Η κενοδοξία

-    Γιατί, Γέροντα, νιώθω μέσα μου ένα κενό;
-    Από την κενοδοξία είναι. Όταν επιδιώκουμε να ανεβαίνουμε στα μάτια των ανθρώπων, νιώθουμε μέσα μας κενό - τον καρπό της κενοδοξίας -, γιατί ο Χριστός δεν έρχεται στο κενό, αλλά στην καρδιά του καινού ανθρώπου. Δυστυχώς, πολλές φορές οι πνευματικοί άνθρωποι θέλουν την αρετή, αλλά θέλουν και κάτι που να τρέφη την υπερηφάνειά τους, δηλαδή αναγνώριση, πρωτεία κ.λπ., κι έτσι μένουν με ένα κενό στην ψυχή τους, το κενό της κενοδοξίας· δεν υπάρχει το πλήρωμα, το φτερούγισμα της καρδιάς. Και όσο μεγαλώνει η κενοδοξία τους, τόσο μεγαλώνει και το κενό μέσα τους και τόσο περισσότερο υποφέρουν.
-    Γέροντα, από που προέρχεται το ζόρισμα που νιώθω στον αγώνα μου;
-    Δεν αγωνίζεσαι ταπεινά. Όποιος αγωνίζεται ταπεινά, δεν συναντά δυσκολία στον αγώνα του. Όταν όμως υπάρχουν πνευματικές επιδιώξεις ποτισμένες με κενοδοξία, τότε η ψυχή ζορίζεται. Τα άλλα πάθη δεν μας δυσκολεύουν τόσο πολύ στο πνευματικό ανέβασμα, όταν επικαλούμαστε ταπεινά το έλεος του Θεού. Όταν όμως μας κλέβη το ταγκαλάκι με την κενοδοξία, μας δένει τα μάτια και μας οδηγεί από το δικό του δύσβατο μονοπάτι και τότε ζοριζόμαστε, γιατί βρισκόμαστε σε ταγκαλίστικο χώρο.
Η πνευματική ζωή δεν είναι όπως η κοσμική ζωή. Εκεί, για να πάη, ας υποθέσουμε, καλά μια επιχείρηση, πρέπει να κάνη κανείς την τάδε διαφήμιση, να ρίξη αυτά τα φέιγ-βολάν, να κοιτάξη πώς να προβληθή. Στην πνευματική ζωή όμως, μόνον αν μισήση κανείς την κοσμική προβολή, πάει καλά η επιχείρηση η πνευματική.
-    Γέροντα, πώς θα διώξω τους λογισμούς κενοδοξίας;
Να χαίρεσαι με τα αντίθετα από αυτά που επιδιώκουν οι κοσμικοί. Μόνο με τα αντίθετα των κοσμικών επιδιώξεων θα μπορέσης να κινηθής στον πνευματικό χώρο. Στοργή θέλεις; Να χαίρεσαι, όταν δεν σού δίνουν σημασία. Ζητάς θρόνο; Κάθισε τον εαυτό σου στο σκαμνί. Ζητάς επαίνους; Αγάπησε την περιφρόνηση, για να νιώσης την αγάπη του Περιφρονημένου Ιησού. Ζητάς δόξα; Ζήτα ατιμία, για να νιώσης την δόξα του Θεού. Και όταν νιώσης την δόξα του Θεού, θα νιώθης τον εαυτό σου ευτυχισμένο και θα έχης μέσα σου την μεγαλύτερη χαρά από όλες τις χαρές όλου του κόσμου.

(Αγἰου Παϊσἰου του Αγιορεἰτου Λὀγοι Ε῾. ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΑΡΕΤΕΣ, σελ. 77-78)

Ο ΑΒΒΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ της Φέρμης, παρακάλεσε τον Όσιο Παμβώ να του πει έναν ωφέλιμο λόγο, που να τον θυμάται σ’ όλη του την ζωή.
- Απόκτησε έλεος για όλους τους συνανθρώπους σου, Αββά Θεόδωρε, για να ’χεις παρρησία στον Θεό, του είπε ο Άγιος Γέροντας.

ΌΤΑΝ ΕΛΕΗΣΕΙΣ τον φτωχό αδελφό σου, συμβουλεύει ο Αββάς Ησαΐας, μην τον φωνάξεις να σε βοηθήσει στην δουλειά σου, για να μην χάσεις τον μισθό της ευεργεσίας.

Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ ο Ομολογητής γράφει τα ακόλουθα αξιοπρόσεκτα για την ελεημοσύνη: Όχι μόνον δια της ελεημοσύνης, που γίνεται με χρήματα, φαίνεται η διάθεση της αγάπης, αλλά πολύ περισσότερο με το να μεταδίδεις στον άλλον λόγο Θεού. Ακόμη δε και με κάθε είδους εξυπηρέτηση. Εκείνος που πραγματικά έχει αποξενωθεί από τον κόσμο κι εξυπηρετεί τον πλησίον του με ειλικρινή αγάπη, γρήγορα θ’ απαλλαγεί από τα πάθη και θα γίνει συμμέτοχος της θείας αγάπης και γνώσεως. Εκείνος που αγαπά τον Θεό, αγαπά απαραιτήτως και τον πλησίον του. Αυτός δεν μπορεί να κρατά τίποτε για τον εαυτό του. Οικονομεί τα πάντα όπως αρέσει στον Θεό και δίδει με προθυμία ελεημοσύνη σ’ όσους έχουν ανάγκη.

ΟΠΟΙΟΣ ΕΛΕΕΙ τον αδελφό του, λέει κάποιος Πατέρας, πρέπει να το κάνει σαν να ελεεί τον ίδιο τον εαυτό του. Αυτή η ελεημοσύνη πλησιάζει τον άνθρωπο προς τον Θεό.

