-Γέροντα, να μας εξηγήσετε αυτό που γράφει ο Αββάς Ισαάκ για τα δάκρυα:
« Άλλα δάκρυα καίουσι και ξηραίνουσι το σώμα και άλλα δάκρυα ευφραίνουσι και
τρέφουσιν αυτό και όσα μεν δάκρυα γεννώνται εκ της κατανύξεως της ταπεινής
καρδίας δια τας αμαρτίας, καίουσι και ξηραίνουσι το σώμα.
Τα της δευτέρας τάξεως δάκρυα προέρχονται εκ της γνώσεως και συνέσεως
τα οποία καλλωπίζουσι το πρόσωπον και τρέφουσι το σώμα».
-Τα πρώτα δάκρυα είναι δάκρυα μετανοίας. Πονάς βαθιά και ειλικρινά
για το σφάλμα σου και κλαις με ταπείνωση. Τα δάκρυα αυτά καταβάλλουν τον άνθρωπο,
αλλά έχουν και θεία παρηγοριά. Όταν όμως η ψυχή συμφιλιωθεί με τον Θεό,
έρχονται τα δάκρυα της ευγνωμοσύνης και της δοξολογίας, που είναι δάκρυα αγαλλιάσεως.
Τότε η ψυχή βρίσκεται σε άλλον χώρο, φτερουγίζει στην απαλή εκείνη γλυκύτητα,
την παραδεισένια. Στην δεύτερη αυτήν κατάσταση ο άνθρωπος και με λίγη τροφή περνάει.
Ευφραίνεται η καρδιά και το ελάχιστο που τρώει τον κρατάει,
αλλά και η έλλειψη ύπνου δεν τον βλάπτει. Δεν είναι ότι πιέζει τον εαυτό του,
για να μην κοιμηθεί, αλλά από την υπερβολική αγαλλίαση δεν μπορεί να κοιμηθεί.
Φουντώνει ο θείος έρωτας στην καρδιά και δεν του κάνει καρδιά να κοιμηθεί.
Εκείνη η χαρά η μεγάλη αναπληρώνει πολύ ύπνο.
-Μπορεί, Γέροντα, να ψάλλει κανείς το «Χριστός γεννάται, δοξάσατε» με δάκρυα;
-Ναι, με πλημμύρα από δάκρυα, από ευγνωμοσύνη!
-Δηλαδή, Γέροντα, μπορεί να κλαίη κανείς, όταν δοξολογή τον Θεό;
-Ναι, αισθάνεται μία ανέκφραστη αγαλλίαση από ευγνωμοσύνη, που δεν κρατιέται
ο άνθρωπος, τινάζεται. Αυτό είναι το πραγματικό ξέσπασμα δοξολογίας.
Να κινηθείτε στην πνευματική σφαίρα, στην δοξολογία.
«Δόξα σοι ο Θεός, δόξα σοι ο Θεός» να λέτε συνέχεια. Μετά όλα θα σας συγκινούν,
για όλα θα νιώθετε μεγάλη ευγνωμοσύνη προς τον Θεό, και ο Θεός θα σας τρελάνει
με τις πολλές του ευλογίες.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.238-240)

Στον χώρο της δοξολογίας υπάρχουν δυο καταστάσεις.
Αν ο άνθρωπος δεν πέραση από την πρώτη, δεν μπορεί να φθάση στην δεύτερη.
Στην πρώτη κατάσταση έχει κανείς πίκρες αλλά όλα τα παίρνει δεξιά.
Βάζει καλό λογισμό, ρίχνει το βάρος στον εαυτό του ταπεινώνεται,
μετανοεί και ευχαριστεί για όλα τον Θεό: «Θεέ μου, λέει, Σε ευχαριστώ,
εξ΄ αμαρτιών μου τα περνώ αυτά. Μου χρειάζονται και περισσότερα,
αλλά δεν αντέχω. Σε παρακαλώ, δώσε μου υπομονή και δύναμη, για να αντέξω»,
τότε βομβαρδίζεται από την θεία παρηγοριά και περνά στην δεύτερη κατάσταση.
Στην δεύτερη κατάσταση βρίσκονται όσοι έχουν περάσει το στάδιο της μετάνοιας
και ένιωσαν την θεία παρηγοριά που φέρνει η άφεση των αμαρτιών,
πέρασαν δηλαδή από το χαροποιόν πένθος και έφθασαν στην δοξολογία.
Τότε ο άνθρωπος δεν έχει πίκρες, αλλά νοιώθει μια θεία αγαλλίαση,
μια ευγνωμοσύνη πρός τον Θεό, που δεν μπορεί να την αντέξει.
Λέει συνέχεια το, «δόξα σοι ο Θεός», ευχαριστεί τον Θεό για τις μεγάλες
του ευεργεσίες, για την μεγάλη του αγάπη, και μετά μόνη της η ψυχή κινείται
στην ευχή, στην δοξολογία του Θεού ή ζητά συγχώρηση από τον Θεό,
γιατί δεν ανταποκρίθηκε στις ευλογίες του.
-Γέροντα, ο Πάπα-Τύχων πώς προσευχόταν;
-Ο Πάπα-Τύχων είχε φθάσει στον χώρο της δοξολογίας και αντί για την ευχή
είχε την δοξολογία. Συνέχεια άκουγε κάνεις από το στόμα του το «δόξα σοι ο Θεός,
δόξα σοι ο Θεός», και όλες σχεδόν οι ημέρες του χρόνου ήταν γι’ αυτόν Διακαινήσιμες,
αφού ζούσε πάντα την πασχαλινή χαρά.
Όσοι βρίσκονται στην προχωρημένη αυτή κατάσταση έχουν συνέχεια Πάσχα, Ανάσταση!
Καμπάνες, σήμαντρα, τάλαντα, όλα μαζί χτυπούν χαρμόσυνα.
«Αινείτε Αυτόν εν κυμβάλοις ευήχοις, αινείτε Αυτόν εν κυμβάλοις αλαλαγμού».
Όλη την ημέρα δοξολογούν τον Θεό και χτυπά σαν καμπάνα η καρδιά τους.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.237-238)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 14-18. Επιτίμηση των Φαρισαίων.
16.16 ῾Ο(1) νόμος καὶ οἱ προφῆται έως ᾽Ιωάννου(2)·
ἀπὸ τότε ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ(3) εὐαγγελίζεται(4)
καὶ πᾶς εἰς αὐτὴν βιάζεται(5).
