ΈΝΑΣ νέος αξιωματικός που πριν από λίγο είχε οδηγηθεί στον δρόμο του Θεού κι ακόμα πάλευε με την συνείδησή του, ρώτησε τον εξομολόγο του αν πραγματικά, όπως του έλεγαν, δεχόταν ο Θεός τόσο εύκολα την μετάνοια του ανθρώπου.
- Αν συμβει να σκιστεί καπου ο μανδύας σου, παιδί μου, του είπε εκείνος, τον βγάζεις αμέσως και τον πετάς σαν άχρηστο;
- Όχι δα, έκανε εκείνος. Τον ράβω και τον επιδιορθώνω, όσο βέβαια δέχεται επιδιόρθωση.
- Αν λοιπόν εσύ λυπάσαι το ρούχο σου κι εύκολα δεν το πετάς, πώς δεν θα λυπηθεί ο Θεός το πλάσμα Του και δεν θα κανει ό,τι είναι δυνατόν για να το διορθώσει; είπε ο Γέροντας κι ανάπαυσε τον νέο.

(Γεροντικό, Σταλαγματιές απο την Πατερική Σοφία, Θεοδώρας Χαμπάκη, Εκδόσεις Ορθοδόξου
Χριστιανικής αδελφότητας "ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ", σελ. 177)

152. Πόσα είναι τα εκκλησιαστικά μυστήρια;

Είναι επτά: Το βάπτισμα, το χρίσμα, η ευχαριστία, η μετάνοια, η ιερωσύνη, ο γάμος και το ευχέλαιο. Το γιατί ο Χριστός ίδρυσε μόνο επτά μυστήρια δεν είναι δικό μας ζήτημα να ερευνήσουμε. Είναι κάτι που ανήκει στην αγαθότητα και την πανσοφία του Θεού, την οποία εμείς αγνοούμε. Φυσικά δεν είναι αυθαίρετη η βουλή και η ενέργεια του Κυρίου. Εκ των ύστερων μελετώντας τα μυστήρια βλέπουμε τη σοφή και σκόπιμη διάταξή τους σαν τελετές που αποβλέπουν στον ολοκληρωτικό αγιασμό του ανθρώπου, στη σφαιρική πλήρωση των πνευματικών, σωματικών και κοινωνικών του αναγκών. Όπως δηλαδή ο άνθρωπος γεννιέται φυσικώς, προάγεται και τρέφεται, έτσι δια του βαπτίσματος δημιουργείται η νέα πνευματική ύπαρξη, η οποία προάγεται δια του χρίσματος και τρέφεται δια της θείας ευχαριστίας. Περαιτέρω δια της μετάνοιας και του ευχελαίου αποκαθίστανται στους πιστούς η διαταραχθείσα από την αμαρτία πνευματική υγεία της ψυχής και αντιμετωπίζονται οι φυσικές του σώματος ασθένειες ενώ δια του γάμου αποσκοπείται η μετάδοση του γένους και δια της ιερωσύνης εξασφαλίζεται η διακυβέρνηση της Εκκλησίας. Αυτά όλα φυσικά είναι σχηματικά και εκ των υστέρων διαπιστώσεις που κάνουμε για να βρούμε τον ιδιαίτερο λόγο της συστάσεως και της σκοπιμότητας των μυστηρίων.

Στην Αγία Γραφή έλλείπουν μαρτυρίες περί του αριθμού επτά των μυστηρίων, αν και υπάρχουν σ’ αυτήν αρκετές ενδείξεις περί της υπάρξεως των επί μέρους μυστηρίων. Ομοίως και στην παράδοση της Εκκλησίας δεν μνημονεύονται μαζί και τα επτά μυστήρια. Μόλις τον 13ον αιώνα αναφέρονται για πρώτη φορά εις μεν την Ανατολή από το μοναχό Ιώβ και τον Μιχαήλ Παλαιολόγο, ο οποίος το 1274 υπέβαλε στή σύνοδο της Λυών ομολογία αριθμούσα τα επτά μυστήρια· ενώ στη Δύση αναφέρονται για πρώτη φορά από τον Αλεξανδρο Γ' και τον Πέτρο τον Λομβαρδό. Ο λόγος της παρασιώπησης αυτής οφείλεται στο γεγονός ότι η αρχαία Εκκλησία δεν είχε λόγο ειδικό να μελετήσει συστηματικά τα ιερά μυστήρια και να καθορίσει τον αριθμό τους. Έπειτα τα εκκλησιαστικά μυστήρια στην αρχή εφέρονταν συνδεδεμένα με αλλά ιερά πράγματα και πράξεις, όπως ο μοναχικός βίος, η επικήδεια ακολουθία, ο σταυρός κ.ά. Όπως είναι φυσικό αυτό δημιουργούσε σύγχυση και δυσκόλευε το σαφή καθορισμό του αριθμού των μυστηρίων.

