Αυξομείωση μεγέθους γραμμάτων.
25 Ιαν

Το νόημα όσων τελούνται στη Θεία Λειτουργία. Η μνημόνευση νεκρών & ζωντανών (Α΄)

Γράφτηκε από τον 

«Βρισκόμαστε στο σημείο όπου έχουν αρχίσει να διαβάζονται τα λεγόμενα δίπτυχα. Η λέξη δίπτυχα σημαίνει πίνακα, κατάλογο με δυο πτυχές, δυο πλευρές, όπου έγραφαν κι από εκεί διάβαζαν τα ονόματα των ζωντανών και των κεκοιμημένων. Η συνήθεια αυτή υπήρχε στη λειτουργική πράξη της Εκκλησίας από τους πρώτους αιώνες και σιγά σιγά εξελίχθηκε.

Η σειρά με την οποία γινόταν και γίνεται η μνημόνευση στη θέση αυτή της αγίας αναφοράς είναι α) οι άγιοι, β) οι κεκοιμημένοι, γ) οι ζωντανοί.
Στούς αγίους η μνημόνευση αρχίζει με τούς προπάτορες, πατριάρχες, προφήτες, αποστόλους, κήρυκες, ευαγγελιστές, μάρτυρες, ομολογητές, εγκρατευτές. Γενικά όλοι οι άγιοι της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Και τούτο γιατί, όπως λέει ένας ερμηνευτής, «εις Θεός έστι κακείνων και τούτων, ο το παρόν τούτο μυστήριον ευδοκήσας τελέσαι πρό των αιώνων»(85). Ένας είναι ο Θεός όλων, αυτός που προαιώνια ευδόκησε να τελέσει αυτό το μυστήριο. Στη συνέχεια γίνεται κατ’ όνομα μνημόνευση των αγίων με τιμητική αναφορά στην Παναγία.

Ακολουθεί το όνομα του Προδρόμου, των αποστόλων, του αγίου της ημέρας και κλείνει με την αναφορά σ’ όλους τους αγίους. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε ένα πρόβλημα. Πώς είναι, δηλαδή, δυνατόν να τελούμε τη θεία λειτουργία για τους αγίους; Σχετικά ο άγιος Συμεών ο Θεσσαλονίκης γράφει «και των αγίων δε η ανακήρυξις ότι συνέπαθον αυτώ και νύν συνδοξάζονται. Εξαιρέτως δε η της Παναγίας και μόνης Θεοτόκου ανάμνησις, ότι και νυν και τότε το κοινόν έστι παντός του κόσμου σωτήριον»(86).

Οι άγιοι μνημονεύονται δηλαδή, γιατί με τη ζωή τους συνέπαθαν με το Χριστό και τώρα συνδοξάζονται. Η Παναγία δε ιδιαίτερα γιατί τότε και τώρα είναι η αιτία της σωτηρίας του κόσμου, αφού δι΄αυτής σαρκώθηκε ο Χριστός. Ο ιερός Καβάσιλας δίνει κάποια θεολογικότερη ερμηνεία: «ούτοι (οι άγιοι) εισίν αι αφορμαί της πρός τον Θεόν ευχαριστίας τη Εκκλησία. Υπέρ τούτων προσάγει την λογικήν ταύτην λατρείαν ως χαριστήριον τω Θεώ»(87). Προσφέρει ο ιερέας τη λογική αυτή λατρεία «υπέρ», χάριν, των αγίων όχι ως ικεσία αλλά ως ευχαριστία στο Θεό. Και για την Παναγία «ως ούσης αγιωσύνης επέκεινα πάσης» γιατί είναι πέρα από κάθε αγιοσύνη. Δεν έχουν λοιπόν οι άγιοι ανάγκη από εμάς, αλλά εμείς έχουμε ανάγκη απ΄αυτούς. Τους τιμάμε και τους ευχαριστούμε στη λατρευτική μας σύναξη(88).