16 Ο νόμος και οι προφήτες προφήτεψαν ως τον Ιωάννη το Βαπτιστή.
Από τότε το χαρμόσυνο μήνυμα για τη βασιλεία του Θεού κηρύττεται,
κι ο καθένας σπεύδει να μπει σ’ αυτήν.
(1) Για τη σύνδεση των σ. 16-18 με τα συμφραζόμενα, προβλήθηκαν διάφορες εκδοχές.
«Φαίνονται δηλαδή αυτά ότι είναι αυτοτελή στο νόημα και δεν έχουν καμία σχέση
με τα προηγούμενα που λέχθηκαν, αλλά σε αυτόν που προσέχει δεν θα φαινόντουσαν
ότι είναι ανακόλουθα, αλλά πολύ σχετικά με τα προηγούμενα» (Θφ).
Ή «κρύβει με την ασάφεια το λυπηρό και κάνει κάπως έμμεση την προαναγγελία
αυτών που θα συμβούν σε αυτούς που διάλεξαν να μην τον υπακούνε.
Ο Μωϋσής δηλαδή… και ο νόμος, λέει, έδειχναν με σκιές και τύπους,
ότι θα υπομείνω τον θάνατο του σώματος… Δεν είναι καθόλου παράξενο λοιπόν…
όταν δείξετε ανυπακοή στα λόγια μου· διότι μέχρι τον Ιωάννη τον Βαπτιστή
εκτείνεται ο λόγος της προφητείας σχετικά με μένα και με εσάς» (Κ).
Ή «επειδή αυτός μεν εισηγήθηκε την ακτημοσύνη με όσα είπε παραπάνω…
για να μην του πει κάποιος χλευάζοντάς τον, όπως ακριβώς οι Φαρισαίοι, Τι λες εσύ;
Αντίθετα με τον νόμο; Εκείνος και στον πλούτο ευλογεί και εσύ διδάσκεις ακτημοσύνη;
Για αυτό λέει· Ο νόμος και οι προφήτες είχαν τον καιρό τους μέχρι τον Ιωάννη…
Από τη στιγμή όμως που ο Ιωάννης… ήλθε στον κόσμο… δεν είναι πλέον ο καιρός
των αγαθών της γης, αλλά κηρύττεται η βασιλεία των ουρανών» (Θφ).
Πιο σωστή ίσως η επόμενη ερμηνεία. Αντί να δικαιώνεστε μπροστά στους ανθρώπους,
προσπαθήστε να δικαιωθείτε μπροστά στο Θεό. Το να δικαιωθεί κάποιος μπροστά
στο Θεό είναι απαραίτητο και κατεξοχήν επείγον τώρα, που η βασιλεία του Θεού
ιδρύθηκε μεταξύ των ανθρώπων. Οι τύποι του νόμου ήδη εκπληρώθηκαν
και η αποκλειστικότητά του καταργήθηκε. Όχι μόνο οι Ιουδαίοι, αλλά ο καθένας
τώρα μπορεί να βιάσει τον εαυτό του για να πετύχει τη σωτηρία του.
Οι ηθικές όμως εντολές του νόμου διατηρούν αιώνιο το κύρος τους και κανείς
δεν μπορεί να το καταργήσει. Τα συχνά λοιπόν διαζύγιά σας παραβιάζουν
το πνεύμα του νόμου (p).
(2) Δες Ματθ. ια 12 και τις εκεί σημειώσεις. Ο νόμος και οι προφήτες παραχώρησαν
τη θέση τους στην κλήση της θείας χάρης, η οποία προσκαλεί όλους τους αμαρτωλούς
να μπουν στη νέα κατάσταση της βασιλείας (g).
(3) «Εδώ βασιλεία ουρανών ονομάζει την δικαίωση μεσώ της πίστης, το ξέπλυμα της
αμαρτίας… τον αγιασμό μέσω του Πνεύματος… το χάρισμα της υιοθεσίας,
την ελπίδα της δόξας που πρόκειται να δοθεί στους αγίους» (Κ).
(4) «Δεν προφητεύεται πλέον με σκοτεινό τρόπο, αλλά φανερά καταγγέλλεται» (Ζ),
«αφού ήλθε στο προσκήνιο ο Βαπτιστής και λέει, Ετοιμάστε τον δρόμο του Κυρίου,
και παρουσιάζει ήδη παρόντα τον Αμνό του Θεού που σηκώνει την αμαρτία του κόσμου» (Κ).
(5) Στο μεν Ματθ. ια 12 είναι με παθητική έννοια, ενώ εδώ με μέση όπως το
χρησιμοποιούν οι κλασικοί συγγραφείς. Και το «καθένας» πρέπει να το πάρουμε
με την έννοια, ότι ο Ιουδαίος δεν έχει πλέον αποκλειστικά δικαιώματα (p).
«Κάθε συνετός σε αυτήν βιάζει τον εαυτό του» (Ζ). «Καθένας που έγινε ακροατής
και εραστής των ιερών κηρυγμάτων, βιάζει τον εαυτό του για να μπει·
δηλαδή αφού χρησιμοποιήσει κάθε προθυμία και όλη τη δύναμη, επιθυμεί να μπει
μέσα σε αυτήν την ελπίδα» (Κ). Αυτοί που θέλουν να κατακτήσουν τον ουρανό
πρέπει να κοπιάσουν, πρέπει να αγωνιστούν εναντίον του ρεύματος των δικών τους
παθών και επιθυμιών και των πειρασμών και ωθήσεων από τον κόσμο.

