ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΝΟΕΜΒΡ.-ΔΕΚΕΜΒΡ.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗΣ
ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ ΝΟΕΜΒΡ.-ΔΕΚΕΜΒΡ.
π. Νικόλαος (ΧΩΡΙΣ ΡΑΝΤΕΒΟΥ)
Δευτέρα: 12.30-2 μ. & 7-10 μ.μ.
Τρίτη: 12.30-2 μ. & 8.40 - 10 μ.μ.
Τετάρτη: 8.40 - 10 μ.μ.
Πέμπτη: 12.30-2 μ. & 7-10 μ.μ.
Παρασκευή:12.30 -2 μ. & 7-10 μ.μ.
Σάββατο: 12.30-2.30μ. & 7-9.30 μ.μ.

Κυριακή: 8.20-9.30 βράδυ

 

E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

 ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΞΩΓΗΙΝΟΙ; Αρχ. Ιωάννου Κωστώφ, Αποστολική Διακονία 1985

ΜΕΡΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Στη συνείδηση των ανθρώπων έχει επιδράσει πληθώρα βιβλίων, περιοδικών, εκπομπών, κινηματογραφικών έργων κλπ. παγιώνοντας μια πίστη: ότι υπάρχουν εξωγήινα λογικά όντα και ότι αυτά επισκέπτονται τη γη. Μια τέτοια πίστη έχει μερικές φορές και τις φαιδρές της πλευρές. Όπως λέει π.χ. ο αστρονόμος Καρλ Σάγκαν: «Κάμποσοι άνθρωποι μου γράφουν ότι μπορούν να πιάσουν εξωγήινα νοήμονα ραδιοσήματα από τα σφραγίσματα των δοντιών τους ή κάνοντας απλώς αυτοσυγκέντρωση με το σωστό τρόπο!» (K.Σ.99). Παρουσιάζει ακόμα ενδιαφέρον και η περίπτωση μιας γυναίκας «που της μιλούσαν οι κάτοικοι του πλανήτη Αφροδίτη από το τηλέφωνο του ντους!» (Κ.Σ. 99). Το πράγμα όμως δεν είναι τόσο απλό, όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Πολλοί φοβούνται ότι η τυχόν ύπαρξη λογικών όντων και εκτός της γης, κλονίζει το κύρος της Αγίας Γραφής, αφού αυτή μιλά για τη δημιουργία έλλογων προσωπικοτήτων «μόνο» στη γη. Πρέπει λοιπόν να εξετάσουμε το θέμα από χριστιανικής απόψεως. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο χαράσσονται και οι γραμμές που ακολουθούν.

Πώς τίθεται όμως ιστορικά το θέμα; Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ορισμένοι πιλότοι στην Ευρώπη ανέφεραν για παράξενα φώτα που συνάντησαν κατά τις διάφορες πτήσεις τους. Στην αρχή τα παράξενα «αντικείμενα» δεν θεωρήθηκε ότι προέρχονται από εξωγήινες πηγές. Φαίνεται λοιπόν ότι οι πρώτες θεάσεις δεν ήσαν ψυχολογικές προβολές αναμονής επισκεπτών απ’ το διάστημα. Στην Αμερική είναι κάπως διαφορετικά τα πράγματα, αλλά καταλήγουν στο ίδιο σημείο: ο ψυχολογικός παράγοντας δεν φαίνεται να έπαιξε ρόλο στην αρχή. Ενώ υπήρξε κατά το 1938 έντονος ψυχικός αναβρασμός λόγω του πανικού που δημιούργησε η ραδιοφωνική προσαρμογή του έργου «Πόλεμος των Κόσμων» του Ουέλλς από τον Όρσον Ουέλλες, δεν επακολούθησε κύμα θεάσεως εξωγήινων. Η πραγματική εποχή των «ιπτάμενων δίσκων» (όπως πρωτοονομάστηκαν) άρχισε το 1947 στην Αμερική με την αναφορά του Κένεθ Άρνολντ (Μ. 301,310· ΑτΣ Σεπ. ’78,51·OR.108). Τον ίδιο χρόνο οι εφημερίδες μίλησαν για πρώτη φορά για διαπλανητικούς (εξωγήινους) επισκέπτες. Σιγά - σιγά ένας όρος ακριβέστερος από το «ιπτάμενοι δίσκοι» μπήκε στη ζωή μας: Τα UFO, από τα αρχικά των λέξεων UNIDENTIFIED FLΥING OBJECTS = Αγνώστου Ταυτότητος Ιπτάμενα Αντικείμενα. Από τότε η αγορά και τα μυαλά των ανθρώπων έχουν κατακλυσθεί από μαρτυρίες, βιβλία, φωτογραφίες κ.λπ., που αναφέρονται όχι μόνο σε θέαση, αλλά και σε φωτογράφιση και σε επαφή ακόμα με εξωγήινους που ταξιδεύουν με τα UFO.

Μετά από τα ελάχιστα αυτά ιστορικά, ας έλθουμε στη χριστιανική αντιμετώπιση του ζητήματος. Για να μπορέσει ο χριστιανός να παρουσιάσει τη χριστιανική θέση στο υπό συζήτηση θέμα, πρέπει να έχει γίνει προηγουμένως επιστημονική εκκαθάριση του εδάφους, δηλ. να έχουν αξιολογηθεί οι περιπτώσεις, να έχουν απορριφθεί οι μαρτυρίες - απάτες, να έχουν παρουσιασθεί οι επιστημονικές ερμηνείες και τ ό τ ε η Εκκλησία θα πει το δικό της λόγο: θα δει αν υπάρχει πρόβλημα στη χριστιανική πίστη και θ’ απαντήσει ανάλογα. Μ’ αυτή τη σειρά θα παρουσιάσουμε και εμείς το θέμα: θα δούμε πρώτα την επιστημονική προσέγγιση και μετά, την Εκκλησιαστική θέση.

Α' ΑΠΑΤΕΣ - ΣΥΓΚΑΛΥΨΕΙΣ - ΑΠΟΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ

Είναι γνωστό ότι πάρα πολλές προφορικές μαρτυρίες θεάσεως UFO προέρχονται από μεμονωμένους ανθρώπους. Είναι ακόμη γνωστό ότι στο φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό μπορεί να γίνει πλήθος επεμβάσεων. Τέλος μπορεί ν’ αποδοθούν σε σημαίνοντα πρόσωπα δηλώσεις για θέαση UFO, στις οποίες δεν προέβησαν ποτέ. Για όλους αυτούς τους λόγους πρέπει να γίνεται εξονυχιστικός έλεγχος της αξιοπιστίας των μαρτύρων (πολλοί ίσως αναφέρουν θεάσεις με σκοπό τον χρηματισμό ή την προβολή ή κάτι παρόμοιο). Πρέπει να ερευνάται ακόμη αν χρησιμοποιήθηκε απάτη πριν, κατά, και μετά την αποτύπωση των UFO σε φιλμς και αν οι δηλώσεις, που αποδίδονται σε κάποιον, έγιναν πράγματι από αυτόν.

Αναφέρουμε χαρακτηριστικά μια κλασσική περίπτωση απάτης: Το 1962 δύο φίλοι, ο Άλεξ Μπίρτς και ο Ντέηβιντ Μπράουνλοου, παρουσίασαν μια φωτογραφία με πέντε «ιπτάμενους δίσκους», τους οποίους ισχυρίσθηκαν πως φωτογράφησαν καθώς αυτοί πετούσαν πάνω από το Σέφφηλντ της Βόρειας Αγγλίας. «Την επόμενη δεκαετία αυτή η φωτογραφία δέσποζε στα εκθέματα των υποστηρικτών της αλήθειας των UFO ώσπου... ο Ντέηβιντ Μπράουνλοου ομολόγησε τον Οκτώβριο του 1972 ότι είχαν φωτογραφήσει απλώς ένα τζάμι, πάνω στο οποίο είχαν ζωγραφίσει πέντε δίσκους» (Μ.314, βλ. και Α.590). Και μια ακόμα περίπτωση: Στην Μπίλντ αμ Ζόνταγκ της 2ας Απρ. 1978 «αναφέρεται δήλωση του Αμερικανού αστροναύτη Γκόρντον Κούπερ που λέει "Στη διάρκεια των διαστημικών μου ταξιδιών συνάντησα διάφορα διαστημικά σκάφη”». Ο Κούπερ όμως σε σχετική ερώτηση του Σπήγκελ απάντησε: «πρόκειται για ασύστολο ψέμα· ουδέποτε είπα κάτι τέτοιο. Κάποιος βγάζει από το ευφάνταστο μυαλό του αυτές τις ανοησίες» (άρθρο του Σπήγκελ στα ΑτΣ, Ίουλ.-Αυγ. ’78,101). Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι από πολλούς θεωρείται απάτη και η περίπτωση Μέιερ, που αναφέρεται στο Δ' κεφάλαιο (βλ. Α.1386-1389 και 1466 -1469).

Υπάρχουν όμως και πολλοί που προσάπτουν κατηγορίες όχι πλέον σε μεμονωμένα άτομα αλλά σε Κυβερνήσεις ή σε στρατιωτικούς οργανισμούς. Πιστεύουν ότι οι Κυβερνήσεις έχουν λόγους να ενισχύουν την πίστη στην ύπαρξη εξωγήινων για να συγκαλύπτουν στρατιωτικούς σκοπούς ή να αποπροσανατολίζουν το κοινό από τυχόν αποτυχίες τους. Μερικές φορές π.χ. δοκιμές νέων (ιπταμένων κυρίως) όπλων ή τηλεχειριζομένων οχημάτων πρέπει να γίνουν σε μη στρατιωτικές περιοχές. Σ' αυτές τις περιπτώσεις είναι ανυπολόγιστη η αξία της πίστεως στα UFO. Αυτό συνέβη το 1975 με το αεροσκάφος Στηλθ στο οποίο γινόντουσαν πειράματα για να καταστεί αόρατο από ραντάρ. Επειδή πράγματι εξαφανίσθηκε σε μια σάρωση του ραντάρ κάποιας κινητής μονάδος της Αεροπορίας των ΗΠΑ, που αγνοούσε την ύπαρξή του, θεωρήθηκε ότι είναι UFO! Η υπηρεσία βέβαια που πειραματιζόταν πάνω σ’ αυτό δεν έσπευσε να διαλύσει τις ψευδείς εντυπώσεις αφού αυτό συνέβαλλε στη συνέχιση των μυστικών πειραματισμών (Α1260). Η Κυβέρνηση ακόμα των ΗΠΑ (και βέβαια όχι μόνο αυτή) μπορεί να ενισχύει επίτηδες την πίστη στα UFO, «για να κρύψει τις δοκιμές των βιοχημικών οπλών και για να δει μέχρι ποιο βαθμό η χρήση τους γίνεται αντιληπτή από τους πεπειραμένους αγρότες και τους κτηνίατρους. Ή μπορεί να χρησιμοποιεί τη μυθολογία των UFO για να σκεπάσει την εγκληματική ανικανότητα των στρατιωτικών» (Α 1261), που με τα όπλα αυτά γίνονται αιτία θανάτου διαφόρων ζώων. Τέλος με την πίστη στα UFO μπορεί να αποπροσανατολισθεί το κοινό και να ξεχάσει αποτυχίες των Κυβερνήσεων σε θέματα οικονομικά ή εξωτερικής πολιτικής ή ακόμα και αποτυχίες σε επιστημονικούς τομείς. Έτσι το 1957 που οι ΗΠΑ είχαν αρκετές αποτυχίες στην εκτόξευση του πρώτου τους διαστημικού οχήματος, ενώ η ΕΣΣΔ εκτόξευε ήδη και δεύτερο δορυφόρο, παρουσιάσθηκαν UFO «πάνω από το Τέξας και το Νέο Μεξικό και έδιωξαν τη Σοβιετική επιτυχία από τους τίτλους των εφημερίδων» (Α 1262). Πρέπει λοιπόν κατ’ αρχήν να γίνεται έλεγχος της κάθε περιπτώσεως, για να διαπιστωθεί ότι δεν υποκρύπτεται απάτη ή συγκάλυψη άλλων δραστηριοτήτων. 

Β' ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ

Ας υποθέσουμε τώρα ότι έγινε ο εξονυχιστικός έλεγχος που αναφέρθηκε παραπάνω και απέδειξε ότι οι μαρτυρίες δεν συνιστούν απάτη εκ μέρους του μαρτυρούντος. Θα πρέπει στη συνέχεια να εντοπισθεί η προσοχή μας στον ψυχολογικό παράγοντα, διότι όπως είναι γνωστό αυτός παίζει σπουδαιότατο ρόλο σε φαινόμενα κυρίως παράξενα και ανεξήγητα. Μετά την πρώτη απόδοση των UFO σε εξωγήινους, ο ψυχολογικός παράγοντας βρήκε διέξοδο. Όπως ξέρουμε «ο καθένας αντιδρά με το δικό του τρόπο και προβάλλει τα συναισθήματά του, τις συγκινήσεις του, τα προβλήματά του, τις θλίψεις του, τις χαρές του» (Ψ. 222). Ο Γιουγκ το συγκεκριμενοποιεί αυτό και στην περίπτωση των UFO: «Τονίζει πως δεν έχει καμμία σημασία αν τα αντικείμενα αυτά βρίσκονταν πραγματικά εκεί, στον ουρανό, ούτε αν υπάρχουν σήμερα. Αν τα UFO δεν υπήρξαν ποτέ, ούτε υπάρχουν στην αντικειμενική πραγματικότητα, τότε μπορούμε να τα ορίσουμε σαν προβολές... συναισθημάτων» (Α 484). Προς την άποψη αυτή συγκλίνει και ο Σαγκαν όσον αφορά τις διάφορες «ανεξήγητες» κατασκευές, παραστάσεις κ.λπ. που αναφέρονται στο κεφ. Γ' και που αποδίδονται στους εξωγήινους: «Αυτά τα αντικείμενα είναι στην πραγματικότητα ψυχολογικά προβολικά τεστ. Οι άνθρωποι μπορούν να δουν σ’ αυτά ό,τι θέλουν» (Κ.Σ. 238).

Δεν είναι όμως μόνο η προβολή συναισθημάτων. Υπάρχει και κάτι σοβαρότερο που το επισημαίνει και η σύγχρονη ψυχολογία: «Κάθε ενήλικος διατηρεί τη μόνιμη νοσταλγία ενος αλάθητου οδηγού, που του χρησιμεύει σαν Σωτήρας (και σαν Πατέρας)» (Ψ. 387 σημ. 1). Ένα τέτοιο ρόλο, όταν ο άνθρωπος χάσει την πίστη στον πραγματικό Σωτήρα, τον Χριστό, «αναλαμβάνουν» να διαδραματίσουν οι εξωγήινοι.

Ακόμα κι αν δεν υπάρχουν, ο άνθρωπος μπορεί να τους «δημιουργήσει»: «Αν ήθελε (κάποιος) εξωγήινους από το ζήτα Ρετίκουλι, θα τους είχε» (Α. 1245). Πώς γίνεται αυτό; Είτε με παραίσθηση (υπάρχει γήινο αισθητικό ερέθισμα και αποδίδεται σε εξωγήινη πηγή) είτε με ψευδαίσθηση (έχει την εντύπωση ότι του παρουσιάζονται εξωγήινοι, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτα στον τόπο «θεάσεως»). Οι παραισθήσεις βέβαια και οι ψευδαισθήσεις συμβαίνουν στον άνθρωπο κατά τη διάρκεια μη ομαλών καταστάσεων (δηλητηριάσεις, υστερία, σχιζοφρένεια, όταν υπάρχει ελάττωση ή κινητικότητα της προσοχής κ.τ.ό.). Έχει διαπιστωθεί ότι «υπάρχουν πολλοί συσχετισμοί ανάμεσα στις επαφές με εξωγήινους... και στις σοβαρές παραισθήσεις που συμβαίνουν στο κατώφλι του ύπνου... Υπάρχει ακόμα μια κορύφωση των εμπειριών στις 2 ή 3 π.μ., όταν το μυαλό είναι χαλαρωμένο... την ώρα συνήθως που ονειρευόμαστε βαθύτερα» (Α. 1245).

Ας αναφέρουμε ακόμα δύο συγκεκριμένους τρόπους παραπλανήσεως της οράσεως, που εμφανίζονται κυρίως σε ομαλές καταστάσεις των θεατών και όχι σε ψυχοπαθολογικές όπως είναι η παραίσθηση και η ψευδαίσθηση:

Ο Τζών Μπίλλινγκαμ, προϊστάμενος του Τμήματος Εξωγήινης Βιολογίας της NASA γράφει από τη σκοπιά του για τα παιχνίδια που μπορεί να παίξει το μάτι μας: «Ως ψυχολόγος γνωρίζω διάφορα πράγματα, τα οποία μπορούν να συμβούν στον οφθαλμό, τα οποία δίνουν την εντύπωση ότι υπάρχουν κυκλικά αντικείμενα κινούμενα κατα μήκος του ουρανού. Ένα παράδειγμα, είναι το λεγόμενο «FLOATER» φαινόμενο το οποίο ο καθένας μπορεί να δει όταν παρατηρεί άγραφες σελίδες ή μέσα σ’ ένα μικροσκόπιο για μακρό χρονικό διάστημα» (Φ. 43). Υπάρχει ακόμα και το AUTOKINETIC EFFECT (=αυτοκινητικό φαινόμενο), κατά το οποίο μια φωτεινή κουκίδα σε σκοτεινό φόντο φαίνεται στο μάτι ότι κινείται. Το φαινόμενο αυτό, σύμφωνα με τον αστρονόμο Ντόναλντ Μέντζελ και τον ψυχίατρο Έρνεστ Τέιβς, «μπορεί να εξηγήσει γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι συγχέουν λαμπρούς πλανήτες, που τους νομίζουν ότι είναι κινούμενα UFO» (Φ. 46. βλ. και Α. 254). Αυτό συμβαίνει συχνά με τον πλανήτη Αφροδίτη (Π. 2, 68), από τον οποίο εξαπατήθηκε και ο μετέπειτα Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμμυ Κάρτερ και υπέβαλε αναφορά για UFO! (Φ. 45. Μ. 312).