Οι κεκοιμημένοι μνημονεύονται «και μνήσθητι πάντων των κεκοιμημένων...», γιατί η Εκκλησία ζεί και ελπίζει στην ανάσταση. Η προσευχή της προσφέρει ωφέλεια στους νεκρούς. Άλλωστε από τη φύση της αγκαλιάζει και τους νεκρούς και τους ζωντανούς. Στο σημείο αυτό ο καθένας μνημονεύει όποιον θέλει.

Ακολουθούν οι ζώντες, ο κλήρος, ο λαός, οι άρχοντες, όλη η οικουμένη. Η ειρήνη, η πρόοδος ης κοινωνίας και η ενότητα του κόσμου εξαρτώνται πολύ από τη βούληση και τη διάθεση των ηγετών. Η Εκκλησία το πιστεύει αυτό κι εύχεται γι’ αυτούς, ώστε να έχουμε «ήρεμον και ησύχιον βίον... εν πάση ευσεβεία και σεμνότητι». Πάνω από όλους τους ζωντανούς ξεχωρίζει τον επίσκοπο «Εν πρώτοις μνήσθητι, Κύριε, του αρχιεπισκόπου ημών...» . Κι αυτό γιατί ο ρόλος του επισκόπου στην Εκκλησία και στην θεία λειτουργία είναι σημαντικός και ιδιαίτερος. Η μνημόνευση του επισκόπου σημαίνει σεβασμό πρός αυτόν και ταυτόχρονα αναγνώρισή του, κάτι που τονίζει την ενότητα της Εκκλησίας, η οποία δεν εννοείται έξω από τη θεία ευχαριστία και τον επίσκοπο(89).

Παλιότερα τα δίπτυχα τα διάβαζε ο διάκονος. Πρώτα διάβαζε τούς κεκοιμημένους μετά το «εξαιρέτως», με την τελική κατάληξη το «και ων έκαστος κατά διάνοιαν έχει και πάντων κ πασών». Ο λαός απαντούσε «Και πάντων και πασών». Μετά το «Εν πρώτοις...» διάβαζε τους ζώντες με τελική κατάληξη μόνο το «και πάντων και πασών» και ο λαός απαντούσε το ίδιο.
Σήμερα με την εξέλιξη της λειτουργίας και ιδαίτερα τη διαμόρφωση της ακολουθίας της προθέσεως πρίν από τη θεία λειτουργία, τα δίπτυχα, ως επί το πλείστον, μεταφέρθηκαν σ’ αυτή. Στην αναφορά έμειναν μόνο τα ίχνη τους (90)».

Παραπομπές:
(85) Θεοδώρου Ανδίδων, ο.π., PG 140,457Α
(86) Διάλογος εν Χριστώ… PG 155,297Β
(87) Νικολάου Καβάσιλα, Εις την θείαν λειτουργίαν… σ. 171-172
(88) Περισσότερα για αυτό στο Ι.Μ Φουντούλη, Ερμηνεία επτά… σ. 171-172
(89) Διονυσίου Λ. Ψαριανού Μητρ. Σερβίων. Η Θεία Λειτουργία… σ. 353-360
(90) Ι.Μ. Φουντούλη, Απαντήσεις… τ. Α, 1982 σελ. 289-296

(Η Θεία Λειτουργία, Ιωάννη Κογκούλη, Χρήστου Οικονόμου, Παναγιώτης Σκαλτσή , εκδ. Ο.Χ.Α «Λυδία» σλ. 176-179)

Εύρεση

Δημοφιλή Θέματα (Α-Ω)