Πότε εμφανίσθηκε το αστέρι και πότε ήρθαν οι Μάγοι κατά τη γέννηση του Κυρίου;
Όταν κάποιος μελετά τα πρώτα κεφάλαια των ιερών Ευαγγελιστών Ματθαίου και Λουκά, νομίζει ότι υπάρχει διαφωνία μεταξύ τους. Προκύπτουν δε τρία αλληλοεξαρτώμενα ζητήματα, τα οποία απαιτούν λύση και απάντηση:
1) Πότε εμφανίστηκε στην Ανατολή το αστέρι που οδήγησε τους Μάγους στην Βηθλεέμ; Εμφανίστηκε πριν την Γέννηση του Κυρίου για να συμπέσει ο ερχομός των Μάγων με αυτήν, ή εμφανίστηκε συγχρόνως με την Γέννηση, οπότε οι Μάγοι ήλθαν αφού πέρασε αρκετός χρόνος από τη Γέννηση;
2)Πώς, ενώ γνωρίζουμε ότι ο Κύριος γεννήθηκε σ’ ένα σταύλο, ο Ευαγγελιστής Ματθαίος αναφέρει ότι οι Μάγοι ήλθαν και τον βρήκαν «εις την οικίαν» με την Μητέρα Του;
3)Πώς εξηγείται η διαφορά της διηγήσεως των δύο Ευαγγελιστών σχετικά με το ζήτημα της φυγής στην Αίγυπτο;
Εξηγούμεθα σαφέστερα:
Και οι δύο Ευαγγελιστές αναφέρουν ότι ο Κύριος γεννήθηκε στη Βηθλεέμ. Κατόπιν, ο Ματθαίος αναφέρει την αναχώρηση του Κυρίου με την μητέρα του και τον Ιωσήφ από τη Βηθλεέμ στην Αίγυπτο.
Αντιθέτως ο Λουκάς, αναφέρει γι’ αυτούς ότι μετά 40 ημέρες πήγαν στην Ιερουσαλήμ (για τον «Καθαρμό»), και έπειτα ότι πήγαν στην Ναζαρέτ, λέγοντας: «Και ως ετέλεσαν άπαντα τα κατά τον νόμον Κυρίου, υπέστρεψαν εις την Γαλιλαίαν, εις την πόλιν εαυτών Ναζαρέτ»(Και όταν έκαναν όλα όσα όριζε ο νόμος του Κυρίου, επέστρεψαν στη Γαλιλαία, στην πόλη τους τη Ναζαρέτ.) (Λουκ. β’, 39). Δημιουργείται η απορία: Αφού ο Λουκάς αναφέρει ότι μετά την Υπαπαντή, εγκαταστάθηκαν στη Ναζαρέτ, τότε πότε έγινε η φυγή από τη Βηθλεέμ στην Αίγυπτο; Ασφαλώς όχι πριν από την Υπαπαντή, διότι δεν επέστρεψαν από την Αίγυπτο σε 40 ημέρες ώστε να γίνει και η Υπαπαντή, αλλά μετά από αρκετό χρόνο. Πρέπει λοιπόν η φυγή στην Αίγυπτο να έγινε μετά την Υπαπαντή.
Να, όμως το αδιέξοδο: Ο Λουκάς λέει ότι μετά την Υπαπαντή ο Κύριος με την Μητέρα Του και τον Ιωσήφ εγκαταστάθηκαν στη Ναζαρέτ, ενώ η φυγή έγινε από τη Βηθλεέμ. Πότε λοιπόν έγινε η φυγή;
Θα λύσουμε αυτό το θέμα, αφού αρχίσουμε πρώτα από το αστέρι.
Ο ιερός Χρυσόστομος θεωρεί ότι αυτό εμφανίσθηκε πριν από τη Γέννηση. «Προ πολλού χρόνου», λέγει ο ιερός Πατέρας, «δοκεί μοι ο αστήρ φανήναι»(Νομίζω ότι το αστέρι εμφανίσθηκε πριν αρκετό χρόνο) (Migne 57, 76). Και σε άλλο σημείο: «Προ πολλού του χρόνου (προ της Γεννήσεως) δείκνυσιν εαυτόν ο αστήρ» (Αυτόθι).
Τα ίδια πιστεύει και Νικηφόρος ο Κάλλιστος λέγοντας: «Αστέρα κατιδόντες (οι Μάγοι)… επιτέλλοντα ήδη προ δύο μάλιστα των ενιαυτών, και ουχί μετά δύο της γεννήσεως έτη»(Είδαν οι Μάγοι το αστέρι να τους δίνει εντολή πριν δύο χρόνια και όχι μετά δύο χρόνια από τη γέννηση) (Migne 145, 669).
Κατ’ αρχήν προχωρήσαμε έχοντας ως βάση αυτή τη γνώμη, καταλήξαμε όμως σε λάθος. Βρεθήκαμε μπροστά σε αδιέξοδο. Και αυτό γιατί η βάση που στηριχθήκαμε δεν ήταν σωστή.
Εάν το αστέρι φάνηκε πριν από τη Γέννηση, οι Μάγοι θα ήλθαν τις ημέρες αμέσως μετά την Γέννηση. Τότε όμως, αμέσως μετά την αναχώρηση των Μάγων, το θείο Βρέφος θα έφευγε στην Αίγυπτο και δεν θα γινόταν η Υπαπαντή. Ίσως να πει κάποιος, ότι το αστέρι φάνηκε μεν πριν από τη Γέννηση, αλλά οι Μάγοι ήλθαν αμέσως μετά την Υπαπαντή, και όχι πριν απ’ αυτή. Ναι, αλλά τότε ο Κύριος θα βρισκόταν στη Ναζαρέτ, όπως λέει ο Λουκάς, και δεν θα τον εύρισκαν στη Βηθλεέμ.
Δεν είναι λοιπόν σωστή αυτή η γνώμη και επομένως σωστή είναι η δεύτερη κατά την οποίαν το αστέρι φάνηκε συγχρόνως με τη Γέννηση και οι Μάγοι ήλθαν μετά από δύο περίπου χρόνια. Με αυτή τη γνώμη συμφωνεί και ο Καισαρείας Ευσέβιος, λέγοντας ότι «διετής χρόνος παρεληλύθει από της Ιησού Γεννήσεως και επί την άφιξιν των ειρημένων (δηλ. των Μάγων)»(Οι Μάγοι ήλθαν αφού είχαν περάσει από τη Γέννηση του Ιησού δύο χρόνια)(Migne 22, 933).
