστολος Παύλος;
«Ίνα μη λυπήσθε καθώς και οι λοιποί οι μη έχοντες ελπίδα».
Πόσες φορές λ.χ. θα τον έβλεπε εδώ στην γη; Κάθε μήνα;
Να σκεφθή ότι εκεί θα τον βλέπη συνέχεια.
Μόνον όταν δεν έχη καλή ζωή αυτός που φεύγει, δικαιολογούμαστε να ανησυχούμε.
Αν λ.χ. ήταν σκληρός, τότε, αν πραγματικά τον αγαπάμε και θέλουμε
να συναντηθούμε στην άλλη ζωή, πρέπει να κάνουμε πολλή προσευχή γι’ αυτόν.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, Οικογενειακή Ζωή, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 271-272)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 13
Στίχ. 22-30. Πόσοι θα σωθούν. Η στενή πύλη.
13.26 τότε ἄρξεσθε λέγειν, ᾽Εφάγομεν ἐνώπιόν σου καὶ ἐπίομεν,
καὶ ἐν ταῖς πλατείαις ἡμῶν ἐδίδαξας(1)·
26 Τότε θ’ αρχίσετε να λέτε: “εμείς φάγαμε και ήπιαμε μαζί σου,
και μας δίδαξες στις πλατείες μας”.
(1) Τα πρόσωπα αυτά υποτίθεται ότι υπήρξαν φίλοι και γείτονες του οικοδεσπότη.
Για αυτό και υπενθυμίζουν σε αυτόν τις σχέσεις οικειότητας,
στις οποίες κατά το παρελθόν βρισκόντουσαν μαζί του.
Έφαγαν και ήπιαν μαζί του και άκουσαν την δημόσια διδασκαλία του (ο).
«Ποιοι θα μπορούσαν να εννοηθούν ότι είναι αυτοί που λένε στο Χριστό το:
Φάγαμε και ήπιαμε μπροστά σου; Αυτός ο λόγος θα άρμοζε κατ’ εξοχήν στους Ισραηλίτες,
στους οποίους βεβαίως είπε ο Χριστός, ότι: Θα δείτε τον Αβραάμ και τους συντρόφους του
και τους προφήτες στη βασιλεία του Θεού, ενώ τους εαυτούς σας να σας βγάζουν έξω» (Κ).
«Διότι πράγματι, από αυτούς καταγόταν σωματικά ο Χριστός και με αυτούς
μαζί έτρωγε και έπινε» (Θφ). Τα λόγια αυτά που μπαίνουν στο στόμα των Ιουδαίων
που απορρίφθηκαν, χαρακτηρίζουν με τρόπο ζωηρό την τάση του λαού αυτού να στηρίζει
την σωτηρία του σε κάποια θρησκευτικά πλεονεκτήματα τελείως εξωτερικά=Υπήρξες συμπατριώτης μας·
πώς θα αφήσεις να χαθούμε εμείς που ζήσαμε μαζί σου; (g).
«Αλλά μπορούμε να εννοήσουμε και με πιο υψηλό τρόπο το «μπροστά σου φάγαμε και ήπιαμε»» (Θφ).
«Διότι όταν τελούσαν την νομική λατρεία και πρόσφεραν στο Θεό τις αιματηρές θυσίες,
έτρωγαν και ευφραίνονταν και άκουγαν επιπλέον και στις συναγωγές τα βιβλία του Μωϋσή» (Κ).
«Αυτά όμως θα μπορούσαν να αρμόζουν και σε αυτούς που είναι Χριστιανοί, από τη μία,
αλλά με αμέλεια στη ζωή τους, από την άλλη» (Θφ). «Διότι πολλοί έχουν πιστέψει στο Χριστό
και τελούν τις άγιες γιορτές σχετικά με αυτόν και συχνάζοντας στις εκκλησίες,
ακούνε τα ευαγγελικά μαθήματα· αλλά δεν αποθηκεύουν στο νου τίποτα από τα γραμμένα,
αλλά και την καρδιά τους την έχουν γυμνή από πνευματική καρποφορία» (Κ).
Το να έχει γνωρίσει κάποιος το Χριστό σωματικά και τελείως εξωτερικά, δεν παρέχει κανένα
δικαίωμα για είσοδο στην βασιλεία (p). Δεν αρκεί απλώς να τρώμε και να πίνουμε
μπροστά στο Χριστό και με την παρουσία του, αλλά πρέπει να είμαστε και συμμέτοχοι του Χριστού.
Και όχι απλώς να ανοίγουμε τους δρόμους μας στη σωτήρια διδασκαλία του,
αλλά σε αυτές τις καρδιές μας να κλείνουμε αυτήν (b). Δεν ψεύδονται αυτοί λέγοντας αυτά.
Ίσως μάλιστα κάποιοι από αυτούς να συγκαταλέγονται μεταξύ αυτών που πήραν χαρίσματα.
Αλλά ο Χριστός τους αγνοεί. «Όχι επειδή είπαν ψέματα, αλλά διότι την χάρη του Θεού
την χρησιμοποίησαν για τα δικά τους θελήματα… Το ότι όμως παίρνει χάρισμα Θεού
και ο ανάξιος, δεν είναι καθόλου παράδοξο. Διότι ο Θεός στον καιρό της αγαθότητας
και της μακροθυμίας του ανατέλλει τον ήλιο του σε πονηρούς και αγαθούς·
πολλές φορές επίσης, το κάνει και για ωφέλεια ή εκείνου του ίδιου που υποδέχεται το χάρισμα,
μήπως άραγε, αφού ντραπεί από την αγαθότητα του Θεού, αισθανθεί την προτροπή
να φροντίσει να τον ευαρεστήσει, ή το κάνει και για την ωφέλεια και άλλων» (Β).