αγάπη (607) Αγάπη Θεού (348) αγάπη σε Θεό (248) αγάπη σε Χριστό (167) άγγελοι (69) Αγγλικανισμός (1) Αγία Γραφή (231) Αγιασμός (10) Άγιο Πνεύμα (98) Άγιο Φως (1) άγιοι (179) άγιος (198) αγνότητα (42) άγχος (36) αγώνας (105) αγώνας πνευματικός (275) αδικία (6) Αθανασία (7) Αθανάσιος ο Μέγας (4) αθεΐα (127) αιρέσει (1) αιρέσεις (363) αιωνιότητα (15) ακηδία (4) ακτημοσὐνη (14) αλήθεια (118) αμαρτία (345) Αμβρόσιος άγιος (3) άμφια (1) Αμφιλόχιος της Πάτμου (4) Ανάληψη Χριστού (4) Ανάσταση (146) ανασταση νεκρών (31) ανθρώπινες σχέσεις (324) άνθρωπος (304) αντίχριστος (11) Αντώνιος, Μέγας (5) αξιώματα (15) απἀθεια (5) απελπισία (11) απιστία (21) απληστία (5) απλότητα (16) αποκάλυψη (8) απόκρυφα (17) Απολογητικά Θέματα (1) αργολογία (3) αρετή (201) Αρσένιος Όσιος (5) ασθένεια (110) άσκηση (63) αστρολογία (2) Αυγουστίνος άγιος (3) αυταπάρνηση (31) αυτεξούσιο (2) αυτογνωσία (149) αυτοθυσἰα (26) αυτοκτονία (10) αχαριστία (6) Β Παρουσία (10) Β' Παρουσία (11) βάπτιση (17) βάπτισμα (32) Βαρβάρα αγία (1) Βαρσανουφίου Οσίου (31) Βασιλεία Θεού (34) Βασίλειος ο Μέγας (32) Βελιμίροβιτς Νικόλαος Άγιος (41) βία (4) βιβλίο (31) βιοηθική (10) βίος (1) Βουδδισμός (5) γαλήνη (2) γάμος (125) Γένεση (5) Γέννηση Κυρίου (14) Γεροντικόν (195) Γερόντισσα Γαβριηλία (1) Γεώργιος Άγιος (1) γηρατειά (11) γιόγκα (4) γλώσσα (64) γνώση (26) Γνωστικισμός (3) γονείς (134) Γρηγόριος Νεοκαισαρείας άγιος (1) Γρηγόριος Νύσσης Άγιος (2) Γρηγόριος ο Θεολόγος (20) Γρηγόριος ο Παλαμάς όσιος (10) γυναίκα (37) δάκρυα (58) δάσκαλος (24) Δεύτερη Παρουσία (29) Δημήτριος Άγιος (1) Δημιουργία (62) διάβολος (235) Διάδοχος Φωτικής όσιος (13) διαίσθηση (1) διακονία (4) διάκριση (148) διάλογος (5) δικαιο (4) δικαιοσύνη (39) Διονύσιος Αρεοπαγίτης Άγιος (2) Διονύσιος Κορίνθου άγιος (1) Δογματικα Θέματα (205) Δογματική Τρεμπέλα (1) δύναμη (71) Δωρόθεος αββάς (10) εγκράτεια (20) εγωισμός (250) εικόνες (34) Ειρηναίος Λουγδούνου άγιος (4) ειρήνη (56) εκκλησία (240) Εκκλησιαστική Ιστορία (24) Εκκλησιαστική περιουσία (3) έκτρωση (5) έλεγχος (17) ελεημοσύνη (115) ελευθερία (62) Ελλάδα (19) ελπίδα (61) εμπιστοσὐνη (59) εντολές (13) Εξαήμερος (2) εξέλιξης θεωρία (16) Εξομολόγηση (168) εξωγήινοι (13) εξωσωματική γονιμοποίηση (5) Εορτή (3) επάγγελμα (17) επιείκεια (2) επιμονἠ (52) επιστήμη (108) εργασία (80) Ερμηνεία Αγίας Γραφής (185) έρωτας (19) έρωτας