Και η γνώμη όμως αυτή δεν λύνει αυτομάτως το ζήτημα. Πρέπει να μεσολαβήσει και μία υπόθεση. Τί όμως να υποθέσουμε; Να υποθέσουμε ότι ο Λουκάς λέγοντας «και ως ετέλεσαν άπαντα τα κατά τον νόμον Κυρίου, υπέστρεψαν εις την Γαλιλαίαν, εις την πόλιν εαυτών Ναζαρέτ»(Και όταν έκαναν όλα όσα όριζε ο νόμος του Κυρίου, επέστρεψαν στη Γαλιλαία, στην πόλη τους τη Ναζαρέτ), δεν εννοεί ότι επέστρεψαν αμέσως, αλλά ότι η επιστροφή έγινε μετά παρέλευση αορίστου χρονικού διαστήματος, οπότε μπορούμε να δεχθούμε ότι μετά την Υπαπαντή επανήλθαν στην Βηθλεέμ, κατόπιν αναχώρησαν για την Αίγυπτο και έπειτα από όλα αυτά πήγαν στην Ναζαρέτ;
Αυτό είναι βεβιασμένο. Μεταξύ του «ως ετέλεσαν» και του «υπέστρεψαν», υπάρχει στενότατη χρονική σχέση που δεν επιτρέπει ούτε την μεσολάβηση αρκετού χρόνου, ούτε την παρεμβολή τέτοιου γεγονότος, όπως είναι η φυγή στην Αίγυπτο.
Δεν ευσταθεί λοιπόν αυτή η υπόθεση, ούτε και οι άλλες που αρχικά διατυπώσαμε. Η μόνη υπόθεση η οποία λύνει και εξηγεί την διαφορά, χωρίς να έχει τίποτε το βεβιασμένο, είναι, όπως νομίζουμε, η παρακάτω:
Όπως γνωρίζουμε, η Βηθλεέμ ήταν η ιδιαίτερη πατρίδα του Ιωσήφ. Είναι φυσικό και λογικό λοιπόν να την επισκεπτόταν πολύ συχνά με την «οικογένειά» του. «Ην εικός, ου μόνον δεύτερον, αλλά και πλειστάκις επιφοιτάν αυτούς τω τόπω (δηλ. τη Βηθλεέμ)»(Ήταν εύλογο, όχι μόνο για δεύτερη φορά, αλλά πολλές φορές να επισκέπτονται την περιοχή) λέγει ο Ευσέβιος ο Καισαρείας (Migne 22, 936). Και ο Κάλλιστος λέγει, ότι ο Ιωσήφ και οι «οικογενείς» του έμεναν τόσον στη Ναζαρέτ, όσον και στη Βηθλεέμ. «Και εν αμφοτέραις γαρ διατρίβοντες ήσαν· το πορισμόν τινα, ως γε εικάζειν, εκατέρωθεν έχειν»(Και έμεναν στις δύο πόλεις· όπως νομίζω για να εξασφαλίσουν τα αναγκαία και από τις δύο)(Migne 145, 669). Πιθανώς να είχε εκεί και μικρή πατρική περιουσία ο Ιωσήφ.
Ο Λουκάς αφού αναφέρει τον Κύριο ως νήπιο μετά τον «καθαρισμό» να βρίσκεται στη Ναζαρέτ, έρχεται έπειτα στο 12ο έτος της ηλικίας του. Δεν λέει τίποτε δηλαδή για το διάστημα που μεσολάβησε από τη μετάβαση στη Ναζαρέτ (που έγινε μετά την Υπαπαντή), μέχρι το 12ο έτος της ηλικίας του Κυρίου. Το διάστημα αυτό μένει ανοικτό για κάθε λογική υπόθεση που δεν είναι αντίθετη σε ολόκληρο το πνεύμα της Γραφής. Δεν αποκλείει καμιά υπόθεση αυτή η αποσιώπηση.
Νομίζουμε λοιπόν, ότι ο Ιωσήφ με την Θεοτόκο και τον Κύριο, αφού έμειναν για λίγο στη Ναζαρέτ, ήλθαν και πάλιν στην Βηθλεέμ. Κατ’ αυτόν ακριβώς τον χρόνο της δεύτερης (μετά την απογραφή) μεταβάσεως και παραμονής στη Βηθλεέμ, γίνεται ο ερχομός των Μάγων και η μετά την αναχώρησή τους φυγή στην Αίγυπτο.
Σ’ αυτήν την υπόθεση, δεν είναι καθόλου αντίθετη η διήγηση του Ματθαίου για τους Μάγους και τη φυγή στην Αίγυπτο.
Ολόκληρη την περιγραφή της Γεννήσεως του Κυρίου για τον Ματθαίο, περικλείει η φράση «και ουκ εγίνωσκεν αυτήν (ο Ιωσήφ), έως ου έτεκε τον υιόν αυτής τον πρωτότοκον, και εκάλεσε το όνομα αυτού Ιησούν»(και δεν είχε καμιά σχέση μαζί της ωσότου γέννησε τον γιό της τον πρωτότοκο και τον ονόμασε Ιησού). Κατόπιν, επειδή ήθελε να διηγηθεί τα περί των Μάγων, παραλείπει τις λεπτομέρειες της Γεννήσεως, παραλείπει την Περιτομή, παραλείπει επίσης και την Υπαπαντή και έρχεται αμέσως στους Μάγους.
Μεταξύ των άλλων παραλείψεων μπορούμε να αναφέρουμε και την μετάβαση μετά την Υπαπαντή στη Ναζαρέτ (που αναφέρει ο Λουκάς), και την μετάβαση πάλι στη Βηθλεέμ.
Σημειώνουμε, ότι αυτήν την υπόθεση εισηγείται πρώτος, από ότι τουλάχιστον είδαμε στην έρευνά μας, ο Ευσέβιος ο Καισαρείας που προαναφέραμε.
Κατά την δεύτερη λοιπόν επίσκεψη στη Βηθλεέμ από την απογραφή, έρχονται οι Μάγοι και προσκυνούν τον Κύριο. Μετά δε την αναχώρησή τους αναχωρεί και η Θεοτόκος με τον Κύριο και τον Ιωσήφ για την Αίγυπτο (σύμφωνα με τη διαταγή του Αγγέλου), για να διαφύγει το θείο Βρέφος τον κίνδυνο από τον θηριώδη Ηρώδη.
Πόσο χρόνο ακριβώς έμειναν στην Αίγυπτο δεν είναι γνωστό. Κατά τον Νικηφόρο τον Κάλλιστο, που προαναφέραμε, ο Κύριος «επί τρία έτη εν Αιγύπτω την φυγαδείαν ετίθει»(για τρία χρόνια έμεινε εξόριστος στην Αίγυπτο) (Migne 145, 673). Σύμφωνα με άλλους λιγότερα. Πάντως μετά τον θάνατον του Ηρώδη καλείται ο Ιωσήφ μετά από θεία εντολή να επιστρέψει από την Αίγυπτο και επιστρέφοντας εγκαθίσταται οριστικά πλέον στη Ναζαρέτ.