13.27 καὶ ἐρεῖ· λέγω ὑμῖν, Οὐκ οἶδα ὑμᾶς πόθεν ἐστέ(1)· ἀπόστητε(2) ἀπ᾽ ἐμοῦ,
πάντες οι ἐργάται της ἀδικίας(3).
27 Κι εκείνος θα σας πει: “σας λέω, δε σας ξέρω από πού είστε·
φύγετε από κοντά μου όλοι εσείς οι εργάτες του κακού”.
(1) Υπαινίσσεται την ψευδή εμπιστοσύνη των Ιουδαίων στην καταγωγή τους από τον
Αβραάμ=Δεν σας ξέρω από πού κατάγεστε (g). «Δεν σας ξέρω.
Όπως ακριβώς ξέρει αυτούς που τον ξέρουν, έτσι πάλι με τη θέλησή του αγνοεί αυτούς
που με τη θέλησή τους τον αγνοούν… Τον αγνοούν όμως θεληματικά, όχι μόνο οι άπιστοι Ιουδαίοι,
αλλά και οι αμελείς πιστοί· οι μεν με το να είναι θεληματικά τυφλοί και κουφοί
στα θαύματα και τις διδασκαλίες του· οι δε, με το να παραβαίνουν από ραθυμία τις εντολές του,
παρόλο που ξέρουν ότι αυτός που αθετεί αυτές, αθετεί αυτόν» (Ζ).
(2) Παράθεση από το Ψαλμ. στ 9 όπου γράφεται «πάντες οι εργαζόμενοι την ανομίαν» (p).
(3) «Χωρίς αγάπη και αν εφαρμοστούν τα προστάγματα και οι δίκαιες απαιτήσεις του Θεού
και φυλαχθούν οι εντολές του Κυρίου και ενεργοποιηθούν τα μεγάλα χαρίσματα,
θα θεωρηθούν έργα ανομίας, όχι εξαιτίας αυτών καθ’ εαυτών των χαρισμάτων
και των δίκαιων απαιτήσεων του Θεού, αλλά λόγω του σκοπού αυτών που χρησιμοποιούν
αυτά για τα δικά τους θελήματα» (Β). Εργάτες της αδικίας δεν είναι αναγκαστικά
μόνο οι κακοποιοί. Τέτοιος είναι κάθε άνθρωπος, ο οποίος παρά την κλήση του Θεού
παραμένει αμετανόητος και δεν προσπαθεί να πετύχει την συμφιλίωση και αναγέννηση,
χωρίς τα οποία γίνεται αδύνατη η είσοδος στην βασιλεία (g).
Οι εργάτες της δικαιοσύνης λοιπόν θα μπουν στη βασιλεία (b).

και Πνεύμα Άγιο
Να μη σβήνουμε το Πνεύμα. Διότι πολλές φορές και χωρίς πειρασμούς είναι δυνατόν να σβηστή η φλόγα· όταν, δηλαδή, τελειώση το λάδι, όταν δεν κάνουμε ελεημοσύνη, τότε σβήνει το Πνεύμα. Άλλωστε η ελεημοσύνη του Θεού έφερε σε σένα το Πνεύμα το Άγιο. Όταν όμως συ δεν έχης τον καρπό της ελεημοσύνης, φεύγει το Πνεύμα από την ενελεήμονα ψυχή.
Ε.Π.Ε. 22,570
σε ποιούς;
Οπωσδήποτε ο αργόσχολος, αυτός που ενώ μπορεί, δεν δουλεύει, αναγκαστικά είναι περίεργος. Η ελεημοσύνη προσφέρεται μόνο σ’ εκείνους που δεν τους φτάνουν τα χρήματα από την εργασία τους να ζήσουν, ή στους εργάτες της Εκκλησίας, που είναι εξ’ ολοκλήρου αφωσιωμένοι στο λόγο του κηρύγματος.
Ε.Π.Ε. 23,94
καλωσύνη, μη πληγώνης το φτωχό
Ήρθε σε σένα ο φτωχός να τον ελεήσης. Κι αφού τον πλήγωσες καίρια με τα λόγια σου, έφυγε πιο πολύ δακρυσμένος. Όταν αναγκάζεται απ τη φτώχεια του να ζητιανεύη, και βρίζεται επειδή ζητιανεύει, σκέψου πόση η τιμωρία αυτών που βρίζουν. «Εκείνος που ευτελίζει φτωχό, παροργίζει εκείνον, που τον δημιούργησε» (Παροιμ. ιδ' 21).
Ε.Π.Ε. 23,98
σπορά
Σπέρνεις στον ουρανό, όπου δεν υπάρχει ούτε παγωνιά ούτε κακοκαιρία ούτε άλλο τίποτε. Σπέρνεις σε ψυχές με την αγάπη, όπου κανένας δεν σου κλέβει ότι έσπειρες, αλλά διατηρείται καλά, με φροντίδα και σπουδή. Εσύ να σπέρνης. Γιατί να στερής από τον εαυτό σου υπέροχο μισθό; Είναι μεγάλος ο μισθός εκείνου, που τακτοποιεί τις ανάγκες και των άλλων.
Ε.Π.Ε. 23,362
κρυφή
Να δίνουμε στους φτωχούς τα χρήματα, φροντίζοντας να είναι κρυφή η πράξις μας. Λέει ο Κύριος: «Να μη γνωρίζη το αριστερό σου χέρι τι κάνει το δεξί». Εσύ τι κουβαλάς μύριους μάρτυρες της ελεημοσύνης σου; Ούτε ο υπηρέτης σου να ξέρη, ει δυνατόν, ούτε η γυναίκα σου.
Ε.Π.Ε. 23,376
κατασκευάζει οικία στον ουρανό
Βλέπεις μεγαλοπρεπείς εδώ οικοδομές και σε θαμπώνει η θέα τους; Αλλ’ αμέσως να στρέψης στον ουρανό το βλέμμα. Από τις πέτρες και τις κολώνες να κοιτάξης εκείνη την ομορφιά. Εκεί έχουν τα μόνιμα σπίτια τους και τις κατασκηνώσεις τους οι εργάτες της ελεημοσύνης.
Ε.Π.Ε. 23,400
και προσευχή
Μπαίνεις στην εκκλησία για να ελεηθής. Προηγουμένως να ελεήσης. Κάνε με την ελεημοσύνη σου οφειλέτη σε σένα τον Θεό, και υστέρα ζήτησέ Του. Δάνεισέ Τον, και τότε ζήτα Του, ώστε οπωσδήποτε να πάρης το ζητούμενο. Αυτό το θέλει ο Θεός, δεν το αποφεύγει. Αν παρακαλής, μαζί με την ελεημοσύνη, τότε θα πάρης τη χάρι. Αν μαζί με την ελεημοσύνη ζητάς, τότε δανείζεις τον Θεό και παίρνεις τους τόκους. Ναι, σε παρακαλώ. Δεν σε ακούει ο Θεός, όταν απλώς σηκώνης τα χέρια σου στην προσευχή. Άπλωσε τα χέρια όχι μόνο στον ουρανό (προσευχή), αλλά και στα χέρια των φτωχών (ελεημοσύνη). Αν απλώνης το χέρι σου στα χέρια των φτωχών, τότε ακουμπάς την κορυφή του ουρανού. Διότι ο καθήμενος στον ουρανό, δέχεται την ελεημοσύνη. Αν όμως σηκώνης τα χέρια στην προσευχή και είναι άκαρπα, σε τίποτε δεν ωφελήθηκες.
Ε.Π.Ε. 23,476
εξομοιώνει με το Θεό
Δεν είπε ο Χριστός: Αν νηστεύετε, θα είστε όμοιοι με τον Πατέρα σας». Ούτε είπε: «Αν ζήσετε με παρθενία». Ούτε πάλι: «Αν προσεύχεστε, θα είστε όμοιοι με τον Πατέρα». Διότι κανένα από αυτά δεν έχει σχέσι με έργο του Θεού· τίποτε από αυτά δεν πράττει. Αλλά τι είπε ο Χριστός; «Να είστε σπλαχνικοί και ελεήμονες, όπως είναι ο Πατέρας σας ο ουράνιος». Αυτό είναι το έργο του Θεού, η αγάπη.
Ε.Π.Ε. 23,574
με καθαρά χέρια
Το λάδι παράγεται όχι από ρίζα αγκαθιάς, αλλά από ρίζα ελιάς. Ούτε, λοιπόν, η ρίζα της πλεονεξίας μπορεί να γεννήση ελεημοσύνη, ούτε η ρίζα της αδικίας ή της κλοπής. Μην ευτελίζης την ελεημοσύνη. Διότι αν κλέβης για να ελεήσης, να ξέρης ότι δεν υπάρχει τίποτε χειρότερο από μια τέτοια ελεημοσύνη. Ελεημοσύνη με κλεμμένα χρήματα είναι ύβρις προς το Θεό. Ας είναι τα χέρια καθαρά.
Ε.Π.Ε. 23,576
και ταπεινοφροσύνη
Να τους προτρέπης σε ελεημοσύνη. Τα λόγια περί καλών έργων δεν είναι κατάλληλα μόνο για ταπεινοφροσύνη, για να μη φουσκώνουν από υπερηφάνεια και να μην ευτελίζουν τους άλλους, αλλά και για κάθε αρετή.
Ε.Π.Ε. 24,118
ελεεί τον ελεούντα
«Να εξάλειψης τις αμαρτίες σου με ελεημοσύνες και τις αδικίες σου με φιλανθρωπία προς τους φτωχούς». Να αδειάζης τα λεφτά σου όχι μόνο για να τρέφωνται άλλοι, αλλά κυρίως για να απαλλαγής ο ίδιος από την τιμωρία.
Ε.Π.Ε. 24,126

