Χριστούγεννα

7 Ιανουαρίου 1989
Anthony Bloom (Metropolitan of Sourozh)

Εις το όνομα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.

Σε ένα από τα κείμενα της Αγίας Γραφής αναφέρεται ότι μέχρι πριν από την έλευση του Κυρίου η ανθρωπότητα είχε παρακμάσει στο πέρασμα των αιώνων, δεδομένου ότι ο άνθρωπος είχε χάσει την επαφή του με το Θεό και η κοινωνία μεταξύ Θεού και ανθρώπων είχε καταστεί αμυδρή. Ο Απόστολος Παύλος αναφέρει ότι στο εξής (μετά την Ανάσταση του Κυρίου), ολόκληρη η δημιουργία προσμένει με λαχτάρα την τελική έλευση και αποκάλυψη του Υιού του Θεού στον κόσμο κατά τη Δευτέρα Παρουσία, προσμένει δηλαδή τη στιγμή που ο άνθρωπος θα έχει γίνει πραγματικά άνθρωπος με πληρότητα, με όλη την ομορφιά και τη δόξα που περικλείει αυτή η αποστολή του.

Και την ημέρα που εορτάζουμε την γέννηση του Χριστού, την ενσάρκωση του Υιού του Θεού, μπορούμε να δούμε ότι η αρχή μιάς νέας εποχής ήρθε. Η εποχή που η ανθρωπότητα είχε παρακμάσει και γεράσει (εξαιτίας της πορείας της στο πέρασμα των αιώνων), η εποχή που ο Θεός ως παντοδύναμος προξενούσε μεν το δέος αλλά φαινόταν απόμακρος για τον άνθρωπο έφτασε στο τέλος της. «Ο ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝ ΜΕΣΩ ΗΜΩΝ», αυτή είναι η έννοια της λέξης «ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ», ο Θεός δηλαδή βρίσκεται ανάμεσά μας. Έκτοτε ο κόσμος δεν είναι ο ίδιος. Μένουμε σε ένα κόσμο όπου ο Θεός είναι ανάμεσά μας, είναι η ζώσα ισχύς, η έμπνευση, η ίδια η ζωή. Η αιωνιότητα έχει ήδη έρθει. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος στο Ιερό Βιβλίο της Αποκάλυψης αναφέρει ότι ο Χριστός είναι το «τέλος», χρησιμοποιώντας στην Ελληνική γλώσσα όχι το ουδέτερο γένος που θα ήταν σωστό Γραμματικά αλλά το αρσενικό γένος, επειδή στη λέξη τέλος δεν αποδίδει την έννοια της μιάς δεδομένης στιγμής μέσα στο χρόνο, ούτε την έννοια ενός συμβάντος, αλλά «Τέλος» είναι ο ερχόμενος Κύριος.

Ναι όλοι περιμένουμε την ημέρα που ο Κύριος θα επιστρέψει με δόξα, το τέλος της Ιστορίας όπου θα γίνει η κρίση της ανθρωπότητας απ’ αρχής, όταν ο Θεός θα είναι τα πάντα (η μοναδική πραγματικότητα και η μοναδική αναφορά για τα πάντα δηλαδή). Ήδη όμως ο Θεός βρίσκεται ανάμεσά μας και έχουμε οπτική του προορισμού που έχει ο άνθρωπος και τι μπορεί να γίνει εφόσον έχει κοινωνία με το Θεό. Πρόκειται για την προσφορά του προς εμάς. Ο Θεός προσφέρει την αγάπη του, ο Θεός προσφέρει τον ίδιο του τον εαυτό – όχι μόνο μέσω των Τιμίων Δώρων στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας -, αλλά με όλους τους δυνατούς τρόπους. Είναι έτοιμος να εισέλθει στη ζωή μας, να γεμίσει τις καρδιές μας, να «ενθρονισθεί» στο νού μας, να οδηγήσει τη θέλησή μας ώστε να ταυτίζεται με τη δική του θέληση, αλλά για να γίνει αυτό, για να του επιτρέψουμε εμείς να το πράξει, πρέπει να του παραδώσουμε τους εαυτούς μας, πρέπει να ανταποκριθούμε στην αγάπη με αγάπη, στην πίστη που έχει αυτός σε εμάς με πίστη, δηλαδή πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη σε Αυτόν και εντιμότητα απέναντί Του. Και σιγά-σιγά, κάθε ένας από εμάς και όλοι μαζί με σύμπνοια θα γίνουμε το πανίσχυρο Βασίλειο του Θεού που έρχεται, η αρχή του πληρώματος του χρόνου και η αρχή της ένδοξης και τελικής νίκης.
Δεν αξίζει για αυτό το σκοπό να αγωνιζόμαστε; Δεν αξίζει να αποστραφούμε κάθε τι που μας απομακρύνει από την πληρότητα που μπορεί να φτάσει το είναι μας, κάθε τι που μας απομακρύνει από τον πλησίον μας, κάθε τι που μας απομακρύνει από το Θεό και να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να γίνουμε στο εξής καινούργιοι άνθρωποι;