Όσον αφορά το δεύτερο ζήτημα (σταύλος – οικία), λύνεται πλέον αυτό εύκολα. Αφού δεχθήκαμε ότι η προσκύνηση των Μάγων έγινε στη δεύτερη επίσκεψη του Ιωσήφ και της Θεοτόκου με τον Κύριο στη Βηθλεέμ, είναι φυσικό να βρήκαν πλέον οικία, για να μείνουν, επειδή δεν υπήρχε πολύς κόσμος όπως συνέβη την πρώτη φορά, λόγω της απογραφής. «Σχολής ούσης εν τη Βηθλεέμ», όπως λέει ο Ευσέβιος, «ευπόρουν καταγωγίου»( Επειδή δεν είχε κόσμο η Βηθλεέμ ήταν εύκολο να βρουν σπίτι) (Migne 22, 936).
Συμπερασματικά και σαν περίληψη αναφέρουμε:
Το αστέρι ανέτειλε συγχρόνως με τη Γέννηση του Κυρίου. Οι Μάγοι ήλθαν στη Βηθλεέμ μετά παρέλευση δύο χρόνων περίπου από τη Γέννηση. Ο Κύριος μετά την Υπαπαντή του αναχωρεί για τη Ναζαρέτ. Αφού μένει εκεί για λίγο χρονικό διάστημα, επανέρχεται πάλιν στη Βηθλεέμ και έτσι τον βρίσκουν εκεί οι Μάγοι. Η δε επίσκεψη των Μάγων γίνεται σε σπίτι που κατοικούσε ο Κύριος. Αυτό δε, διότι δεν υπήρχε πλέον πολύς κόσμος στη Βηθλεέμ και αρκετά σπίτια ήσαν άδεια. Μετά δε την επίσκεψη των Μάγων ο Ιωσήφ με την Θεοτόκο και τον Κύριο αναχωρούν για την Αίγυπτο, απ’ όπου επιστρέφουν, μετά τον θάνατο του Ηρώδη, και εγκαθίστανται στη Ναζαρέτ.
Έτσι νομίζουμε ότι με ευκολία λύνεται το ζήτημα.
Αρχιμανδρίτου Επιφανίου Θεοδωροπούλου, Αρθρα, Μελέται- Επιστολαί, τ. Α΄, εν Αθήναις 1981, σ. 503-506. (Μεταφορά στη νεοελληνική : Α. Χριστοδούλου, Θεολόγος)

Ιησούς
ως μειράκιο δεν θαυματουργούσε
Ο Ιησούς Χριστός τίποτε θαυμαστό δεν έκανε ως παιδί. Μόνο ένα ξέρουμε κατά τη μαρτυρία του Λουκά, ότι δωδεκαετής στο Ναό καθόταν και άκουγε τους διδασκάλους και από τις ερωτήσεις του φαινόταν αξιοθαύμαστος. Και σωστά δεν άρχισε τα θαύματά Του από μικρή ηλικία. Διότι οι άνθρωποι θα εξελάμβαναν τα θαύματά Του ως φαντασίες. Αν οι πολλοί έδειχναν τέτοια υποψία τότε που ως μεγάλος, ως άνδρας, έκανε θαύματα, πολύ περισσότερο αν θαυματουργούσε ως μειράκιο.
Ε.Π.Ε. 13,36
ως παιδί δεν έκανε θαύματα
Αν θαυματουργούσε ο Χριστός από την παιδική ηλικία, δεν θα είχαν οι Ισραηλίτες ανάγκη άλλων, για να φανερωθή... Και κάτι ακόμα: Αν οι πολλοί είχαν την υποψία ότι είναι φαντασία τα θαύματα, που ως μεγάλος, ως άνδρας, έκανε, πολύ περισσότερο αν θαυματουργούσε ως μειράκιο. Έτσι ενωρίτερα, πριν από τον καθωρισμένο καιρό, θα τον ωδηγούσαν στο σταυρό, παρακινούμενοι από το μίσος. Και έτσι τα της θείας οικονομίας πράγματα δεν θα γίνονταν πιστευτά.
Ε.Π.Ε. 13,34-36
πώς πεινάει και διψάει!
Ο Πατέρας δεν λυπήθηκε για σένα τον Υιό Του, τον γνήσιο και μοναδικό. Και συ περιφρονείς αυτό τον Υιό, αν και λειώνη από την πείνα, ενώ τόσα σπαταλάς από τα λεγόμενα δικά σου για τον εαυτό σου;... Λέει ο Χριστός: Νήστεψα για σένα, και πάλι πεινάω για σένα. Δίψασα κρεμασμένος πάνω στο Σταυρό, διψάω για τους φτωχούς, ώστε με όλα να σε προσελκύσω κοντά μου, να σε κάνω φιλάνθρωπο για τη δική σου σωτηρία.
Ε.Π.Ε. 17,266εξ
παιδική Του ηλικία
Όταν ο Χριστός ήταν παιδί, δεν έκανε κανένα θαύμα, παρά μόνο εκείνο που αναφέρει ο ευαγγελιστής Λουκάς, ότι δηλαδή, δωδεκαετής στο ναό καθόταν ν’ ακούη τους διδασκάλους και με τις ερωτήσεις του φανέρωνε ότι ήταν αξιοθαύμαστος.
Ε.Π.Ε. 19,36
βασιλιάς ειρήνης και δικαιοσύνης
Ο Χριστός μας δικαίωσε και έφερε την ειρήνη στον ουρανό και στη γη. Ποιος άνθρωπος είναι βασιλιάς της δικαιοσύνης και της ειρήνης; Κανένας άλλος, παρά μόνο ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός.
Ε.Π.Ε. 19,36
ακρογωνιαίος λίθος
Αυτός, που τα πάντα συνέχει, είναι ο Χριστός. Διότι ο ακρογωνιαίος λίθος και τους τοίχους συγκρατεί και τα θεμέλια... Και ό,τι κι αν αναφέρης από την οικοδομή, οροφή, τοίχους ή ο,τιδήποτε άλλο, όλα ο Χριστός τα συγκρατεί.