(Γεροντικό, Σταλαγματιές απο την Πατερική Σοφία, Θεοδώρας Χαμπάκη, Εκδόσεις Ορθοδόξου Χριστιανικής αδελφότητας "ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ", σελ.103)

Αδιάντροπος
Ο διεφθαρμένος
Ο θυμός είναι σκύλος ξεδιάντροπος.
Αλλ’ ας μάθη να πειθαρχεί στο νόμο.
Αν το σκυλί στο κοπάδι είναι τόσο άγριο,
ώστε να μη πειθαρχεί στον τσοπάνο που το διατάσσει και δεν αναγνωρίζει τη φωνή του,
τότε όλα χάθηκαν και καταστράφηκαν. Τρέφεται μαζί με τα πρόβατα.
Αλλ’ αν τρώει τα πρόβατα, είναι άχρηστο και θανατώνεται.
Αν έμαθε να πειθαρχεί σε σένα, τότε να θρέψης το σκυλί,
γιατί είναι χρήσιμο γαυγίζοντας εναντίον των λύκων, των κλεπτών, του λήσταρχου,
όχι εναντίον των προβάτων, εναντίον των αφεντικών του.
Αν δεν πειθαρχεί, τα πάντα καταστρέφει...
Γιατί οι πόρνες είναι ξεδιάντροπες;
Γιατί οι παρθένες είναι ντροπαλές;
Εκείνες εξ’ αιτίας της αμαρτίας.
Οι άλλες εξ’ αιτίας της σωφροσύνης.
Τίποτε άλλο δεν κάνει τον άνθρωπο ξεδιάντροπο, όσο η αμαρτία.
Ε.Π.Ε. 15,498

Αδιαφορία
για τους άλλους
Συ αδιαφορείς για τον άλλον,
μολονότι δεν συναντάς άνθρωπο σε ενέδρα ληστών,
αλλά βρίσκεις άνθρωπο σε ενέδρα διαβόλων,
μολονότι δεν είναι ανάγκη να πας σε έρημο τόπο,
αλλά βρίσκεις άνθρωπο με ανάγκες στην αγορά,
μολονότι δεν θα ξοδεύσεις χρήματα ούτε θα νοικιάσεις αμάξι με ζώο ούτε θα συνοδεύσεις μακριά,
αλλά καλείσαι λίγα λόγια συμβουλευτικά να πεις.
Κι όμως αδιαφορείς κι αλλάζεις δρόμο και προσπερνάς απάνθρωπα χωρίς σπλάχνα οικτιρμών.
Πώς, λοιπόν, περιμένεις να σε σπλαχνιστεί ο Θεός που Τον επικαλείσαι;
Ε.Π.Ε. 9,514

για τα ζώα ενδιαφερόμαστε
Κι όταν μεν δούμε σκυλί να πεινάει, πολλές φορές συγκινούμαστε.
Ακόμα κι άγριο θηρίο να δούμε πεινασμένο, καμπτόμαστε.
Κι όμως, βλέπουμε τον Κύριο να πεινάει, και δεν συγκινούμαστε;
Τι έχουμε ν’ απολογηθούμε;
Ε.Π.Ε. 12,114

και τι με νοιάζει;
Το να λέμε, «Τι με μέλει, αν ο τάδε σκανδαλίζεται και ο τάδε χάνεται»,
με την ωμότητα του Σατανά και το μίσος του κατά των ανθρώπων.
Ε.Π.Ε. 18,578

για τον αδελφό σου
Για ποιο λόγο λες «Δεν με νοιάζει» για ένα μέλος του σώματός σου, που υποφέρει;
Γιατί τόσο πολύ φροντίζουμε για ένα μέλος του σώματος,
και αδιαφορούμε τελείως για του Χριστού τα μέλη;
Και πώς είναι δυνατόν να συγχωρεθούμε;
Ε.Π.Ε. 9,514

Για άλλα ναι, για τον αδελφό σου όχι;
Για άλλα πράγματα είσαι πολυπράγμων και πάρα πολύ περίεργος.
Όταν όμως πρόκειται για τη σωτηρία του αδελφού,
τότε θέλεις και αδιάφορος να είσαι και να μη σηκώσεις κάποιο βάρος.
Ε.Π.Ε. 18α,766

στο στόμα του λύκου είναι
Το πρόβατο βρίσκεται στο στόμα του λύκου.
Ας προφθάσουμε, ας προλάβουμε να το αρπάξουμε προτού να το καταβροχθίσει,
προτού να διαφθαρεί ο αδελφός μας, το μέλος μας.
Ε.Π.Ε. 30,102

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, Τόμος Α΄, σελ. 99-101)

"Η πνευματική αναγέννηση των παιδιών"

-Γέροντα, για την ανατροφή των παιδιών ευθύνονται μόνον οι γονείς;
-Κυρίως οι γονείς ευθύνονται, γιατί, ανάλογα με την ανατροφή που θα δώσουν στα παιδιά,
θα γίνουν καλοί κληρικοί, καλοί εκπαιδευτικοί κ.λπ., και θα βοηθούν και αυτά με την σειρά τους τα παιδιά,
και τα δικά τους και του κόσμου. Η μητέρα μάλιστα έχει περισσότερη ευθύνη από τον πατέρα για την ανατροφή των παιδιών.
Αν οι γονείς, κατά το διάστημα που το παιδάκι είναι ακόμη στην κοιλιά της μητέρας, προσεύχονται, ζουν πνευματικά,
το παιδάκι θα γεννηθή αγιασμένο. Και στην συνέχεια, αν το βοηθήσουν πνευματικά, θα γίνη αγιασμένος άνθρωπος και θα βοηθάη την κοινωνία,
είτε στην Εκκλησία θα διακονή είτε στην εξουσία θα ανεβή κ.λπ.
Πρέπει όλοι να βοηθούμε τα παιδιά, ώστε να γίνουν σωστοί άνθρωποι και να μείνη λίγο προζύμι για τις επόμενες γενιές.
Γιατί τώρα, όπως πάνε τα πράγματα, πάει να χαθή και το προζύμι.
Και αν χαθή το προζύμι, μετά τί θα γίνη;
Οι γονείς που γεννούν τα παιδιά και τους δίνουν το σώμα πρέπει να συντελέσουν, όσο μπορούν, και στην πνευματική αναγέννησή τους.
Γιατί ο άνθρωπος, εάν δεν αναγεννηθή πνευματικά, είναι για την κόλαση.
Ύστερα οι γονείς, ό,τι δεν μπορούν να κάνουν οι ίδιοι για τα παιδιά τους, θα το αναθέσουν σε δασκάλους.
Γι’ αυτό λέει και η Εκκλησία μας «τους γονείς ημών και διδασκάλους».
Υπάρχουν όμως και οι πνευματικοί Πατέρες, που μπορεί να μην έχουν παιδιά, αλλά βοηθούν πιο θετικά στην αγωγή των παιδιών,
γιατί εργάζονται για την πνευματική τους αναγέννηση.
Θέλω να πω, όλοι πρέπει να βοηθούν, καθένας με τον τρόπο του, με το παράδειγμα του, για να αναγεννηθούν τα παιδιά,
ώστε να ζήσουν ειρηνικά σ’ αυτήν την ζωή και να πάνε στον Παράδεισο.
Όταν τα παιδιά γίνουν πνευματικοί άνθρωποι, ούτε νόμους χρειάζονται ούτε τίποτε. «Δικαίοις νόμος ου κείται».
Ο νόμος είναι για τους παρανόμους. Η πνευματική εξουσία είναι ανώτερη από τις ανθρώπινες εξουσίες.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, Οικογενειακή Ζωή, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 93-94)