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 178-181)

σπορά
Έσπειρες σ’ αυτή τη ζωή ελεημοσύνη; Σε περιμένουν οι θησαυροί του ουρανού και η αιώνια δόξα. Έζησες με σωφροσύνη; Σε περιμένουν τιμή, βραβείο, οι έπαινοι των αγγέλων και το στεφάνι από τον αγωνοθέτη Θεό.
Ε.Π.Ε. 20,394
όλα κοινά
Ακόμα λες: «Τα δικά μου»; Καταραμένος λόγος και βρωμερός. Ο Διάβολος μας τον σερβίρισε. Ο Θεός έδωσε κοινά για όλους πολύ πιο σπουδαία και αναγκαία, και δεν έκανε κοινά τα χρήματα; Δεν είναι δυνατόν να πης: Δικό μου το φως, δικός μου ο ήλιος, δικό μου το νερό. Αν τα μεγαλύτερα όλα είναι κοινά για όλους, γιατί τα χρήματα να μην είναι κοινά;
Ε.Π.Ε. 21,240
διδασκαλία της
Όποιος ελεεί, όπως πρέπει να ελεή, μαθαίνει να περιφρονή τα χρήματα. Όποιος μαθαίνει να περιφρονή τα χρήματα, αυτός έχει κόψει τη ρίζα των κακών... Όποιος δίνει ελεημοσύνη, αυτός εκπαιδεύεται να μη θαυμάζη τα χρήματα, ούτε το χρυσάφι. Και όταν εκπαιδευθή στη διάνοια, έχει κάνει την αρχή ν’ ανεβαίνη προς τον ουρανό, και ξεκόβεται από τις προφάσεις για τσακωμούς, για φιλονικίες και για μύριες στενοχώριες.
Ε.Π.Ε. 21,358
ανεβάζει στον ουρανό
Η ελεημοσύνη είναι γνωστή στους θυρωρούς του ουρανού, σε όσους βρίσκονται στις πόρτες του θείου Νυμφώνος... Αν η ελεημοσύνη κατέβασε τον Θεό από τον ουρανό και τον έπεισε να γίνη άνθρωπος, Ιησούς Χριστός, πολύ περισσότερο θα μπορέση ν’ ανεβάση τον άνθρωπο στον ουρανό.
Ε.Π.Ε. 21,358-360
θρέψε φτωχούς, όχι την κόλασι
Να θρέψης αυτόν που πεινάει, για να μη θρέψης τη φωτιά της κολάσεως... Τι όμορφο πράγμα είναι να κάνης το καλό με απλότητα, και να μη πολυπραγμονής με το ποιος είναι αυτός που τον ελέησες.
Ε.Π.Ε. 21,384
ελεημοσύνες υπέρ των ψυχών τους
Ας βοηθούμε τους νεκρούς όσο μπορούμε. Ας σκεφτούμε γι’ αυτούς κάποια βοήθεια, μικρή μεν, αλλ’ αρκετή να τους βοηθήση. Πώς; Και εμείς να προσευχώμαστε, αλλά και άλλους να προτρέπουμε να προσεύχωνται γι’ αυτούς. Και να δίνουμε συνεχώς στους φτωχούς ελεημοσύνη προς ωφέλεια των κεκοιμημένων. Επιφυλάσσει το πράγμα κάποια παρηγοριά.
Ε.Π.Ε. 21,438
ελεούμε, διότι ελεούμεθα
Πολλές φορές είπα, ότι η ελεημοσύνη δεν υπάρχει στη ζωή για εκείνους, που λαμβάνουν, αλλά κυρίως για εκείνους που δίνουν. Διότι πραγματικά εκείνοι είναι, που ωφελούνται.
Ε.Π.Ε. 22,44
και τρυφηλή ζωή;
Θα χαθούν εκείνοι, που δεν έθρεψαν το Χριστό. Όμως τι κι αν τρέφης τον Χριστό, εφ’ όσον κάνεις τέτοιες σπατάλες και ζης με τρυφηλότητα; Όλα τότε είναι περιττά.
Ε.Π.Ε. 22,232
προσκλητήριο στο Χριστό
Τους καλούς, που γνωρίζεις, αυτούς να προσκαλής στο γάμο. Και να τους προτρέπης ν’ αρκούνται σε όσα υπάρχουν. Κανένας από τους χορευτές και τις χορεύτριες να μη προσκαλήται, διότι αυτοί είναι έξοδα περιττά και άσχημα. Και πριν από όλους να καλέσης τον Χριστό. Και ξέρεις το πως. Ξέρεις δια μέσου τίνος θα Τον καλέσης. Ο ίδιος μας είπε, πως όποιος κάνει κάτι γι’ Αυτόν, είναι σαν να το έκανε σ’ Εκείνον. Να μη θεωρήσης δυσάρεστο και υποτιμητικό το να προσκαλής τους φτωχούς για το Χριστό. Δυσάρεστο είναι να προσκαλής πόρνες.
Ε.Π.Ε. 22,350
και από πολυτέκνους
