Οι μετάνοιες περισσότερο από όλες τις πνευματικές ασκήσεις

-Γέροντα, πονάει τα σώμα σας;
-Όχι, γιατί κάνω... πνευματική γυμναστική.
-Δηλαδή, Γέροντα;
-Μετάνοιες, ευλογημένη! Βλέπεις, οι κοσμικοί έχουν την σουηδική
γυμναστική και οι μοναχοί τις μετάνοιες. Οι κοσμικοί
με την γυμναστική κάνουν σώμα υγιεινό και οι μοναχοί με τις
μετάνοιες κάνουν ψυχή και σώμα υγιέστατα. Οι καημένοι οι κοσμικοί
δεν ξέρουν πόσο βοηθούν οι μετάνοιες όχι μόνο στην υγεία της ψυχής
αλλά και στην υγεία του σώματος. Κάνουν καλό στα αρθριτικά,
διώχνουν την μαλθακότητα, διώχνουν και τις αφύσικες κοιλιές,
σκορπούν γαλήνη και δίνουν μια λεβεντιά. Παράλληλα όμως δίνουν
στον άνθρωπο την δυνατότητα να ανέβη τα πνευματικά υψώματα των αρετών,
όπως θα ανεβαίνει και τα υψώματα των βουνών με πολλή άνεση, χωρίς να λαχανιάζει.
Οι μετάνοιες είναι απαραίτητες και για τον νέο και για τον ηλικιωμένο
και γι’ αυτόν που έχει σαρκικό πόλεμο και για τον απαλλαγμένο
από τέτοιον πόλεμο.Όποιος έχει δυνατή κράση, πρέπει να κάνει
περισσότερες μετάνοιες από έναν φιλάσθενο, όπως και μία δυνατή
μηχανή δουλεύει περισσότερο. Ιδιαίτερα τους νέους, οι μετάνοιες
τους βοηθούν να υποτάξουν την σάρκα. Γι’ αυτό πάντοτε
στους νέους λέω: «Να κάνετε όσο περισσότερες μετάνοιες μπορείτε,
και για τον εαυτό σας και γι’ αυτούς που είναι άρρωστοι
ή ηλικιωμένοι και δεν μπορούν να κάνουν μετάνοιες».
Οι μετάνοιες είναι προσευχή, αλλά συγχρόνως είναι και άσκηση
και βοηθούν περισσότερο από όλες τις άλλες πνευματικές ασκήσεις.
Εκτός από το ξεκίνημα της πνευματικής μας μηχανής
για την προσευχή φέρνουν και πολλά αλλά καλά.
Το πρώτο απ’ όλα είναι ότι προσκυνούμε τον Θεό και του ζητούμε
ταπεινά το έλεος του. Το δεύτερο καλό είναι ότι με τις μετάνοιες
ταπεινώνεται η άγρια σάρκα και έρχεται η ηρεμία και η απάθεια της σαρκός.
Και το τρίτο, μας δίνουν και την υγεία την σωματική,
και έρχεται η διπλή υγεία στον άνθρωπο.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.75-76)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 28-35. Οικοδομή πύργου και εκστρατεία βασιλιά.
14.31 ἢ τίς(1) βασιλεὺς(2) πορευόμενος συμβαλεῖν(3)
ἑτέρῳ βασιλεῖ εἰς πόλεμον(3) οὐχὶ καθίσας πρῶτον βουλεύεται(4)
εἰ δυνατός ἐστιν ἐν δέκα χιλιάσιν(5) απαντῆσαι τῷ μετὰ εἴκοσι
χιλιάδων ἐρχομένῳ ἐπ᾽ αὐτόν;
31. Ποιος βασιλιάς, πάλι, ξεκινάει να κάνει πόλεμο με άλλον βασιλιά
χωρίς πρώτα να καθίσει να σκεφτεί αν μπορεί με δέκα χιλιάδες
άντρες να αντιμετωπίσει αυτόν που του επιτίθεται με είκοσι χιλιάδες;
(1) Η δεύτερη αυτή παραβολή απεικονίζει τη ζωή τη χριστιανική από την
αρνητική της πλευρά, την πολεμική δηλαδή. Παρομοιάζεται αυτή με πόλεμο
επικίνδυνο που διεξάγεται από βασιλιά εναντίον εχθρού πολύ ισχυρότερου (g).
Η κατάσταση του Χριστιανού στον κόσμο αυτόν είναι κατάσταση εκστρατείας.
Ο χριστιανός είναι στρατιώτης και υπάρχουν πολλά βήματα στην πορεία του,
τα οποία πρέπει να διεκδικεί με χτυπήματα σπαθιού.
Πρέπει να μαχόμαστε σε κάθε βήμα μας. Τόσο ακούραστοι είναι
οι πνευματικοί μας εχθροί στην αντίστασή τους εναντίον μας.
«Και μας διδάσκει να μην είμαστε δίψυχοι, ούτε να προσηλωνόμαστε
στη σάρκα και το Θεό· αλλά εάν πρόκειται να αναλάβουμε τον πόλεμο
εναντίον των πονηρών δυνάμεων, να τους αντιμετωπίζουμε ως εχθρούς
και αληθινά να τους αντιμαχόμαστε» (Θφ).
(2) Ο πόλεμος του χριστιανού έχει μέσα του κάτι το βασιλικό (b).
(3) Το ρήμα συμβάλλω είναι αμετάβατο όπως στο Α΄Μακ. δ 34, Β΄Μακ. η 23,ιδ 17
και συχνά στον Πολύβιο. Η συνηθέστερη φράση είναι «συμβάλλειν εις μάχην».
Δες Ιωσήπου Αρχ. VI,5.3 (p). Και αντί για τη λέξη μάχη, βρίσκεται
εδώ η λέξη πόλεμος (L)=να συγκρουστεί σε μάχη (δ).
(4) Μαζί με τους συμβούλους του (δ).
(5) Εάν με τη μισή τουλάχιστον του επιδρομέα δύναμη (δ),
είναι δυνατός να ανταπεξέλθει εναντίον του επιτιθεμένου. Εφόσον πρόκειται
για υπεράσπιση της χώρας, η οποία είναι καθήκον ιερό, η ανδρεία
και η αυτοθυσία θα αναπληρώσει ίσως τον αριθμό. Αυτό όμως πρέπει ώριμα
να το σκεφτεί (L).