Γ΄. ΦΥΣΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ (επιστημονικές εξηγήσεις)

Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό μαρτυριών, φωτογραφιών και θέσεων διατυπωμένων σε βιβλία που αφορούν τα UFO και τους εξωγήινους ή έχει ερμηνευθεί με απλούς φυσικούς νόμους (φυσικά φαινόμενα) ή αφορά αντικείμενα ανθρωπίνου μόχθου (τεχνικός πολιτισμός), χωρίς να παρίσταται ανάγκη αποδόσεώς τους σε εξωγήινους. Έτσι, έχουμε την επίσημη έκθεση Κόντον (1969): μελέτη 37 επιστημόνων υπό την επιστασία του καθηγητή Έντουαρντ Κόντον (του παν/μίου Κολοράδο). «Εξετάσθηκαν 45.000 ανακοινώσεις, που αφορούσαν 15.000 περιπτώσεις». Τελικά μόνο ένα υπόλοιπο «ως 2,5% έμειναν ανεξήγητες» (Κ. 30). Ακόμα κι αν δεχθούμε ορισμένες επιφυλάξεις ως προς την αξία της εκθέσεως Κόντον (ΑτΣ Νοε ΄78, 32 κ.ε.) αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι πολλά από τα αναφερόμενα περιστατικά (και σ’ αυτήν και αλλού) εξηγούνται ε π ι σ τ η μ ο ν ι κ ά.

Συμβαίνει εδώ, και αυτό πρέπει ιδιαίτερα να τονισθεί, το εξής παράδοξο: Πολλοί προφασίζονται ότι απομακρύνονται από την Εκκλησία διότι δήθεν η Επιστήμη έχει αποδείξει ότι είναι λάθος η τάδε ή η τάδε θέση της (της Εκκλησίας). Όταν όμως τους παρουσιάσεις (και συγκεκριμένα εδώ για το θέμα των UFO) επιστημονικές ερμηνείες, δυσφορούν. Αυτό δείχνει ή ότι ο λόγος που προβάλλουν για την απομάκρυνσή τους από την Εκκλησία είναι «πρόφασις εν αμαρτίαις» ή ότι ζουν διχασμένοι: εκείνο που δέχονται τη μία φορά (επιστήμη), απορρίπτουν την άλλη. Εκτός όμως από την έκθεση Κόντον είχε διενεργηθεί έρευνα και από την Αμερικανική Αεροπορία, κατά την οποία εξετάσθηκαν γύρω στις 10.000 ανακοινώσεις περί UFO. Τα 98% -όπως και στην έκθεση Κόντον- εξηγήθηκαν: επρόκειτο για νέους τύπους αεροπλάνων, μετεωρολογικά αερόστατα, χαρταετούς, δορυφόρους, προβολείς, φώτα αναζητήσεων, μετεωρίτες, σχηματισμούς από σύννεφα, αντικατοπτρισμούς κ.λπ. (Κ. 31). Εκτός απ’ αυτά υπάρχουν ακόμα (και μπορούν να παραπλανήσουν): κομήτες, το πολικό σέλας, είδωλα του Ηλίου (ψευδήλιοι) και σμήνη εντόμων (Π. 2,69). «Ο Φίλιπ Σ. Κάλαχαν και ο Ρ. Γ. Μάνκιν, δύο ερευνητές της Υπηρεσίας Αγροτικών Ερευνών στο Γκέηνσβιλ της Φλόριδας, έδειξαν με εργαστηριακά πειράματα ότι σμήνη εντόμων μπορούν να καταστούν φωτοβόλα, από ένα φαινόμενο που είναι γνωστό σαν "φωτιές του Αγίου Έλμο”, καθώς πέφτουν μέσα σε ισχυρά ηλεκτρικά πεδία όπως αυτά που δημιουργούνται όταν ο καιρός είναι καταιγιδοφόρος» (Μ.314.βλ.καιΦ.49). Σύμφωνα τέλος με το φαινόμενο KUGEL-BLITZ μια σφαίρα από σκόνη άνθρακος κοντά στη βάση μιας μεγάλης καμινάδας μπορεί να διεγερθεί από αστραπή (Φ. 21) και να δώσει την εντύπωση λαμπρού αντικειμένου.

Κρίνουμε σκόπιμο να παραθέσουμε εδώ κάποιες απλές, επιστημονικές όμως εξηγήσεις για ορισμένες θέσεις μερικών (Νταίνικεν κ.λπ.), που υποστηρίζουν επισκέψεις εξωγήινων σε περασμένες εποχές. Τις θέσεις τους τις στηρίζουν είτε σε ακριβείς επιστημονικές γνώσεις που έχουν πρωτόγονοι (Ντόγκον), είτε στο μέγεθος και το παράδοξο κατασκευών (Νάζκα) είτε τέλος σε παραστάσεις (σπηλαιογραφίες με «αστροναύτες» κ.λπ.). Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Σάγκαν για τις σχεδιασμένες «εξωγήινες» μορφές: «Οι αναπαραστάσεις πλασμάτων με μεγάλα, στενόμακρα κεφάλια, που υποτίθεται ότι μοιάζουν με διαστημικά κράνη, θα μπορούσαν το ίδιο καλά να είναι άκομψες καλλιτεχνικές αποδόσεις, απεικονίσεις από τελετουργικές μάσκες κεφαλιού ή εκφράσεις ασυγκράτητης υδροκεφαλίας» (Κ.Σ. 237). Και ο Κουόν επισημαίνει με τη σειρά του: «Θα ήταν, κατά τη γνώμη μου, το πιο απίθανο πράγμα του κόσμου, αν οι "αστροναύτες” εκείνοι, που σε προϊστορικούς χρόνους είχαν ξεπεράσει αποστάσεις ετών φωτός, έμοιαζαν με τους δικούς μας αστροναύτες της Σελήνης... Ο ταξιδιώτης του διαστήματος ενός ανώτερου από το δικό μας πολιτισμού, δεν θα έμοιαζε στην εξάρτυσή του με τον Άρμστρογκ· έπρεπε να έχει άλλη εμφάνιση» (Κ. 38).

Ο Νταίνικεν στα διαδήματα κεράτων θέλει να βλέπει διαστημικά κράνη με κεραίες. Όμως οι απεικονίσεις αυτές «παριστάνουν αναμφισβήτητα ορισμένους τύπους ζώων, ιδιαίτερα… κερασφόρων ζώων… Είναι παράλογο να δεχτούμε ότι εκπρόσωποι μιας τεχνικής ανώτερης από τη δική μας είχαν κεραίες, που ν’ αντιστοιχούν μ’ εκείνες των μέσων του αιώνα μας. Κι αυτοί οι αστροναύτες του Apollo που πάτησαν στη Σελήνη δεν είχαν κεραίες που να είχαν σχήμα κεράτων» (Βίνφρηντ Πέτρι, στο Κ. 220). Η Ιρένε Ζαίνγκερ-Μπρετ λέει για μερικά από τα στολίσματα της κεφαλής: «Παριστάνουν κέρατα βοδιού σα σύμβολα δύναμης και γονιμότητας, που αντιστοιχούν με τις παραστάσεις του τότε μαγικού τρόπου σκέψης» (στο Κ. 241). Ο ίδιος «ο Μ. Αλέξανδρος απεικονίζεται στα νομίσματα με δύο κέρατα» (Κ. 241) σαν σύμβολα δυνάμεως. Στη Νάζκα τώρα του Περού όπου υπάρχουν πάνω από 13.000 απόλυτα ευθείες γραμμές μεγάλου μήκους και τεράστια σχέδια πουλιών και ζώων. Ο Νταίνικεν πιστεύει ότι οι γραμμές χρησίμευαν σαν οδηγοί ή διάδρομοι προσγειώσεως ή απογειώσεως «στους αστροναύτες της αρχαίας εποχής» (Α.67. βλ.καιΕ.174). Όμως υπάρχουν απλούστερες εναλλακτικές ερμηνείες: «Κατά τη γνώμη του Άρθουρ Κ. Κλαρκ τα σχέδια της Νάζκα δεν περιέχουν κανένα μυστήριο. Θεωρεί τις γραμμές μια απλή επιθυμία του ανθρώπου ν’ αφήσει τα ίχνη του πάνω στη γη. Μερικές θα μπορούσαν να παριστάνουν αστέρια» (Α.360). Ο αστρονόμος Καρλ Σάγκαν από τη σκοπιά του εκφράζει ένα εύλογο ερώτημα: «Γιατί οι ταξιδιώτες αυτοί με τόσο προηγμένη τεχνολογία που να μπορούν να διανύουν αποστάσεις από εκατοντάδες έτη φωτός χρειάζονταν να έχουν αεροδρόμια;» (Α.127) Η ακόλουθη ερμηνεία του ταιριάζει απόλυτα και στη Νάζκα: Αφού οι κάτοικοι της περιοχής πίστευαν στην ύπαρξη θεών στον ουρανό «δεν είναι πρόβλημα… το να τους φαντασθούμε να φτιάχνουν μηνύματα για να επικοινωνήσουν μ' αυτούς τους θεούς. Τα σημάδια μπορεί να είναι ένα είδος συλλογικής εικονικής προσευχής». (Κ.Σ. 238).

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Νταίνικεν προσπάθησε να παραπλανήσει το κοινό: Σε μια διαμάχη με τον Κόλιν Ουΐλσον στο περιοδικό «Δεύτερη Ματιά» (Ιαν, 1979), είπε: «Δεν ισχυρίστηκα ότι οι εξωγήινοι κατασκεύασαν τις γραμμές της Νάζκα» και προκάλεσε τον Ουίλσον να του δείξει ένα απόσπασμα από τα βιβλία του που να το αναφέρει αυτό. Εκείνος τότε του παρουσίασε την ακόλουθη φράση από το βιβλίο του «Επιστροφή στ’ άστρα» (σελ. 174 στην ελληνική έκδοση): «Κοντά στη σημερινή πολίχνη Νάζκα προσγειώθηκαν κάποτε πάνω στην ακατοίκητη πεδιάδα ξένες "ευφυΐες” και κατασκεύασαν ένα αυτοσχέδιο αεροδρόμιο για τα διαστημικά τους οχήματα...». (Τα στοιχεία για την παραπλάνηση τα πήραμε από το Α. 1315). Μετά απ’ αυτά ας μεταφερθούμε στη Δημοκρατία του Μάλι (Δυτ. Αφρική). Οι Ντόγκον, που κατοικούν εκεί, έχουν, ανάμεσα σε άλλα στοιχεία της παραδόσεώς τους, και μια καταπληκτική γνώση του άστρου Σείριος Α και του συνοδού του Σείριος Β, γνώση που δεν ήταν δυνατόν να έχει αποκτηθεί «πρωτογενώς» από αυτούς, αφού δεν έχουν τηλεσκόπια (ΑτΣ Μάι ’80,58 και ΠΕ Σεπ. ’79,7). Οι θιασώτες των UFO δέχονται ότι τις γνώσεις αυτές τις απέκτησαν οι Ντόγκον από εξωγήινους. Ο Σάγκαν όμως παρουσιάζει μια απλή αλλά ταυτόχρονα πειστική ερμηνεία: Οι πρώτες μαρτυρίες που έχουμε για το ότι οι Ντόγκον γνώριζαν για τους Σείριους προέρχονται από τη δεκαετία του ’30. Όμως οι επιστήμονες στην Ευρώπη γνώριζαν για το σύστημα Σείριος A-Σείριος Β ήδη από τον 19ο αι.. Και το σπουδαιότερο: Ήταν θέμα επιστημονικής διαμάχης και έντονων συζητήσεων κατά τη δεκαετία του ’20 και τις αρχές της δεκαετίας του ’30, δηλαδή λίγο πριν μάθουμε ότι «κάτι ήξεραν» και οι Ντόγκον. Πώς το έμαθαν; Ο Σάγκαν δέχεται ότι θα μπορούσαν να το είχαν μάθει από Γάλλους, αφού τότε η περιοχή των Ντόγκον αποτελούσε τμήμα της Γαλλικής Δυτικής Αφρικής, και ότι το ενσωμάτωσαν έπειτα στην παράδοσή τους (Η θέση αυτή του Σάγκαν περιέχεται σ’ ένα θαυμάσιο άρθρο στο ΠΕ Σεπ ‘79,4 κ.ε.) *.

* Καλό είναι εδώ να σημειωθεί το εξής: Η λογική (επιστημονική) θεώρηση του Σαγκάν δεν πρόκειται να κλονισθεί από την τυχόν ανακάλυψη και Σείριου Γ, που υπάρχει, όπως διατείνονται οι Ντόγκον (μάλιστα δίνουν και στοιχεία γι' αυτόν: είναι τέσσερεις φορές ελαφρότερος σε βάρος από τον Σείριο Β [Α 208]). Και τούτο διότι ακόμα και για Σείριο Γ είχαν μιλήσει πολλοί αστρονόμοι στη δεκαετία τού ‘20 (Α 208). Αυτό που ίσως δημιουργήσει πρόβλημα στον Σαγκάν είναι η τυχόν επαλήθευση του βάρους του Σείριου Γ (στην περίπτωση βέβαια που δεν είχαν μιλήσει για το βάρος του οι αστρονόμοι). Για μας όμως τους Χριστιανούς δεν υπάρχει πρόβλημα. Εμείς αποδεχόμαστε τη λύση του Σαγκάν (γνώση από γήινες πηγές και όχι από εξωγήινους) τουλάχιστον ως λογική και πιθανή (δηλαδή δεχόμαστε ότι δεν είναι αναγκαίο να καταφύγουμε εξ αρχής σε εξωγήινους), αλλά για τις ε π ι π λ έ ο ν γνώσεις των Ντόγκον πάνω στο θέμα των Σείριων, έχουμε μία θεώρηση ακόμα, πριν τις αποδώσουμε στους εξωγήινους: τη δαιμονική. Πράγματι ο διάβολος μπορεί να έχει μεταδώσει στους Ντόγκον ορισμένες πληροφορίες σχετικά με το σύστημα των Σείριων (όχι μόνο για τυχόν υπάρχοντα Γ αλλά και για A - Β) αφού είναι αρκετά καλός γνώστης του σύμπαντος (της χημικής του συστάσεως, των φυσικών νόμων που το διέπουν, κ.λπ.) και αφού προσπαθεί να εκμεταλλευθεί όλες τις ευκαιρίες για την επιτυχία του σκοπού του: Αν μερικές από τις γνώσεις που έχουν οι Ντόγκον αποδειχθεί ότι δεν προέρχονται από γήινες πηγές, οι θιασώτες των εξωγήινων (αφού δεν δέχονται [όσοι δεν δέχονται] την ύπαρξη του διαβόλου) θα τις αποδώσουν σε κατοίκους άλλων αστέρων. Θα επακολουθήσει πίστη στα λεγόμενα των «εξωγήινων» (αφού αυτοί, μια και έχουν τελειότερη και προγενέστερη γνώση του σύμπαντος, είναι πιο εξελιγμένοι από μας) όχι μόνο σ’ αυτά που αφορούν επιστημονικά θέματα αλλά και σε θέματα «πίστεως και ήθους» (βλ. Κεφ. Δ'). Θα αγρεύσει έτσι ο διάβολος τους θιασώτες** των εξωγήινων.

[** Αντιλαμβάνονται άραγε, ότι η μη δυνατότης αποδόσεως των γνώσεων των Ντόγκον σε γήινες πηγές (είτε διότι δεν κατεγράφησαν ορισμένες προφορικές μαρτυρίες, είτε για διάφορους άλλους λόγους), δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκην την απόδοσή τους σε εξωγήινες πηγές; Η αμφιβολία για την ισχύ μιας θέσεως δεν αποδεικνύει απαραίτητα την ισχύ μιας άλλης θέσεως έστω και παραπλήσιας προς αυτήν (π.χ. Η αμφιβολία για το αν ένα γράμμα σε φθαρμένο χειρόγραφο είναι ο, δεν είναι απόδειξη ότι πρόκειται για α, γιατί μπορεί κάλλιστα να είναι και ρ ή και σ). Αντιλαμβάνονται άραγε ακόμα, όσοι απ’ αυτούς δεν πιστεύουν στην ύπαρξη του Θεού, τη λογική παγίδα στην οποία έχουν πέσει; Υπάρχουν κατασκευές (Νάζκα, πυραμίδες κ.λπ.) και γνώσεις (Σείριοι κ.λπ.) που, όπως ισχυρίζονται, υπερβαίνουν τις ανθρώπινες διανοητικές, τεχνικές ή σωματικές δυνάμεις. Τις αποδίδουν σε υπέρτερους των ανθρώπων εξωγήινους (και μάλιστα τις θεωρούν ως α π ο δ ε ι κ τ ι κ ά στοιχεία υπάρξεώς των). Με το ίδιο σκεπτικό όμως είναι αναγκασμένοι να δεχθούν την ύπαρξη του Θεού από την ύπαρξη του κόσμου (σύμφωνα με το Εβρ. γ' 4: «Κάθε σπίτι κατασκευάζεται από κάποιον, εκείνος όμως που κατασκεύασε τα πάντα είναι ο Θεός») και μάλιστα πλέον επιτακτικά αφού το «περιέχον» (ο κόσμος) είναι πιο ανεξήγητος από τα «περιεχόμενα» (τις κατασκευές, γνώσεις κ.λπ.). Αν απορρίψουν τον δεύτερο συλλογισμό, υποχρεούνται να απορρίψουν και τον πρώτο. Αν τέλος τηρήσουν αγνωστικιστική στά­ση («δεν μπορώ να ξέρω») στον δεύτερο συλλογισμό, την ίδια στάση πρέπει να τηρήσουν και στον πρώτο. Δηλαδή οι δύο συλλογισμοί είναι απολύτως ισοδύναμοι. Έτσι ό,τι αποφασίσουν για τον ένα, είναι αναγκασμένοι να δεχθούν και για τον άλλο! ].