Δεν είναι η φροντίδα των παιδιών που κάνει τον άνθρωπο να μαζεύη χρήματα. Πρόκειται για αρρώστια της ψυχής. Εξ’ αίτιας της και πολλοί άτεκνοι συλλέγουν χρήματα. Και αντίθετα, άλλοι, ενώ είναι πολύτεκνοι, περιφρονούν και όσα έχουν και είναι έτοιμοι να τα προσφέρουν.
E.Π.E. 22,560
ψευτοελεημοσύνη
Άκουσε τι λέει εκείνος ο Ζακχαίος του Ευαγγελίου: «Και σ’ αυτούς που έκλεψα, επιστρέφω τετραπλάσια τα κλεμμένα». Ενώ εσύ αρπάζεις μύρια τάλαντα. Και αν τυχόν συμβή και δώσης λίγες δραχμές, νομίζεις πως έχεις αποδώσει το παν και καμαρώνεις σαν να έχης δώσει περισσότερα.

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 172-178)

138. «ότε εγένετο ετών δώδεκα, αναβάντων αυτών εις Ιεροσόλυμα» (Λουκ. β’ 41).

Η Θεοτόκος και ο Ιωσήφ, σαν καλοί Ιουδαίοι, ανέβαιναν να προσκυνήσουν στα Ιεροσόλυμα, μια φορά το χρόνο. Για τις μέρες που έλειπαν άφηναν τον μικρό Ιησού στους συγγενείς, όπως φαίνεται έκαναν και όλοι οι άλλοι Ιουδαίοι. Τη χρονιά όμως που ο Ιησούς συμπλήρωσε τα δώδεκα, τον πήραν μαζί τους, σύμφωνα με τα Ιουδαϊκά έθιμα. «Κατά την ηλικίαν των δώδεκα ετών πάς Ισραηλίτης παίς καθίστατο υιός του νόμου και ήρχιζε να υποτάσσηται εις τας περί εορτών, νηστείας και των τούτοις ομοίων διατάξεις αυτού» (ΥΛ, 116).
Οι χριστιανοί γονείς, κατά το υπόδειγμα της Θεοτόκου και του Ιωσήφ, έχουν χρέος να εκκλησιάζωνται και όταν τα παιδιά τους είναι μικρά και όταν αυτά μεγαλώσουν. Όταν μάλιστα κάθε παιδί συμπληρώνη τα δώδεκα, πρέπει να αρχίζη την ευσυνείδητη και υπεύθυνη συμμετοχή του στην πνευματική και εκκλησιαστική ζωή, της οποίας οι βασικές εκδηλώσεις είναι ο εκκλησιασμός και η θ. Κοινωνία.
Γενικά, οι χριστιανοί γονείς πρέπει να έχουν υπ’ όψιν τους τις τρεις βασικές μεθόδους εισαγωγής των παιδιών τους στην πνευματική ζωή της Εκκλησίας.
Η πρώτη είναι η μύησις που αρχίζει από τη βρεφική ακόμα ηλικία του παιδιού, όπως είπαμε. Γι’ αυτό και η Εκκλησία, πολύ σοφά καθιέρωσε το νηπιοβαπτισμό, σαν βασικό θεμέλιο της μετέπειτα μυήσεως των παιδιών στην «εν Χριστώ ζωή».
Η δεύτερη βασική μέθοδος της χριστιανικής ζωής είναι η έμπνευσις και όχι η επιβολή. Και έμπνευσις σημαίνει, ότι το παιδί πρέπει να βοηθηθή για ν’ αγαπήση τις εκδηλώσεις της χριστιανικής ζωής. Τα πρόσωπα, τα αντικείμενα, οι χώροι, ο χρόνος κλπ. όλα όσα θα χρησιμοποιηθούν για τη χριστιανική αγωγή του παιδιού πρέπει να είναι στοιχεία έλξεως και όχι απωθήσεως των παιδιών.
Και η τρίτη μέθοδος είναι η συνήθεια (το έθος). Η συμμετοχή δηλαδή στις εκδηλώσεις της χριστιανικής ζωής πρέπει να γίνη καλή συνήθεια για το παιδί. Ακόμη και στον Ιησού είχε γίνει «έθος» να πορεύεται στο Ναό των Ιεροσολύμων «κατ’ έτος» από την ηλικία των 12 ετών. Αυτός, που ήταν ο έμψυχος Ναός του Θεού, είχε συνηθίσει σαν άνθρωπος να πηγαίνη «κατ' έτος» και στον επίγειο ναό του Θεού.
Όταν ήμουν παιδί, ο πατέρας μου μ’ έπαιρνε μαζί του κάθε Κυριακή στην Εκκλησία. Ο κυριακάτικος εκκλησιασμός ήταν καθιερωμένη τακτική για όλη την οικογένεια. Πολύ αργότερα έμαθα το μυστικό της τακτικής αυτής: Όταν ο πατέρας μου, σε ηλικία 11 ετών, έφευγε από τα βουνά των Τζουμέρκων για να εργασθή στις πολιτείες του κάμπου, η μητέρα του —η γιαγιά μου— μαζί με την ευχή της του συνέστησε «να πηγαίνη κάθε Κυριακή στην Εκκλησία»... Ευλογημένες μητέρες!