Διηγείται ο Γέροντας Ιάκωβος Τσαλίκης: «Κάποτε επισκέφθηκε το Μοναστήρι μας ένας Προτεστάντης πάστορας. Όταν με ενημέρωσαν ότι αυτός ο κύριος είναι ιερέας των Προτεσταντών, τον πλησιάσαμε και τον ξεναγήσαμε στο Μοναστήρι μας. Μετά, είπα να ετοιμάσουν για τον άνθρωπο φαγητό. Εγώ δεν κάθησα μαζί του στο τραπέζι, αλλά αποσύρθηκα στο κελί μου. Διότι αυτό απαιτεί η τάξις. Οι Πατέρες απαγορεύουν τη συμπροσευχή που προηγείται της κοινής τραπέζης».

Σε άλλη περίπτωση επισκέφθηκαν το Μοναστήρι δύο αγιορείτες ιερομόναχοι και μια ηλικιωμένη κυρία Καθολική, ρωσικής καταγωγής, που είχε αποφασίσει να γίνει Ορθόδοξη.
Όταν στο Γέροντα αναφέρθηκε ότι, κατόπιν αποφάσεως της Ιεράς Συνόδου, στα άτομα αυτά είναι αρκετό το μυστήριο του Χρίσματος, χωρίς το Βάπτισμα, ο Γέροντας είπε:
– Δεν γνωρίζω τι αποφάσισε η Ιερά Σύνοδος. Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι το Ευαγγέλιο λέει: «ο πιστεύσας και βαπτισθείς σωθήσεται». Γι’ αυτό πρέπει να γίνεται κανονικά το μυστήριο του Βαπτίσματος και του Χρίσματος.

Και σε ένα τρίτο περιστατικό ενός Καθολικού, που θέλησε να βαπτισθεί, αφού ο Γέροντας τον προέτρεψε να επισκεφθεί τον επίσκοπο της περιοχής του, απ’ όπου επέστρεψε με τη σύσταση ότι δεν χρειάζεται βάπτισμα άλλα μόνο χρίσμα, χωρίς να σχολιάσει την παραπάνω αντιμετώπιση, έφερε μία μεγάλη κολυμβήθρα στο Μοναστήρι και, βοηθούμενος από ένα αρχιμανδρίτη, πνευματικό του τέκνο, βάπτισε κανονικά τον εν λόγω άνθρωπο στο παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπη.