"Η ασθένεια γίνεται πραγματική ευεργεσία"

Ο Γέροντας Πορφύριος θεωρούσε τις ασθένειες πολύ μεγάλη ευλογία του Θεού.
Όλοι γνωρίζουμε ότι ήταν μία ασθενική φύση.
Ο Θεός επέτρεψε, ώστε ο μακαριστός Γέροντας να δοκιμαστεί από πολλές ασθένειες.
Υπεράνω όλων υπέφερε από φοβερούς πονοκεφάλους, που δημιουργούσαν αφόρητη κατάσταση με λιποθυμικά συμπτώματα,
ώστε να μην μπορεί να συνεχίσει την επικοινωνία του με τους ανθρώπους.
Πολλές φορές όμως εξακολουθούσε με τη χάρη του Θεού να καθοδηγεί σε επείγουσες περιπτώσεις,
παραμερίζοντας με αυτόν τον τρόπο τον εαυτό του και ενδιαφερόμενους για την προκοπή και τη σωτηρία των άλλων.
Ο Γέροντας Πορφύριος έβλεπε μέσα από τον πόνο και τις ασθένειες την παρουσία του Θεού στον άνθρωπο.
Όταν ο άνθρωπος υποφέρει, αισθάνεται έντονα την αδυναμία του.
Δεν μπορεί να στηριχθεί στον εαυτό του, γιατί βλέπει πως οι δυνάμεις του καταρρέουν.
Θέλει όμως και να ξεπεράσει αυτές τις δυσκολίες.
Γι' αυτό και εμπιστεύεται στην αγάπη και τη φιλανθρωπία του Θεού.
Η δια της αδιαλείπτου προσευχής επικοινωνία με το Θεό και η ανάθεση της ζωής του ανθρώπου στην πρόνοια του Θεού
διοχετεύουν στην ύπαρξή του την πραγματική δύναμη, που εκπηγάζει από το Θεό και οδηγεί στη σωτηρία.
Δηλ. στην μετά του Θεού ένωση και στη μετοχή στη ζωή της Τριαδικής Αγίας Θεότητος.
Όταν ρωτούσαμε το Γέροντα για την υγεία του, μας έλεγε μερικά πράγματα.
Έβρισκε την ευκαιρία μέσα από την προσωπική δοκιμασία του να μας προσφέρει τη μεγάλη αλήθεια:
"Ο Θεός μας υπεραγαπά και θέλει να γίνουμε δικοί Του μέχρι πλήρους παραδόσεως σ' Αυτόν του εαυτού μας".
"Πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα".
Αυτό γίνεται πιο εύκολα όταν η αρρώστια δε μας αφήνει να εμπιστευόμαστε τις δικές μας δυνάμεις.
Και τότε η ασθένεια γίνεται πραγματική ευεργεσία.
Γι' αυτό και έλεγε ο Γέροντας: "Να μην παρακαλάτε το Θεό να σας κάνει καλά.
Εκείνος ξέρει τί είναι το καλό σας. Και θα ενεργήσει με την άπειρη αγάπη Του, που έχει για τον άνθρωπο"
[Ί 244]

(Ανθολόγιο Συμβουλών, Άγιος Πορφύριος, σελ.93-94)