Τώρα λοιπόν που ήδη η αρχή έχει γίνει και κατά κάποιο τρόπο το τέλος της παρούσης μορφής του κόσμου, ο Χριστός δηλαδή, είναι ήδη ανάμεσά μας, ας κάνουμε τα εξής: Ας υπερνικήσουμε όλα τα δεδομένα αυτής της ζωής που είναι ανώφελα και δεν έχουν πραγματική αξία για μας και τον προορισμό μας και ας επιτρέψουμε στο Θεό θριαμβευτικά να μεταμορφώσει τη ζωή μας.

Ας είναι δοξασμένος ο Θεός για την αγάπη Του σε εμάς! Ας είναι δοξασμένος ο Θεός για την πίστη που έχει προς εμάς, για τη σωτηρία μας και για την ελπίδα που έχει εναποθέσει σε μας! Αμήν!

(μετάφραση: " agiazoni ")

Η λαχτάρα για την προσευχή

- Γέροντα, πώς πρέπει να προσεύχομαι;

Να αισθάνεσαι σαν μικρό παιδί, και τον Θεό να Τον αισθάνεσαι
Πατέρα σου και να Τον παρακαλάς για ό,τι έχεις ανάγκη.
Μιλώντας έτσι με τον Θεό, δεν θα θέλης μετά να ξεκολλήσεις
από κοντά Του, γιατί μόνο στον Θεό βρίσκει κάνεις την ασφάλεια,
την παρηγοριά, την ανέκφραστη αγάπη με την θεία στοργή.
Προσευχή είναι να βάλουμε τον Χριστό μέσα στην καρδιά μας,
να Τον αγαπήσουμε με όλο μας το είναι,
«Αγαπήσεις Κύριον τον Θεό σου εξ’ όλης της καρδίας σου
και εξ’ όλης της ψυχής σου και εξ΄όλης της ισχύος σου
και εξ’ όλης της διανοίας σου», λέει η Αγία Γραφή.
Όταν ο άνθρωπος αγαπήσει τον Θεό και έχει επικοινωνία μαζί Του,
δεν τον συγκινεί τίποτε το γήινο. Γίνεται σαν τρελός.
Βάλε σε έναν τρελό την καλύτερη μουσική δεν συγκινείται.
Δείξε τους καλυτέρους ζωγραφικούς πίνακες δεν δίνει καμμιά σημασία.
Δώσε τα καλύτερα φαγητά, τα καλύτερα ρούχα, τα καλύτερα αρώματα
δεν τα προσέχει, είναι στον κόσμο του. Έτσι κάνει όποιος
έχει επικοινωνία με τον ουράνιο κόσμο, είναι κολλημένος εκεί
και δεν ξεκολλάει με τίποτε. Όπως δεν μπορείς να ξεκολλήσεις
το παιδί από την αγκαλιά της μάνας, έτσι δεν μπορείς να ξεκολλήσεις
από την προσευχή και τον άνθρωπο που έχει καταλάβει το νόημά της.
Τι αισθάνεται το παιδάκι στην αγκαλιά της μητέρας του;
Μόνον όποιος νιώθει την παρουσία του Θεού και τον εαυτό του μικρό παιδί,
μπορεί να το καταλάβη αυτό.
Έχω γνωρίσει ανθρώπους που, όταν προσεύχωνται, νιώθουν σαν μικρά παιδιά.
Και αν τους ακούση κανείς την ώρα που προσεύχονται, θα πει ότι είναι μικρά παιδιά.
Εάν δει και τι κινήσεις κάνουν, θα πει ότι παλάβωσαν!
Όπως το παιδάκι τρέχει, πιάνει τον πατέρα του από το μανίκι
και του λέει: «δεν ξέρω τι θα κάνεις, αλλά θα μου το κάνεις αυτό που σου ζητώ»,
με τέτοια απλότητα και παρρησία παρακαλούν και αυτοί οι άνθρωποι τον Θεό.