(απόσπασμα από το νέο βιβλίο του Αρχιμ. Ιωάννη Κωστώφ «ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΑ ΕΦΟΔΙΑ, όχι να εκτρέφουμε, αλλά να εκτρέπουμε την αίρεσι», σελ. 55-56)

Αυτοί που μεθούν από το Άγιο Πνεύμα, αγάλλονται συνέχεια από την στοργή του Θεού, του Πατέρα τους.

Αν μεθύση ο άνθρωπος πνευματικά με το ουράνιο κρασί, η ζωή του εδώ στην γη γίνεται μαρτυρική, με την καλή όμως έννοια. Αχρηστεύεται για τον κόσμο, αδιαφορεί για καθετί γήινο και όλα τα «θεωρεί σκύβαλα». Βλέπεις, όσοι πίνουν πολύ και μεθούν, μετά δεν νοιάζονται για τίποτε. «Μπαρμπα-Θανάση, το καλύβι σου καίγεται», φώναζαν σε κάποιο γεροντάκι που το καλύβι του είχε πάρει φωτιά. «Άσ᾿ το να καή», έλεγε αυτός, γιατί είχε πιει και ήταν μεθυσμένος!…

Η άλλη μέθη, η ουράνια, είναι καλή, αλλά πρέπει να είναι κανείς συνέχεια εκεί, στο ατέλειωτο βαρέλι, το ουράνιο. Εύχομαι να βρήτε την παραδεισένια θεία κάνουλα και να πίνετε και να μεθάτε συνέχεια από το παραδεισένιο κρασί. Αμήν!

(Αγίου Παϊσίου Αγιορείτου-Πάθη και Αρετές, Λόγοι Ε΄, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1, Ι. Ησυχαστήριον ”Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος” Σουρωτή Θεσσαλονίκης)