Ας τελειώσουμε την επιστημονική θεώρηση με την γνώμη που έχει ο βιολόγος Λάυαλ Ουάτσον για τις ερμηνείες του Νταίνικεν και των ομοίων του σχετικά με θαυμαστά αντικείμενα και κατασκευές του παρελθόντος: Ως «βιολόγος που πιστεύει στις τεράστιες αναξιοποίητες ικανότητες του ανθρώπου, δεν κρίνω απαραίτητο ν’ αποδώσω τ’ ανθρώπινα (αυτά) επιτεύγματα σε άγνωστα όντα από άλλους κόσμους» (Υ.328).

Δ. ΔΑΙΜΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ

Είναι γνωστό ότι «ο διάβολος σαν λιοντάρι που βρυχάται περπατά ζητώντας ποιον θα καταπιεί» (Α' Πετρ. ε' 8). Μεταμορφώνεται ακόμα και σε «φωτεινό άγγελο» (Β' Κορ. ια' 14). Επίσης απομιμείται τα θαύματα του Θεού όπως φαίνεται από την επίδειξη των μάγων της Αιγύπτου ενώπιον του Φαραώ (Εξ. ζ' 11 κ.ε.). Για να «περάσει» τη γραμμή του μπορεί να εκμεταλλευθεί τα πλέον αντίθετα πράγματα. Έτσι, ακόμα κι αν αντικειμενικά δεν υπάρχουν UFO και εξωγήινοι, ο διάβολος μπορεί να κάνει να εμφανισθούν στα μάτια των ανθρώπων, είτε με την παρουσία δαιμονίων, είτε με ψευδαισθήσεις ή παραισθήσεις. Αλλά κι αν πραγματικά υπάρχουν εξωγήινοι (Κεφ. Ε') και τότε ο διάβολος μπορεί να εκμεταλλευθεί την ύπαρξή τους για να επιτύχει το σκοπό του: την άγρευση ψυχών. Στις αναφορές για εμφανίσεις UFO συναντούμε δραστηριότητες που θυμίζουν τη δράση του διαβόλου, όπως αυτή φαίνεται στους Βίους των Αγίων και στον Πνευματισμό (π.χ. αναφέρονται: μεταβίβαση σκέψεως, εξαΰλωση, εναέρια μεταφορά κ.λπ.). Όλα αυτά έχουν οδηγήσει τους ερευνητές να ψάχνουν «για ομοιότητες ανάμεσα σε εμπειρίες UFO και σε φαινόμενα αποκρυφισμού» (OR. 127). Ο Ίβαρ Μακ Καίη π.χ., άλλοτε πρόεδρος του BUFORA, του μεγαλύτερου Οργανισμού UFO της Βρεταννίας, «ισχυρίστηκε ότι "κάποια διάνοια ή Ενεργός Δύναμη ετοιμάζεται να κάνει κατάληψη της σκέψης μας, όπως έγινε φανερό τα τελευταία χρόνια στους ερευνητές’’ . Πίστευε ότι, για να εξιχνιάσει κανείς ένα πρόβλημα UFO, χρειάζεται πολλά χρόνια εκπαίδευσης στις απόκρυφες επιστήμες» (Α.1432). Εμείς βέβαια προτείνουμε τη θήτευση στην Αγιογραφική-Πατερική Διδασκαλία περί διαβόλου και στην εμπειρία των Αγίων.

Ας δούμε λοιπόν τη θέση της Αγίας Γραφής και των Πατέρων της Εκκλησίας ως προς τα φαινόμενα που συμβαίνουν στον αέρα. Κατ’ αρχήν είναι πιθανόν να συμβούν πριν από τη Δευτέρα Παρουσία «μεγάλα σημεία (=έκτακτα θαυμαστά φαινόμενα) από τον ουρανό» (Λουκ. κα' 11), όχι μόνο ως φυσικά φαινόμενα αλλά και προκαλούμενα άμεσα από τον διάβολο: φανταστικές εμφανίσεις UFO και εξωγήινων. Όπως είναι γνωστό, ο σατανάς «αφού έπεσε από τον ουρανό, περιπλανάται εδώ κάτω μέσα στον αέρα, όπου εξουσιάζοντας τους δαίμονες που είναι μαζί του, μια και είναι (όλοι) όμοιοι στην ανυπακοή (προς το Θεό), προκαλεί με τη βοήθειά τους φαντασίες σ’ εκείνους που εξαπατούνται» εύκολα (Μ. Αθανασίου, Περί της ενανθρωπήσεως του Λόγου, 25, ΒΕΠ 30,94). Ο Απ. Παύλος τον αποκαλεί «άρχοντα της εξουσίας του αέρος» (Εφεσ. β' 2), «όχι επειδή εξουσιάζει τον αέρα... αλλά επειδή ενδιατρίβει (παραμένει) σ’ αυτόν» (έτσι το ερμηνεύει ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας PG 124,1052 Β) συνεπώς μπορεί ευκολότατα να δρα στον αέρα και να συμπεριφέρεται όπως οι άγγελοι μέσα σ’ αυτόν. Δεν έχει π.χ. καμμία δυσκολία να παρουσιάσει στα μάτια των ανθρώπων εναέριες πύρινες σφαίρες με επιβάτες, μιμούμενος αυτό που είδε ο Αγ. Βενέδικτος να πράττουν οι άγγελοι: την αγία ψυχή του Γερμανού που ήταν επίσκοπος στην Κάπουα να την μεταφέρουν μέσα σε πύρινη σφαίρα στους ουρανούς (Β. 50). «Ίσως», όπως λέει ο π. Σεραφείμ Ρόουζ «να έλθει ο ίδιος ο Αντίχριστος "εν αέρι” για να πετύχει την τέλεια ομοιότητα με τον Χριστό (πρβλ. Ματθ. κδ' 30,Πραξ.α' 11)· ίσως να προσγειωθούν μόνο ΄΄οι εξωγήινοι επισκέπτες΄΄ δημοσία με σκοπό να προσφέρουν την "κοσμική” λατρεία του κυρίου τους· ίσως ΄΄το πυρ εκ του ουρανού΄΄ (Απόκ. ιγ' 13) να είναι μόνο ένα μέρος των μεγάλων δαιμονικών επιδείξεων των εσχάτων καιρών» (OR. 141).

Για τη δράση του διαβόλου στον αέρα μιλά και ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος (+ 1037): «Πλην το να βλέπη εις τον ουρανόν (ο άνθρωπος), πολλά ολίγαις φοραίς πρέπει να το κάνη δια τον φόβον των πονηρών πνευμάτων οπού κατοικούν εις τον αέρα, και δια τούτο ονομάζονται εναέρια πνεύματα, τα όποια προξενούν πολλαίς και διάφοραις πλάναις εις τον αέρα και πρέπει να προσέχωμεν... όποιος ασηκώνει τα μάτια του και τον νουν του εις τον ουρανόν, και θέλει να φαντάζεται κάποια νοητά, αυτός φαντασίας βλέπει και ψεύτικα πράγματα, και όχι αληθινά, με το να είναι ακάθαρτος η καρδία του» (ΡG 120,709).

Ο Ρώσος επίσκοπος Ιγνάτιος Μπριαντσανίνοφ (+1867) πιστεύει για τους έσχατους καιρούς ότι: «Τα θαύματα του Αντίχριστου θα εκδηλωθούν προ πάντων στο βασίλειο του αέρα, όπου κατά μεγάλο μέρος κυριαρχεί ο σατανάς. Τα "σημεία” θα επιδρούν κατά κύριο λόγο στο αισθητήριο της οράσεως, γοητεύοντας και εξαπατώντας το» (OR. 142).

Στον αιώνα μας τέλος, με αφορμή την εξομολόγηση σ’ αυτόν ενός δαιμονόπληκτου, αναφέρει ο γέρων Δανιήλ ο Κατουνακιώτης (+ 1929): «Έπειτα βλέπων εγώ τους οφθαλμούς του βεβλαμμένους... τω είπον: Παρακαλώ σαφήνισον μοι (εξήγησέ μου), πώς έπαθον οι οφθαλμοί σου... διότι κατανοώ ότι μυστήριον τι σοι ηκολούθησεν (= καταλαβαίνω ότι σου συνέβη κάτι παράξενο). Ο δε νομίσας με προορατικόν (=νομίζοντας ότι έχω το χάρισμα να βλέπω και να "διαβάζω” την ψυχή του και συνεπώς δεν θα μπορούσε να με ξεγελάσει) είπεν: Δεν θέλω σοι κρύψει τίποτε. Οι οφθαλμοί μου, λέγει, έπαθον καθότι ήμην υποχρεωμένος, κατά το μεσημέριον, όπου εσχόλαζον οι μαθηταί, και κατ’ εξοχήν το καλοκαίρι, να ίσταμαι δύο ώρας ασκαρδαμυκτί προς τον ήλιον (=ατενίζοντας με ορθάνοικτα μάτια τον ήλιο). Εκείθεν εξήρχοντο θεωρίαι (=από εκεί εξέρχονταν εικόνες) χιλιάδων αγγέλων και αφ’ όλα τα τάγματα των αγίων, διαφοροτρόπως (με διαφορετική μορφή) καθ’ εκάστην ημέραν. Καίτοι ησθανόμην μεγάλους πόνους εις τους οφθαλμούς, οίτινες έρρεον (=οι οποίοι έτρεχαν) δάκρυα καυστικά, εγώ δεν τα εψήφουν (=υπολόγιζα) αυτά, διότι ούτως με επρόσταξεν ο άγγελος» (ΑΒ 149).

Καιρός όμως είναι ν’ αναφέρουμε από τους Βίους των Αγίων μερικά περιστατικά που μας επιτρέπουν να παραλληλίσουμε τα φαινόμενα UFO με δαιμονικές επενέργειες. Στον Βίο του Αγίου Μαρτίνου (+397) επισκόπου Κωνσταντίνης (σημερινής TOURS της Γαλλίας) υπάρχει η ιστορία ενός νεαρού μοναχού, του Ανατόλιου, που έπεσε θύμα δαιμονικής απάτης. Φανταζόταν ότι συνομιλούσε με «αγγέλους», οι οποίοι κάποτε με σκοπό να πείσουν τους άλλους για την αγιότητά του συμφώνησαν να του δώσουν «ένα λαμπρό ουράνιο ένδυμα» ως σημείο της «Δυνάμεως του Θεού». Μια βραδιά, γύρω στα μεσάνυχτα, ακούστηκε στο ερημητήριο ποδοβολητό και πολύβουο μουρμουρητό, ενώ το κελλί του Ανατόλιου γέμισε φως. Όταν κόπασε ο θόρυβος, βγήκε ο εξαπατηθείς από το κελλί του με το «ουράνιο ένδυμα». Όλοι έτρεξαν να περιεργασθούν το ρούχο. Ήταν εξαιρετικά μαλακό, με μια θαυμαστή στιλπνότητα και ωραίο κόκκινο χρώμα, ήταν όμως αδύνατο να εξακριβώσουν τη φύση του υφάσματος. Το επόμενο πρωί ο Πνευματικός Πατήρ του Ανατόλιου θέλησε να τον οδηγήσει στον άγιο Μαρτίνο για ν’ αποφανθεί αυτός αν ήταν πράγματι πλάνη του διαβόλου. Ο νεαρός αρνήθηκε και όταν οι άλλοι πήγαν να τον οδηγήσουν παρά τη θέλησή του, έμειναν με ανοικτό το στόμα: το ένδυμα εξαφανίσθηκε. Ο διάβολος δεν μπορούσε να εξαπατήσει και τον άγιο Μαρτίνο, γι’ αυτό εξαφάνισε τα «πειστήρια». Η ιστορία αναγράφεται από τον π. Σεραφείμ Ρόουζ στο OR σελ. 134-135. Με τη σύγχρονη ορολογία ο Ανατόλιος θα χαρακτηριζόταν «επαφικός» (και μάλιστα «στενής επαφής τρίτου τύπου»). Υπάρχουν εδώ, όπως λέει ο π. Σεραφείμ όλα τα στοιχεία παραλληλισμού: αίσθηση μυστηρίου, «αποδείξεις» υπάρξεως ανωτέρων διανοιών («αγγέλων» για το τότε θύμα, «διαστημικών επισκεπτών» για τους σύγχρονους) με σκοπό το «πέρασμα» επιθυμητού μηνύματος (ΟR 136).

Φωτεινά οπτικά φαινόμενα έχουν κατ’ επανάληψη αναφερθεί από «επαφικούς»: ισχυρότατο φως, προερχόμενο από εξωγήινη πηγή, να καταυγάζει τη νύκτα. Έχουμε όμως ένα παράλληλο περιστατικό στο Βίο του αγίου Βενεδίκτου (+547), που δεν μπόρεσε ωστόσο να τον εξαπατήσει τον ίδιο:

Κάποτε μαθητές του - μοναχοί έκτιζαν ένα κελλί κι έπρεπε να μετακινήσουν μια μεγάλη πέτρα. Παρά τις προσπάθειές τους όμως και τη συνδρομή και άλλων αδελφών δεν κατάφεραν τίποτα. Κατάλαβαν λοιπόν ότι τους εμπόδιζε στο έργο τους ο διάβολος. Κατέφυγαν τότε στον άγιο και μετά από προσευχή του πέτυχαν το σκοπό τους: μετακίνησαν την πέτρα και μάλιστα τόσο εύκολα σαν να ήταν από πούπουλο. Ο όσιος τότε έκρινε καλό να υποδείξει στους μαθητές του «να σκάψουν τον τόπο, όπου κειτόταν πριν εκείνη η πέτρα. Σύμφωνα, λοιπόν, με το πρόσταγμά του, έσκαψαν βαθειά και βρήκαν εκεί ένα χάλκινο είδωλο, που ύστερα το πέταξαν σε μια άκρη του μαγειρείου. Τότε, είδαν να βγαίνει απ’ αυτό φωτιά τόσο μεγάλη, ώστε θάρρεψαν πως θα καιγόταν όλο το μαγειρείο. Άρχισαν, λοιπόν, οι αδελφοί, με μεγάλο θόρυβο, να κουβαλούν και να ρίχνουν νερό, για να σβήσουν τη φανταστική πυρκαγιά, που έδειχνε στα μάτια τους ο εχθρός (ο διάβολος). Άκουσε ο άγιος το θόρυβο και σαν πληροφορήθηκε την αιτία, πήγε στο μαγειρείο, και τη φωτιά που οι αδελφοί έλεγαν πως έβλεπαν, αυτός τους είπε πως δεν την έβλεπε καθόλου (διότι δεν υπήρχε στην πραγματικότητα· ήταν φαντασία). Κι αφού έσκυψε ευθύς το κεφάλι, κατά τη συνήθειά του, προσευχήθηκε στον Θεό ν’ αποδιώξει τη φαντασία εκείνη από τα μάτια τους. Και σαν τελείωσε τη δέησή του, α π ο κ α τ έ σ τ η σ ε  σ τ ο  φ υ σ ι κ ό  τ η ς  τ η ν  ό ρ α σ η των αδελφών κι έπαψαν να βλέπουν το μαγειρείο να καίγεται» (Β 28). Ο διάβολος δηλαδή επέδρασε τότε στην ό ρ α σ η και προκάλεσε φωτεινές εικόνες. Τίποτα όμως δεν τον εμποδίζει να συμπεριφέρεται παρόμοια και σήμερα με τα φωτεινά UFO.

Λίγο βορειότερα τώρα: Στη Ρωσία του 16ου αιώνα συνέβη το ακόλουθο θαύμα μετά την κοίμηση του Οσίου Νείλου του Σόρσκυ (+ 1508). Το ανέφεραν αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες - μοναχοί της Σκήτης του. Αντιγράφουμε από το βιβλίο, Η Θηβαΐδα του Βορρά, σ. 130: «Κάποτε ζούσε στη σκήτη του ένας μοναχός που τον έλεγαν Αδάμ, μαζί με το γιο του Μιχαήλ. Ο Αδάμ έστειλε μια φορά το παιδί στο σκευοφύλακα για να ζητήσει ορισμένα εκκλησιαστικά είδη και, ενώ το παιδί βρισκόταν στο δρόμο, εμφανίστηκε ξαφνικά ένας παράξενος άνθρωπος που το άρπαξε και το μετέφερε, σα να ’ταν στον αέρα, σ’ ένα αδιαπέραστο δάσος όπου βρισκόταν η κατοικία του. Το τοποθέτησε στη μέση ενός δωματίου, μπροστά στο παράθυρο, και είπε στη γυναίκα που βρισκόταν εκεί να ταΐσει το παιδί. Του έφεραν από κάθε είδος άγριων φυτών και προσπάθησαν να το κάνουν να φάει και να πιει. Το παιδί όμως δεν έτρωγε τίποτα αλλά στεκόταν στο ίδιο σημείο που το έβαλαν ακίνητο και έκλαιγε και οδυρόταν πικρά. Ο πατέρας του στο μεταξύ, άρχισε ν’ ανησυχεί για το γιο του και έψαξε παντού στη σκήτη και στις γύρω τοποθεσίες χωρίς όμως να τον βρει πουθενά. Έτσι ξαναγύρισε στη σκήτη, συγκέντρωσε τους αδελφούς και πήγε μαζί τους στο παρεκκλήσι που βρισκόταν κοντά στο δάσος, όπου υπήρχε η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας, και έκαναν παράκληση, επικαλούμενοι με δάκρυα το θαυματουργό όσιο Νείλο να τους βοηθήσει. Εκείνη τη στιγμή ο όσιος Νείλος έφτασε σε βοήθεια του παιδιού. Στάθηκε μπροστά στο δωμάτιο που βρισκόταν το παιδί και όταν χτύπησε το παράθυρο με το ραβδί του, το κτίριο σείστηκε κι όλα τα α κ ά θ α ρ τ α π ν ε ύ μα τ α έπεσαν κατά γης. Το παιδί που ήταν ακίνητο και έκλαιγε, είδε τον όσιο Νείλο το θαυματουργό να στέκεται κάτω από το παράθυρο και να λέει:

-     -  Άθλια και ακάθαρτα πνεύματα! Γιατί πολεμάτε τη σκήτη μου; Πάρτε το παιδί και γυρίστε το πίσω στη σκήτη απ’ όπου το πήρατε και αφήστε το στο ίδιο σημείο. Και μόλις είπε αυτά ο Όσιος εξαφανίστηκε. Τα ακάθαρτα πνεύματα άρχισαν να ουρλιάζουν μεταξύ τους και να λένε σ’ αυτό το π ν ε ύ μ α που τους είχε φέρει το παιδί: - Αλλοίμονό μας, χαθήκαμε! Πάρε γρήγορα το παιδί και πήγαινέ το εκεί απ’ όπου το πήρες. Τότε ο ίδιος παράξενος άνθρωπος πήρε το παιδί και το μετέφερε πίσω στη σκήτη, το άφησε σε μια θέση κοντά στο μύλο, γιατί δεν τολμούσε να το φέρει μέσα σ’ αυτή, κι αφού το ακούμπησε σε μια θημωνιά έγινε άφαντος. Το παιδί άρχισε να κλαίει και τη στιγμή εκείνη ο πατέρας του που έβγαινε μαζί με τους αδελφούς απ’ το παρεκκλήσι, όπου έψαλαν την παράκληση, άκουσαν τα κλάματα του παιδιού στο δάσος. Ήρθαν προς την κατεύθυνση της φωνής και είδαν το παιδί να στέκεται στη θημωνιά. Δόξασαν το Θεό και τον όσιο Νείλο το θαυματουργό και άρχισαν να ρωτούν το παιδί τι του συνέβη. Το παιδί τους διηγήθηκε όλα όσα του συνέβησαν, όσα είδε και άκουσε. Από τότε το παιδί αυτό έγινε πολύ ταπεινό και απλό». (Και αυτό το περιστατικό μνημονεύεται από τον π. Σεραφείμ στο OR 136-137). Εδώ είναι αναγκαίο να τονιστεί η εναλλαγή των όρων άνθρωπος και πνεύμα για το ί δ ι ο π ρ ό σ ω π ο. Ήταν δηλαδή ακάθαρτο πνεύμα το ον που είχε πάρει ανθρώπινη μορφή.