-Γέροντα, η επιθυμία για προσευχή είναι δυνατόν να δημιουργηθή
από μια συναισθηματική ανάγκη για επικοινωνία, για παρηγοριά;

Κι αν δημιουργηθή από μια καλή συναισθηματική ανάγκη για τον Θεό,
καλό δεν είναι; Φαίνεται όμως ότι εσύ ξεχνιέσαι,
και μόνο στην ανάγκη τρέχεις στην προσευχή. Φυσικά, γι’ αυτό ο Θεός
επιτρέπει τις διάφορες ανάγκες και δυσκολίες, για να καταφεύγουμε σ’ Αυτόν,
αλλά πιο καλό είναι από αγάπη να τρέχει το παιδί στον πατέρα ή στην μάνα.
Φαντάζεσαι ένα παιδί που ξέρει πόσο το αγαπούν οι γονείς του,
να το σπρώχνουν με το ζόρι να πάει στην αγκαλιά της μάνας ή του πατέρα του;
Ο Θεός είναι στοργικός Πατέρας κα μας αγαπάει. Γι’ αυτό πρέπει να λαχταράμε
πότε θα έρθει η ώρα της προσευχής και να μη χορταίνουμε να μιλάμε μαζί Του.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 24-26)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 14

Στίχ. 1-6. Η θεραπεία του υδρωπικού.
14.5 καὶ αποκριθείς πρὸς αὐτοὺς εἶπεν(1), Τίνος ὑμῶν(2)
υἱὸς ἢ βοῦς εἰς φρέαρ εμπεσεῖται(3), καὶ οὐκ εὐθέως ἀνασπάσει(4)
αὐτὸν ἐν ἡμέρᾳ τοῦ σαββάτου;
5 Ύστερα τους είπε: «Ποιος από σας, όταν πέσει το παιδί του ή το βόδι του
στο πηγάδι το Σάββατο δε θα το ανασύρει αμέσως;»
(1) Υπάρχει και η γραφή: Και προς αυτούς είπε, όπου παραλείπεται
το αποκριθείς. «Επειδή από δυστροπία σιώπησαν, διαλύει ο Χριστός
την άθραυστη αναισχυντία τους, χρησιμοποιώντας για αυτό συλλογισμούς
αναγκαίους» (Κ) και «διδάσκοντας ότι ο νόμος διέταξε να σαββατίζουν,
δηλαδή να απέχουν, από τα βιοτικά έργα, όχι όμως και από τα πνευματικά» (Ζ).
(2) Με έμφαση μπαίνει μπροστά το ὑμῶν =Πώς ενεργείτε εσείς όταν πρόκειται
για τα συμφέροντά σας; (p). Δεν ωθούνταν κυρίως από λόγους συμπαθείας
προς τα άρρωστα ζώα, αλλά από λόγους συμφέροντος, όταν έσπευδαν
να βοηθήσουν αυτά όταν κινδύνευαν. Αυτό όμως έκανε ολοφάνερη
την υποκρισία τους. Επρόκειτο για το δικό τους βόδι.
Και προκειμένου να προλάβουν τη ζημιά του χρήματος, η οποία θα ερχόταν
σε αυτούς, εάν το βόδι πέθαινε, δεν εύρισκαν ότι παραβιάζεται το Σάββατο
με τις βαριές προσπάθειες τις οποίες θα κατέβαλλαν για να το διασώσουν.
Προκειμένου όμως για τη θεραπεία του άρρωστου ανθρώπου,
με την οποία θα δοξαζόταν ο Θεός, εύρισκαν ότι παραβιάζεται το Σάββατο,
έστω και αν με κανένα σωματικό κόπο, αλλά με απλό λόγο επιτυγχανόταν αυτή.
(3) «Σχεδόν λέει στους Φαρισαίους τα εξής: Αν έχει εμποδίσει ο νόμος
να κάνει κάποιος πράξεις ελέους το Σάββατο, δεν θα φροντίσεις τον γιο σου
αν κινδυνεύει το Σάββατο; Και τι λέω τον γιο; Τη στιγμή που ούτε βόδι
δεν θα εγκαταλείψεις αβοήθητο, αν το δεις να κινδυνεύει.
Πώς λοιπόν δεν είναι ανόητο να εξετάζετε την θεραπεία του υδρωπικού το Σάββατο;» (Θφ).
(4) =ανασύρει (δ), με πολύ κόπο και εργασία (b).