Ε.Π.Ε. 20,546
πρόδρομος δικός μας
Πρόδρομος για μας μπήκε στον Ουρανό ο Ιησούς. Ο πρόδρομος όμως είναι πρόδρομος κάποιων, όπως ο Ιωάννης ήταν του Χριστού. Για χάρι μας πρόδρομος, επειδή πρόκειται να Τον ακολουθήσουμε. Διότι δεν πρέπει να είναι μεγάλη η απόστασις του προδρόμου απ’ αυτούς που τον ακολουθούν. Ο πρόδρομος, δηλαδή, κι όσοι τον ακολουθούν πρέπει να βρίσκωνται στον ίδιο δρόμο. Αυτός βαδίζει, οι άλλοι προσπαθούν να τον ακολουθήσουν.
Ε.Π.Ε. 24,478
οδηγός μας
Όπως ακριβώς σ’ όλες τις τέχνες και τ’ αγωνίσματα, όταν προσέχουμε τους δασκάλους μας, τότε εντυπώνουμε την τέχνη στη διάνοια μας και βλέποντας παίρνουμε μερικούς κανόνες, έτσι κι εδώ. Αν θέλουμε να τρέχουμε, και μάλιστα να μάθουμε καλά να τρέχουμε, ας στρέψουμε τα βλέμματά μας προς το Χριστό, τον αρχηγό και τελειωτή της πίστεώς μας.
Ε.Π.Ε. 25,244-246
μαθητές Του
Αν Αυτός μεν έζησε με θλίψεις, ενώ συ με ανέσεις, δεν βαδίζεις τον ίδιον μ’ Αυτόν δρόμο, αλλά διαφορετικό. Πώς λοιπόν ακολουθείς το Χριστό, μη ακολουθώντας Τον; Πώς είσαι μαθητής χωρίς ν’ ακολουθής το Διδάσκαλο;
Ε.Π.Ε. 25,252
η θυσία Του και οι θυσίες μας
Ακόμα δεν θανατωθήκατε για το Χριστό. Η θυσία σας φτάνει μέχρι τα χρήματα, μέχρι τη δόξα, μέχρι την καταδίωξι. Ο Χριστός για σας έχυσε το αίμα Του, ενώ σεις ούτε για τους εαυτούς σας. Ο Χριστός μέχρι θανάτου αγωνίστηκε για την αλήθεια, μαχόμενος για σας. Ενώ σεις δεν θέσατε τον εαυτό σας σε κινδύνους, που απειλούν με θάνατο.
Ε.Π.Ε. 25,276
αμόλυντος
Αν ο ήλιος δεν βλάπτεται καθόλου στην καθαρότητά του, καίτοι αγγίζει τόσα βρώμικα μέρη, αλλά κάθε μέρα ξαναμαζεύει τις ακτίνες του ολοκάθαρες, πόσο μάλλον ο Ήλιος της δικαιοσύνης, ο Κύριος των ασωμάτων δυνάμεων! Ήρθε στη γη, μέσα σε καθαρή σάρκα (της Παναγίας). Όχι μόνο δεν μολύνθηκε, αλλά και αυτή την ύπαρξί της την έκανε καθαρώτερη και αγιώτερη.

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 419-421)

-Γέροντα, τι σημαίνει το «δόξα σοι ο Θεός»;
-«Δόξα σοι ο Θεός» θα πη «να γίνη γνωστός ο Θεός
στους ανθρώπους». Βλέπεις και εκείνο που είπε ο Χριστός:
«Εγώ σε εδόξασα επί της γης... και νύν δόξασον με συ,
Πάτερ» μερικοί το παρεξηγούν και λένε:
«Και ο Χριστός ζητάει δόξα!». Ενώ αυτό σημαίνει: «Εγώ, Πατέρα,
Σε έκανα γνωστό επί της γης, κάνε με γνωστό κι Εσύ,
για να πιστέψουν οι άνθρωποι».
-Γέροντα, αισθάνομαι την ανάγκη να λέω περισσότερο το
«δόξα σοι ο Θεός» παρά το «Κύριε ελέησον». Μήπως δεν είναι σωστό;
-Καλό είναι αυτό, ευλογημένη. Εγώ μπορεί να περάσω ολόκληρη
μέρα κάνοντας εργόχειρο και λέγοντας «Δόξα σοι ο Θεός.
Δόξα σοι ο Θεός, γιατί ζώ. Δόξα σοι ο Θεός, γιατί θα πεθάνω
και θα πάω κοντά στον Θεό. Δόξα σοι ο Θεός, ακόμη και εάν με βάλη
στην κόλαση και πάρη έναν κολασμένο στον Παράδεισο.
Και εάν θέλη να μη με θυμάται στην κόλαση και λυπάται,
ας πάρη πολλούς κολασμένους στον Παράδεισο, ώστε η χαρά του
γι’ αυτούς να είναι περισσότερη και να λιγοστέψει η στενοχώρια του για μένα».
Το «δόξα σοι ο Θεός» να μη λείπει ποτέ από τα χείλη σας.
Εγώ, όταν πονάω, το «δόξα σοι ο Θεός» έχω για χάπι του πόνου,
τίποτε άλλο δεν με πιάνει. Το «δόξα σοι ο Θεός» είναι ανώτερο
και από το «Ιησού Χριστέ, ελέησον με». Έλεγε ο Πάπα Τύχων:
«Το "ελέησον” έχει εκατό δραχμές, το "δόξα σοι” έχει χίλιες δραχμές
είναι δηλαδή πολύ πιο ακριβό». Ήθελε να πη ότι ο άνθρωπος ζητάει
το έλεος του Θεού από ανάγκη, ενώ δοξολογεί τον Θεό από φιλότιμο,
και αυτό έχει μεγαλύτερη αξία. Συνιστούσε μάλιστα να λέμε το
«δόξα σοι ο Θεός», όχι μόνον όταν είμαστε καλά, αλλά και όταν περνάμε
δοκιμασίες, γιατί και τις δοκιμασίες τις επιτρέπει ο Θεός
για φάρμακα της ψυχής.
-Γέροντα, μερικές φορές, όταν λέω «δόξα τω Θεώ», νιώθω μέσα μου
ένα φτερούγισμα. Τι είναι αυτό;
-Αγαλλίαση πνευματική είναι. Τώρα, επειδή μου έδωσες χαρά που λες
«δόξα τω Θεώ», από την χαρά μου θα αρχίσω να γράφω «δόξα τω Θεώ,
δόξα τω Θεώ» και θα γεμίσω μία κόλλα χαρτί με το «δόξα τω Θεώ»!