Η ψαλμωδία γλυκαίνει και ειρηνεύει την ψυχή

-Γέροντα, ενώ έχω καταλάβει πόσο βοηθάει η ευχή,
δεν μπορώ να την λέω συνέχεια.
-Όταν δυσκολεύεσαι να πεις την ευχή, να σιγοψάλλεις.
Και η ψαλμωδία προσευχή είναι. Η ψαλμωδία δίνει στην καρδιά
μια απαλάδα, την γλυκαίνει και την θερμαίνει με τις πνευματικές
της θερμίδες. Έτσι δημιουργεί τις καλύτερες προϋποθέσεις
για να λέει κανείς με όρεξη την ευχή. Για μένα τα κουμπιά
για την πνευματική ζωή είναι αυτά: Λίγη μελέτη, αλλά δυνατή,
ευχή, μετάνοιες, ψαλτική.
-Γέροντα, όταν κάνω εργόχειρο, ενώ έχω ησυχία, δεν λέω την ευχή.
Προσπάθησε, όσο μπορείς, παράλληλα με το εργόχειρο που κάνεις,
να έχεις ως εργόχειρο και την ευχή και την σιγανή ψαλμωδία.
Τώρα, για ένα διάστημα, στο ένα τρίτο του χρόνου που κάνεις εργόχειρο,
να λες την ευχή και στα υπόλοιπα δύο τρίτα, ενώ κάνεις εργόχειρο,
να ψάλλεις διάφορα τροπάρια που σε συγκινούν.
Με την ευχή και την σιγανή ψαλμωδία θα διατηρείς μέσα σου την θεία Χάρη.
-Όταν, Γέροντα, είμαι στενοχωρημένη, φέρομαι απότομα στις αδελφές
και ύστερα πάλι στενοχωριέμαι για την άσχημη συμπεριφορά μου.
-Η σιγανή ψαλμωδία θα σε βοηθήσει πολύ. Να ψάλλεις συνέχεια σιγανά
και στο κελλί σου και στο διακόνημα. Η ψαλμωδία ειρηνεύει την ψυχή.
Ακόμα και τα άγρια θηρία τα ημερεύει, πόσο μάλλον τον άνθρωπο!
Βλέπεις, το λιοντάρι, ο λύκος, όταν ακούσουν ψαλμωδία,
κάθονται ήσυχα σαν αρνάκια και ακούνε ήρεμα. Δεν λέω ότι εσύ είσαι άγρια,
αλλά το ταγκαλάκι εκμεταλλεύεται την στενοχώρια σου και σε σπρώχνει
να φερθείς άσχημα. Γι’ αυτό, αν ψέλνεις σιγανά, θα αισθάνεσαι
μια γλυκύτητα στην καρδιά και θα βλέπεις τις αδελφές με άλλο μάτι, με αγάπη.
-Γέροντα, όταν με πνίγουν οι λογισμοί, δεν μπορώ ούτε να μελετήσω
ούτε να προσευχηθώ.
-Δεν μπορείς να ψάλεις λίγο σιγανά; Σε αυτές τις περιπτώσεις,
όταν ψάλλει κανείς, μοιάζει με τον γεωργό που έχει να θερίση μέσα
στην ζέστη ένα χωράφι πνιγμένο στα αγκάθια, με τα στάχυα πεσμένα κάτω,
και εκείνος αρχίζει να θερίζει τραγουδώντας. Με το τραγούδι ξεχνιέται
και τελειώνει τον θέρο με χαρά. Ωφελείται και από τον καρπό της λίγης
παραγωγής, και νιώθει μετά ξεκούραση.
-Καμμιά φορά, Γέροντα, νιώθω μέσα μου ένα βάρος. Είναι πειρασμικό;
-Ξέρεις τι να κάνεις; Όταν νιώθεις μέσα σου αυτό το βάρος,
να μη δίνης σημασία, αλλά να λες: «Επικράνθη ο Άδης, έπικράνθη!»
και να σιγοψάλλεις, Έτσι ο πειρασμός θα φεύγη. Ο Άγιος Ιωάννης
της Κλίμακος λέει ότι η ψαλμωδία είναι το όπλο του μονάχου,
το οποίο διώχνει την λύπη. Κι εγώ σε όσους περνούν δοκιμασίες και
είναι θλιμμένοι λέω να ψάλλουν διάφορα τροπάρια.
-Γέροντα, μερικές φορές μου έρχεται ένας επίμονος άσχημος λογισμός.
Πως να τον διώχνω;
-Να ψάλλεις ένα «Άξιον έστιν» και θα δεις, το ταγκαλάκι θα παίρνει
τα ναύλα του και θα φεύγει. Η ψαλμωδία είναι περιφρόνηση στον διάβολο.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.72-74)

573. Ο Άγγελος του Θεού είναι εικών της ψυχής σου. Της μοιάζει πνευματικά. Γι’ αυτό οι Άγγελοι εμφανίζονται με ανθρώπινη μορφή. Έχουν φύσι όμοια με της ανθρώπιινης ψυχής, μόνο που αυτοί είναι αναμάρτητοι, άγιοι και υψηλότεροι.

574. Πόσο γρήγορα ο Θεός εισακούει την προσευχή δύο ή τριών, που του μιλούν μαζί, από τα βάθη των καρδιών τους! «οὗ γάρ εἰσιν δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν» (Ματθ. ιη’ 20), λέγει ο Ίδιος ο Κύριος.

575. Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός θέλει να μας βγάλει από το ψεύδος, την υπερηφάνεια και τη διαβολική κακία και να μας φέρει στην αλήθεια, την αγάπη, την πραότητα και την ταπεινωσύνη.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 236)

«Να κηρύξεις το Λόγο του Θεού, να επιμείνεις σ’ αυτό είτε είναι κατάλληλες οι περιστάσεις είτε ακατάλληλες» (Β Τιμ. 4:2)