14.6 καὶ οὐκ ἴσχυσαν ἀνταποκριθῆναι(1) αυτώ πρὸς ταῦτα(2).
6 Και δεν μπόρεσαν να δώσουν απάντηση σ’ αυτά.
(1) Ανταποκρίνομαι=απαντώ με τη σειρά μου (δ). Μόνο εδώ και στο Ρωμ. θ 20.
(2) «Αφού ήταν φανερή η αλήθεια» (Ζ).

περικεφαλαία
Όπως ακριβώς η περικεφαλαία σώζει το πιο ευαίσθητο απ’ τα όργανα του σώματός μας, αφού περιβάλλει το κεφάλι, έτσι και η ελπίδα δεν αφήνει το νου να πέση σε σφάλμα, αλλά τον κρατεί ορθό.
Ε.Π.Ε. 22,536
μεγάλη έχουμε
Πολλά υποφέρουμε ως χριστιανοί. Αλλ’ έχουμε μεγάλες ελπίδες. Κινδυνεύουμε. Μας καταδιώκουν. Αλλ’ έχουμε Εκείνον που μας σώζει. Δεν είναι άνθρωπος. Είναι ο Θεός.
Ε.Π.Ε. 23,124
όλα τα αγαθά
Όλα τα αγαθά στηρίζονται σε ελπίδες. Πρέπει όμως να έχουμε τέτοια ελπίδα, ώστε να καυχώμαστε (να χαιρώμαστε) σαν για πράγματα, που έχουν ήδη πραγματοποιηθή.
Ε.Π.Ε. 24,336
μισθός στα μέλλοντα αγαθά
Πρέπει να ελπίζουμε στα μελλοντικά αγαθά και ότι οπωσδήποτε για τους εδώ κόπους θα υπάρχη κάποιος μισθός και καρπός και ανάπαυσις.
Ε.Π.Ε. 24,348
εμψυχώνει
Η ελπίδα στηρίζει. Αυτή και εμψυχώνει πάλι. Να μη καταβληθήτε, ούτε ν’ απελπιστήτε, για να μη γίνη περιττή η ελπίδα σας. Διότι όποιος πράττει αγαθά, αυτός κι ελπίζει σε αγαθά. Ποτέ δεν απελπίζεται.
Ε.Π.Ε. 24,458
μ’ αυτήν βρισκόμαστε στον ουρανό
Βρισκόμαστε ακόμα στον κόσμο. Δεν αναχωρήσαμε απ’ αυτή τη ζωή. Και όμως δείχνει ν’ απολαμβάνουμε ήδη τις υποσχέσεις, διότι μέσω της ελπίδας βρισκόμαστε στον ουρανό.
Ε.Π.Ε. 24,476
άγκυρα