(Μητροπολίτου Αχελώου Ευθυμίου Στυλίου, Η Πρώτη, εκδ. Γρηγόρη)

Παρηγοριά στους πενθούντες

-Πόση δύναμη χρειάζονται, Γέροντα, οι άνθρωποι, για να αντιμετωπίσουν τον αιφνίδιο θάνατο!

-Άμα έχουν συλλάβει το βαθύτερο νόημα της ζωής, βρίσκουν την δύναμη να αντιμετωπίσουν τον θάνατο, γιατί τον αντιμετωπίζουν πνευματικά. Με τα μηχανάκια πόσα παιδιά καταστρέφονται! Πόσα παλληκάρια σκοτώνονται με τις μοτοσυκλέτες! Σηκώνουν την μοτοσυκλέτα πίσω στην μία ρόδα, οπότε εύκολα τουμπάρουν και σπάζουν το κεφάλι τους. Το θεωρούν κατόρθωμα ποιος θα σηκώση την μοτοσυκλέτα περισσότερο!
«Κρατούσα, λέει, σούζα την μοτοσυκλέτα στην πίσω ρόδα και τουμπάρισα».
Ο διάβολος, βλέπεις, τι τους βάζει να κάνουν, για να χτυπήσουν στο κεφάλι; Γιατί αλλιώς, ακόμη κι αν είχαν κάποιο ατύχημα, μπορεί να χτυπούσαν αλλού και να μη σακατεύονταν. Για να επιτρέψη όμως ο Θεός την κακία
του διαβόλου ή την απροσεξία του άλλου, σημαίνει ότι θα βγή κάτι καλό.

-Τότε, Γέροντα, γιατί η Εκκλησία μας εύχεται «υπέρ του διαφυλαχθήναι» από αιφνίδιο θάνατο;

-Εκείνο είναι άλλο. Ζητά από τον Θεό να μη μας βρη ο θάνατος ανέτοιμους.

-Γέροντα, μια μητέρα είναι απαρηγόρητη, γιατί το παιδί της πηγαίνοντας στην δουλειά σκοτώθηκε σε τροχαίο.

-Πες της: «Από κακότητα χτύπησε ο οδηγός το παιδί σου; Όχι. Εσύ, για να σκοτωθή το έστειλες στην δουλειά; Όχι. Να πης λοιπόν "δόξα Σοι ο Θεός", γιατί μπορεί να γινόταν ένα αλητάκι και ο Θεός το πήρε στην κατάλληλη ώρα. Τώρα είναι ασφαλισμένο στον Ουρανό. Τι κλαίς; Ξέρεις ότι βασανίζεις το παιδί με το κλάμα; Θέλεις να βασανίζεται το παιδί σου ή να χαίρεται; Φρόντισε να βοηθήσης τα άλλα παιδιά που έχεις και είναι μακριά από τον Θεό. Γι’ αυτά να κλαίς». [...]
Πόσες μητέρες προσεύχονται και ζητούν να είναι τα παιδιά τους κοντά στον Θεό!
«Δεν ξέρω, λένε, τι θα κάνης, Θεέ μου, θέλω να σωθή το παιδί μου· να είναι κοντά Σου». Αν τυχόν όμως ο Θεός δη ότι το παιδί θα παραστρατήση, ότι πηγαίνει στην καταστροφή και δεν υπάρχει άλλος τρόπος να σωθή, το παίρνει με αυτόν τον τρόπο. Επιτρέπει λ.χ. έναν μεθυσμένο να το χτυπήση με το αυτοκίνητο και να το σκοτώση, και έτσι το παίρνει κοντά Του. Αν υπήρχε περίπτωση να γίνη καλύτερο, θα έφερνε ένα εμπόδιο να αποφύγη το ατύχημα. Μετά ξεμεθάει και αυτός που χτύπησε το παιδί, έρχεται σε συναίσθηση και σε όλη του την ζωή τον πειράζει η συνείδησή του. «Εγκλημάτησα», λέει, και παρακαλεί συνέχεια τον Θεό να τον συγχωρήση. Σώζεται και αυτός. Η μάνα πάλι με τον πόνο της συμμαζεύεται, σκέφτεται τον θάνατο και ετοιμάζεται για την άλλη ζωή, οπότε σώζεται και αυτή. Βλέπετε πώς οικονομάει ο Θεός από την προσευχή της μάνας να σώζωνται ψυχές; Αν όμως οι μητέρες δεν το καταλαβαίνουν αυτό, τα βάζουν με τον Θεό! Τι τραβάει και ο Θεός με εμάς!
Όταν κανείς παύη να αντιμετωπίζη τα πράγματα κοσμικά, βρίσκει ανάπαυση.
Γιατί, πώς είναι δυνατόν ο άνθρωπος να παρηγορηθή αληθινά, αν δεν πιστέψη στον Θεό και στην αληθινή ζωή, την μετά θάνατον, την αιώνια; [...]

