-Γέροντα, μερικές φορές νιώθω την ανάγκη να μείνω στο κελλί και να κάνω πνευματικά παρά να πάω στην Ακολουθία.
-Αυτό που θα γίνη στην Ακολουθία, μπορεί να γίνη άλλη ώρα;
Δεν μπορεί να γίνη. Ενώ αυτό που θα κάνης στο κελλί, μπορεί να γίνη και άλλη ώρα.
-Στην εκκλησία, Γέροντα, δεν νιώθω πάντα την αλλοίωση που νιώθω στο κελλί.
Κοίταξε η κατ’ ιδίαν προσευχή είναι προετοιμασία για την κοινή.
Η κοινή προσευχή από άποψη ποιότητος μπορεί να είναι κατώτερη από την κατ’ ιδίαν, γιατί στον ναό δεν μπορείς να κινηθείς ελεύθερα, όπως όταν είσαι μόνος.
Από άποψη όμως ισχύος είναι ανώτερη, γιατί προσεύχονται όλοι μαζί, και αλλού η προσευχή έχει πιο πολλή δύναμη, αλλού πιο πολλή θέρμη κ.λπ.
Αυτές λοιπόν τις δυο τρεις ώρες που γίνεται η Ακολουθία, πρέπει να είσαι κι εσύ εκεί στην εκκλησία, για να προσευχηθής μαζί με όλους.
Τι είπε ο Χριστός; «Όπου είναι δύο ή τρεις συνηγμένοι εις το εμόν όνομα, εκεί είμι εν μέσω αυτών».
-Γέροντα, με αναπαύει πιο πολύ να μένω στο κελλί, επειδή στην Ακολουθία έχω περίσπαση.
-Η ανάπαυση που νιώθεις εκείνη την ώρα στο κελλί, δεν είναι πραγματική ανάπαυση.
Αν κάνης τον αγώνα σου μέσα στην εκκλησία και προσπαθήσεις να συγκεντρωθείς και να λες την ευχή, τότε θα κάνης σωστή δουλειά και θα βρεις την πραγματική ανάπαυση.
Να κάνης μια προσπάθεια να ξεπεράσεις τις δυσκολίες μέσα στις δυσκολίες αυτό πολύ θα σε βοηθήσει. Είναι σαν να εκπαιδεύεσαι στον στρατό με πραγματικές σφαίρες, πράγμα που σε κρατά σε εγρήγορση.
-Γέροντα, στην Ακολουθία ζορίζομαι, γιατί δεν μπορώ να λέω την ευχή και να παρακολουθώ συγχρόνως τις αναγνώσεις και τα ψαλτικά.
-Γιατί ζορίζεσαι; Βλέπω ότι έχεις αγωνία. Λες: «Θέλω να προχωρήσω στην νοερά προσευχή, θέλω να πλουτήσω...». Αυτό έχει μέσα κρυφό εγωισμό, Υπερηφάνεια. Όχι ότι δεν αγωνίζεσαι, εγώ σου τα λέω και λίγο υπερβολικά. Έχεις καλή διάθεση και ο Χριστός θα σε βοηθήσει.
Στάσου σαν παιδάκι μπροστά στον Θεό και μη σκέφτεσαι τίποτε. Κινήσου απλά, και θα δεις πόση Χάρη θα σου δώση ο Χριστός και η Παναγία. Μπαίνοντας στην εκκλησία να σκέφτεσαι πώς μπήκες μέσα στο καράβι, και άφησε τον εαυτό σου στα χέρια του Θεού να σε πάη όπου θέλει.
-Ο ύπνος, Γέροντα, με κλέβει στις Ακολουθίες και μερικές φορές δεν μπορώ να παρακολουθήσω καθόλου. Ύστερα μου λέει ο λογισμός: «Τι έγινε που πήγες στην Ακολουθία, αφού δεν προσευχήθηκες;».
-Και όταν νυστάζεις, και όταν σε κλέβει ο ύπνος, το καράβι ταξιδεύει.
Μέσα στο καράβι, άλλος χαζεύει, άλλος νυστάζει, άλλος κοιμάται, αλλά το καράβι προχωράει για τον προορισμό του. Εσύ να προσπαθείς να μην κοιμάσαι.
-Γέροντα, αν ο νους στην Ακολουθία δεν ασχοληθεί με την προσευχή, είναι κουραστική Ακολουθία.
-Ναι, γιατί τότε δεν τρέφεται ο άνθρωπος. Όταν ο νους δεν είναι στα θεία νοήματα, η Ακολουθία είναι απλώς μια σωματική άσκηση, ένας κόπος για την αγάπη του Θεού.
Πάντως, και αυτός που νυστάζει στην εκκλησία και αγωνίζεται να μην τον πάρη ο ύπνος, έχει μέγα ο μισθό.
Μήπως δεν είχε κρεβάτι στο κελλί του, να πάει να κοιμηθεί; {…}
-Την Ακολουθία, Γέροντα, δεν την χαίρομαι.
-Όλο χαρά να ζητάμε; Βρίσκεσαι στον ναό για τον Χριστό. Στέκεσαι στο στασίδι, ακουμπάς κιόλας τα χέρια και ξεκουράζεσαι λίγο. Να σκέφτεσαι: «Ο Χριστός έχει απλωμένα τα χέρια στον Σταυρό, ενώ εγώ ξεκουράζομαι κιόλας». Έτσι θα νιώσεις ανάπαυση.
-Γέροντα, στην Ακολουθία μπορούμε να καθόμαστε;
-Όποιος έχει κάποια δυσκολία, μπορεί να καθίσει λίγο. Όποιος όμως έχει κουράγιο, καλό είναι να στέκεται όρθιος. Αλλά αυτό να το αισθάνεστε και να το κάνετε από μέσα σας.
Όχι να λέτε «τώρα θα πάμε στην εκκλησία, θα σταθούμε έτσι, θα έχουμε σκυμμένο το κεφάλι, δεν θα κουνηθούμε». Αυτό είναι ένα πράγμα τυπικό, εξωτερικό.
-Πολλές φορές, Γέροντα, δεν μπορώ να συγκεντρωθώ μέσα στην εκκλησία, επειδή πονούν τα πόδια μου από την ορθοστασία. Τι να κάνω;
-Να θυμάσαι το τιμωρητικό ξύλο, στο οποίο έβαλαν τα πόδια του Χριστού και να λες «Δόξα τω Θεώ που πονάω». Τότε θα ξεχνάς τον δικό σου πόνο, η καρδιά σου θα γλυκαίνεται και θα λες καρδιακά την ευχή.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.207-210)