Όπως η άγκυρα, σαν κρεμαστή από το πλοίο, δεν το αφήνει να πηγαίνη εδώ κι εκεί, έστω κι αν το χτυπούν άπειροι άνεμοι, αλλά το σταθεροποιεί, έτσι και η ελπίδα. Κοίτα πως βρήκε (ο Παύλος) την κατάλληλη εικόνα. Δεν χρησιμοποίησε το θεμέλιο, κάτι που δεν ταιριάζει, αλλά την άγκυρα εκείνο, δηλαδή, που βρίσκεται σε τρικυμία και δεν φαίνεται για πολύ σταθερό, αφού στέκεται πάνω σε νερό, όμως είναι σαν γαντζωμένο στη γη ταλαντεύεται και δεν ταλαντεύεται.
Ε.Π.Ε. 24,476
ισχυρή
Η θύελλα και η μεγάλη τρικυμία ταλαντεύουν το σκάφος. Η ελπίδα δεν το αφήνει να περιφέρεται εδώ κι εκεί, κι ας το χτυπάνε ισχυροί άνεμοι. Όχι μόνο στα πνευματικά, αλλά και στα βιοτικά βλέπει κανείς μεγάλη τη δύναμι της ελπίδας.
Ε.Π.Ε. 24,476
ουρανού
Είχε κι ο νόμος ελπίδα, αλλ’ όχι τέτοια. Ήλπιζαν πως, αν ευαρεστήσουν στο Θεό, θα έχουν τη γη και δεν θα πάθουν κανέ¬να κακό. Τώρα όμως ελπίζουμε ότι, αν ευαρεστήσουμε στο Θεό, θα κατακτήσουμε όχι τη γη, αλλά τον ουρανό.
Ε.Π.Ε. 24,522
προοπτική
Ο αθλητής (ο πυγμάχος) γενναία υπομένει τα χτυπήματα στο κεφάλι, διότι αποβλέπει προς το στεφάνι της νίκης. Έτσι κι εμείς, όταν ατενίζουμε προς τον ουρανό και προς τα αγαθά του ουρανού, όσα κακά κι αν μας έρχωνται, γενναία όλα θα τα υπομένουμε. Μας ενδυναμώνει η ωραία ελπίδα των μελλόντων αγαθών.
Ε.Π.Ε. 32,498
των μελλόντων
Όσο εντείνονται oι πειρασμοί, άλλο τόσο αυξάνεται η παρηγοριά μου. Και έχω πιο στερεές τις ελπίδες σχετικά με τα μέλλοντα. Όλα τώρα σαν να μου έρχωνται βολικά και σαν να ταξιδεύω με ούριο άνεμο. Ποιος είδε; Ποιος άκουσε; Ύφαλοι και βράχια, ανεμοστρόβιλοι και καταιγίδες συντρίβονται. Υπάρχει νύχτα ασέληνη, σκοτάδι βαθύ, γκρεμοί και σκόπελοι. Και όμως, ενώ πλέω ανάμεσα σε τέτοιο πέλαγος, δεν είμαι σε χειρότερη κατάστασι από όσους κινούνται μέσα σε λιμάνι.
Ε.Π.Ε. 37,348

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 196-199)