     Τώρα λοιπόν συμβουλεύω. Αργότερα όμως με την πάροδο του χρόνου θα χρησιμοποιήσω αυστηρότερα το πράγμα. Γιατί πραγματικά φοβάμαι πάρα πολύ, μήπως μ’ αυτόν τον τρόπο εισχωρήσει κάποια φοβερή αρρώστια στην εκκλησία.… αν λοιπόν συμβεί θάνατος και μερικοί πληρώσουν αυτές που θρηνούν, πιστέψτε με που το λέγω, γιατί δε θα το πω διαφορετικά, αλλά όπως μπορώ, και όποιος θέλει ας οργίζεται, θα τον απομακρύνω για πολύ χρόνο από την εκκλησία σαν τον ειδωλολάτρη. Γιατί, αν ο Παύλος ονομάζει ειδωλολάτρη τον πλεονέκτη, πολύ περισσότερο αυτόν που εισάγει στην περίπτωση του πιστού τις ειδωλολατρικές συνήθειες.
     …Αν όμως δε θέλετε, εγώ δεν ανέχομαι να εισάγετε τέτοιες ολέθριες συνήθειες στην εκκλησία. «Εκείνους που αμαρτάνουν», λέγει, «να τους ελέγχεις ενώπιον όλων». Αλλά και εκείνες τις ταλαίπωρες και άθλιες γυναίκες μιλώντας σε σας τις απαγορεύουμε να έρχονται στις εκφορές των πιστών, για να μην τις αναγκάσουμε πραγματικά να θρηνούν τα δικά τους κακά και να τις μάθουμε να μη τα κάνουν αυτά σε ξένα κακά, αλλά να οδύρονται περισσότερο για τις δικές τους συμφορές. Γιατί και ο φιλόστοργος πατέρας, όταν έχει παιδί άτακτο, δε συμβουλεύει μόνο αυτό να μην πλησιάζει τους κακούς, αλλά και εκείνους φοβερίζει. Να λοιπόν συμβουλεύω και σας και εκείνες, μιλώντας σε σας, ώστε ούτε εσείς να καλείτε αυτες τις γυναίκες ούτε εκείνες να έρχονται.
    Και είθε ο λόγος να επιτύχει κάτι περισσότερο και η απειλή να το κατορθώσει. Αν όμως, πράγμα που εύχομαι να μη συμβεί, με περιφρονήσετε, θ’ αναγκασθώ να πραγματοποιήσω στο μέλλον την απειλή, τιμωρώντας εσάς με τους εκκλησιαστικούς νόμους και εκείνες όπως τις ταιριάζει. Και αν κάποιος δείχνοντας αυθάδεια τα περιφρονεί αυτά, ας ακούει το Χριστό που λέγει και τώρα: αν ο αδελφός σου σφάλλει απέναντί σου, πήγαινε και έλεγξε τον όταν θα είστε οι δυό σας μόνοι. Αν όμως δε σ’ ακούσει, πάρε μαζί σου έναν ή δύο άλλους. Αν και έτσι αντιλέγει, να το πεις στην εκκλησία, αν όμως παρακούσει και τις συμβουλές της εκκλησίας, τότε πια ας είναι για σένα όπως ο ειδωλολάτρης ή ο τελώνης». Αν λοιπόν αυτόν που αμαρτάνει σε μένα, όταν δεν υπακούσει, προστάζει έτσι να τον αποστρέφομαι, εσείς να κρίνετε πώς πρέπει να συμπεριφέρομαι σ’ εκείνον που αμαρτάνει στον εαυτό του και στο Θεό. Γιατί εσείς με κατηγορείτε ότι δεν φέρομαι ήπια σε σας.
     Αν κάποιος περιφρονεί τους περιορισμούς που επιβάλλω, ας τον συνετίζει πάλι ο Χριστός που λέγει: «όσα δέσετε στη γη, θα είναι δεμένα στον ουρανό και όσα λύσετε στη γη, θα είναι λυμένα στον ουρανό». Αν και βέβαια εγώ είμαι ταλαίπωρος και τιποτένιος και άξιος για περιφρόνηση, όπως και πραγματικά είμαι, όμως δεν εκδικούμαι ο ίδιος ούτε ανταποδίδω οργή, αλλά φροντίζω για τη δική σας σωτηρία. Κοκκινίστε, παρακαλώ, και ντραπείτε. Γιατί, αν κάποιος ανέχεται το φίλο όταν τον επικρίνει αυστηρότερα απ’ όσο πρέπει, εξετάζοντας το σκοπό του και επειδή το κάνει αυτό από φιλική διάθεση και όχι από αλαζονεία, πολύ περισσότερο οφείλει ν’ ανέχεται το διδάσκαλο όταν τον επιπλήττει, και μάλιστα το διδάσκαλο που ούτε ο ίδιος τα λέγει αυτά αυθεντικά ούτε σαν άρχοντας, αλλά σαν κηδεμόνας. Γιατί δεν τα λέγω αυτά θέλοντας να επιδείξω εξουσία (πώς θα τα έλεγα εγώ που εύχομαι να μην τα γνωρίσετε αυτά;), αλλ΄ επειδή στενοχωριέμαι και κόπτομαι για σας.
     Συγχωρήστε με λοιπόν για τα λεγόμενα και κανείς ας μην περιφρονεί τα εκκλησιαστικά δεσμά. Γιατί δεν είναι άνθρωπος αυτός που δένει, αλλ΄ ο Χριστός που μας έδωσε αυτή την εξουσία και κάνει τους ανθρώπους άξιους μιας τόσο μεγάλης τιμής. Εμείς βέβαια θέλουμε να χρησιμοποιούμε την εξουσία στο να λύνουμε τα δεσμά ή καλύτερα ούτε την ανάγκη αυτού του πράγματος θέλουμε να έχουμε. Γιατί δε θέλουμε να υπάρχει σε μας κανένας δεμένος. Δεν είμαστε τόσο άθλιοι και ταλαίπωροι, αν και είμαστε πάρα πολύ ασήμαντοι. Αν όμως αναγκασθούμε, συγχωρήστε μας. Γιατί δε θέτουμε τα δεσμά από ευχαρίστηση ούτε επειδή θέλουμε, αλλ΄ επειδή λυπούμαστε για σας τους δεμένους. Και αν κάποιος τα περιφρονεί, θα έρθει ο καιρός της κρίσης που θα τον διδάξει. Τη συνέχεια δε θέλω να την πω για να μην πλήξω το νου σας.
    Εγώ λοιπόν πρώτα εύχομαι να μην έρθω στην ανάγκη αν όμως έρθω, εκπληρώνω το καθήκον μου, θέτω τα δεσμά. Και αν κάποιος σπάσει τα δεσμά, εγώ έκαμα το χρέος μου και είμαι ανεύθυνος για τη συνέχεια, γι’ αυτό όμως θ’ απολογηθείς σ’ εκείνον που με πρόσταξε να σε δέσω. Γιατί αν, ενώ ο βασιλιάς κάθεται πρώτος, πάρει κάποιος από τους παρόντες σωματοφύλακες εντολή να δέσει κάποιον από τους στρατιωτικούς και να του θέσει τα δεσμά, και αυτός όχι μόνο τον απωθήσει αλλά και σπάσει τα δεσμά, δε θα υβρισθεί ο σωματοφύλακας, αλλά πολύ περισσότερο ο βασιλιάς που έδωσε την εντολή. Αν λοιπόν όσα γίνονται στους πιστούς ο Θεός τα θεωρεί ότι γίνονται στον εαυτό του, όταν υβρίζετε αυτούς που πήραν την εντολή να διδάσκουν, πολύ περισσότερο θα συμπεριφερθεί σαν να υβρίζεται ο ίδιος. Αλλ΄ είθε κανείς απ’ όσους βρίσκονται στην εκκλησία αυτή να μην έρθει στην ανάγκη αυτών των δεσμών. Γιατί, όπως το να μην αμαρτάνει κανείς είναι καλό, έτσι το να ανέχεται την επιτίμηση είναι χρήσιμο.
    Ας ανεχόμαστε λοιπόν την επίπληξη και ας φροντίζουμε να μην αμαρτάνουμε. Αν όμως αμαρτήσουμε, ας ανεχόμαστε την επιτίμηση. Γιατί, όπως είναι καλό βέβαια να μη πληγώνεται κανείς, αλλά αν συμβεί αυτό είναι χρήσιμο να μπαίνει το φάρμακο πάνω στην πληγή, έτσι πρέπει να γίνεται και εδώ. Μακάρι όμως να μη χρειασθεί κανείς απ’ αυτά τα φάρμακα. «Για σας όμως, αν και μιλάω μ’ αυτόν τον τρόπο, είμαι πεπεισμένος ότι αξίζετε για καλύτερα πράγματα που οδηγούν στη σωτηρία». Μίλησα όμως αυστηρότερα για περισσότερη ασφάλεια. Γιατί είναι προτιμότερο να με θεωρείτε θρασύ και σκληρό και αυθάδη, παρά να μην κάνετε αυτά που αρέσουν στο Θεό. Και πιστεύω στο Θεό ότι δε θα υπάρξει σε σας ανώφελη αυτή η επιτίμηση, αλλά θ’ αλλάξετε τόσο, ώστε να χρησιμοποιείτε αυτά τα λόγια στα δικά σας εγκώμια και τους επαίνους. (ΕΠΕ 24,313-319)