-Γέροντα, άκουσα ότι, όταν κάποιος δολοφονήται, εξιλεώνεται, γιατί παίρνει τις αμαρτίες του ο δολοφόνος.

-Έχει ελαφρυντικά κατά κάποιον τρόπο. Μπορεί να πη στον Θεό: «Εγώ θα μετανοούσα, αλλά αυτός με σκότωσε». Έτσι θα πέση το βάρος στον δολοφόνο. Μερικοί που δεν τους κόβει λένε: «Αν υπήρχε Θεός, δεν θα άφηνε να γίνωνται συνέχεια εγκλήματα· θα τιμωρούσε τους εγκληματίες». Δεν καταλαβαίνουν ότι ο Θεός αφήνει τους εγκληματίες να ζήσουν, για να είναι αναπολόγητοι την ημέρα της Κρίσεως, που δεν μετανόησαν, παρόλο που τους έδωσε χρόνια, για να μετανοήσουν, ενώ εκείνους που σκοτώνονται θα τους τακτοποιήση.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, "Οικογενειακή Ζωή", Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σ. 265-267)

"Το χέρι του ιερέα"

Ένα απογευματινό ανοιξιάτικο βρίσκουμε τον π. Πορφύριο
να φροντίζει τις φράουλες ξαπλωμένος σχεδόν στη γη.
Διαλέγει φράουλες και μας προσφέρει να γευτούμε τους
καρπούς της γης. Και εκεί κουβεντιάζουμε. Χωρίς πολλές συμβουλές
και ηθικολογίες τέμνει βαθιά την ψυχή και ρίχνει το βάλσαμο
της χάρης του Θεού. Ακτινοβολεί τέτοιες ώρες και λάμπει
και χαίρεται σαν παιδί. Μας μιλάει ασταμάτητα για την ευχή.
Για την νοερά προσευχή. Άλλοτε μας λέει και μας εξηγεί τη σημασία
της ευλογίας από τον ιερέα για το χειροφίλημα.
"Το χέρι του ιερέα!" λέει με θαυμασμό και έκσταση.
"Τι σπουδαίο πράγμα, ε; Τι μυστήριο!" Μιλάει απλά και ταπεινά,
τονίζοντας κι επαναλαμβάνοντας πως ξέρει πολύ λίγα γράμματα: "Δημοτικού!"[Ί 237].

("Ανθολόγιο Συμβουλών", Άγιος Πορφύριος, εκδ. Ι. Μονή Μεταμορφώσεως, Μήλεσι, σ.226)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 13
Στίχ. 22-30. Πόσοι θα σωθούν. Η στενή πύλη.
13.25 ἀφ᾽ οὗ(1) ἂν ἐγερθῇ(2) ὁ οἰκοδεσπότης(3) καὶ ἀποκλείσῃ τὴν θύραν(4),
καὶ ἄρξησθε(5) ἔξω ἑστάναι καὶ κρούειν τὴν θύραν λέγοντες,
Κύριε Κύριε, ἄνοιξον ἡμῖν· καὶ ἀποκριθεὶς ἐρεῖ ὑμῖν, Οὐκ οἶδα ὑμᾶς(6) πόθεν ἐστέ(7).
25 Όταν έρθει η ώρα, θα σηκωθεί ο οικοδεσπότης και θα μανταλώσει την πόρτα·
κι εσείς θα σταθείτε απ’ έξω και θ’ αρχίσετε να χτυπάτε λέγοντας “Κύριε, άνοιξέ μας”.
Τότε εκείνος θα σας απαντήσει: “δε σας ξέρω από πού είστε”.
(1) Με διάφορους τρόπους συνέδεσαν αυτήν την πρόταση.
Ή, την εξάρτησαν από τα προηγούμενα, αφού χώρισαν με απλό κόμμα το «ουκ ισχύσουσιν»
από το «ἀφ᾽ οὗ ἂν ἐγερθῇ»=Δεν θα μπορέσουν να μπουν, όταν σηκωθεί ο οικοδεσπότης
και κλείσει την πόρτα» (L.p). Ή, εξάρτησαν από το ἀποκριθεὶς ἐρεῖ.
Ή, πιο σωστά, από το άρξεσθε του σ. 26, όπου το «τότε» σημειώνει σαφώς την έναρξη
της τραγικής αυτής σκηνής, την οποία ο Κύριος είχε υπ’ όψη εξ’ αρχής (g).
Το ἀφ᾽ οὗ που συνενώνεται απότομα, παρουσιάζεται πολύ έντονο. Η απόδοση της πρότασης
είναι στο «τότε» του σ. 26 (b).
(2) Να σηκωθεί από το τραπέζι, για να κλείσει την πόρτα (b).
Η θύρα του ελέους και της χάρης παρέμεινε για πολύ ανοιχτή σε αυτούς,
αλλά δεν αγωνίστηκαν για να μπουν από αυτήν. Έγινε τώρα θύρα άρνησης και αποκλεισμού.
Έτσι συνέβη και όταν ο Νώε βρισκόταν ασφαλής στην κιβωτό και ο Θεός έκλεισε την πόρτα της,
για να αποκλείσει την είσοδο σε αυτήν όλων εκείνων, οι οποίοι κατά την προσέγγιση
του κατακλυσμού εξαρτούσαν από το χέρι τους την σωτηρία τους.
(3) «Αναφέρει παραβολή που κρεμάει τον φόβο πάνω σε αυτούς που αμελούν την σωτηρία τους.
Διότι επινοεί έναν οικοδεσπότη που κάθεται και υποδέχεται τους φίλους του
και έπειτα σηκώνεται και κλείνει την πόρτα του σπιτιού του και δεν επιτρέπει στους άλλους να μπουν.
Εννοείται βεβαίως ότι οικοδεσπότης είναι ο ίδιος, ενώ σπίτι είναι η βασιλεία των ουρανών» (Ζ).
(4) Κλείνει την πόρτα έτσι ώστε όλοι εκείνοι, οι οποίοι δεν βίασαν τους εαυτούς τους
και δεν αγωνίστηκαν για να μπουν, παραμένουν ακόμη έξω. Ποια θα είναι η στιγμή αυτή; (g).
«Με το ότι κάθεται μεν και υποδέχεται τους φίλους του, φανερώνεται το ότι αναμένει
μέχρι τη συντέλεια του κόσμου και υποδέχεται τους άξιους· ενώ με το ότι σηκώνεται
και κλείνει την πόρτα, δηλώνεται το τέλος του κόσμου» (Ζ), ή και το τέλος του παρόντος βίου
για τον καθένα από εμάς, «διότι όσο είμαστε στη ζωή, βαδίζεται ο δρόμος της αρετής,
μετά όμως την αποβίωση από εδώ, δεν βαδίζεται» (Θφ).
(5) Το άρξησθε μπήκε σε β΄ πρόσωπο, διότι ο Σωτήρας μιλά στους σαρκικούς και χλιαρούς ακροατές
μεταξύ των παρόντων, οι οποίοι είναι από αυτούς που δεν μπορούν να μπουν=Και
όταν αρχίσετε να στέκεστε έξω από την πόρτα και να την χτυπάτε (δ).
(6) «Γνώση εδώ δεν εννοεί απλώς το ότι τους ξέρει, αλλά την οικειότητα από την μεταξύ
τους κοινωνία, που έχει χάρη και τιμή. Διότι αν ακριβώς η γνώση φανερώνει σε μας
μόνο το ότι ξέρει απλώς, πώς αγνόησε κάποιους από αυτούς που υπάρχουν…
αυτός που ξέρει τα πάντα και πριν δημιουργηθούν;… Δεν ξέρω, λέει, να γίνατε εραστές της αρετής·
δεν ξέρω να τιμήσατε τον λόγο μου, αλλά ούτε να ενωθήκατε με μένα με πράξεις αγαθές» (Κ).
Δες Ματθ. ζ 22,23 και τις εκεί ερμην. σημειώσεις.
(7) Δεν σας ξέρω. Δεν συγκαταλέγεστε στους οικείους μου. Δεν σας ξέρω από πού είστε.
Δεν κατάγεστε από εμένα· δεν είστε από αυτούς που γεννήθηκαν από ψηλά·
δεν είστε κλαδιά του σπιτιού μου και του αμπελιού μου.