Όπως κάθε Κυριακή, πήγα κι εκείνο το πρωί στην Εκκλησία. Ανέβηκε ο κήρυκας στον άμβωνα να κηρύξει, αλλά φαινόταν εξαιρετικά θλιμμένος, σχεδόν συντετριμμένος. «Σίγουρα κάτι σοβαρό συμβαίνει», σκέφτηκα. Και δεν έπεσα έξω. Άρχισε το κήρυγμά του με μια φοβερή εξομολόγηση. Το προηγούμενο βράδυ, γύρω στις 12 τα μεσάνυχτα, χτύπησε το τηλέφωνό του. Ήταν κάποιος που του ζητούσε να τον επισκεφτεί εκείνη την ώρα, γιατί ήθελε να του μιλήσει για κάτι σοβαρό. Του απάντησε ότι ήταν κατάκοπος από την ετοιμασία του κηρύγματος και δεν μπορούσε να πάει. «Θα έρθω κάποια άλλη ώρα», του είπε. Η κάποια άλλη ώρα όμως δε θα ερχόταν ποτέ. Το πρωί ο άνθρωπος εκείνος βρέθηκε νεκρός. Είχε αυτοκτονήσει! Αν πήγαινε εκείνη την «ακατάλληλη» ώρα, ίσως και να προλάβαινε την αυτοκτονία!
Για το χριστιανό, για τον κάθε χριστιανό, δεν υπάρχουν ακατάλληλες ώρες για να δώσει τη μαρτυρία του, για να μιλήσει σε κάποιον για το Χριστό και για τη σωτηρία που προσφέρει. Μη χάσεις ποτέ, αγαπητέ αδελφέ, την ευκαιρία να δώσεις τη μαρτυρία σου σε κάποιον.

«Η σοφία όμως που προέρχεται από ψηλά είναι πρώτα απ’ όλα αγνή.. αμερόληπτη κι ανυπόκριτη» (Ιακ. 3:17)

- Τη μεγαλύτερη σπατάλη χρόνου την κάνει κανείς όταν προσπαθεί να πείσει πόσο σπουδαίος είναι μειώνοντας τους άλλους.
- Θρέψε την πίστη σου και οι αμφιβολίες σου θα πεθάνουν από ασιτία.
- Κύριε, κάνε τη ζωή μου ένα παράθυρο από το οποίο θα μπαίνει μέσα μου το φως Σου, και κάνε με επίσης έναν καθρέφτη ν’ αντανακλώ το φως αυτό στους γύρω μου.
- Η προσευχή κάνει κάτι περισσότερο από το να μας δίνει κάτι από το Θεό. Μας βοηθάει να γίνουμε όπως θέλει ο Θεός.
- Εκείνος που προσπαθεί να κάνει ευτυχισμένους τους άλλους, γίνεται ευτυχισμένος ο ίδια πριν απ’ αυτούς.
- Δεν υπάρχει μαλακότερο μαξιλάρι από μια καθαρή συνείδηση.
- Μην κάνεις τίποτε στην ζωή σου που δε θα ήθελες να το μιμηθούν τα παιδιά σου.
- Ο χριστιανισμός είναι αγώνας, όχι όνειρο.

(Εκδόσεις «Ο Λόγος»)

570. Βλέπουμε παντού στη γη τον Θείο Τεχνίτη, το Άγιο Πνεύμα, να αποκαλύπτη τη σοφία του με τα έργα του. Βλέπουμε παντού το ζωοποιό Πνεύμα να διαπλάσση σαν κεραμεύς, πολύμορφα ωραία σκεύη, άψυχα και έμψυχα. Ιδίως το βλέπουμε αυτό στην περίπτωσι των αγίων ανθρώπων, που είναι οι ένδοξοι και πανέμορφοι ναοί του Θεού. Ενώ στην περίπτωσι των απίστων και ασεβών, βλέπουμε το έργο του Πονηρού: πάθη, ταραχές, μίση, συγκρούσεις.

571. Ο Θεός είναι η ύπαρξις και η ζωή όλων όσα υφίστανται στον κόσμο. Γι’ αυτό ονομάζεται «ο Ών». Είναι το πρώτο, άναρχο και αιώνιο Όν, η Κεφαλή και η αρχή των πάντων. Γι΄αυτό και ο Απόστολος λέγει: «ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν» (Πραξ. ιζ’ 28). Η ζωή μας προέρχεται από τον Θεό, η κίνησίς μας από τη δική του δύναμι, η ύπαρξίς μας είναι δικό του θέλημα.

572. Συλλογίσου, ότι ο Κύριος είναι οπουδήποτε πάντοτε μαζί σου, στην εικόνα του και την ομοίωσί του, που είσαι συ. Νοείς δια του Πατρός, μιλάς δια του Υιού και Λόγου, ενεργείς εν Αγίω Πνεύματι. Ό,τι ο αέρας και το φως είναι για το σώμα, το ίδιο είναι ο Πατήρ και οι βουλές του για την ψυχή. Ό,τι η πνοή και η θερμότης για το σώμα, είναι το Άγιο Πνεύμα για την ψυχή.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 235)