     Ο προϊστάμενος (κληρικός) κατ’ ανάγκη έχει πολλές αφορμές για μικροψυχίες. Όπως ακριβώς οι ιατροί αναγκάζονται να πικραίνουν πολύ τους ασθενείς, παρασκευάζοντας και φαγητά και φάρμακα, που δεν είναι μεν ευχάριστα, αλλά είναι ωφέλιμα πολύ, και όπως οι πατέρες είναι πολλές φορές ενοχλητικοί στα παιδιά, έτσι και οι διδάσκαλοι, και πολύ περισσότερο. Γιατί ο μεν ιατρός και αν ακόμη είναι μισητός από τον ασθενή, έχει όμως τους συγγενείς και φίλους του με καλές διαθέσεις απέναντί του, και πολλές φορές και τον ίδιο τον ασθενή. Και ο πατέρας δε και από τη φύσι και από τους νόμους της πολιτείας χρησιμοποιεί με πολλή ευκολία την εξουσία εναντίον του παιδιού του˙ και αν ακόμη χωρίς τη θέλησί του το τιμωρήση και το επιπλήξη, κανείς δεν θα τον εμποδίση, αλλ’ ούτε αυτό το ίδιο θα μπορέση να τον ιδή κατά πρόσωπο, στην περίπτωσι όμως του ιερέως είναι μεγάλη η δυσκολία. Κατά πρώτο λοιπόν πρέπει να ασκή την εξουσία του σε ανθρώπους που να τον θέλουν και να τον ευγνωμονούν για την εξουσία του˙ αυτό όμως δεν είναι δυνατό να συμβή γρήγορα. Γιατί αυτός που ελέγχεται και επιτιμάται, όποιος αν είναι, είναι βέβαιο ότι αφού παραμερίση την ευγνωμοσύνη, θα το φέρη βαρέως. Κατά τον ίδιο τρόπο θα ενεργήση και αυτός που συμβουλεύεται και αυτός που νουθετείται και αυτός που προτρέπεται.
     Αν λοιπόν ειπώ, δαπάνησε χρήματα γι’ αυτούς που έχουν ανάγκη, είπα κάτι δυσάρεστο και ενοχλητικό. Αν ειπώ, κόψε την οργή, σβήσε το θυμό, σταμάτησε τις ανόητες επιθυμίες, περιόρισε ένα μικρό μέρος των απολαύσεων, όλα είναι ενοχλητικά και δυσάρεστα. Και αν τιμωρήσω τον αδιάφορο ή τον εκδιώξω από την εκκλησία ή τον εμποδίσω από την κοινή προσευχή, στενοχωρείται, όχι γιατί έχει εκπέσει από αυτά, αλλά για την εντροπή μπροστά στον κόσμο. Και αυτό βέβαια είναι αύξησις της ασθενείας, επειδή όταν μας εμποδίζουν τα πνευματικά, δεν στενοχωρούμασθε για τη στέρησι αυτών των αγαθών, αλλά για την εντροπή μας μπροστά σ’ εκείνους που μας βλέπουν. Δεν τρέμομε, ούτε φοβούμασθε το πράγμα. Γι’ αυτό συνέχεια ο Παύλος λέγει πολλά γι’ αυτούς. Και ο μεν Χριστός υπέταξε αυτούς με τόση ανάγκη, ώστε να ειπή˙ «Στο διδασκαλικό θρόνο του Μωυσέως εκάθισαν οι νομοδιδάσκαλοι και οι Φαρισαίοι. Όλα λοιπόν, όσα σας λέγουν να φυλάσσετε, να τα φυλάσσετε. Μη πράττετε όμως σύμφωνα με τα έργα τους». Και πάλι, όταν εθεράπευσε το λεπρό, έλεγε˙ «Πήγαινε και δείξε τον εαυτό σου στον ιερέα και πρόσφερε το δώρο, που διέταξε ο Μωυσής, για απόδειξι σε αυτούς». Και όμως εσύ λέγεις, ότι «Κάνετε αυτόν τέκνο της κολάσεως διπλάσια από σας». Γι’ αυτό είπα, λέγει, «Εκείνα που πράττουν, μη τα πράττετε». Απέκλεισε δηλαδή κάθε δικαιολογία από τον αρχόμενο.
     Και ο Παύλος όταν έγραφε στον Τιμόθεο, έλεγε˙ «Όσοι πρεσβύτεροι είναι καλοί προεστοί, είναι άξιοι για διπλή τιμή». Και προς τους Εβραίους όταν έγραφε, έλεγε˙ «Πείθεσθε στους προϊσταμένους σας και υποτάσσεσθε». Και εδώ πάλι λέγει˙ «Σας παρακαλούμε όμως, αδελφοί, να αναγνωρίζετε αυτούς, που κοπιάζουν μεταξύ σας, και είναι κατά Χριστό προϊστάμενοί σας». Επειδή λοιπόν είπε, «Οικοδομείτε ο ένας σας τον άλλο», για να μη νομίσουν, ότι τους ανύψωσε αυτούς στο αξίωμα των διδασκάλων, επρόσθεσε, αλλ’ όμως προσέχετε, διότι και σας επέτρεψα να οικοδομήτε ο ένας τον άλλο, γιατί δεν είναι δυνατό ο διδάσκαλος να ειπή τα πάντα. «Εκείνους», λέγει, «που κοπιάζουν μεταξύ σας και είναι κατά Χριστό προϊστάμενοί σας και σας συμβουλεύουν». Και πώς δεν είναι παράλογο, λέγει; Αν βέβαια είναι προϊστάμενός σου άνθρωπος ως προς άνθρωπο, τα πάντα κάνεις, και του αναγνωρίζεις κάθε ευγνωμοσύνη, αυτός όμως είναι προϊστάμενός σου ως προς τον Θεό και δεν τον ευγνωμονείς; Και πώς είναι προϊστάμενος λέγει; Διότι προσεύχεται για χάρι σου, σε εξυπηρετεί στην πνευματική δωρεά που έρχεται δια του βαπτίσματος, σε επισκέπτεται, σε συμβουλεύει και σε νουθετεί, τα μεσάνυκτα, αν τον καλέσης, θα έλθη, τίποτε άλλο παρά μόνο είναι στη διάθεσι του στόματός σου και υποφέρει τις βλασφημίες σου. Ποιά ανάγκη είχε; καλώς έκαμε, ή κακώς; Εσύ έχεις και γυναίκα και ζης με απολαύσεις και προτιμάς τη ζωή του εμπόρου, ο ιερεύς όμως είναι απασχολημένος σ’ αυτό το έργο˙ δεν υπάρχει σ’ αυτόν άλλη ζωή, αλλ’ είναι απασχολημένος στην εκκλησία.
     «Να τους τιμάτε», λέγει, «με το παραπάνω από αγάπη για το έργο τους. Ειρηνεύετε μεταξύ σας». Βλέπεις πώς γνωρίζει ότι υπήρχαν μικροψυχίες; Όχι απλώς, λέγει, να τους αγαπάτε, αλλά με το παραπάνω, όπως τα παιδιά τους πατέρες τους. Γιατί μέσω αυτών εγεννηθήκατε την αιώνιο γέννησι, με αυτούς επετύχατε τη βασιλεία, με τα χέρια αυτών γίνονται όλα, με αυτούς σας ανοίγονται οι πύλες του ουρανού. Κανένας ας μη στασιάζη, κανένας ας μη φιλονεική. Εκείνος που αγαπά τον Χριστό, όποιος και αν θα είναι ο ιερεύς, θα αγαπήση αυτόν, γιατί με αυτόν επέτυχε τα φρικτά μυστήρια. Ειπέ μου, εάν θελήσης να ιδής τα ανάκτορα που λάμπουν από τον πολύ χρυσό και που αστράπτουν από τη λάμψι των πολυτίμων λίθων, και εύρισκες εκείνον που έχει τα κλειδιά, ο οποίος ύστερα από παράκλησί σου αμέσως άνοιγε και σε οδηγούσε μέσα, δεν θα επροτιμούσες αυτόν περισσότερο από όλους; δεν θα τον αγαπούσες ίσα με τα μάτια σου; δεν θα τον εσυμπαθούσες; Τον ουρανό σου έχει ανοίξει αυτός και δεν τον αγαπάς και δεν τον περιποιείσαι; Εάν έχης γυναίκα, δεν αγαπάς περισσότερο από όλους εκείνον που σου την επροξένησε; Έτσι, εάν αγαπάς τον Χριστό, εάν αγαπάς τη βασιλεία των ουρανών, αναγνώρισε με ποιους απέκτησες αυτήν. Γι’ αυτό λέγει, «Για το έργο τους˙ ειρηνεύετε με αυτούς».
    «Σας παρακαλούμε όμως, αδελφοί, νουθετείτε τους ατάκτους, παρηγορείτε τους δειλούς, στηρίζετε τους ασθενείς, γίνεσθε ανεκτικοί προς όλους». Εδώ απευθύνεται προς τους προϊσταμένους. «Νουθετείτε», λέγει, «τους ατάκτους». Μη τους επιπλήσσετε, λέγει, από θέσεως εξουσίας, ούτε με αυθάδεια, αλλά με σκοπό να τους νουθετήσετε. «Παρηγορείτε τους δειλούς, στηρίζετε τους ασθενείς, γίνεσθε ανεκτικοί προς όλους». Γιατί εκείνος που επιπλήσσεται αυστηρά, επειδή έχει ευρεθή σε απόγνωσι, γίνεται θρασύτερος, περιφρονώντας όλα. Γι’ αυτό πρέπει με τη νουθεσία να παρασκευάζωμε ευχάριστο το φάρμακο. Ποιοί όμως είναι οι άτακτοι; Όλοι όσοι πράττουν αντίθετα προς το θέλημα του Θεού. Γιατί υπάρχει τάξις και η τάξις αυτή της εκκλησίας πρέπει να εφαρμόζεται περισσότερο από τη στρατιωτική. Επομένως και ο υβριστής είναι άτακτος, και ο μέθυσος άτακτος και ο πλεονέκτης και όλοι που αμαρτάνουν, γιατί δεν βαδίζουν στη φάλαγγα με τάξι, αλλά άτακτα και τρέπονται προς άλλο μέρος. Αλλά υπάρχει και άλλο είδος από τα κακά, όχι μεν τέτοιο, κακία όμως και αυτό, η μικροψυχία δηλαδή. Καθόσον και αυτή καταστρέφει όμοια με την αδιαφορία. Όποιος δεν ανέχεται την ύβρι, είναι ολιγόψυχος˙ όποιος δεν αντέχει τον πειρασμό, είναι ολιγόψυχος. Αυτός είναι εκείνος που έχει σπαρή επάνω στην πέτρα. Υπάρχει και άλλο είδος, η ασθένεια. «Στηρίζετε, λέγει, τους ασθενείς». Ασθένεια όμως γίνεται ως προς την πίστι.
     Αλλά πρόσεχε πως δεν αφήνει να περιφρονούνται αυτοί. Και αλλού γράφοντας έλεγε˙ «Τους ασθενείς κατά την πίστι να τους δέχεσθε». Γιατί και στα δικά μας σώματα το μέρος που ασθενεί δεν το αφήνομε να καταστροφή. «Γίνεσθε ανεκτικοί», λέγει, «προς όλους». Και προς τους ατάκτους; Και προς αυτούς και μάλιστα πάρα πολύ. Γιατί τίποτε δεν είναι ίσο με το φάρμακο αυτό της μακροθυμίας κυρίως στο διδάσκαλο, τίποτε δεν είναι τόσο κατάλληλο για τους αρχομένους. Όλους μπορεί να τους μεταστρέψη, όλους να τους κάνη να νιώσουν εντροπή και εκείνον που από όλους είναι πιο άγριος και αναίσχυντος. (EΠE 22,549-555)