Έλαβα, παιδί μου, την επιστολή σου, και είδα σ’ αυτή την ανησυχία σου.

Όμως μη λυπάσαι, παιδί μου. Μην ανησυχείς τόσο. Και αν πάλι έπεσες, πάλι σήκω. Ονομάσθηκες ουρανοδρόμος. Δεν είναι, παράξενο να σκοντάφτει εκείνος που τρέχει. Μόνον χρειάζεται να έχει υπομονή και μετάνοια κάθε στιγμή.

Βάζε λοιπόν μετάνοια συνεχώς, όταν σφάλεις, και μη χάνεις καιρό. Γιατί, όσον αργείς να ζητήσεις συγχώρηση, τόσον δίνεις άδεια στον πονηρό να απλώνει μέσα σου ρίζες. Μην τον αφήνεις να αποκτά δικαιώματα εις βάρος σου.

Λοιπόν μην απελπίζεσαι όταν πέφτεις, αλλά αφού σηκωθείς πρόθυμα βάζε μετάνοια λέγοντας· – Συγχώρησέ με, Χριστέ μου, άνθρωπος είμαι και ασθενής.

Δεν είναι εγκατάλειψη αυτό. Αλλά, επειδή έχεις ακόμα μεγάλη υπερηφάνεια κοσμική, κενοδοξία πολλή, σε αφήνει ο Χριστός μας να σφάλλεις, να πέφτεις. Να μαθαίνεις κάθε μέρα αισθητά την αδυναμία σου και να υπομένεις τους φταίχτες. Να μην κατακρίνεις τους αδελφούς, εάν σφάλλουν, αλλά να τους υπομένεις.

Ώστε, όσες φορές πέφτεις, πάλι να σηκώνεσαι, και αμέσως να ζητάς τη συγχώρηση.

Μην αφήνεις λύπη στην καρδιά σου. Διότι η χαρά του πονηρού είναι η λύπη, η αθυμία, από την οποία γεννιούνται πολλά και με τα οποία γεμίζει πικρία η ψυχή αυτού που τα έχει. Ενώ η διάθεση του μετανοούντος λέει: «Ήμαρτον, συγχώρησον, Πάτερ»! Και διώχνει τη λύπη. «Μήπως, λέει, δεν είμαι άνθρωπος ασθενής; Λοιπόν, τι πρέπει να κάνω»; Πράγματι, παιδί μου, έτσι είναι. Έχε θάρρος.

Μόνον όταν έλθει η χάρις του Θεού, τότε στέκει στα πόδια του ο άνθρωπος. Αλλιώς, χωρίς χάρη, πάντοτε παρασύρεται και πάντοτε πέφτει. Να έχεις ανδρεία λοιπόν και μη φοβάσαι καθόλου.

Είδες πώς υπέμεινε τον πειρασμόν ο αδελφός που γράφεις; Το ίδιο κάνε και συ. Απόκτησε γενναίο φρόνημα στους πειρασμούς που έρχονται εναντίον σου. Πάντως θα έλθουν. Έχεις ανάγκη απ’ αυτούς. Γιατί αλλιώς δεν καθαρίζεσαι. Άφησε τι λέει η ακηδία και η ραθυμία σου. Μην τους φοβάσαι. Καθώς με τη χάρη του Θεού πέρασαν οι προηγούμενοι, έτσι θα περάσουν και αυτοί, αφού κάνουν το έργο τους.

Φάρμακα είναι οι πειρασμοί και βότανα ιατρικά, που θεραπεύουν τα πάθη τα φανερά και τις αόρατες πληγές μας.