Ελισάβετ
και Παρθένος Μαρία
Ανάμεσα στη δική μας γέννησι και στη γέννησι του Κυρίου ήταν η γέννησις από τη στείρα. Κατώτερη φυσικά από την εκ Παρθένου γέννησι, ανώτερη όμως από τη δική μας. Γι’ αυτό σαν γέφυρα χρησιμοποιείται στη διάνοια της παρθένου ο τόκος της Ελισάβετ. Έτσι γίνεται αναγωγή από τους κατά φύσιν πόνους του τοκετού στο υπέρ φύσιν ανώδυνο της Παρθένου.
Ε.Π.Ε. 31,272
Έλλαμψις
προϋποθέσεις για θείο φωτισμό
Λέει ο Κύριος: «Εγώ είμαι η οδός». Και το λέει, για να δείξη, ότι Τον έχουμε ανάγκη για να οδηγηθούμε στον Πατέρα. Και αν ο Πατέρας ελκύη, ο Υιός χειραγωγή και το Άγιο Πνεύμα φωτίζη, τότε γιατί αμαρτάνουν όσοι ούτε προσελκύστηκαν ούτε καθωδηγήθηκαν ούτε φωτίστηκαν; Διότι δεν καθιστούν τον εαυτό τους άξιο να δεχτή το θείο φωτισμό.
Ε.Π.Ε. 6,544
Ελπίδα
ασφαλής
Πώς θα συγχωρεθούμε, που αδιαφορούμε για την αρετή και δεν δεχόμαστε αμέσως κάθε πόνο, μολονότι έχουμε τόσο βέβαιη ελπίδα και μολονότι μας περιμένουν τόσα ουράνια αγαθά;
Ε.Π.Ε. 3,92-94
θεμέλιο
Είναι μεγάλη η δύναμις της ελπίδας, που στηρίζεται στον Κύριο: Είναι κάστρο άπαρτο. Είναι τείχος ακαταμάχητο. Είναι συμμαχία ακαταγώνιστη. Είναι λιμάνι ασφαλισμένο. Είναι πύργος απόρθητος. Είναι όπλο αήττητο. Είναι δύναμις ακατάβλητη. Βρίσκει διέξοδο στα αδιέξοδα.
Ε.Π.Ε. 5,516
σ’ αυτήν κρεμόμαστε
Γιατί βάζει ο ψαλμωδός την προσθήκη «Σιών»; Γιατί δεν είπε απλώς «σαν όρος», αλλ’ αναφέρει συγκεκριμένο; Για να μας διδάξη να μην αποκάμνουμε στις συμφορές, να μη καταποντιζώμαστε στις θλίψεις, αλλά να είμαστε πιασμένοι καλά από την ελπίδα στο Θεό και να υπομένουμε όλα με γενναιότητα, και επιθέσεις και μάχες και ταραχές. Αυτό άλλωστε το όρος (Σιών) κάποτε ερημώθηκε, και επανήλθε στην αρχαία δόξα, με τόσα θαύματα.
Ε.Π.Ε. 7,8
στη φουρτούνα
Τότε ιδίως ισχύει η ελπίδα, όταν τα βλεπόμενα οδηγούν σε απόγνωσι, και εκείνη ενθαρρύνη ατενίζοντας στο μέλλον.
Ε.Π.Ε. 7,380
στο Θεό, κι όλα καλά
Επειδή πολλά παρήγγειλε, που έπρεπε να γίνουν, τονίζει: Μη φοβάστε. Στηρίξτε την ελπίδα σας στον Κύριο κι όλα θα τα ανακουφίση.
Ε.Π.Ε. 21,282
όσοι δεν έχουν, κλαίνε
Το να οδύρεται κανείς για τους τεθνεώτες είναι γνώρισμα εκείνων, που δεν έχουν ελπίδα για την άλλη ζωή. Και είναι τούτο φυσικό. Διότι άνθρωπος, που δεν γνωρίζει τίποτε για ανάστασι, αλλά νομίζει, ότι είναι πραγματικός θάνατος ο θάνατος, δικαιολογημένα οδύρεται και θρηνεί και αφόρητα πενθεί γι’ αυτούς, σαν να έχουν χαθή. Συ όμως, που περιμένεις ανάστασι για ποιό λόγο οδύρεσαι; Άρα το να οδύρεται κανείς είναι ίδιον εκείνων, που δεν έχουν ελπίδα.
Ε.Π.Ε. 22,472

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 194-196)