Ας ανιχνεύσουμε τώρα το δαιμονικό στοιχείο στην εποχή μας. Θα παρακολουθήσουμε τη δραστηριότητα και την πίστη των «λατρευτικών ομάδων επαφής»: της «Οικογένειας του Ενός Κόσμου», του «Ινστιτούτου Κοσμικής Έρευνας» και της «Εταιρείας Αιθέριους».

Ο Άλλεν Μάικλ Νούναν, που ίδρυσε την «Οικογένεια του Ενός Κόσμου», «ξαφνικά μεταφέρθηκε σε έναν άλλο πλανήτη. Βρέθηκε εκεί περιτριγυρισμένος από αγγελικά πλάσματα, που κάθονταν γύρω από έναν φωσφορίζοντα θρόνο. Μια βροντερή φωνή ακούστηκε: "θέλεις να γίνεις ο Σωτήρας του κόσμου;”. Ο Νούναν δέχτηκε». (Πόσο αυτό μας θυμίζει την παγίδα του διαβόλου στους Πρωτόπλαστους: (Αν με ακούσετε) «θα είστε σαν θεοί»! [Γεν. γ' 5]). «Από τότε βρίσκεται σε επαφή με έναν εξωγήινο, τον Αστάρ, έχει ταξιδέψει σε μια κατοικημένη Αφροδίτη, και θεωρεί τον εαυτό του σαν Μεσσία». (Εδώ είναι καλό να φέρουμε στο νου μας τη Σημιτική θεότητα με τους διάφορους τύπους ονόματος: Ιστάρ, Αθτάρ, Αστορέτ, Αστάρτη). «Γράφει μια ογκώδη επανερμηνεία της Βίβλου, το "Παντοτεινό Ευαγγέλιο», που οι ακόλουθοί του τον βοηθάν να συντάξει». (Σαν «Σωτήρας» βέβαια ο Νούναν δεν επανερμηνεύει την χριστιανική Βίβλο, αλλά μεταπηδά σε άλλο ευαγγέλιο αλλοιώνοντας «το Ευαγγέλιο του Χριστού (=το περί Χριστού κήρυγμα)» (Γαλ. α' 6-7)]. Αυτό, όπως είναι ευνόητο, συνεπάγεται κυρώσεις: «Αν εμείς (= οι Απόστολοι) ή άγγελος από τον ουρανό κηρύττει σε σας (τους χριστιανούς) άλλο ευαγγέλιο απ’ αυτό που σας κηρύξαμε, ας είναι αναθεματισμένος» (Γαλ. α' 8 βλ. και 9). Ας μη λησμονούμε ακόμα ότι θα τιμωρηθούν κατά τη Β' Παρουσία όσοι «δεν υπακούουν στο ευαγγέλιο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού» [Β' Θεσ. α' 8]). Στην ομάδα του Νούναν «χρησιμοποιούνται παραισθησιογόνα και καλλιεργούνται οι ψυχικές ικανότητες» (πρβλ. και τα πειράματα παραψυχολογίας). «Ο Νούναν υποστηρίζει ακόμα ότι, με τη βοήθεια των εξωγήινων, η Οικογένεια του Ενός Κόσμου θα διακυβερνήσει τις ΗΠΑ και τα Ηνωμένα Έθνη, αλλά μόνο αφού όλοι όσοι πιστεύουν στο Χριστιανισμό "εξαλειφθούν”» (ολοφάνερο αντιχριστιανικό στοιχείο· A 1370).

Ο Γκόρντον που ίδρυσε το «Ινστιτούτο Κοσμικής Έρευνας» στο Μίτσιγκαν των ΗΠΑ το 1967 «ισχυριζόταν ότι η γέννησή του ήταν κάτι το υπερφυσικό: έφτασε στην αγκαλιά της μητέρας του, ντυμένος με λευκές μουσελίνες, ενώ ένα UFO αιωρούνταν πάνω από το σπίτι. Ήταν, είπε, ένας από τους επτά Μεγάλους Λευκούς Αδελφούς». (Μήπως είναι υπαινιγμός των επτά πονηροτέρων πνευμάτων της γενεάς της εποχής του Χριστού (Ματθ. ιβ' 45) που ίσως απειλούν και τη δική μας;) (Α 1370).

Ο Τζώρτζ Κίνγκ, τέλος, που ίδρυσε το 1954 την Αγγλική «Εταιρεία Αιθέριους», είχε πάθος «για τη γιόγκα, και την Ανατολική φιλοσοφία και μεταφυσική» (Α 1372). Τον Μάιο του 1954 «ένας Ινδός Σουάμι (διδάσκαλος) διάσημος σε όλο τον κόσμο... του έδωσε οδηγίες που άλλαξαν τη ζωή του και τον έκαναν να ιδρύσει την Εταιρεία» (Α 1372, μεταπήδηση σε Ανατολ. θρησκείες — αντιχριστιανικό στοιχείο). Η Εταιρεία δίδασκε ότι οι εξωγήινοι αντιπροσώπευαν το Διαπλανητικό Κοινοβούλιο — μια καλοκάγαθη και γεμάτη ενδιαφέρον για τους ανθρώπους δύναμη (μετασχηματισμός σε φωτεινό άγγελο· A 1371). Ο μεσάζων (ιερέας) ανάμεσα στους εξωγήινους και τους γήινους ήταν ο Κίνγκ (Α 1372): μεταβίβαζε μηνύματα ακόμα και από «το Δάσκαλο Ιησού, που όπως φαίνεται ζούσε στην Αφροδίτη ή κάπου εκεί κοντά» (Α 1372). Μία από τις δραστηριότητες των μελών της Εταιρείας είναι να φορτίζουν πάνω σε βουνά ειδικά μηχανήματα («πνευματικές μπαταρίες») με «πνευματική ενέργεια» = προσευχή (καταλαβαίνουμε βέβαια ότι, είτε το γνωρίζουν είτε όχι, οι προσευχές αυτές απευθύνονται στο διάβολο). Στην παραπάνω ενέργεια συνεισφέρουν και οι εξωγήινοι (Α 1373). Οι φορτίσεις αυτές στη συνέχεια στέλνονται σε ταραγμένες περιοχές του πλανήτη μας για την επίλυση των εκεί προβλημάτων, όπως στην Πολωνία το 1981 (Α 1373). Ένα άλλο στοιχείο εκτός από την προσευχή, που δείχνει το δαιμονικό χαρακτήρα της πίστεως των μελών της Εταιρείας στα UFO, είναι τα οφφίκια του Κίνγκ: ανάμεσα στα άλλα τιτλοφορείται και «Διδάκτωρ της Θεολογίας, Διδάκτωρ των Ανθρωπιστικών Ιερών Επιστημών και Μητροπολιτικός Αρχιεπίσκοπος των Αιθερίων Εκκλησιών» (Α 1373).

Θ’ αναφέρουμε ακόμα μια περίπτωση από τη «Λέικ Σίτυ» της Γιούτα, στην οποία το δαιμονικό στοιχείο είναι εμφανές: Η «Μάριαν Κήτς» περίμενε να λάβει μήνυμα από εξωγήινους με αυτόματη γραφή (πνευματιστικό στοιχείο). «Σύντομα ήρθε σ’ επαφή με "ανώτερες δυνάμεις”: πρώτα με τον "Μεγάλο Αδελφό” και μετά με όντα από τους πλανήτες Κλάριον και Κύρος (διαστημικό στοιχείο)... Είχε επικοινωνίες ιδιαίτερα με κάποιον Σανάντα από τον Κλάριον, που υποστήριζε ότι ήταν ο Χριστός σε μια παλιότερη εποχή (φανερά βλάσφημο στοιχείο)» (Α 1434).   Ένα από τα μηνύματα που της ήρθε με αυτόματη γραφή από τον Κλάριον έλεγε ότι η Λέικ Σίτυ θα καταστραφεί από πλημμύρα την 21.12.1954. Οι οπαδοί της βέβαια δεν θα πνίγονταν: «θα μεταφέρονταν μακριά με ένα ή περισσότερους ιπτάμενους δίσκους» (Α 1435). Περιττό να πούμε ότι πλημμύρα δεν έγινε (εδώ έχουμε λανθασμένη δαιμονική πρόρρηση).

Μερικές φορές οι εξωγήινοι κάνουν ολόκληρη κατήχηση στον «επαφικό». Έτσι π.χ., όπως ισχυρίζεται ο Μπίλλυ Μέιερ, οι «Πλειάδιοι» τού ανέφεραν: «Ο άνθρωπος θα έπρεπε να ξέρει ότι η δύναμη του Θεού είναι απλά η δύναμη της δημιουργίας» (επιχείρηση «κλονισμός της χριστιανικής πίστεως» σύμφωνα με την οποία ο Θεός διαφέρει κατ’ ουσίαν από την κτίση· Α 1188). Επίσης: «Και ούτε είναι σύμφωνο με την αλήθεια ότι οι αδελφοί και οι αδελφές μας έρχονται από άλλα μέρη του χώρου εκ μέρους ενός Θεού για να φέρουν στον κόσμο την εδώ και πολύ καιρό αναμενόμενη ειρήνη (Λένε την αλήθεια: Ποτέ ο διάβολος δεν φέρνει πραγματική ειρήνη). Σε καμμία περίπτωση δεν ερχόμαστε εκ μέρους κανενός, μιας και η ίδια η Δημιουργία από μόνη της δεν δημιουργεί καμμία υποχρέωση. Είναι νόμος προς τον εαυτό της και κάθε μορφή ζωής πρέπει να συμβιβάζεται μ’ αύτη και να γίνεται τμήμα της» (επιχείρηση «κλονισμός Ηθικής») (Α 1188). Είπαν ακόμη «ότι οι πρόγονοί τους είχαν έρθει σ' επαφή μαζί του κατά τη διάρκεια προηγούμενων ενσαρκώσεων στη γη» (επιχείρηση «πλησίασμα προς ανατολικές θρησκείες — απομάκρυνση από τον Χριστιανισμό»)] (Α 1188). Τέλος, αναφέρει ο Μέιερ ότι σ’ ένα ταξίδι του μέσα στο χρόνο με σκάφος των Πλειάδιων «επισκέφθηκε τον Ιησού Χριστό, που εντυπωσιάσθηκε τόσο πολύ απ’ αυτόν (από την πίστη και την ευλάβειά του προφανώς!) ώστε τον έχρισε μαθητή του» (A 1386).

Η δαιμονική θεώρηση, που παρουσιάσαμε στην παράγραφο αυτή, δεν θα είχε ίσως θέση σε μια εργασία για τα UFO, αν προερχόταν μόνο από εκκλησιαστικά πρόσωπα. Να όμως που και ερευνητές των UFO προσεγγίζουν τη θεώρηση αυτή:

Ο Ρότζερ Στανγουαίη, άλλοτε πρόεδρος του BUFORA, δήλωσε το Νοέμβριο του 1976 πως «τώρα είναι σίγουρος ότι τα UFO έχουν σατανική προέλευση και ότι εγκαταλείπει την UFΟλογία» (Α 1432). Αλλά και ο Ουαλλός ερευνητής UFO Ράνταλ Τζόουνς Πουχ «σε ένα γράμμα προς το BUFORA JOURNAL το 1979, έγραψε: "Νομίζω ότι πρέπει να παραδεχτούμε, για να δώσουμε μια καλύτερη περιγραφή, την ενδεχόμενη και πιθανή παρουσία όντων (όπως ανθρώπινων όντων) που ο μοναδικός σκοπός τους είναι να καταστρέψουν την ειλικρινή πίστη στον Ιησού Χριστό... Θα πρόσθετα μια προειδοποίηση για όλους όσους ασχολούνται με την έρευνα του παραφυσικού, όσο αθώο και να φαίνεται: αν θέλετε να ψάξετε σε βάθος αυτό που αντιπροσωπεύουν τα UFO, τότε θα πρέπει να εργαστείτε με το Χριστό, γιατί η αναζήτηση των UFΟλογικών γνώσεων μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνη”. Σε λιγότερο από 18 μήνες αργότερα, ο Πουχ αποκήρυξε το θέμα τελείως. Σε συνέντευξη προς μια εφημερίδα δήλωσε ότι:  "Τα UFO είναι επικίνδυνα και ο στόχος τους είναι να αποπροσανατολίσουν, να μπερδέψουν και στη συνέχεια να καταστρέψουν τη σκέψη της ανθρωπότητας... Η πρώτη μου προειδοποίηση ότι είχα να κάνω με κάτι πολύ επικίνδυνο προήλθε από ένα φίλο μου που είχε ασχοληθεί με τα UFO από επιστημονική πλευρά μετά από μια συνάντηση που είχε. Μετά από 14 μήνες έφτασε στο συμπέρασμα ότι τα UFO έχουν σχέση με τον αποκρυφισμό, και αποφάσισε να κάψει τα βιβλία του. Άναψε μια φωτιά στον κήπο, αλλά όταν πέταξε τα βιβλία μέσα βγήκε μια απίστευτη θερμότητα. Ο καπνός υψώθηκε σε σχήμα ανθρώπινης μορφής, και δυο χέρια απλώθηκαν προς το μέρος του. Πήγε να τρελαθεί από το φόβο του, και αργότερα με ικέτεψε να καταστρέψω τα ντοκουμέντα μου, με προειδοποίησε όμως να μην τα κάψω. Ακολούθησα τη συμβουλή του, αλλά όταν έφτασα σε μια συλλογή από σλάιντς, από ανοησία τα πέταξα στη φωτιά του λίβινγκ-ρουμ. Αμέσως ακούστηκαν δυνατοί κρότοι σαν εκρήξεις και η θερμότητα ήταν απίθανη. Νόμιζα ότι η καπνοδόχος θα έσκαγε. Ήταν μια τρομερή εμπειρία, και είμαι σίγουρος ότι τα σλάιντς είχαν τις ευλογίες του Σατανά”» (Α 1432).

Βλέπουμε λοιπόν ότι ο διάβολος ξέρει πάντα να εκμεταλλεύεται τις παρουσιαζόμενες ευκαιρίες. Έτσι και στην περίπτωση των UFO. Είτε δεν υπάρχουν, είτε υπάρχουν, αυτός μπορεί να πετύχει το στόχο του: την απομάκρυνση από την Εκκλησία και την απώλεια. Καλύπτεται κάτω από το ένδυμα της Επιστήμης (διάσημα ονόματα, Επιτροπές κ.λπ.) και παρουσιάζει την όλη υπόθεση ως επιστημονική και όχι ως θρησκευτική. Στην πραγματικότητα όμως οδηγεί «σε μια νέα θρησκευτική συνείδηση» (OR 106) Ο λόγος του Απ. Παύλου έχει καταστεί σήμερα φοβερά αληθινός: «Θα έρθει καιρός που δεν θα ανέχονται την σωστή διδασκαλία, αλλά θα μαζεύουν ένα σωρό δασκάλους σύμφωνα με τις επιθυμίες τους, τέρποντας τ’ αυτιά τους. Θα αποστρέψουν την ακοή τους από την αλήθεια και θα παρεκτραπούν προς τους μύθους» (Β' Τιμ. δ' 3-4).

Ε΄. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΥΠΑΡΞΗ ΕΞΩΓΉΙΝΩΝ - ΘΕΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Ερχόμαστε τώρα να εξετάσουμε την περίπτωση να μην είναι κενός μύθος η ύπαρξη των εξωγήινων αλλά να έχει αντίκρυσμα στην αντικειμενική πραγματικότητα. Θα εξετάσουμε ακόμα αν αυτό δημιουργεί κανένα πρόβλημα στη χριστιανική πίστη.