    Γνωρίζω ότι πολλοί με κοροϊδεύουν γι’ αυτό, αλλά δεν μετανοώ. Μόνο ας κατορθωθή κάτι περισσότερο. … Ιδού προλέγω, δεν συμβουλεύω πια, αλλά διατάσσω και παραγγέλλω, εκείνος που θέλει ας ακούη, και εκείνος που δεν θέλει ας μη υπακούη. Διότι εάν επιμένετε να κάνετε αυτά, δεν θα ανεχθώ, ούτε θα σας δεχθώ, ούτε θα αφήσω να περάσετε το κατώφλι αυτό. Διότι τί μου χρειάζεται το πλήθος των ασθενών; και τί εάν, διδάσκοντας εσάς, δεν επιτρέπω τα περιττά πράγματα; Αν και βέβαια ο Παύλος δεν επέτρεψε και το χρυσό και τα μαργαριτάρια.
Μας κοροϊδεύουν οι Έλληνες, θεωρούν ότι είναι μύθος τα ιδικά μας. Και στους άνδρες συμβουλεύω τα εξής: να πηγαίνης σε σχολείο για να διδάσκεσαι την πνευματική φιλοσοφία, απομάκρυνε εκείνη την αλαζονεία. Αυτό συμβουλεύω και στους άνδρες και στις γυναίκες και αν κάποιος ενεργή διαφορετικά, στο εξής δεν το ανέχομαι.
     Οι μαθητές ήταν δώδεκα, και άκουσε τί λέγει ο Χριστός προς αυτούς: «Μήπως θέλετε και σεις να φύγετε;» Διότι εάν συνέχεια σας κολακεύωμε, πότε θα κερδίσωμε την εύνοιά σας; πότε θα σας ωφελήσομε; Αλλά υπάρχουν, λέγει, άλλες αιρέσεις και μεταπηδούν εκεί. Είναι ψυχρός αυτός ο λόγος. «Είναι ανώτερος ένας υπηρέτης που κάνει το θέλημα του κυρίου του, παρά αμέτρητοι που ενεργούν παράνομα». Διότι και συ, ειπέ μου, τί θέλεις; να έχης πολλούς υπηρέτες δραπέτες και κλέπτες, ή ένα που να διάκειται με συμπάθεια; Εμπρός λοιπόν σας συμβουλεύω και σας προτρέπω, και τον καλλωπισμό του προσώπου και τα σκεύη αυτά να τα συντρίβετε, και στους πτωχούς να δίνετε και να μη εξακολουθήτε να δείχνετε τόση μανία. Εκείνος που θέλει ας μεταπηδά στις αιρέσεις, εκείνος που θέλει ας με κατηγορή. Δέν ανέχομαι κανένα. Όταν θα πρόκειται να κριθώ μπροστά στο βήμα του Χριστού, σεις θα στέκεσθε μακριά καθώς και η δική σας χάρις, αφού σ’ εμένα θα καταλογίζη τις ευθύνες.
    Αυτά τα λόγια κατέστρεψαν τα πάντα. Για να μη φύγη, λέγει, και προσέλθη σε άλλη αίρεσι, είναι ασθενής, δείξε συγκατάβασι. Μέχρι ποιό σημείο; μέχρι πότε; μία φορά, και δύο, και τρεις, όχι για πάντα. Ιδού σας προτρέπω και πάλι και σας προειδοποιώ κατά τον μακάριο Παύλο, «Ότι εάν έλθω και πάλι, δεν θα λυπηθώ κανένα». Όταν όμως θα κατορθώσετε αυτά, τότε θα γνωρίσετε πόσο είναι το κέρδος, πόση είναι η ωφέλεια. Ναι, σας παρακαλώ και σας ικετεύω, και δεν θα απέφευγα να εγγίσω τα γόνατά σας, και να καταθέσω την ικετηρία για το σκοπό αυτό. (ΕΠΕ 22,227-231)