Ελεύθεροι
όχι ρομπότ
Τι ισχυρίζεται ο χριστιανός; Ότι έπρεπε ο Θεός να θέση εντός μας τη γνώσι της αρετής. Την έθεσε, λοιπόν. Αν δεν την έθετε, από που θα γνωρίζαμε όσα έπρεπε και όσα δεν έπρεπε να κάνουμε; Πού στηρίζονται οι νόμοι και τα δικαστήρια; Δεν στηρίζονται στη γνώσι, αλλά στην πράξι. Και γιατί θα παίρναμε μισθό, αν το παν ήταν έργο του Θεού; Πες μου, ο Θεός εξίσου τιμωρεί εσένα και τον ειδωλολάτρη, όταν αμαρτάνετε; Όχι φυσικά, αφού εσύ έχεις τώρα μεγαλύτερη δυνατότητα, λόγω της γνώσεως του νόμου του Θεού.
Ε.Π.Ε. 18,48
και αγάπη
Όταν ο αδελφός σου σκανδαλίζεται, να μη λες, ότι δεν εμποδίζεται από το Θεό αυτός που τον σκανδαλίζει, και ότι του επιτρέπεται. Διότι εγώ σου λέω κάτι σπουδαιότερο, ότι και αν ακόμα ο ίδιος ο Χριστός το είχε επιτρέψει, εφ’ όσον κάποιος βλάπτεται, να συγκρατήσης τον εαυτό σου και να μη κάνης κακή χρήσι της ελευθερίας σου.
Ε.Π.Ε. 18,606
οι δούλοι Χριστού
Είναι μεγάλο πράγματι το αξίωμα αυτό το να είναι κανείς δούλος του Χριστού. Ο δούλος του Χριστού είναι πραγματικά ελεύθερος από την αμαρτία. Και ο γνήσιος δούλος δεν είναι κανενός άλλου κυρίου δούλος.
Ε.Π.Ε. 21,362

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 194)

Ο άγιος Παΐσιος Βελιτσκόφσκι σε έργο του λέγει για την σιωπή «Όποιος χαλιναγωγεί και συγκρατεί την γλώσσα του, αυτός μπορεί, ξέρει και χαλιναγωγεί και ολόκληρο το σώμα του. Όποιος κρατάει την γλώσσα του, αποφεύγει το κάθε κακό, που πηγή του έχει την γλώσσα. Την γλώσσα λέγει ο άγιος Ιάκωβος “κανείς από τους ανθρώπους δεν ειμπορεί να την δαμάσει. Είναι κακό ασυγκράτητο, γεμάτη από δηλητήριο θανατηφόρο” Ιακ. 3,8. Πολλοί επήγαν από κοφτερό μαχαίρι. Μα πιο πολλοί χάθηκαν από την γλώσσα τους. Γιατί η γλώσσα είναι μία μάχαιρα δίστομος, που έστω και αν αυτό δεν γίνεται αισθητό με τα σωματικά μάτια, κυριολεκτικά σφάζει και την ψυχή και το σώμα εκείνων, που το ρίχνουν στην αργολογία και στις μάταιες λογομαχίες. Ώ γλώσσα, εχθρέ της δικαίωσής μου! Ώ γλώσσα, καταστροφή μου, πνεύμα σατανικό! Και πώς όχι; Ο άνθρωπος χτίζει με κόπο πολύ το πνευματικό του οικοδόμημα! Και να συ, γλώσσα, με μία σου μόνο λέξη και σε μία στιγμή, το γκρεμίζεις και το ισοπεδώνεις! Γι’ αυτό η Γραφή λέγει: “Ανήρ δε φρόνιμος ησυχίαν άγει” Παρ. 11,12»1.

Ο άγιος Θεόδωρος της Εδέσσης τονίζει σχετικά με την σιωπή «Διώχνε μακριά σου το πνεύμα της πολυλογίας. Γιατί σ’ αυτή βρίσκονται φοβερότατα πάθη, το ψεύδος, η θρασύτητα, οι αστειότητες, η αισχρότητα, η μωρολογία και γενικώς όπως έχει λεχθεί: “Από την πολυλογία δεν θα ξεφύγεις την αμαρτία”. Ο σιωπηλός όμως άνθρωπος είναι θρόνος της επιγνώσεως. Αλλά και λόγο θα δώσουμε για κάθε περιττό και ανωφελή λόγο, είπε ο Κύριος. Επομένως η σιωπή είναι πολύ αναγκαία και ωφέλιμη»2.