Κατ’ αρχήν κανένα χωρίο της Αγίας Γραφής δ ε ν  α π ο κ λ ε ί ε ι την ύπαρξη λογικών όντων και εκτός γης. Εστιάζει μεν η Αγία Γραφή την προσοχή του αναγνώστη στη γη, αλλά αυτό το κάνει μόνο και μόνο διότι απευθύνεται στον άνθρωπο που κατοικεί στη γη. Ο Θεός εξάλλου έχει αποκαλύψει στην Αγία Γραφή όσα βοηθούν τον άνθρωπο να σωθεί από την αμαρτία και όχι όσα θα ικανοποιούσαν απλώς την περιέργειά του (όπως το θέμα της υπάρξεως ή μη εξωγήινων). Γι’ αυτούς τους λόγους και δεν αναφέρει ρ η τ ώ ς η Αγία Γραφή αν υπάρχουν εξωγήινοι. Όμως αυτό απέχει πολύ από το να σημαίνει ότι αρνείται την ύπαρξή τους. Απλώς, αφήνει το θέμα ανοικτό. Στην περίπτωση τώρα που πραγματικά διαπιστωνόταν η ύπαρξη εξωγήινων, η φράση του Αποστόλου Παύλου περί «τίνος κτίσεως* [*Τον όρο «κτίσις» του χωρίου αυτού απέδιδαν μέχρι σήμερα οι ερμηνευτές με τις λέξεις, κόσμος, δημιουργία κ.τ.ό. και όχι ειδικότερα με το έλλογα όντα. Εμείς όμως στη συνάφεια αυτή τού αποδίδουμε τη δεύτερη σημασία, αφού κ α ι τα έλλογα όντα είναι «κτίσις»] ετέρας» (Ρωμ. η' 39) θα αποδεικνυόταν σαφής προφητεία (βλ.ΑΜΕ 473). Αναγράφουμε εδώ το Ρωμ. η' 38-39 για να δει ο αναγνώστης πώς εντάσσεται η φράση αυτή στη συνάφειά της: «Είμαι πεπεισμένος ότι ούτε ο θάνατος, ούτε η ζωή, ούτε οι άγγελοι, ούτε οι αρχές, ούτε οι δυνάμεις, ούτε τα τωρινά ούτε τα μελλοντικά γεγονότα, ούτε οι εξυψώσεις, ούτε οι ταπεινώσεις, ούτε οποιαδήποτε άλλη κτίση (αυτό είναι το «ετέρα κτίσις») θα μπορέσει να μας χωρίσει από την αγάπη του Θεού».

Και είναι μεν αλήθεια ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας το «ετέρα κτίσις» δ ε ν το είδαν ως προφητεία. Το θεώρησαν ως απλή υ π ό θ ε σ η, που χρησιμοποιήθηκε από τον Απόστολο για την επίτευξη σχήματος υπερβολής** [** Με την κλασσική δηλ. ερμηνεία το Ρωμ. η 39 θέλει να τονίσει ότι η αγάπη του Θεού είναι τόσο μεγάλη ώστε δεν μπορεί να μας χωρίσει από αυτήν ούτε και μία υ π ο τ ι θ έ μ ε ν η άλλη δημιουργία], δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι οι Πατέρες ήσαν κατά κύριο λόγο ποιμένες του λαού του Θεού και όχι συγγραφείς δοκιμίων για την ικανοποίηση της περιέργειας ορισμένων. Σε θέματα που δεν αφορούν άμεσα τη σωτηρία του ανθρώπου (ένα τέτοιο είναι και το θέμα των εξωγήινων), οι Πατέρες απαντούσαν με βάση τα ερωτήματα που τους έθετε η εποχή τους. Και τότε δεν είχε τεθεί ακόμα ζήτημα υπάρξεως εξωγήινων. Εμείς όμως σήμερα, που έχει τεθεί αυτό το ζήτημα, α ν'  α π ο δ ε ι χ θ ε ί βεβαίως η ύπαρξή τους, δεν εμποδιζόμαστε από τίποτα να τους εντάξουμε στην «ετέρα» κτίση.

Στην περίπτωση επίσης που θα αποδειχθεί η ύπαρξη εξωγήινων θα πρέπει να επανεκτιμηθούν ορισμένες ρήσεις Πατέρων από τις οποίες φαίνεται ότι αρνούνται την ύπαρξη εξωγήινων. Η άρνηση αυτή θα μπορέσει εύκολα να δικαιολογηθεί, αφού, όπως διαπιστώνεται, εκφραζόταν «εν τη ρύμη» του λόγου και όχι σε ειδικές μελέτες. Ο Χρυσόστομος π.χ. αναφερόμενος στο «ετέρα κτίσις» λέει ότι «ετέρα ουκ έστι κτίσις» (=δεν υπάρχει άλλη κτίση), (PG 61,270), αλλά την άποψή του αυτή την διατυπώνει όχι στη σειρά των ερμηνευτικών ομιλιών του στην Προς Ρωμαίους, στην οποία ανήκει το χωρίο, αλλά σε ομιλία του στην Α' Προς Κορινθίους. Ο ίδιος μετριάζει τον τόνο του, όταν ερμηνεύει την Προς Ρωμαίους: «Τίποτα δεν θα μπορούσε να με χωρίσει από την αγάπη εκείνη (του Θεού), ακόμα κι αν υπήρχε άλλη τόση κτίση, όση είναι η ορατή και η αόρατη» (PG 60,546).

Πρέπει πάντως να τονισθεί ότι και οι τυχόν υπάρχοντες εξωγήινοι θα είναι κτίσματα του ίδιου Θεού. Ως σύνοψη της θέσεως της Εκκλησίας πάνω στο θέμα αυτό θυμίζουμε το λειτουργικό: «Άγιος ο Θεός (Πατήρ) ο  τ α  π ά ν τ α δημιουργήσας δι’ Υιού, συνεργία (=με τη σύμπραξη) του Αγίου Πνεύματος» (Δοξαστικό Στιχηρών Εσπερινού Πεντηκοστής).

Και αυτά μεν ως προς την δημιουργία των τυχόν υπαρχόντων εξωγήινων. Ως προς τη σχέση τους τώρα με το Θεό θα ισχύουν τα εξής: Οι εξωγήινοι θα βρίσκονται ή σε προπτωτική ή σε μεταπτωτική κατάσταση. Στη δεύτερη περίπτωση βέβαια θα παρίσταται ανάγκη σωτηρίας. Ποιος όμως είναι ο τρόπος σωτηρίας; Ή τα σωτήρια αποτελέσματα της σταυρικής θυσίας του Χριστού επεκτείνονται και σ’ αυτούς, ή ο Θεός θα τους έσωσε με άλλο τρόπο, όπως Αυτός θέλησε και μόνος γνωρίζει (βλ. ΑΜΕ 473). Στην περίπτωση βέβαια που η σταυρική θυσία ισχύει για όλο το σύμπαν, έχουμε χρέος να κηρύξουμε το Ευαγγέλιο και στους κατοίκους άλλων πλανητών, όπως το κάναμε και με τους κατοίκους άλλων Ηπείρων (βλ. ΑΜΕ 473).

ΣΤ'. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΕΞΩΓΗΙΝΩΝ

Μπορούμε να συνοψίσουμε τα συμπεράσματα της παρούσας μελέτης σχετικά με την ύπαρξη εξωγήινων στα εξής:

α΄ Στην περίπτωση που  δεν υπάρχουν εξωγήινοι, τότε οι σχετικές μαρτυρίες («θεάσεις», κατασκευές κ.λπ.) ερμηνεύονται ή ψυχολογικά (κεφ. Β'), ή επιστημονικά (κεφ. Γ'), ή δαιμονικά (κεφ. Δ'), χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η μία θεώρηση αποκλείει τις άλλες. Μπορεί π.χ. μια περίπτωση να ερμηνεύεται επιστημονικά (αντικείμενο τεχνικού πολιτισμού) και να συνυπάρχει και η ψυχολογική προβολή. Μπορεί ακόμα στον ψυχολογικό αλλά και στον επιστημονικό τομέα να επιδρά και ο διάβολος. Μπορεί π.χ. να αποσπάσει κάποιον από την ορθή πίστη παρουσιάζοντάς του ΄΄εξωγήινους΄΄ σαν σωτήρες. Μπορεί ακόμα ένα αντικείμενο της φύσεως ή της τεχνολογίας να το παρουσιάσει σαν UFO.

β' Α ν  υ π ά ρ χ ο υ ν εξωγήινοι, ορισμένες από τις παραπάνω μαρτυρίες είναι δυνατόν να αφορούν δραστηριότητες δικές τους. Στην περίπτωση αυτή βέβαια θα ενταχθούν και οι εξωγήινοι, αφού θα αποτελούν μέρος του σύμπαντος, στο επιστημονικό πεδίο ερεύνης, χωρίς ωστόσο να αποκλείονται η ψυχολογική και η δαιμονική θεώρηση του θέματος των UFO. Μπορεί δηλαδή η ψυχολογική προβολή να γίνεται και στους εξωγήινους όπως είναι δυνατόν κ α ι τους εξωγήινους να χρησιμοποιεί ο διάβολος για την επίτευξη των στόχων του, όπως χρησιμοποιεί και τους γήινους.

Ας σημειώσουμε τέλος ότι ακόμα και στην περίπτωση που υπάρχουν εξωγήινοι δεν δημιουργείται κανένα θεολογικό πρόβλημα, όπως αναπτύχθηκε στο κεφ. Ε'.

Ζ'. ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΣΕ ΕΞΩΓΗΙΝΟΥΣ — ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΔΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ

Ο σημερινός άνθρωπος νοιώθει ανέστιος και χαμένος μετά τη διάψευση τόσων ελπίδων και προσδοκιών εξαιτίας των δύο Παγκοσμίων Πολέμων και των πολυάριθμων τοπικών, καθώς και την απογοήτευση από ποικιλώνυμους αυτόκλητους γήινους σωτήρες. Η υπερτίμηση του ανθρώπου και των δυνατοτήτων του, που υπήρξε συνέπεια της αυτονομήσεώς του από τον Θεό, επέφερε όλη αυτή την τραγικότητα των ημερών μας. Αποδιοργάνωσε δηλαδή ο ίδιος ο άνθρωπος τη ζωή του πάνω στο γαλάζιο πλανήτη μας, και δυσκολεύεται πλέον να βρει το νόημα της υπάρξεώς του πάνω σ’ αυτόν. Γι’ αυτό και το αναζητεί έξω από τη γη -στους εξωγήινους. Αυτοί θα τον λυτρώσουν, αυτοί θα τον σώσουν.

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με τον Νταίνικεν και τους ομόφρονές του, αλλά στο τεχνολογικό πεδίο: Όπου υπάρχουν δυσκολίες ερμηνείας διαφόρων κατασκευών και επιτευγμάτων, παρουσιάζεται ο «από μηχανής» θεός - οι εξωγήινοι. Αυτοί μας δίδαξαν, αυτοί υπήρξαν οι εκτελεστές των έργων. Όπως λέει για την περίπτωση αυτή και ο καθηγητής Μέντελ του Παν/μίου του Χάρβαρντ, οι εξωγήινοι επινοήθηκαν για να δώσουν εξήγηση σ’ «ό,τι δεν καταλαβαίνουμε» (Α 36). Η πίστη στους εξωγήινους μπορεί να είναι ακόμα και μια αντίδραση στην έντονη λογοκρατία των τελευταίων δεκαετιών. «Ίσως η τάση του ανθρώπου να ερμηνεύει τα UFO σαν έργα εξωγήινων δείχνει την ανάγκη του να πιστεύει σε κάτι μαγικό και θαυμαστό. Η επιστημονική εποχή μας έχει καταστρέψει ένα μεγάλο μέρος από το μυστικιστικό, μη ορθολογιστικό στοιχείο της πίστεως· ίσως το θέμα των εξωγήινων πήρε τέτοιες διαστάσεις για να γεμίσει ένα κενό» (Α 37). Οι παραπάνω διαπιστώσεις για την αντιθεολογία περί εξωγήινων δείχνουν ολοφάνερα την πείνα που αισθάνεται ο σύγχρονος άνθρωπος, όπως και ο άνθρωπος κάθε εποχής, για Θεό, θρησκεία και σωτηρία. Δείχνουν ακόμα ότι αν δεν ικανοποιήσει ο άνθρωπος αυτή του την πείνα με τον πραγματικό Θεό, τον Χριστό, θα βρει οπωσδήποτε υποκατάστατά Του, και στην προκειμένη περίπτωση τους εξωγήινους.

Κάπως έτσι το βλέπει και ο Σάγκαν: «Το ενδιαφέρον για τα UFO και τους αρχαίους αστροναύτες φαίνεται να οφείλεται, μερικώς τουλάχιστον, σε ανεκπλήρωτες θρησκευτικές ανάγκες... Υπάρχει μια μικρή ψευδοεπιστημονική επικάλυψη, το θεολογικό όμως προηγούμενο είναι ξεκάθαρο... Μια πρόσφατη Βρεταννική έρευνα υποστηρίζει ότι περισσότερα άτομα πιστεύουν στις εξωγήινες επισκέψεις παρά στο Θεό» (ΑτΣ Ίουν "80,55). Ελλοχεύει λοιπόν πάντοτε ο κίνδυνος θεοποιήσεως των εξωγήινων, και υπεύθυνος βεβαίως γι’ αυτή την αντιθεολογία δεν είναι άλλος από τον διάβολο.

Έχουμε συνεπώς εμείς οι χριστιανοί σήμερα ένα επιπλέον αγώνα να διεξαγάγουμε: Να αποθεοποιήσουμε τους εξωγήινους στις ψυχές εκείνων των συνανθρώπων μας που προβάλλουν «το αρχέτυπο του Σωτήρα... στους πιλότους των ιπτάμενων δίσκων» (Ψ 228) και στους «επισκέπτες που έρχονται από μακρινούς πλανήτες, για να δείξουν στους ανθρώπους μια νέα γη της Επαγγελίας» (Ψ 386). Πρέπει να επιστήσουμε την προσοχή στους συνανθρώπους μας ώστε να μην παραπλανούνται από «αγαθά» μηνύματα εξωγήινων και να θεωρούν ότι είναι καλοί οι επισκέπτες και ότι ενδιαφέρονται να τους σώσουν, αφού στις περιπτώσεις αυτές τουλάχιστον το δαιμονικό στοιχείο είναι εμφανέστατο. Πρέπει ακόμα να τονίσουμε στους συνανθρώπους μας την ανάγκη για ηθικό αγώνα, αφού και σ’ αυτόν τον τομέα, όπως φάνηκε στο Δ' Κεφάλαιο, ο διάβολος προσπαθεί να «περάσει τη γραμμή του»: τον κλονισμό της χριστιανικής Ηθικής. Πρέπει τέλος να προσφέρουμε ανόθευτο το χριστιανικό μήνυμα στο σύγχρονο κόσμο: Η πείνα του Θεού, για την οποία μιλήσαμε πιο πάνω, απαιτεί Θ ε ό και όχι υ π ο κ α τ ά σ τ α τ ά Του. Ο Χριστός είναι ο πραγματικός «εξωγήινος», «ο άρτος που κατέβηκε από τον ουρανό» (Ιωαν. στ' 33,35) και τρέφει τον άνθρωπο. Ο Χριστός με την Ανάληψή Του «διήλθε τους ουρανούς» (πρβλ. Εβρ. δ' 14) φέροντας «την ανθρωπίνη φύση την οποία προσέλαβε και τιμώντας την στα δεξιά του Πατρός» (πρβλ. Ευχή Η' της Ακολουθίας της θείας Μεταλήψεως)]. Έχουμε όμως και εμείς τη δυνατότητα «με τη μηχανή του Ιησού Χριστού, που είναι ο σταυρός» (Ιγνατίου, Προς Εφεσίους, IX) ν’ ανεβούμε στα ύψη (βλ. ΑΜΕ 475) και πρέπει να το επιδιώξουμε «διότι δεν έχουμε εδώ μόνιμη πατρίδα, αλλά ζητούμε θερμά τη μελλοντική» (Εβρ. ιγ' 14)], την «ουράνια Ιερουσαλήμ» (Εβρ. ιβ' 22) την αληθινή πατρίδα. Πρέπει συνεχώς να καταφεύγουμε στον μόνο Σωτήρα, τον Κύριο Ιησού Χριστό, τον «αληθινό Θεό» (Α' Ιω. ε' 20), αφού «δεν είναι δυνατή η σωτηρία με κανέναν άλλο» (Πραξ. δ' 12) Πρέπει συνεχώς να υπενθυμίζουμε στους άλλους ότι όσοι δρόμοι δεν οδηγούν στο Θεό, καταλήγουν σε αδιέξοδα. Πρέπει όμως να υπενθυμίζουμε παράλληλα σ’ εκείνους που έφθασαν ήδη σε αδιέξοδο, ότι η Πατρική οικία και εστία τούς περιμένει (πρβλ. την Παραβολή του Ασώτου)] και ότι ο δρόμος προς αυτήν είναι ο συντομότερος δυνατός αφού συνοψίζεται σε μία φράση: το «Θεέ μου, συγχώρεσέ με τον αμαρτωλό» (Λουκ. ιη' 13).

ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ

A = Το ανεξήγητο, τόμοι 5, ΑθΗνα 1982.

ΑΒ = Αγγελικός Βίος, Δανιήλ Κατουνακιώτου, Αγ. Ορος - Θεσσαλονίκη 1981.

ΑΜΕ = Άρθρα, Μελέται, Επιστολαί, Επιφ. Θεοδωροπούλου, Αθήναι 1981.

ΑτΣ = Αινίγματα του Σύμπαντος, μηνιαίο περιοδικό, Αθήνα.

Β = Βίος και θαύματα του Οσίου Πατρός ημών Βενεδίκτου,

Απόδοση Βασ. Μουστάκη,. Αθήνα, χ.χ..

ΒΕΠ = Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων, έκδοσις Αποστ. Διακονίας.

Ε  = Επιστροφή στ’ άστρα, Έριχ φον Νταίνικεν, Αθήνα 1970.

Κ = 16 επιστήμονες απαντούν στον Έριχ φον Νταίνικεν, Ερνστ Φον Κουόν, Αθήνα.

ΚΣ = Κοσμική Σύνδεση, Κάρλ Σάγκαν, Αθήνα, χ.χ..

Μ = Τα Μυστήρια του Κόσμου, Άρθουρ Κλαρκ, Αθήνα 1981.

OR = ORTHODOXY AND THE RELIGION OF THE FUTURE, SERAPHIM ROSE, PLATINA, CALIFORNIA 1979.

Π = Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος - LAROUSSE BRITANNICA, Αθήνα.

ΠΕ = Το Περισκόπιο της Επιστήμης, μηνιαίο περιοδικό, Αθήνα.

PG = PATROLOGIAGRAECA.

Υ = Υπερφύση, LΥALLWATSON, Αθήνα χ.χ..