Έχε λοιπόν υπομονή για να κερδίζεις καθημερινά, να αποταμιεύεις μισθό, ανάπαυση και χαρά στην ουράνια Βασιλεία. Γιατί έρχεται νύχτα, δηλ. ο θάνατος, που τότε κανείς πλέον δεν μπορεί να εργασθεί. Γι’ αυτό τρέξε. Είναι λίγος ο καιρός.

Γνώριζε δε και αυτό· ότι καλλίτερα είναι μια ημέρα ζωής γεμάτη νίκες με βραβεία και στεφάνια, παρά χρόνια πολλά και να ζεις με αμέλεια. Γιατί μιας ημέρας αγώνας με γνώση και αίσθηση ψυχής, ισχύει για πενήντα χρόνια κάποιου άλλου, χωρίς γνώση αλλά που αγωνίζεται με αμέλεια.

Χωρίς αγώνα και χωρίς να χύσεις αίμα μη περιμένεις να ελευθερωθείς από τα πάθη. Αγκάθια και τριβόλια φυτρώνει η γη μας μετά την παράβαση. Πήραμε εντολή για κάθαρση· αλλά με πόνο πολύ, με ματωμένα χέρια, και με πολλούς αναστεναγμούς ξεριζώνονται. Κλάψε λοιπόν, χύσε δάκρυα ποταμούς, και μαλακώνει η γη της καρδιάς σου. Και, αφού το χώμα βραχεί, εύκολα ξεριζώνεις τα αγκάθια.

("Έκφρασις Μοναχικής εμπειρίας", εκδ, Ι.Μ. Φιλοθέου, Άγ. Όρος, σελ. 127-129)

«Όταν ο άγιος μετέβαινε κάποτε στην πατρίδα του, στο πατρικό του σπίτι, και έφθασε στον μεγάλο ποταμό της Βιθυνίας, τον Γάλλο, βλέπει στην όχθη να στέκεται ένας αλιεύς που ψάρευε ψάρια με το καλάμι και το δίχτυ. Μόλις τον είδε λοιπόν ο άγιος, τον ερώτησε αν έχει ψάρια να του πωλήση. Αυτός απήντησε «ενώ κοπίασα πολύ από βαθιά χαράγματα, τίμιε πάτερ, έως τώρα που, όπως βλέπεις, είναι ενάτη ώρα της ημέρας, δεν έπιασα κανένα απολύτως είτε να φάγω εγώ ο ίδιος είτε να πωλήσω σε άλλον. Και ο άγιος "ρίξε το αγκίστρι στο όνομά μου και ό,τι πιάσεις με την βοήθεια του Θεού θα το πάρω εγώ και συ θα λάβης από εμέ αργυρό νόμισμα για την τιμή του ψαριού". Ο αλιεύς λοιπόν πετά το αγκίστρι όσο γρηγορότερα μπορούσε προς το μέσο του ποταμού, και — ω Χριστέ, τι θαύματα και τι δύναμη έχουν οι άγιοί σου! — χωρίς να περιμένη καθόλου, το σήκωσε με το χέρι και ανέσυρε από εκεί μεγάλο ψάρι. Μόλις δε ο αλιεύς ανελπίστως είδε το μεγάλο ψάρι που ψάρεψε, το λαμβάνει και το φυλάγει κάτω από το ένδυμά του. Λέγει ο άγιος "πάρε τα χρήματα που συμφωνήσαμε και δώσε μου το ψάρι που αλίευσες στ’ όνομά μου". Αυτός όμως απαντά: "το χρεωστώ στον τάδε πατρίκιο και δεν το πωλώ". Ο δε άγιος αντιλαμβανόμενος από αυτό την κακία και την αδικία της ψυχής του, τον εγκατέλειψε και πηγαίνοντας λίγο μακρύτερα καταράσθηκε την αδικία και αμέσως το ψάρι ξέφυγε από το ένδυμα και πηδώντας ψηλά εξακοντίσθηκε στη μέση του ποταμού και αφήνει τον αγνώμονα όπως πρώτα αδειανό» (τ. 19Α, σελ. 253-255).

«Και εάν κάποιος σου αφαιρέσει χρυσό ή κάτι άλλο λαθραία ή φανερά, δανειζόμενος τυχόν ή αρπάζοντάς το, έπειτα δεν θελήσει να σου το δώσει, κακοπραγώντας ή εξ αιτίας φτώχειας, κι εσύ δεν το υποφέρεις με ευχαρίστηση και αμνησικακία, αλλά σύρεις εκείνον που το άρπαξε στα δικαστήρια και μισθώσεις συνηγόρους, ζητώντας βοήθεια από τους ανθρώπους, και παρουσιάζεσαι στο δικαστήριο στενοχωρούμενος, λυπούμενος, οδηγώντας και σύροντας τον αδελφό σε δίκη, χρησιμοποιώντας όρκους και ψευδορκίες και αναγκάζοντάς τον να ορκίζεται και να επιορκεί και να ψεύδεται, πράγμα που είναι χειρότερο όλων των άλλων, και μαζί μ’ αυτά τον παραδώσεις στις φυλακές και ενεργείς και πράττεις τα πάντα, ώστε να λάβεις όσα σου χρωστάει, πώς δεν είσαι φανερώς πολέμιος και του εαυτού σου;» (τ. 19Γ, σ. 219).

«και σ’ εκείνον που θέλει να δικασθεί με σένα και να λάβει τον χιτώνα σου να του αφήνεις και το ιμάτιο, κι όχι μόνο αυτό, αλλά να προσφέρεις και την ίδια σου την ζωή στο θάνατο για την εντολή του Θεού, όταν δικάζεις για χαμένα χρήματα, παραβαίνοντας την προσταγή του Θεού, λυπούμενος, στενοχωρούμενος, και ρίχνοντας τον αδελφό σου στις φυλακές, δεν είσαι ολοφάνερα μανιακός, παροργίζοντας και πολεμώντας τον Θεό και αποστερώντας τον εαυτό σου από την αιώνια ζωή;» (τ. 19Γ, σ. 221).

(ΕΠΕ, ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ, Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου)

(Η συλλογή των κειμένων έγινε από τον π. Νικόλαο Πουλάδα)