Ο Θεός να σε αξιώσει στην άλλη ζωή να είσαι μαζί με τους Αγγέλους
που δοξολογούν συνέχεια τον Θεό. Αμήν.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.235-236)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 14-18. Επιτίμηση των Φαρισαίων.
16.15 καὶ εἶπεν αὐτοῖς, ῾Υμεῖς ἐστε οἱ δικαιοῦντες ἑαυτοὺς
ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων(1), ὁ δὲ θεὸς γινώσκει τὰς καρδίας ὑμῶν(2)·
ὅτι(3) τὸ ἐν ἀνθρώποις ὑψηλὸν(4) βδέλυγμα(5) ἐνώπιον τοῦ θεοῦ.
15 Ο Ιησούς τους είπε: «Εσείς θέλετε να παριστάνετε τον δίκαιο
μπροστά στους ανθρώπους, ο Θεός όμως γνωρίζει τι κρύβετε στις καρδιές σας·
γιατί αυτό που τιμούν οι άνθρωποι το σιχαίνεται ο Θεός.
(1) Αυτοί που παριστάνουν τους εαυτούς τους ως δίκαιους μπροστά
στους ανθρώπους (δ)· αυτοί που επιτυγχάνουν τον τίτλο του κατεξοχήν δίκαιου (g).
(2) Η καρδιά είναι η έδρα της δικαιοσύνης και της αδικίας (b).
Και «αν θα μπορούσαν κάπως να διαφύγουν της προσοχής οι υποκριτές
και να αρπάξουν τις τιμές από τους ανθρώπους» (Κ), ο Θεός όμως ξέρει
τις καρδιές σας, «ότι είναι αμαρτωλές και απαίσιες» (Ζ).
(3) Πρέπει να υπονοήσουμε κάτι μπροστά από το ότι=και Εκείνος βλέπει
όχι όπως βλέπουν οι άνθρωποι, διότι…(p). Ή, ο Θεός γνωρίζει
τις καρδιές σας και σας αποστρέφεται διότι… (g).
(4) Που τιμάται υψηλά από τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι όχι μόνο θεωρούσαν
τους Φαρισαίους απαλλαγμένους από κάθε μομφή, αλλά και επιδοκίμαζαν
αυτούς και τους σέβονταν όχι απλώς ως αγαθούς ανθρώπους,
αλλά ως τους άριστους των ανθρώπων. Τα λόγια τους θεωρούνταν
από τους ανθρώπους ως χρησμοί και οι συμβουλές τους ως νόμοι.
«Η ανθρωπαρέσκεια λοιπόν είναι η ρίζα και η αρχή και η γένεση της μισητής
από το Θεό… υπεροψίας» (Κ). Αποδεχόμενοι και επιδιώκοντας
τις τιμές και τον θαυμασμό των ανθρώπων γίνεστε αντικείμενο αποστροφής (g).
«Έπρεπε, Φαρισαίοι, να μην ζείτε για τη γνώμη των ανθρώπων για σας,
διότι «ο Θεός διασκόρπισε τα οστά των ανθρωπάρεσκων»·
αλλά έπρεπε μάλλον να θέλετε να δικαιώνεστε μπροστά στο Θεό» (Θφ).
(5) =αντικείμενο αποστροφής μπροστά στο Θεό (δ) λέξη των Ο΄ που σημαίνει
πράγμα που προκαλεί απαρέσκεια και αηδία (L). Στην Κ.Δ. μόνο εδώ υπάρχει
με τέτοια γενική έννοια. Αλλού (Ματθ. κδ 15,Μάρκ. ιγ 14,Αποκ. ιζ 4,5,κα 27)
με την ειδική έννοια των βδελυγμάτων από την ειδωλολατρία (p).
Πόσο μη ασφαλές παρουσιάζεται πολλές φορές να κρίνουμε σύμφωνα
με τις γνώμες και υπολήψεις των ανθρώπων. Πολλές φορές εκείνοι τους οποίους
οι άνθρωποι τιμούν, είναι βδέλυγμα για το Θεό και εκείνοι τους οποίους
οι άνθρωποι περιφρονούν, είναι άξιοι για το Θεό.
«Διότι δεν είναι άξιος αυτός που συστήνει τον εαυτό του, αλλά αυτός
που ο Κύριος συστήνει» (Β΄Κορ. ι 18).

Ιεροκατηγορία
ούτε κατά αναξίων
Τη στιγμή που χειροτονεί ο Θεός και περιφρονούμε τον χειροτούμενο και τον βρίζουμε και τον περιλούζουμε με άπειρες κατηγορίες, ενώ έχουμε λάβει εντολή να μη κρίνουμε τους αδελφούς μας, ακονίζουμε τη γλώσσα μας εναντίον ιερέων.
Ε.Π.Ε. 14,714
Ιερουσαλήμ Άνω
και νέα, η Εκκλησία
Λέγοντας, ότι η άνω Ιερουσαλήμ είναι η μητέρα μας και ότι άνω η νέα Ιερουσαλήμ ονομάζεται η Εκκλησία, παρουσιάζει και τον προφήτη να δέχεται τα ίδια με αυτόν.
Ε.Π.Ε. 20,340
Ιερωσύνη
όχι βιοποριστικό επάγγελμα
Μερικοί θεωρούν βιοποριστικό επάγγελμα την ιερωσύνη. Όχι μόνο δεν την θεωρούν λειτουργία υπεύθυνη, αλλά προσέρχονται σαν ναναι ανεξέταστη εξουσία.
Ε.Π.Ε. 1,82
σεβασμός σ’ αυτήν
Φοβάμαι, μήπως ασεβώς προσερχόμαστε στην ιερωσύνη και δεν βλέπουμε ότι θα καούμε όπως το καλάμι στη φωτιά.
Ε.Π.Ε. 2,154
θεσμός και πρόσωπα
Ο βασιλιάς κληρώθηκε να φροντίζη για τις επίγειες υποθέσεις, ενώ ο θεσμός της ιερωσύνης στέκεται στον ουρανό. Όταν βλέπης ανάξιο ιερέα, να μη κατηγορής την ιερωσύνη. Δεν πρέπει να κατηγορούμε το θεσμό, αλλ’ εκείνον, που κάνει κακή χρήσι του καλού θεσμού. Εγώ δεν μιλάω για πρόσωπα, αλλά για πράγματα. Πόσοι γιατροί έγιναν δολοφόνοι, δίνοντας δηλητήρια αντί για φάρμακα! Όμως δεν κατηγορώ την τέχνη, αλλ’ εκείνον, που χρησιμοποιεί την τέχνη με κακό τρόπο.