    Δώσατέ μου θάρρος και ενώπιον των εθνικών και ενώπιον των Ιουδαίων και προ πάντων ενώπιον του Θεού. Ναι, παρακαλώ, για χάρη της αγάπης, για χάρη του πόνου, με τον οποίο σας γέννησα, «παιδιά μου».
    Στο εξής όμως δεν θα προσθέσω το, «για τα οποία νιώθω πόνους» ούτε θα πω το, «μέχρις ότου η κατά Χριστόν ζωή μορφωθεί μέσα σας». (Διότι πιστεύω ότι μέσα σας έχει μορφωθεί η κατά Χριστόν ζωή), αλλά θα πω άλλα προς εσάς: «Αδελφοί μου αγαπητοί και πολυπόθητοι, σεις είσθε η χαρά μου και ο στέφανός μου», διότι πιστέψτε με, ότι δεν θα είναι διαφορετικά τα λόγια που θα πω. Αν κάποιος μου τοποθετούσε τώρα στο κεφάλι μου αμέτρητα λιθοστόλιστα βασιλικά στεφάνια, δεν θα ευφραινόμουν έτσι, όπως ευφραίνομαι με τη δική σας προκοπή. Μάλλον δε, ούτε ο βασιλιάς νομίζω ότι τόσο πολύ χαίρεται, όπως εγώ για σας.
    Τί λέγω; Αν, νικώντας όλα τα έθνη που τον πολεμούν, επανερχόταν και λάμβανε περισσοτέρους άλλους στεφάνους από τον κανονικό στέφανο και αλλά διαδήματα, σύμβολα της νίκης, νομίζω ότι αυτός δεν θα χαιρόταν τόσο πολύ για τα τρόπαια, όπως εγώ για τη δική σας προκοπή διότι χαίρομαι σα να έχω επάνω στο κεφάλι αμέτρητα στεφάνια.
    Και δικαιολογημένα. Διότι αν με τη χάρη του Θεού αυτή η συνήθεια (η παύση των όρκων) κατορθωθεί από σας, αμέτρητους πολέμους έχετε νικήσει και πολύ φοβερώτερους από εκείνον, αφού παλαίψατε και δώσατε μάχη εναντίον πονηρών δαιμόνων, εναντίον κακοποιών, όχι με μάχαιρα, αλλά με τη γλώσσα και τη διάθεση.  (ΕΠΕ 15,337-339)