Φ = Υπάρχουν UFO; Αποστ. Φράγκου, Αθήνα 1982.

Ψ = Ψυχανάλυση και Ψυχική Ισορροπία, PIERRE DACO, Αθήνα 1970.

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 19-31. Η παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου.
16.26 καὶ ἐπί πᾶσι(1) τούτοις μεταξὺ ἡμῶν καὶ ὑμῶν χάσμα(2)
μέγα ἐστήρικται(3), ὅπως οἱ θέλοντες διαβῆναι ἔνθεν πρὸς ὑμᾶς
μὴ δύνωνται, μηδὲ ἐκεῖθεν πρὸς ἡμᾶς διαπερῶσιν(4).
26 Κι εκτός απ’ όλα αυτά, υπάρχει ανάμεσά μας μεγάλο χάσμα,
ώστε αυτοί που θέλουν να διαβούν από ’δω σ’ εσάς να μην μπορούν·
ούτε οι από ’κει μπορούν να περάσουν σ’ εμάς”.
(1) Υπάρχει και η γραφή ἐν πᾶσι. Το επί πᾶσιν συγκεντρώνει νέους λόγους
απόρριψης του αιτήματος του πλουσίου (b)=Και αν ακόμη υποτεθεί
ότι η αγάπη θα ήταν διατεθειμένη σε κάποια παραχώρηση, υπάρχει και άλλος
λόγος που αποκλείει αυτήν, το αδύνατον (g).
(2) =Βάραθρο μεγάλο και αξεπέραστο (δ). «Χάσμα μέγα ονομάζει το ακαταμάχητο
πρόσταγμα του Θεού, που σαν χάσμα εμποδίζει την ανάμιξη αυτών και εκείνων» (Ζ).
Έξυπνα χρησιμοποιείται στην εικόνα αυτή το χάσμα και όχι τα τείχη,
διότι τα τείχη θα εμπόδιζαν αυτούς που συνομιλούν να βλέπονται μεταξύ τους
από το ένα μέρος στο άλλο (g). Δόξα τω Θεώ! Στην παρούσα ζωή δεν υπάρχει
χάσμα ανάμεσα στην κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε εκ φύσεως
και κληρονομικότητας, από τη μία, και στη χάρη του Θεού, από την άλλη.
Οποιοιδήποτε και αν είμαστε, από οπουδήποτε και αν καταγόμαστε,
μπορούμε να μεταπηδήσουμε από την αμαρτία στο Θεό. Αλλά αν πεθάνουμε
μέσα στις αμαρτίες μας, εάν ρίξουμε τους εαυτούς μας στο χάσμα του ολέθρου,
δεν υπάρχει πλέον ελπίδα από εκεί να βγούμε. Η κατάσταση των καταδικασμένων
αμαρτωλών είναι πλέον οριστικά καθορισμένη από αμετάκλητη
και αναλλοίωτη απόφαση του Θεού. Είναι πλέον αργά για οποιαδήποτε μεταβολή
της κατάστασής τους ή για οποιαδήποτε ανακούφισή τους. Είναι εγκαταλελειμμένοι
πλέον στην απελπισία.
(3) Είναι στερεωμένο (δ). Είναι αμετακίνητα στηριγμένο. Σύμβολο άκαμπτης
απόφασης του Θεού για τον χωρισμό (g).
(4) «Δείχνει την απόσταση και διαφορά των δίκαιων με τους αμαρτωλούς.
Όπως ακριβώς δηλαδή και οι διαθέσεις τους ήταν διαφορετικές, έτσι και οι τόποι
διαμονής έχουν πολλή την απόσταση, αφού ο καθένας απολαμβάνει τα κατάλληλα
ανάλογα με τη διάθεση και τον βίο του» (Θφ). Οι πιο πονόψυχοι από τους αγίους
στους ουρανούς δεν μπορούν να επισκεφτούν τους κατάδικους στον άδη,
για να ανακουφίσουν αυτούς που υπήρξαν ίσως φίλοι τους στην επίγεια ζωή.
Δεν μπορούν να απομακρυνθούν από τη θεά του λαμπρού προσώπου του Πατέρα τους,
ούτε να διακόψουν το έργο τους κοντά στο θρόνο του για να μεταφέρουν νερό
σε αυτούς που έχουν απορριφθεί στον άδη.

Ίχνος
η αμαρτία
Όταν δη ο Θεός αμαρτωλούς που μετανοούν, τόσο πολύ τους γιατρεύει, ώστε εξαφανίζεται και το ίχνος των αμαρτημάτων. Δεν μένει ούτε ουλή ούτε σημάδι.
Ε.Π.Ε. 30,308
δεν αφήνει η μετάνοια
Προσπαθεί ο γιατρός να εξαφανίση την ουλή, αλλά δεν μπορεί. Τον εμποδίζει και το ασθενές της φύσεως, και η έλλειψις κατάλληλης τεχνικής, και το ανίσχυρο των φαρμάκων. Ο Θεός όμως, όταν εξαλείφη τα αμαρτήματά μας, δεν αφήνει καμμιά ουλή, κανένα ίχνος, αλλά μαζί με την υγεία της ψυχής χαρίζει και την ομορφιά της.
Ε.Π.Ε. 30,294
Ιωάννης ο Θεολόγος
λύρα της χάριτος
Εμφανίζεται προς χάριν μας ο υιός της βροντής (Μάρκ. γ' 17), ο αγαπημένος μαθητής του Χριστού (Ιωαν, κ' 2), ο στύλος των Εκκλησιών της οικουμένης (Γαλ. β' 9), αυτός που κρατάει τα κλειδιά του ουρανού, αυτός που ήπιε το ποτήριο του Χριστού και βυθίστηκε στο βάπτισμά Του (Μάρκ. ι' 38), αυτός που με πολύ θάρρος έπεσε στο στήθος του Κυρίου (Ιωάν, ιγ' 35), αυτός χωρίς να παίζη θέατρο και να φοράη προσωπείο, χωρίς να ανεβαίνη πάνω σε θεατρική σκηνή, χωρίς να χτυπά το πόδι του στην ορχήστρα, χωρίς να είναι στολισμένος με χρυσά ρούχα. Εμφανίζεται με στολή απείρως ωραιότερη. Θα εμφανιστή ντυμένος το Χριστό (Γαλ. γ' 27). Θα έχη υποδήματα στα πόδια του ωραία, έτοιμος για το Ευαγγέλιο της ειρήνης (Ρωμ. ι' 15). Δεν θα έχη τη ζώνη γύρω από το στήθος, αλλά γύρω από τη μέση (Λουκ. ιβ' 35). Δεν θα είναι φτειαγμένη από δέρμα της Φοινίκης ούτε επίχρυση, αλλά θα είναι υφασμένη και κατασκευασμένη με την αλήθεια... Σ’ αυτό τον Απόστολο (τον Ιωάννη, τον υιό του Ζεβεδαίου) παρευρίσκονται οι ουράνιες δυνάμεις. Θαυμάζουν το κάλλος της ψυχής του και τη σύνεσί του και το ύψος της αρετής, που έχει προσελκύσει το θαυμασμό του Χριστού και πήρε το πνευματικό χάρισμα. Αφού μετέβαλε την ψυχή του σε λύρα παναρμόνια, στολισμένη με πολύτιμους λίθους, που παράγει χρυσούς φθόγγους, την παραχώρησε στο Άγιο Πνεύμα, για να αντηχήση με αυτήν κάτι πολύ σπουδαίο και υψηλό.
Ε.Π.Ε. 12,420-422
αγράμματος ψαράς
Τίποτε πιο ευτελές από τους τότε ψαράδες. Οι κατώτεροι και πιο αγράμματοι. Ο Ιωάννης (ο γυιός του Ζεβεδαίου) ανήκε στη χειρότερη τάξι των ψαράδων. Δεν ψάρευε σε ανοικτή θάλασσα, αλλά περιστρεφόταν σε μια μικρή λίμνη. Ήταν ο πιο φτωχός. Και ήταν αγράμματος, προσηλωμένος στο ψάρεμα. Ήταν δε αφωνότερος από τα ψάρια. Αυτός, λοιπόν, ο αγράμματος ψαράς, ας δούμε τι λέει τώρα και για ποια και πόσα υψηλά πράγματα μιλάει.
Ε.Π.Ε. 12,438-440
υιός βροντής
Ο ψαράς, που περιστρεφόταν γύρω γύρω από τη λίμνη με τα δίχτυα και τα ψάρια, αυτός που καταγόταν από τη Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας, ο γιός ενός πατέρα πολύ φτωχού, αυτός που ούτε πριν έμαθε γράμματα ούτε ύστερα, δέστε τι λέει και για ποια πράγματα μιλάει.
Ε.Π.Ε. 12,440
θεόπνευστος
Όταν αυτός ο αγράμματος και αμαθής λέη τέτοια σπουδαία πράγματα, που κανένας άνθρωπος στη γη δεν τα ήξερε ποτέ, κι όχι μόνο, αλλά και πείθη τους ανθρώπους και προσφέρη τεκμηριωμένο λόγο, δεν μπορεί παρά τα όσα λέει να είναι θεόπνευστα. Ποιος δεν θαυμάζει τη μυστική δύναμι, που κρύβεται μέσα του;
Ε.Π.Ε. 12,444
γιατί αγαπημένος μαθητής;
Ποιο το εξαιρετικό, που προκάλεσε τη μεγάλη αγάπη; Ο ίδιος ο Ιωάννης δεν λέει τίποτε άλλο περί αυτού, παρά μόνο ότι τον αγαπούσε ο Χριστός. Είναι σ’ όλους φανερό, ότι τον αγαπούσε ξεχωριστά. Αλλά πουθενά δεν φαίνεται να μιλάη για τον εαυτό του. Αποσιωπά τα κατορθώματά του.
Ε.Π.Ε. 13,294
τον τίμησε στο Σταυρό
Πω, πω, με πόσο μεγάλη τιμή τίμησε το μαθητή! Μ’ αυτή την ενέργεια ο Χριστός μας διδάσκει, να προσφέρουμε κάτι περισσότερο στις μητέρες. Όταν οι γονείς αντιτίθενται στα πνευματικά ζητήματα, δεν πρέπει ούτε και να τους γνωρίζουμε. Έτσι, όταν δεν μας εμποδίζουν καθόλου, οφείλουμε ν’ απονέμουμε σ’ αυτούς όλη τη φυσική αγάπη μας να θέτουμε αυτούς πάνω απ’ τους άλλους, και διότι μας γέννησαν και διότι μας ανέθρεψαν, αλλά και διότι για μας τόσες θυσίες έκαναν.
Ε.Π.Ε. 14,672
ταπεινός και ως ευαγγελιστής
Να θαυμάσης το ταπεινό ύφος του ευαγγελιστού Ιωάννου. Αφού ανέφερε τη σκέψι των μαθητών, την διορθώνει, διότι δεν αντελήφθησαν εκείνο που είπε ο Ιησούς. Λέει ο Ευαγγελιστής «Δεν είπε ο Ιησούς, ότι δεν θα πεθάνη (ο Ιωάννης), αλλ’ είπε, εάν εγώ θέλω, αυτός θα μείνη. Αυτός είναι ο μαθητής, που δίνει τη μαρτυρία για όσα έγραψε, και ξέρουμε ότι η μαρτυρία του είναι αληθινή». Γιατί άραγε μιλάει έτσι ο Ιωάννης, ενώ άλλος δεν το κάνει; Και μιλάει έτσι για δεύτερη φορά (ιδέ Ιωαν, ιθ' 35). Μιλάει για τη μαρτυρία του εαυτού του. Φαίνεται να προσεγγίζη τους ακροατές του. Ποια η αιτία; Λέγεται, ότι τελευταίος ο Ιωάννης θέλησε να γράψη Ευαγγέλιο, όταν ο Θεός τον παρακίνησε και τον προέτρεψε προς αυτό το σκοπό. Γι’ αυτό δείχνει συνεχώς την αγάπη του Ιησού, και υπαινίσσεται την αιτία, που ωρμήθηκε να γράψη. Συνεχώς θυμάται αυτή την αιτία και θέλει να κάνη το λόγο του αξιόπιστο.
Ε.Π.Ε. 14,748-750
υπέρ φύσιν
Κατηγοράμε τους αποστόλους ως αγράμματους. Η κατηγορία αυτή είναι εγκώμιο. Κι όταν λένε οι εχθροί, ότι είναι άσημοι οι απόστολοι, εμείς ας προσθέτουμε: Και αμαθείς και αγράμματοι και φτωχοί και τιποτένιοι και άσοφοι και αφανείς. Αυτά δεν είναι βρισιές για τους αποστόλους, αλλ’ είναι δόξα τους. Τους αναδεικνύουν λαμπρότερους στην οικουμένη. Διότι αυτοί οι άσημοι και χωριάτες και αγράμματοι, τόσο πολύ αγωνίστηκαν και νίκησαν. Είναι, λοιπόν, φανερό, ότι η δύναμις του σταυρού είναι μεγάλη, κι ότι τα κατορθώματα των αποστόλων δεν έγιναν με ανθρώπινη δύναμι. Όσα έγιναν δεν είναι κατά φύσιν, αλλ’ είναι υπέρ φύσιν. Και όταν γίνεται κάτι υπέρ φύσιν, και μάλιστα πολύ υπέρ φύσιν, είναι ολοφάνερο, ότι γίνεται με κάποια θεία δύναμι και συνεργασία.
Ε.Π.Ε. 18,74
αλιείς, νίκησαν τους φιλοσόφους
Ο ψαράς νίκησε τους φιλοσόφους, τους ρήτορες. Μέσα σε πολλούς κινδύνους, κι ενώ οι δυνάμεις του κόσμου τον πολεμούν κι όλη η φύσις τον αντιμάχεται κι ο διάβολος αντιπαρατάσσει εναντίον του τους πάντες, βασιλιάδες, ρήτορες, σοφιστές, δήμους, έθνη, πόλεις, βαρβάρους, ειδωλολάτρες, φιλοσόφους, λογογράφους, νόμους, δικαστήρια, ποικίλα βασανιστήρια, κάθε είδους μύριους θανάτους.
Ε.Π.Ε. 18,78

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 437-440)

 

Ισοτιμία
με διακριτούς ρόλους
Δεν θέλησε ο Θεός να γίνωνται όλα από τον άντρα ούτε όλα απ’ τη γυναίκα. Τα μοίρασε. Στη γυναίκα έδωσε την εξουσία του νοικοκυριού. Στον άντρα την αγορά. Στον άντρα έδωσε το έργο να τρέφη την οικογένεια, αφού αυτός καλλιεργεί τη γη. Στη γυναίκα ώρισε το έργο να ντύνη τα μέλη του σπιτιού, αφού αυτή δουλεύει τον αργαλειό και τη ρόκα.
Ε.Π.Ε. 18α,434
ως προς τη σωτηρία
Δεν μετέχω εγώ ως πρεσβύτερος της Εκκλησίας άλλου δείπνου με τον Αμνό, και άλλου σεις. Του αυτού μετέχουμε όλοι. Το ίδιο βάπτισμα έχουμε και οι δυο, αξιωθήκαμε του αυτού αγίου Πνεύματος, τρέχουμε κι οι δυο για την ίδια ουράνια βασιλεία, αδέλφια είμαστε του Χριστού.
Ε.Π.Ε. 23,86
ως προς τη διακονία
Φροντίζει εξ ίσου και για μεγάλους και για μικρούς. Και τους γνωρίζει όλους. Και δεν περιφρονεί κανέναν. Δείχνει το ίδιο ενδιαφέρον για τον καθένα και την ίδια τιμή προς όλους.
Ε.Π.Ε. 24,460
συνέμποροι
Πήρες σύζυγο με τις ίδιες επιδιώξεις, για να είναι κοινωνός του βίου και ελεύθερη και ισότιμη... Από τη σωφροσύνη γεννιέται η αγάπη, από δε την αγάπη γεννιώνται μύρια αγαθά.
Ε.Π.Ε. 27,112-114
Ισόψυχος
ο Τιμόθεος του Παύλου
Κανένα δεν έχω τόσο ισόψυχο, τόσο όμοιο με μένα, που να μεριμνά και να φροντίζη για σας. Εκείνος, που σας αγαπά όμοια με μένα, είναι ο Τιμόθεος.
Ε.Π.Ε. 21,592
Ισραηλίτες
σταυρωτές απάνθρωποι
Μ’ ένα σύνθημά του τότε χόρευε σε όλους ο Διάβολος. Ας πούμε, ότι oι Ιουδαίοι ήσαν κυριευμένοι από φθόνο και κακεντρέχεια και γι’ αυτό συμπεριφέρονταν με απρέπεια και βαναυσότητα. Αλλ’ οι στρατιώτες από πού και για ποια αιτία Τον βασάνιζαν; Δεν είναι ολοφάνερο, ότι ο Διάβολος ήταν εκείνος, που είχε εμφυτεύσει σε όλους τη βακχική μανία; Γι’ αυτό και διασκέδαζαν με τις βρισιές, που απηύθυναν στον Ιησού οι άγριοι και απάνθρωποι.
Ε.Π.Ε. 12,318
γιατί δεν σώζονται;
Οι Ισραηλίτες έμειναν εκτός της σωτηρίας, όχι όμως ως ξένοι, αλλά και ως ράθυμοι. Ξέπεσαν από τις διαθήκες όχι ως ξένοι, αλλ’ ως ανάξιοι.
Ε.Π.Ε. 20,524
φονείς του Δικαίου και των δικαίων
Θανάτωσαν το Χριστό, θανάτωσαν τους προφήτες, βρίζουν το Θεό, είναι κοινοί εχθροί της οικουμένης.
Ε.Π.Ε. 22,402
μετά τόσες ευεργεσίες, αχάριστοι
Ύστερα από τόσο μεγάλη και τόσο πολλή φροντίδα του Θεού, υστέρα από τόσες και απερίγραπτες ευεργεσίες, υστέρα από τόσο μεγάλα θαύματα, ύστερα από τόση χειραγωγία και απερίγραπτη προστασία από τον Ουρανό, ύστερα από διαρκή διδασκαλία, ύστερα από κατήχησι με λόγια και παραίνεσι με έργα, ύστερα από τόσες περίλαμπρες νίκες, ύστερα από τόσα θαυμαστά τρόπαια, ύστερα από τόση ευλογία τροφοδοσίας, ύστερα από εκείνη την αφθονία θαυμαστών υδάτων, ύστερα από την άφατη δόξα, που τους περιέβαλλε πάντοτε ο Θεός, ύστερα από όλα αυτά, επειδή οι Ισραηλίτες φάνηκαν αχάριστοι και αναίσθητοι, έφτασαν στο σημείο να προσκυνήσουν το μοσχάρι και να λατρεύσουν κεφαλή βοδιού και επιζητούσαν θεούς ψεύτικους, ενώ είχαν ακόμα νωπά τα θαύματα των ευεργεσιών του Θεού στην Αίγυπτο και άλλων, που ακόμα απολαμβάνουν.
Ε.Π.Ε. 31,546-548
ουδεμία δικαιολογία
Φονεύσατε το Χριστό. Κάνατε ποτάμι το αίμα Του. Γι’ αυτό σε σας, Ιουδαίοι, δεν υπάρχει διόρθωσις, και βέβαια ούτε συγγνώμη ούτε καμμιά απολογία.
Ε.Π.Ε. 34,300
μετά τόσα θαύματα αχάριστοι!
Αφού βγήκαν από την Αίγυπτο και διάνυσαν πολύ δρόμο, πήραν αποδείξεις μύριες της δυνάμεως του Θεού και στην Αίγυπτο και στην Ερυθρά θάλασσα, και στην έρημο... Όμως οι αγνώμονες και αναίσθητοι Ιουδαίοι δεν συνετίστηκαν καθόλου από τα τόσα θαύματα, και ζητούσαν να επιστρέφουν πάλι στη σκλαβιά της Αίγυπτου.
Ε.Π.Ε. 34,350-352