Στην ερώτηση προς τον Γέροντα Παΐσιο: “Μπορεί να μη καταλαβαίνω την πραγματική μου πνευματική κατάσταση και να νομίζω ότι έχω αρετή” ο Γέροντας είχε απαντήσει: «Μπορεί, αλλά, αν προσέξης θα δης ότι δεν έχεις εσωτερική γλυκύτητα, οπότε θα καταλάβης που βρίσκεσαι πνευματικά. Καμμιά φορά μπορεί να νομίζη κανείς ότι έχει αρετή, επειδή έμαθε απλώς κάποια εξωτερικά γνωρίσματα και συμμορφώνεται με αυτά, για να φαίνεται ενάρετος. Αυτό όμως δεν είναι πραγματική αρετή και δεν μπορεί να μείνη έτσι· θα κοσκινισθή και κάποτε θα φανή η πραγματικότητα. Άλλο είναι, ας υποθέσουμε, να αγωνίζεται κανείς να μη μιλάη, για να μη πληγώνη τους άλλους, και σιγά σιγά να αποκτήση την αρετή της σιωπής, και άλλο να μη μιλάη, για να φαίνεται ότι έχει την αρετή της σιωπής. Τότε μπορεί να σιωπά, ενώ με τους λογισμούς του συνέχεια να φλυαρή και να έχη μέσα του ένα σωρό πάθη. Η εξωτερική συμπεριφορά μπορεί να παρουσιάζη ένα τέλειο άγιο και, όταν αποκαλυφθή ο εσωτερικός του άνθρωπος, να είναι.,.»3.

Ο άγιος Διάδοχος Φωτικής σημειώνει σχετικά με την σιωπή: «Όπως όταν αι θύραι των λουτρών ανοίγωνται συνεχώς, η εσωτερική θέρμη ωθείται ταχύτατα προς τα έξω, έτσι συμβαίνει και στην ψυχή· όταν θέλη να ομιλή έξω του μέτρου, έστω και αν λέγη μόνον πνευματικούς λόγους, εξατονεί η μνήμη του Θεού δια της πύλης του στόματος. Γι’ αυτό μάλιστα χάνει εν συνεχεία τους δυνατούς πνευματικούς λογισμούς, περιπίπτουσα σε πλήθος κατωτέρων εννοιών και ομιλούσα χωρίς τάξιν και αμέτρως στους τυχόντας, επειδή έχασε την ενέργειαν του αγίου Πνεύματος, η οποία συντηρεί την διάνοιαν φωτεινήν χωρίς φαντασίες. Γιατί το αγαθόν Πνεύμα αποφεύγει πάντοτε την πολυλογίαν, ως άσχετον και αντίθετον σε κάθε ταραχήν λογισμών και φαντασιών έστω ευπρεπών. Είναι καλή λοιπόν η σιωπή στον καιρό της, η οποία δεν είναι τίποτε άλλο από μητέρα σοφωτάτων εννοιών»4.

Ο άγιος Βασίλειος μας λέγει «Όταν ερωτάσαι, δίνε απάντηση με την πρέπουσα και ταπεινή φωνή. Όταν δεν ερωτάσαι, σιώπα»5.

1. Αγ. Παΐσίου Βελιτσκόφσκι, Τα κρίνα του αγρού, εκδ. Ι. Μ. Νικοπόλεως, σ. 51.
2. Φιλοκαλία τομ. Β', Έκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, σ. 27.
3. Γέροντος Παΐσίου Αγιορείτου Λόγοι τομ. Ε', σ. 159.
4. Αγ. Διαδόχου Φωτικής, Τα εκατόν Γνωστικά κεφάλαια, εκδ. Ο Άθωνας, σ. 141.
5. Βασιλειανό Άποθησαύρισμα, εκδ. Φωτοδότες, σ. 617.