Δεν θα πάνε στον Παράδεισο οι καλοί άνθρωποι αλλά αυτοί που έχουν μετανοήσει. Και ποιος είναι τελικά καλός άνθρωπος; Αυτός που κάνει καλές πράξεις; Μα μόνο αυτό κάνει; Κατά τ’ άλλα δεν έχει κανένα ψεγάδι; Μήπως καλός είναι ο ενάρετος; Μα ποιος έχει μόνο αρετές; Μόνο οι άγιοι μπορούμε να πούμε ότι είναι μόνο ενάρετοι κι αυτό γιατί ομοιάζουν στο Χριστό. Το Χριστό όμως δεν τον ενδιαφέρει αν είμαστε καλοί ή όχι. Τον ενδιαφέρει αν έχουμε μετανοήσει ή όχι. Μας το κατέδειξε αυτό όταν ήταν ακόμα πάνω στο σταυρό και έβαλε μέσα στον Παράδεισο, πρώτο, έναν όχι καλό αλλά μετανοημένο… το ληστή. Μας το δήλωσε και με την άφεση των αμαρτιών της πόρνης. Η πόρνη δεν ήταν καλή και ενάρετη… έκανε άσωτη ζωή. Όμως ήρθε σε μετάνοια και ο Κύριος τη συγχώρεσε.
Καλοί δεν μπορούμε να είμαστε πάντα. Θα γίνουμε και δυσάρεστοι και ενοχλητικοί και σκληροί και θα πέφτουμε και θα ξανασηκωνόμαστε γιατί αυτό έχει σημασία. Η καλοσύνη είναι παγίδα. Δεν αρκεί για να μας ανοίξει την πόρτα του Ουρανού. Η μετάνοια μάς την ανοίγει. Και ναι, μπορεί να έχω μετανοήσει αλλά να μην είμαι και η προσωποποίηση της καλοσύνης γιατί είμαι άνθρωπος με πάθη, αδυναμίες και ελαττώματα. Από τη στιγμή όμως που μπήκα κάτω από το πετραχήλι του πνευματικού μου και ο Κύριος με συγχώρεσε και μου άνοιξε την αγκαλιά Του και επέστρεψα στο δρόμο Του, αγωνίζομαι καθημερινά και προσεύχομαι όχι μόνο καλός να γίνω αλλά άγιος! Γιατί θέλω να μοιάσω στον Αγαπημένο μου, γιατί θέλω να ζήσω αιώνια κοντά Του! Δεν ξέρω αν θα αγιάσω ποτέ… το πιθανότερο είναι όχι με τα χάλια που έχω αλλά έχοντας αυτό τον πόθο τώρα κάνω καλές πράξεις όχι επειδή πρέπει αλλά επειδή έτσι το νιώθω και επειδή αγαπώ το Χριστό. Και έτσι ελεύθερα και αβίαστα λειτουργώντας, αισθάνομαι πως δεν ενεργώ εγώ αλλά Εκείνος μέσα από μένα!
Και δεν πειράζει αν δεν είμαι πάντα καλή, σημασία έχει να είμαι πάντα εν μετανοία. Και ας σταματήσει πια η εντύπωση στους ανθρώπους πως οι χριστιανοί είναι αψεγάδιαστοι και αναμάρτητοι. Όχι, οι χριστιανοί είναι άνθρωποι μετανοημένοι και αυτή ακριβώς η μετάνοια είναι που τους διαφοροποιεί από τους υπόλοιπους ανθρώπους που είναι ακόμα αμετανόητοι. Είναι άνθρωποι που νοιάζονται και παλεύουν για τη σωτηρία της ψυχής τους. Και είναι στενή και με πολλές θλίψεις και κόπους η οδός που οδηγεί στη Βασιλεία των Ουρανών.
Ο Κύριος όμως μας έδειξε όταν ήταν πάνω στο Σταυρό πόσο μεγάλη είναι η Αγάπη Του για μας και το Έλεος Του κι έτσι τώρα μπορώ να ελπίζω ότι μια μέρα θα μπω κι εγώ η αμαρτωλή σαν το ληστή και την πόρνη στον Παράδεισο και εύχομαι οι Πύλες του Ουρανού να ανοίξουν για όλους τους ανθρώπους γιατί αυτό θα σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι πόθησαν και αγάπησαν τον Χριστό… (Α.Κ.Β)