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 434-436)

 

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 19-31. Η παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου.
16.25 εἶπεν δὲ ᾽Αβραάμ, Τέκνον(1), μνήσθητι(2) ὅτι ἀπέλαβες(3)
συ τὰ ἀγαθά σου(4) ἐν τῇ ζωῇ σου, καὶ Λάζαρος ὁμοίως τὰ κακά(4)·
νῦν δὲ ὧδε(5) παρακαλεῖται σὺ δὲ ὀδυνᾶσαι(6).
25 Ο Αβραάμ όμως του απάντησε: “παιδί μου, θυμήσου ότι εσύ απόλαυσες
την ευτυχία στη ζωή σου, όπως κι ο Λάζαρος τη δυστυχία. Τώρα λοιπόν αυτός
χαίρεται εδώ, κι εσύ υποφέρεις.
(1) Η προσφώνηση Παιδί μου στο στόμα του Αβραάμ, φέρνει περισσότερο πλήγμα,
παρά η Πάτερ Αβραάμ στο στόμα του πλουσίου. Ο Αβραάμ αναγνωρίζει
την πραγματικότητα της σαρκικής συγγένειας, αλλά όχι λιγότερο ο απόγονός
του αυτός παραμένει λεία της φλόγας του Άδη (g). Η προσφώνηση τέκνον
κάνει βαρύτερη την άρνηση. Ήταν γιος, ανυπάκουος όμως και τώρα
εγκαταλείφθηκε και αποκληρώθηκε από τον Αβραάμ ως ανάξιος απόγονος.
Αξιοσημείωτη και η επόμενη: «Δεν είπε· Απάνθρωπε και ωμέ, δεν ντρέπεσαι;…
Αλλά πώς μίλησε; Παιδί μου. Δες συμπαθή και αγία ψυχή… Παιδί μου, λέει,
υπαινισσόμενος με αυτό ότι, μέχρις εδώ σταματά η εξουσία του,
να τον ονομάσει δηλαδή έτσι με γλυκύτητα, παραπέρα όμως δεν εξουσιάζει τίποτα.
Αυτό που έχω, αυτό σου μεταδίδω, φωνή συμπαθητική» (Θφ).
«Δεν είπε απάνθρωπε και ωμέ και παμπόνηρε, ενώ άφησες σε τόσο μεγάλα κακά
τον άνθρωπο, θυμάσαι τώρα τη φιλανθρωπία και το έλεος και τη συγγνώμη;
Αλλά τι; Παιδί μου, λέει, πήρες τα αγαθά σου. Διότι λέει το ρητό
«ψυχή ταλαιπωρημένη μην την ταράξεις παραπάνω»(Σοφ. Σειρ. 4,3)» (Χ).
(2) Οι νεκροί διατηρούν την ανάμνηση των γεγονότων της επίγειας ζωής.
Δες και σ. 27 (b). Η ανάμνηση την οποία θα διατηρούν οι καταδικασμένες ψυχές,
θα είναι ο βασανιστής τους. Ήδη στην παρούσα ζωή καλούνται οι αμαρτωλοί
να θυμούνται, αλλά το αποφεύγουν και πεισματικά θέλουν να λησμονούν.
Γιε μου, να θυμάσαι τον Δημιουργό σου, τον Λυτρωτή σου, τα τέλη της ζωής σου.
Τώρα τα λησμονούν. Τότε η πρόσκληση αυτή θα αντηχεί διαρκώς στα αυτιά τους
για να τους βασανίζει. Η μνήμη στον άλλο κόσμο είναι απαραίτητη
για την χαρά των δικαίων και θα συντελεί σοβαρά στην θλίψη των χαμένων.
Η μνήμη μας εκεί θα ενισχυθεί τόσο, ώστε να θυμόμαστε όλο τον βίο μας στη γη.
Πιθανότατα μάλιστα θα κινείται τόσο αστραπιαία, ώστε αυτοστιγμεί
να περιλαμβάνει με ένα βλέμμα ολόκληρη την περασμένη ζωή. Από το υψηλό όρος
της αιωνιότητας θα βλέπουμε προς τα κάτω και θα διακρίνουμε ολόκληρη
την πεδιάδα της ζωής μας στη γη, η οποία θα απλώνεται μπροστά μας.
Και θα συνοδεύεται η ανάμνηση του παρελθόντος με τέλεια και ακριβή γνώση
των συνεπειών και πλήρη αίσθηση της συνείδησης ως προς το ένοχο
και τις βαριές ευθύνες του παρελθόντος.
(3) Η πρόθεση «από»=αρκετά πήρες, όπως και το απέχω του Ματθ. στ 2 (δ).
Πλήρως και εξ’ ολοκλήρου πήρες, ώστε να μην επιφυλαχτεί τίποτα για το μέλλον (p).
Λιγότερο πιθανή ερμηνεία: «Συνηθίζουμε να λέμε το «απέλαβες» για αυτά που
δέχεται κάποιος τα οποία του τα χρωστούσαν» (Θφ). «Και φανερώνεται οπωσδήποτε
από εδώ, ότι και ο πλούσιος, αν και ήταν αμαρτωλός, όμως είχε κάποια αρετή,
χάριν της οποίας πήρε πίσω, όσο ζούσε ακόμη, τα οφειλόμενα αγαθά·
και ο Λάζαρος, αν και ήταν δίκαιος, όμως είχε κάποια κακία, λόγω της οποίας
και αυτός πήρε, όσο ζούσε, τα οφειλόμενα κακά· διότι από τους ανθρώπους
κανείς δεν στερείται αρετής, ούτε ο πάρα πολύ πονηρός· και κανείς δεν στερείται
κακίας, ούτε ο πάρα πολύ αγαθός» (Ζ). Από μόνη της η ερμηνεία είναι σωστή,
αλλά εδώ είναι λιγότερο πετυχημένη.
(4) Σε αυτό συνίστατο η τραγική πλάνη του. Δεν είχε καν ιδέα ότι υπήρχαν
και άλλα αγαθά και φύλαξε αυτά εγωιστικά για τον εαυτό του. Είναι αξιοσημείωτο
το «σου», ενώ για τον Λάζαρο γράφεται απλώς «τα κακά» χωρίς το «του».
Τα κακά του Λαζάρου δεν ήταν δικά του, αλλά δέχτηκε αυτά ως δοκιμασία από το Θεό·
ενώ ο πλούσιος θεωρούσε τα αγαθά ως δικά του αποκλειστικά, χωρίς να πρόκειται
κάποτε να δώσει λογαριασμό για αυτά (p). Διάλεξε τα φθαρτά αγαθά ως τα άριστα,
με τα οποία ήταν πλήρως ικανοποιημένος και ήταν για αυτό το μόνο μερίδιο που διάλεξε.
Στα φαγητά και τα ποτά, στα πλουσιότατα ρούχα τοποθέτησε την όλη ευτυχία του.
Αυτά υπήρξαν η παρηγοριά του και η αμοιβή του και δεν του ήλθε ποτέ στο νου,
ότι υπάρχουν και άλλα αγαθά καλύτερα. Τα τελευταία αυτά δεν είχε λόγο ποτέ
να τα περιμένει. Και συνεπώς τώρα και την ελάχιστη ακόμη ανακούφιση στα δεινά,
την αρνείται σε αυτόν ο Αβραάμ.
(5) Αντίθεση χρόνου και τόπου=Τώρα εδώ (p).
(6) Εάν υποφέρει χωρίς κάποια ανακούφιση, δεν οφείλεται αυτό απλώς στο ότι υπήρξε
πλούσιος, αλλά διότι έκανε τον πλούτο εγωιστικά δικό του, χωρίς να κάνει
συμμέτοχό του και τον φτωχό (g). Η απάντηση του Αβραάμ πρέπει να εννοηθεί
σε στενή σχέση με το αίτημα του πλούσιου. Ο πλούσιος δεν ζήτησε να απαλλαχτεί
τελείως από την τιμωρία του. Δέχτηκε αυτήν ως δίκαιη. Ζήτησε μόνο ελαφριά
ανακούφιση και με τρόπο που προϋπέθετε την για κάποια ώρα διακοπή της ανάπαυσης
του Λαζάρου. Ο Αβραάμ απαντά ότι κάτι τέτοιο είναι παράλογο και αδύνατο.
Ο πλούσιος είχε αδιάκοπη και συνεχή ζωή απόλαυσης και ευφροσύνης και ο Λάζαρος
αδιάκοπα δεινά στην επίγεια ζωή. Τώρα καμία διακοπή δεν μπορεί να γίνει
ούτε στην οδύνη του πλούσιου, ούτε στην ανάπαυση του Λαζάρου (p).

«Εγεννήθη ο Κύριος μας από γυναίκα, δια να ευλογήση την γυναίκα.

Εγεννήθη ο Κύριος μας από αρραβωνιασμένην δια να ευλογήση τον γάμο.

Και να χαιρώμασθεν, αδελφοί μου, και να ευφραινώμασθεν, όπου μας έδωκεν ο Κύριος ευλογημένον γάμον.

Και επαράγγειλεν ο Κύριος να παίρνη ο άνδρας μίαν γυναίκα, ομοίως και η γυναίκα έναν άνδρα.

Και αφού αρραβωνιασθούν, να εξομολογηθούν το ανδρόγυνον με πίστιν καθαράν, με φόβον και τρόμον και με ευλάβειαν και να μεταλαμβάνουν τα Άχραντα μυστήρια με φόβον και με τρόμον και με ευλάβειαν.

Και ύστερα από το μεταλάβημα να στεφανώνονται μέσα εις την εκκλησίαν.

Τότε αδελφοί μου, λέγεται ευλογημένος ο γάμος».

Αγίου Κοσμά του Αιτωλού

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 19-31. Η παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου.
16.24 καὶ αὐτὸς(1) φωνήσας(2) εἶπεν, Πάτερ ᾽Αβραάμ(3), ἐλέησόν(4) με
καὶ πέμψον Λάζαρον(5) ἵνα βάψῃ τὸ ἄκρον τοῦ δακτύλου αὐτοῦ ὕδατος(6)
καὶ καταψύξῃ(7) τὴν γλῶσσάν μου, ὅτι ὀδυνῶμαι ἐν τῇ φλογὶ ταύτῃ(8).
24 Τότε φώναξε ο πλούσιος και είπε: “πατέρα μου Αβραάμ, σπλαχνίσου με
και στείλε το Λάζαρο να βρέξει με νερό την άκρη του δάχτυλού του
και να μου δροσίσει τη γλώσσα, γιατί υποφέρω μέσα σ’ αυτή τη φωτιά”.
(1) Δεν απολαμβάνει πλέον τη φροντίδα των δούλων, αλλά είναι και αυτός
ικέτης που ζητιανεύει (b).
(2) Σχετίζεται με το «από μακριά» (g). «Ύψωσε την φωνή του», το οποίο συμφωνεί
με το «από μακριά» (p).
(3) Κάνει έκκληση στη συγγένειά τους και στην πατρική του συμπάθεια.
Δεν θα σπλαχνιστεί ο Αβραάμ τα παιδιά του; (p). «Τι ονομάζεις πατέρα τον Αβραάμ,
του οποίου την ζωή δεν μιμήθηκες; Εκείνος κάθε άνθρωπο τον φιλοξενούσε
στο σπίτι του, εσύ όμως δεν φρόντισες έναν φτωχό» (Χ).
Δύο πράγματα συμπεραίνουμε από την επίκληση αυτή· πρώτον ότι οι πεθαμένοι
μπορούν στην άλλη ζωή να αναγνωρίσουν ο ένας τον άλλον·
και δεύτερον ότι και ο πλούσιος ήταν Ιουδαίος (ο). Τίποτα δεν έθιγε πιο πολύ
τους Φαρισαίους, οι οποίοι την καταγωγή από τον Αβραάμ θεωρούσαν
ως τον όρο της σωτηρίας, από την επίκληση αυτή από το στόμα αυτού
που βασανιζόταν στον άδη. Όποιος έχει κάνει περιτομή είναι σωσμένος, έλεγαν οι ραβίνοι.
Το να έχει κάνει όμως περιτομή σήμαινε ότι είναι τέκνο του Αβραάμ (g).
(4) Έλεος ζητά. Το περιφρονούσε άλλοτε, όταν ήταν καιρός να το ζητήσει.
Τώρα που πέρασε ο καιρός του ελέους, ζητά αυτό μάταια. Αυτός ο οποίος κανένα
έλεος δεν έδειξε στο Λάζαρο, περιμένει τώρα μέσω του Λαζάρου να του σταλεί αυτό.
Όταν και οι δύο ζούσαν στη γη, δεν καταδεχόταν ο πλούσιος ούτε καν ένα βλέμμα
να ρίξει στον Λάζαρο. Τώρα τον φωνάζει ονομαστικά και ζητά την βοήθειά του. Ω! ναι·
θα έλθει ασφαλώς ημέρα, κατά την οποία εκείνοι, οι οποίοι μισούν και περιφρονούν
τον λαό του Θεού, με πολλή βιασύνη και προθυμία θα επιζητούν την συμπάθειά του.
(5) «Πρόσεξε, πόσο το βασανιστήριο τον σωφρόνισε» (Ζ). Στον άδη ταπεινώθηκε
τόσο πολύ από τις οδύνες του, ώστε θέλει έστω και μικρή ανακούφιση από οποιονδήποτε,
ακόμη και από αυτόν τον Λάζαρο (p). «Αυτός που πριν από αυτό ούτε που γύριζε,
ούτε να δει δεν ανεχόταν τον Λάζαρο… τώρα ικετεύει τον πατριάρχη… Στείλε, λέει,
τον Λάζαρο εκείνον, τον φτωχό, τον οποίο πριν από αυτό σιχαινόμουν,
στον οποίο δεν έδινα ούτε τα ψίχουλα· εκείνον χρειάζομαι τώρα, και το δάχτυλο
εκείνου ζητώ… Είδες πως τον μαλάκωσε η τιμωρία. Και δεν κάνει προς τον Λάζαρο την ικεσία,
αλλά προς τον πατριάρχη. Λογικό· διότι δεν τολμούσε ούτε να δει τον φτωχό.
Διότι σκεφτόταν, νομίζω, συλλογιζόμενος την απανθρωπιά και ασπλαχνία του,
την οποία έδειξε προς αυτόν, και υποπτευόταν ίσως ότι δεν θα τον αξίωνε ούτε απάντησης» (Χ).
(6) Να βουτήξει αυτό στο νερό, ώστε μόλις μία σταγόνα να στάξει από αυτό (g).
Και η ελάχιστη δηλαδή ανακούφιση θα είναι ευπρόσδεκτη (p). Ζητά ένα ψίχουλο μόνο
ανακούφισης μέσα στην ανυπόφορη οδύνη του (ο).
(7) Λέγεται μία φορά η λέξη. Και το καταψύχω και το οδυνώμαι που ακολουθεί είναι όροι
που χρησιμοποιούνται από τους γιατρούς (L).
(8) Είμαι σε αγωνία μέσα στη φλόγα αυτή των ακόρεστων επιθυμιών και των τύψεων,
οι οποίες αποτελούν την εισαγωγή της γέεννας της φωτιάς (p). Οι σαρκικές επιθυμίες
που φούντωσαν και τράφηκαν στη ζωή αυτή, με αχαλίνωτη ικανοποίηση, μεταβάλλονται εκεί
σε βάσανο για την ψυχή, εφόσον αυτή είναι στερημένη και από τα εξωτερικά αντικείμενα,
που τις ικανοποιούν και από το σώμα με το οποίο απολάμβανε αυτές (g). Δεν υπάρχει τίποτα
οδυνηρότερο για τα σώματα από το να βασανίζονται με φωτιά. Με αυτό λοιπόν παριστάνονται
οι αγωνίες και αθλιότητες των καταδικασμένων ψυχών.

"Οι πατέρες" του Κωστή Παλαμά (Bωμοί, 1915)

Επίλογος

Παιδί, το περιβόλι μου που θα κληρονομήσεις,

όπως το βρεις κι όπως το δεις να μην το παρατήσεις.

Σκάψε το ακόμα πιο βαθιά και φράξε το πιο στέρεα

και πλούτισε τη χλώρη του και πλάτυνε τη γη του,

κι ακλάδευτο όπου μπλέκεται να το βεργολογήσεις,

και να του φέρνεις το νερό το αγνό της βρυσομάνας,

κι αν αγαπάς τ’ ανθρωπινά κι όσα άρρωστα δεν είναι,

ρίξε αγιασμό και ξόρκισε τα ξωτικά, να φύγουν,

και τη ζωντάνια σπείρε του μ’ όσα γερά, δροσάτα.