Ε.Π.Ε. 8α,398
εμπαίζεται
Τιμάται η ιερωσύνη; Με ποια τιμή; Άνθρωποι της αγοράς, ευτελούς αξίας, τον βλασφημούν τον ιερέα. Κανένας δεν φοβάται να τον κατηγορήση και να τον διαβάλη. Για τους κοσμικούς άρχοντες υπάρχει φόβος, για τους ιερείς κανένας. Δεν ισχύει ο φόβος του Θεού.
Ε.Π.Ε. 15,106
θα δώση λόγο, γιατί σπεύδει;
Γιατί έχει καταστή περιζήτητο το αξίωμα του επισκόπου; Δυστυχώς δεν επιδιώκουμε τη σωτηρία των αδελφών, αλλά για την τιμή και την απόλαυσι γινόμαστε επίσκοποι. Αν ήξερες, ότι είναι οφειλέτης όλων ο επίσκοπος, ότι βαστάζει τα βάρη όλων, ότι στους άλλους που οργίζονται υπάρχει συγγνώμη, σ’ αυτόν όμως καθόλου, δεν θα έσπευδες να καταστής επίσκοπος, δεν θα έτρεχε να γίνης.
Ε.Π.Ε. 15,106
και κήρυγμα
Αυτό είναι για μένα η ιερωσύνη, το να κηρύττω και να παρουσιάζω τα μεγαλεία του Θεού. Τέτοια είναι η θυσία που προσφέρω... Διότι το ισχυρό όπλο είναι το κήρυγμα, η μάχαιρα του πνεύματος, ο λόγος του ευαγγελίου.
Ε.Π.Ε. 17,644
από το Θεό
Το αξίωμα της διδασκαλίας και της ιερωσύνης είναι μεγάλο και θαυμαστό. Πραγματικά χρειάζεται την έγκρισι του Θεού, ώστε να υποδεικνύεται ο άξιος γι’ αυτό. Έτσι γινόταν και παλαιά, έτσι γίνεται και τώρα, όταν κάνουμε τις εκλογές χωρίς ανθρώπινο πάθος, όταν δεν αποβλέπουμε σε τίποτε βιωτικό, ούτε σε φιλία ούτε σε αντιπάθεια.
Ε.Π.Ε. 23,198
κωλύματα
Αν κάποιος συναισθάνεται κάποια αμαρτήματά του, δεν είναι σωστό να επιθυμή την ιερωσύνη, απ’ όπους απομάκρυνε τον εαυτό του με τα έργα του. Διότι ένας τέτοιος δεν πρέπει να άρχη, αλλά να άρχεται.
Ε.Π.Ε. 23,274
κώλυμα ο δεύτερος γάμος
Ο απόστολος Παύλος αποστομώνει (με όσα λέει στον Τίτο, α' 6) εκείνους τους αιρετικούς, που συκοφαυτούσαν το γάμο ως πράγμα βρώμικο. Παρουσιάζει το γάμο ως τίμιο πράγμα, τόσο ώστε να μπορούν και έγγαμοι να προσέρχωνται στο θυσιαστήριο της ιερωσύνης. Συγχρόνως όμως ο Παύλος εμποδίζει την ιερωσύνη σ’ όσους έχουν κάνει δεύτερο γάμο. Όποιος δεν έδειξε καμμιά συμπάθεια στη γυναίκα του που πέθανε, πώς μπορεί να γίνη ως ιερεύς προστάτης καλός; Κι όχι μόνο αυτό, αλλά και θα γίνη στόχος πολλών κατηγοριών. Πράγματι ξέρετε όλοι ότι, αν και δεν απαγορεύεται απ’ το ευαγγέλιο ο δεύτερος γάμος, όμως η υπόθεσίς του γίνεται αξιοκατήγορος.
Ε.Π.Ε. 24,36
βάρος και ευθύνη
Όσο μεγαλύτερο είναι το αξίωμα, τόσο μεγαλύτεροι και οι κίνδυνοι για τον ιερωμένο. Αρκεί ένα μόνο κατόρθωμα του επισκόπου (και πρεσβυτέρου), για να τον ανεβάση στον ουρανό. Και αρκεί ένα μόνο αμάρτημα, για να τον ρίξη στην κόλασι.
Ε.Π.Ε. 24,22
νέα, και νέα διαθήκη
Ούτε ιερέας είναι δυνατόν να υπάρχη χωρίς διαθήκη και νόμους και εντολές, ούτε, αφού έλαβε άλλη ιερωσύνη, να χρησιμοποιή εκείνην.
Ε.Π.Ε. 24,516
ελκόμενοι, όχι επιζητούντες
Πρέπει να φοβάσαι και να τρέμης και για τη συνείδησί σου (που δεν σου καταμαρτυρεί πως είσαι άξιος) και για το βάρος του αξιώματος. Ούτε όταν σας τραβάνε, με το πρώτο να παραδίνεστε, ούτε όταν δεν σας τραβάνε, να ρίχνετε μόνοι τον εαυτό σας στην περιπέτεια της ευθύνης, αλλά να φεύγετε βλέποντας το ύψος του αξιώματος. Αν όμως σας πιέζουν, πρέπει οπωσδήποτε να δείχνετε ευλάβεια.
Ε.Π.Ε. 25,376
παλαιότερα
Πες μου, ποιος γινόταν στην Παλαιά Διαθήκη ιερεύς χωρίς χρίσμα ή καθίστατο χωρίς χρίσμα λειτουργός σε άλλη τελετή;
Ε.Π.Ε. 34,314
σεμνό αξίωμα
Ήταν πάντοτε σεμνό το αξίωμα της ιερωσύνης.
Ε.Π.Ε. 34,316
παίγνιο;
Τώρα τα όσα συμβαίνουν με την ιερωσύνη των Ιουδαίων είναι όλα γελοία και ντροπή και εκμετάλλευσις και γεμάτα μύριες παρανομίες.
Ε.Π.Ε. 34,320

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 415-418)