θείος (9) εσωστρέφεια (1) Ευαγγέλια (194) Ευαγγέλιο Ιωάννη Ερμηνεία (33) Ευαγγελισμός (2) ευγένεια (16) ευγνωμοσὐνη (42) ευλογία (5) Ευμένιος Όσιος γέροντας (7) ευσπλαχνία (34) ευτυχία (65) ευχαριστία (54) Εφραίμ Άγιος Νέας Μάκρης (1) Εφραίμ Κατουνακιώτης Όσιος (42) Εφραίμ ο Σύρος όσιος (6) εχεμύθεια (1) ζήλεια (15) ζώα (46) ζωή (39) ηθική (14) ησυχία (32) θάνατος (309) θάρρος (100) θαύμα (260) θέατρο (5) Θεία Κοινωνία (179) Θεία Λειτουργία (130) θεία Πρόνοια (14) θἐλημα (57) θέληση (38) θεογνωσία (2) Θεόδωρος Στουδίτης όσιος (36) θεολογία (29) Θεός (333) Θεοφάνεια (6) Θεοφάνους Εγκλείστου Αγίου (6) θέωση (6) θλίψεις (282) θρησκείες (43) θυμός (100) Ιάκωβος Αδελφόθεος Άγιος (1) Ιάκωβος Τσαλίκης Όσιος (15) ιατρική (13) Ιγνάτιος Θεοφόρος (9) Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ Άγιος (7) ιεραποστολή (49) ιερέας (177) ιερωσύνη (17) Ινδουισμός (14) Ιουδαίοι (1) Ιουλιανός Παραβάτης (2) Ιουστίνος άγιος (3) Ιουστίνος Πόποβιτς Άγιος (64) Ιππόλυτος άγιος (1) Ισαάκ ο Σύρος (5) Ισίδωρος Πηλουσιώτης όσιος (36) Ισλάμ (11) Ιστορία Ελληνική (12) Ιστορία Παγκόσμια (16) Ιστορικότης Χριστού (1) Ιωάννης Δαμασκηνός Άγιος (1) Ιωάννης Θεολόγος (3) Ιωάννης Κροστάνδης (331) Ιωάννης Χρυσόστομος (401) Ιωσήφ Ησυχαστής Άγιος (7) Καινή Διαθήκη Ερμηνεία (139) Καινή Διαθήκη κριτικό κείμενο NestleAland (5) Κανόνες Εκκλησίας (4) καρδιά (120) Κασσιανός Όσιος (4) κατάκριση (132) καταναλωτισμός (8) Κατηχητικό (4) καύση νεκρών (1) κενοδοξία (14) κήρυγμα (53) Κίνητρα (3) Κλήμης Αλεξανδρέας (1) Κλήμης Ρώμης άγιος (1) Κλίμακα (6) κλοπή (5) Κοίμησις Θεοτόκου (26) κοινωνία (167) κόλαση (50) Κόντογλου Φώτης (4) Κοσμάς Αιτωλός Άγιος (2) Κουάκεροι (1) ΚράτοςΕκκλησία (1) Κρίσις Μέλλουσα (49) Κυπριανός άγιος (1) Κύριλλος Άγιος (1) Κωνσταντίνος Άγιος (2) Λατρεία Θεία (75) λείψανα (9) λογική (1) λογισμοί (117) λόγος Θεού (22) Λουκάς Ευαγγελιστής Άγιος (1) Λουκάς Κριμαίας Άγιος (12) λύπη (60) μαγεία (19) μακροθυμία (5) Μανιχαϊσμός (1) Μάξιμος Ομολογητής (15) Μαρία Αιγυπτία Αγία (2) Μαρκίων αιρετικός (1) μάρτυρες (24) μεγαλοσὐνη (7) Μεθοδιστές (1) μελέτη (59) μετά θάνατον (44) μετά θάνατον ζωή (102) Μεταμόρφωση (11) μετάνοια (372) Μετάσταση (1) μετάφραση (13) Μετενσάρκωση (8) μητέρα (56) Μητροπολίτης Σουρόζ Αντώνιος (3) μίσος (12) ΜΜΕ (4) μνημόσυνα (9) μοναξιά (20) μοναχισμός (115) Μορμόνοι (1) μόρφωση (20) μουσική (8) Ναός (17) ναρκωτικά (4) Νέα ΕποχήNew Age (1) Νεκτάριος άγιος (27) νέοι (27) νεοπαγανισμός (11) νηστεία (67) νήψη (2) Νικηφόρος ο Λεπρός Άγιος (3) Νικόδημος Αγιορείτης Άγιος (3) Νικόλαος Άγιος (8) Νικόλαος Καβάσιλας Άγιος (3) Νικόλαος Πλανάς Άγιος (1) νους (55) οικονομία (2) Οικουμενισμός (4) ομολογία (3) ομορφιά (17) ομοφυλοφιλία (2) όνειρα (35) οραμα (25) οράματα (33) οργή (2) ορθοδο (1) Ορθοδοξία (295) όρκος (1) πάθη (270) πάθος (38) παιδεία (24) παιδιά (138) Παΐσιος Όσιος (381) Παλαιά Διαθήκη (7) Παλαιά Διαθήκη Ερμηνεία (10) παλαιοημερολογίτες (17) Παναγία (336) Παπαδόπουλος Στυλιανός (3) παράδειγμα (38) Παράδεισος (113) Παράδοση Ιερά (9) Παρασκευή Αγία (1) Παρθένιος ο Χίος Όσιος (2) Πάσχα (23) πατήρ Νικόλαος Πουλάδας (21) πατρίδα (9) Πατρολογία (19) Παύλος Απόστολος (4) πειρασμοί (28) Πεντηκοστή (12) περιέργεια (3) Πέτρος Απόστολος (1) πίστη (547) πλησἰον (69) πλούτος (75) Πνευματικές Νουθεσίες (93) πνευματική ζωή (279) πνευματικός πατέρας (121) πνευματισμός (10) ποίηση (21) πόλεμος (29) πολιτική (25) πολιτισμός (9) Πορφύριος Όσιος (273) πραότητα (7) προθυμἰα (28) Πρόνοια (5) Πρόνοια Θεία (91) προορισμός (16) προσευχή (816) προσοχή (51) προσπἀθεια (139) προτεσταντισμός (29) προφητείες (15) ραθυμία (18) Ρωμαιοκαθολικισμός (36) Σάββας Καλύμνου Άγιος (1) Σαρακοστή (12) σεβασμός (28) Σεραφείμ του Σαρώφ Όσιος (12) Σιλουανός Άγιος (3) σιωπή (14) σοφία (54) Σπυρίδων Άγιος (2) σταθερότητα (2) Σταυρός (86) Σταυροφορίες (4) Σταύρωση (53) συγχώρηση (97) συκοφαντία (3) Συμεών Νέος Θεολόγος όσιος (88) συμπὀνια (24) συναξάρι (2) συνείδηση (27) σχίσμα (34) σώμα (49) σωτηρία (56) Σωφρόνιος του Έσσεξ Άγιος (37) τάματα (2) ταπεινοφροσύνη (271) ταπείνωση (197) Τέλος Κόσμου (4) Τερτυλλιανός (1) Τεσσαρακοστή Μεγάλη (6) τέχνη (1) τιμωρία (21) Τριάδα Αγία (35) τύχη (2) υγεία (8) υλικά αγαθά (43) υπακοή (130) Υπαπαντή (2) υπαρξιακά (73) υπερηφἀνεια (55) υποκρισία (27) υπομονή (230) φανατισμός (5) φαντασία (5) φαντάσματα (3) φιλαργυρἰα (9) φιλαυτἰα (11) φιλία (31) φιλοσοφία (23) Φλωρόφσκυ Γεώργιος (3) φόβος (55) φὀβος Θεοὐ (26) φύση (1) φως (47) Φώτιος άγιος (1) χαρά (124) Χαράλαμπος Άγιος (1) χάρις θεία (122) χαρίσματα (39) Χειρόγραφα Καινής Διαθήκης (1) Χριστιανισμός (21) χριστιανός (101) Χριστός (366) Χριστούγεννα (69) χρόνος (36) ψαλμωδία (7) ψεύδος (24) ψυχαγωγία (10) ψυχή (277) ψυχολογία (25)