Γίνε οργοτόμος, φυτευτής, διαφεντευτής.

Κι αν είναι κι έρθουνε χρόνια δίσεχτα, πέσουν καιροί οργισμένοι, κι όσα πουλιά μισέψουνε σκιασμένα,

κι όσα δέντρα για τίποτ’ άλλο δε ’φελάν παρά για μετερίζια,

μη φοβηθείς το χαλασμό. Φωτιά! Τσεκούρι! Τράβα, ξεσπέρμεψέ το, χέρσωσε το περιβόλι, κόφ’ το,

και χτίσε κάστρο απάνου του και ταμπουρώσου μέσα,

για πάλεμα, για μάτωμα, για την καινούρια γέννα

π’ όλο την περιμένουμε κι όλο κινάει για νά ’ρθει,

κι όλο συντρίμμι χάνεται στο γύρισμα των κύκλων.

Φτάνει μια ιδέα να σ’ το πει, μια ιδέα να σ’ το προστάξει, κορόνα ιδέα, ιδέα σπαθί, που θα είν’ απάνου απ’ όλα.

Στο αποστολικό ανάγνωσμα ακούσαμε τις πολύ σημαντικές συμβουλές και τις ευχές του αποστόλου του Χριστού, που είναι χρήσιμες για κάθε χριστιανό. Θα ήθελα να καταλάβετε το βάθος του λόγου του αποστόλου Παύλου και να γράψετε τα λόγια του στις καρδιές σας. Ακούστε λοιπόν: «Η χάρη του Θεού μας έδωσε διάφορα πνευματικά χαρίσματα. Άλλος είναι προφήτης, για να κηρύττει ανάλογα με το βαθμό της πίστεώς του· άλλος έχει το χάρισμα τις διακονίας για να προσφέρει τις υπηρεσίες του. Το ίδιο να κάνει κι ο δάσκαλος του λαού του Θεού με τη διδασκαλία, κι όποιος έχει το χάρισμα να στηρίζει τους αδελφούς, να τους στηρίζει. Αλλά κι όποιος μοιράζει τα αγαθά του με τους άλλους να το κάνει με απλότητα, ο προϊστάμενος να δείχνει ζήλο για το έργο του, όποιος μοιράζει τις ελεημοσύνες να το κάνει με καλοσύνη» (Ρωμ. 12, 6-8).

Είναι πολύ σημαντικό για τον καθένα μας να καταλάβουμε ποιο ακριβώς χάρισμα λάβαμε από τον Θεό και για ποιο έργο μας προόρισε ο Θεός. Συχνά συμβαίνει, η αυθαίρετη συμπεριφορά μας, να μας οδηγεί στο να επιδιώκουμε να ζούμε κατά τον τρόπο που δεν μας ταιριάζει και δεν είναι ευάρεστος στον Θεό ή να κάνουμε κάποιο έργο για μας ανάρμοστο. Επιδιώκουμε τις υψηλές και τιμητικές θέσεις, περιφρονώντας τις κατώτερες, οι οποίες όμως ίσως μας δίνονται από τον Θεό, επειδή Εκείνος μας προορίζει για κάποιο συγκεκριμένο έργο σύμφωνα με τις δυνάμεις μας, το οποίο και ταιριάζει στις συνθήκες της ζωής μας.

Πολλές αποτυχίες και θλίψεις στη ζωή του έχει αυτός που δεν γνωρίζει ποιο χάρισμα του έδωσε ο Θεός και πορεύεται αυθαίρετα και όπως του αρέσει.

Για εκείνους που έχουν κατανοήσει σωστά ποιο χάρισμα τους έδωσε ο Θεός και το λειτουργούν με προσοχή είναι πολύ σημαντικό να εκτελούν το έργο του Θεού με ζήλο.

Ακούστε τι λέει παρακάτω ο απόστολος: «Η αγάπη σας να είναι ειλικρινής. Να αποστρέφεστε το κακό και να ακολουθείτε το καλό» (Ρωμ. 12, 9). Τα μεγάλα χαρίσματά Του ο Κύριος ο Θεός τα μοιράζει στους ανθρώπους για να ενεργούν σύμφωνα με το θέλημά Του και στο δύσκολο δρόμο της ζωής να έχουν ως οδηγό την αγάπη, που είναι ο θεμέλιος λίθος όλων των εντολών του Χριστού, την αγάπη και όχι την ανθρωπαρέσκεια. Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός στο νομοδιδάσκαλο, που τον ρώτησε, έλεγε το εξής: «Ν’ αγαπάς τον Κύριο το Θεό σου μ’ όλη την καρδιά σου και μ’ όλη τη ψυχή σου και μ’ όλο το νου σου. Αυτή είναι η πρώτη και πιο μεγάλη εντολή. Και δεύτερη, το ίδιο σπουδαία μ’ αυτή: ν’ αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου» (Μτ. 22, 37-39).

Σκεφθείτε, λοιπόν, μήπως μπορεί η αγάπη του εαυτού μας να είναι υποκριτική; Μήπως δεν είναι αυτή πάντα ανυπόκριτη και πλήρης; Πολλές φορές φερόμαστε στον πλησίον μας υποκριτικά, θέλουμε να του δείχνουμε πως τον αγαπάμε αλλά χωρίς να υπάρχει πραγματική αγάπη. Αυτό το πράγμα ονομάζεται υποκρισία και όχι αγάπη. Γι’ αυτό ο απόστολος Παύλος μας θυμίζει ότι η αγάπη πρέπει να είναι ειλικρινής. Ο Κύριος ζητάει από μας, με όλη την καρδιά μας, να προσκολληθούμε στο καλό και να μισήσουμε το κακό.

«Να δείχνετε με στοργή την αγάπη σας για τους άλλους πιστούς. Να συναγωνίζεστε ποιος θα δείξει περισσότερη εκτίμηση στον άλλο» (Ρωμ. 12, 10). Δεν ζητάει από μας ο απόστολος μόνο τη φιλαδελφία, η οποία μπορεί να είναι και ψυχρή, αλλά την αγάπη σε υψηλό βαθμό, τη στοργική αγάπη. Με τέτοια αληθινή αγάπη ήταν γεμάτη η καρδιά του οσίου και θεοφόρου πατρός ημών Σεραφείμ του Σαρώφ. Τον κάθε άνθρωπο που ερχόταν σ’ αυτόν εκείνος τον προϋπαντούσε με τον γεμάτο στοργή λόγο· «Χαρά μου».

Με την φράση: «να συναγωνίζεστε ποιος θα δείξει περισσότερη εκτίμηση στον άλλο» (Ρωμ. 12, 10), ο απόστολος Παύλος μας θυμίζει τον πρώτο μακαρισμό: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι» (Μτ. 5, 3), επειδή όλους τους σέβεται και εκτιμά μόνο εκείνος που είναι πραγματικά ταπεινός και θεωρεί τον εαυτό του κατώτερο απ’ όλους.

«Να έχετε πνευματικό ενθουσιασμό να υπηρετείτε τον Κύριο» (Ρωμ. 12, 11). Αυτή η ασυνήθιστη εντολή του αποστόλου ίσως μας βάλει σε αμηχανία. Πράγματι, τα Χερουβείμ φλέγονται ενώπιον του Κυρίου και γι’ αυτούς ο μέγας απόστολος στην επιστολή του προς Εβραίους λέει: «Ο ποιών τους αγγέλους αυτού πνεύματα, και τους λειτουργούς αυτού πυρός φλόγα» (Έβρ. 1, 7). Υπήρχαν όμως και μεγάλοι άγιοι, το πνεύμα των οποίων φλεγόταν ενώπιον του Θεού. Να γίνουμε κι εμείς όμοιοι μ’ αυτούς. «Να υπηρετείτε τον Κύριο». Πρέπει να υπηρετούμε τον Θεό εκ καρδίας, για να αγιάζεται με τη ζωή μας το όνομά Του, όπως άλλωστε το ζητάμε εμείς οι ίδιοι στην Κυριακή προσευχή.

«Να βοηθάτε τους άλλους χριστιανούς όταν βρίσκονται σε ανάγκη» (Ρωμ. 12, 13). Αγίους ονομάζει τους αδελφούς και τις αδελφές μας εν Χριστώ. Μας θυμίζει ο απόστολος ότι στους πρώτους χριστιανούς όλα ήταν κοινά. Πόσο απέχουμε εμείς σήμερα από το να έχουμε κοινή περιουσία, τα κρατάμε σχεδόν όλα για δικά μας και μόνο λίγα δίνουμε στους φτωχούς αδελφούς μας.

«Να επιδιώκετε να φιλοξενείτε τους αδελφούς» (Ρωμ. 12, 13). Ας θυμηθούμε τον μακάριο Σαμψών, ο οποίος για την υπέρμετρη φιλοξενία του και την αγάπη που είχε στους ασθενείς αναγνωρίστηκε ως άγιος της Εκκλησίας. Αυτό έγινε πολλούς αιώνες πριν. Αλλά και στους καιρούς μας, όπως και ο άγιος Σαμψών, έλαμψε ενώπιον του Θεού, μία απλή, πολύ φτωχή αγρότισσα της περιοχής Βορονέζ, η Μελανία. Αυτή ήταν ορφανή από μητέρα και πατέρα και μεγάλωσε μέσα σε απόλυτη φτώχεια, είχε όμως απέραντη αγάπη για τους άστεγους και τους πεινασμένους ώστε να γεμίζει μ’ αυτούς την φτωχή καλύβα της ενώ η ίδια, που δεν χωρούσε μέσα, περνούσε τις φθινοπωρινές νύχτες καθισμένη έξω στη σκάλα του σπιτιού. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός έχτισε για τον άγιο Σαμψών ένα τεράστιο ξενοδοχείο. Στην μακαρία Μελανία επίσης ένας πλούσιος έμπορος, που εντυπωσιάστηκε από τη φιλοξενία της, της έχτισε ένα μεγάλο πέτρινο σπίτι.

«Να ζητάτε την ευλογία του Θεού για τους διώχτες σας και όχι να τους καταριέστε» (Ρωμ. 12, 14). Στις προηγούμενες ομιλίες μου σας ανέφερα για την αγάπη στους εχθρούς και για το βαθμό της αγάπης σ’ αυτούς που μας αδικούν και διώκουν, όπως τα ζητάει από μας ο Χριστός. Αν δεν ανταποκρινόμαστε στο μίσος τους, αν υπομένουμε με σιωπή τις προσβολές τους, ευλογώντας τους με το σημείο του σταυρού, τότε με μία ήπια απάντηση θα καταπραΰνουμε το μίσος τους και θα συσσωρεύσουμε αναμμένα κάρβουνα στο κεφάλι τους.

Βλέπετε, αδελφοί μου, πόσο πολύτιμα είναι τα θεία λόγια του αποστόλου Παύλου, γι’ αυτό να διαβάζετε με ζήλο τις επιστολές του και τις επιστολές των άλλων αποστόλων του Χριστού. Αυτό θα βοηθήσει πολύ στο μεγάλο έργο της καθάρσεως της καρδιάς σας και του αγιασμού των ψυχών σας. Στο πολύ αναγκαίο αυτό έργο να σας βοηθήσει ο Κύριος και Θεός μας Ιησούς Χριστός, στον οποίο ανήκει η δόξα και η δύναμη μαζί με τον άναρχο Πατέρα του και το πανάγιο, αγαθό και ζωοποιό Πνεύμα στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

(Αγίου Λουκά Αρχιεπ. Συμφερουπόλεως και Κριμαίας, «Λόγοι και ομιλίες», τ. Α΄, εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, σ. 160-164)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 16

Στίχ. 19-31. Η παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου.
16.23 καὶ(1) ἐν τῷ ᾅδῃ(1) ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ(3),
ὑπάρχων(4) ἐν βασάνοις(5), ὁρᾷ(6) τον ᾽Αβραὰμ ἀπὸ μακρόθεν
καὶ Λάζαρον ἐν τοῖς κόλποις(7) αὐτοῦ.
23 Στον άδη που ήταν και βασανιζόταν, σήκωσε τα μάτια του και είδε από μακριά
τον Αβραάμ και κοντά του το Λάζαρο.
(1) Οι δύο συνομιλίες, από τις οποίες συντίθεται αυτή η σκηνή, αναφέρονται
η μεν πρώτη στην τύχη του πλουσίου (σ. 23-26), ενώ η δεύτερη σε αυτήν
των αδελφών του (σ. 27-31)(g).
(2) Άδη λέει τον τόπο, στον οποίο διαμένουν οι νεκροί, χωρίς διάκριση
των διάφορων πεδίων ή διαμερισμάτων, τα οποία μπορεί αυτός να περικλείει
μέσα του, μόνο για να αντιθέσει αυτόν με τη γη των ζωντανών (g).
Όλοι όσοι απέρχονται από την ζωή αυτή, μεταβαίνουν εκεί μέχρι την τελική κρίση,
περιλαμβάνει όμως ο Άδης και τον παράδεισο και την γέεννα (κόλαση).
Ότι ο Άδης δεν σημαίνει πάντοτε τη φωτιά της γέεννας και τόπο τιμωρίας,
γίνεται ολοφάνερο από το Πράξ. β 27,31,Γεν. λζ 35,μβ 38,μδ 29,Ιώβ ιδ 13,ιζ 13 κλπ.
Ότι επίσης ο Άδης περικλείει μέσα του και τόπο τιμωρίας, είναι εξίσου σαφές
από το παρόν χωρίο (p). Όπως οι ψυχές των πιστών, αμέσως μόλις ελευθερωθούν
από το φορτίο της σάρκας, εισέρχονται σε κατάσταση χαράς και ευτυχίας,
έτσι και οι πονηρές και στερούμενες από τον αγιασμό ψυχές, αμέσως μόλις
αποσπαστούν από τις ηδονές της σάρκας με τον θάνατο, ρίχνονται σε κατάσταση
δυστυχίας ασταμάτητης και διαρκούς, η οποία θα αυξηθεί πολύ περισσότερο
κατά την γενική ανάσταση. Ο πλούσιος είχε εξ’ ολοκλήρου απορροφηθεί από τις
απολαύσεις των αισθήσεων και για αυτό κατέστησε τον εαυτό του ακατάλληλο
για τις ανώτερες απολαύσεις του πνευματικού κόσμου. Η σαρκική διάνοιά του
και η υλόφρονη ψυχή του παρέμειναν τελείως ξένες με αυτές και καμία ανακούφιση
δεν ήταν δυνατόν να δοκιμάσουν από αυτές. Επειδή μάλιστα υπήρξε και σκληρόκαρδος
απέναντι στη δυστυχία του φτωχού τώρα αντιμετωπίζει και χωρίς έλεος την κρίση,
αφού δεν έδειξε έλεος.
(3) Ο πλούσιος υψώνει τα μάτια του όχι για να πετύχει βοήθεια,
αλλά για να μάθει την φύση της κατάστασής του που μεταβλήθηκε (p).
Αξιοθρήνητο θέαμα παρουσιάζει αυτός από την άβυσσο (b).
(4) Πιο έντονο από το «ήταν».
(5) Έφυγε δηλαδή «από απόλαυση σε κόλαση, από δόξα σε ατιμία, από φως σε σκοτάδι» (Κ).
(6) «Άλλοι Πατέρες λένε ότι ούτε οι δίκαιοι βλέπονται από τους αμαρτωλούς,
ούτε οι αμαρτωλοί από τους δίκαιους· διότι οι μεν είναι στο φως,
ενώ οι άλλοι στο σκοτάδι· απέχουν όμως πολύ μεταξύ τους το φως από το σκοτάδι…
Η παραβολή όμως το βάζει υποθετικά, λόγω της αυτονομίας που έχουν στη διήγηση
οι παραβολές και για να γίνει ο λόγος πιο φοβερός και πειστικός» (Ζ).
(7) Ο πληθυντικός εκφράζει την έκταση από το στήθος μέχρι τα γόνατα (b).
Αντί για τον ενικό του σ. 22, βάζει πληθυντικό για να σημάνει την πληρότητα (g).
Αξιοσημείωτα και τα επόμενα: «Όπως ακριβώς στον Λάζαρο πριν, όταν βρισκόταν
σε τόσα κακά, ήταν προσθήκη συμφορών το να βλέπει τον πλούσιο σε τόσα αγαθά·
έτσι και για τον πλούσιο τώρα, που είναι σε τόσα δεινά, είναι προσθήκη τιμωριών
το να βλέπει τον Αβραάμ σε τόσα αγαθά» (Ζ). «Διότι εγώ νομίζω, ότι βλέποντας αυτήν
την τόσο απότομη μεταβολή των πραγμάτων και αυτόν μεν που ήταν πεταμένος
στον πυλώνα και ξαπλωμένος μπροστά στις γλώσσες των σκυλιών, να απολαμβάνει
τόση παρρησία και να ζει στην αγκαλιά του πατριάρχη, ενώ τον εαυτό του
περιτριγυρισμένο από τόση ντροπή και μαζί με αυτήν να κατατηγανίζεται από τη φωτιά,
τότε ένιωθε μεγαλύτερο τον πόνο» (Χ). Είδε τον Λάζαρο «έτσι ώστε αυτό ακριβώς
που έπαθε ο φτωχός, αυτό να πάθει και ο πλούσιος τώρα με μεγαλύτερη την υπερβολή.
Διότι όπως ακριβώς σε εκείνον έκανε χειρότερο το βάσανο το να είναι πεσμένος
στον πυλώνα του πλουσίου και να βλέπει τα ξένα αγαθά, έτσι λοιπόν και σε αυτόν
έκανε χειρότερη την τιμωρία τώρα το να βρίσκεται στη γέεννα και να βλέπει
την απόλαυση του Λαζάρου, έτσι ώστε να έχει πιο αφόρητη την τιμωρία,
όχι μόνο εξαιτίας του είδους των βασάνων, αλλά και εξαιτίας της τιμής που αξιώθηκε
εκείνος» (Χ).

katafigioti

lifecoaching