Εν πάση περιπτώσει οι ιεροί Πατέρες φαίνεται να γνωρίζουν και τα επτά εκκλησιαστικά μυστήρια, άσχετα αν στα έργα τους μνημονεύουν αποσπασματικά ορισμένα απ’ αυτά ανάλογα με τις περιστάσεις και τις ανάγκες του διδακτικού και ποιμαντικού έργου τους. Αν δε παραμένει κάποια αμφιβολία, αυτήν αίρουν τόσο η πράξη της Ανατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας, οι οποίες εγνώριζαν ανέκαθεν τον αριθμό επτά των μυστηρίων, όπως μαρτυρούν τα αρχαία τους λειτουργικά και ευχολόγια, όσο και η πράξη των Μονοφυσιτών και Νεστοριανών, των αποκοπέντων από την Εκκλησία την Ε' εκατονταετηρίδα, οι οποίοι γνωρίζουν και χρησιμοποιούν όλα τα εκκλησιαστικά μυστήρια.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 217-218)

151. Είναι έγκυρα τα υπό των αιρετικών τελούμενα μυστήρια;

Ασφαλώς όχι. Έγκυρα και κανονικά είναι μόνο τα μυστήρια τα οποία τελούνται στο έδαφος της αληθινής Εκκλησίας του Χριστού, που είναι η Ορθόδοξη Καθολική. Επί τη βάσει της αρχής των Πατέρων «ubi Ecclesia, ibi et Spiritus Sanctus» (δηλ. όπου η Εκκλησία εκεί το Πνεύμα το Άγιο), η ορθόδοξη θεολογία δέχεται την Εκκλησία ως τη μόνη ταμειούχο της θείας χάριτος κιβωτό, επομένως ό,τι υπάρχει έξω απ’ αυτή δεν μπορεί να μεταδώσει τη λυτρωτική χάρη του Κυρίου. Οι αιρετικοί που είναι έξω από την Εκκλησία δεν μπορούν να μεταδώσουν τη χάρη, την οποία έχασαν. Δίδει κανείς εκείνο το οποίο έχει, όχι εκείνο που δεν έχει.

Κατά ακρίβεια δογματική τα μυστήρια των αιρετικών και των ετερόδοξων (Ρωμαιοκαθολικών, Προτεσταντών κ.α.) είναι άκυρα, δηλαδή δεν παρέχουν τη θεία χάρη. 'Υπάρχει όμως παράλληλα και ένα άλλο μέτρο εκτιμήσεως στην Ορθόδοξη Καθολική Εκκλησία. Είναι το μέτρο της οικονομίας. Είναι δε η οικονομία η προσωρινή παρέκκλιση από την αυστηρότητα της δογματικής ακρίβειας. Εκείνο δηλαδή που κατά τη δογματική ακρίβεια απορρίπτεται ως ασύστατο και άκυρο, κατά την οικονομία μπορεί κατά περίπτωση να γίνει αποδεκτό. Αυτό, που γινόταν και στην Αρχαία Εκκλησία, είναι έκτακτη συγκατάβαση της Εκκλησίας που εξυπηρετεί τις ανάγκες και το δικό της πνευματικό όφελος. Το μέτρο αυτό που δεν μπορεί να είναι τακτικός θεσμός, αφορά μόνο στις περιπτώσεις προσχωρήσεως των αιρετικών στους κόλπους της Ορθοδοξίας. Σε περίπτωση που το μέτρο της οικονομίας διευρυνθεί, έστω και για τα εκτός αυτής μυστήρια που τελούνται με το ορθό τελετουργικό τυπικό και στο όνομα της Αγίας Τριάδος, τότε διευρύνονται και τα όρια της ορατής Εκκλησίας, πράγμα πολύ επικίνδυνο για τη συνείδηση και την πνευματική της ζωή.

Το δογματικό πρόβλημα που δημιουργείται με την εφαρμογή του μέτρου της οικονομίας είναι μεγάλο. Ή τα μυστήρια των αιρετικών είναι από άποψη δογματική άκυρα, οπότε όποιο μέτρο οικονομίας δεν έχει νόημα, ή το μέτρο της οικονομίας είναι ισχυρό, οπότε παραβλάπτεται το δόγμα της πίστεως. Φυσικά, όπως λένε και γίνεται αποδεκτό, η οικονομία δεν αφορά ζητήματα δογματικά. Όμως το κύρος των μυστηρίων δεν είναι θέμα δογματικό; Πώς ένας ετερόδοξος, φέρ’ ειπείν, που είναι εκτός της αληθινής Εκκλησίας, γίνεται κοινωνός ορθόδοξου μυστηρίου, συνάπτοντας γάμο με ορθόδοξο μέλος της Εκκλησίας; Το μυστήριο του γάμου δεν είναι θέμα δογματικό;

Τέλος είναι δύσκολο να εννοήσουμε, πώς ένα μυστήριον που είναι φύσει άκυρο (αν και όχι εντελώς ανυπόστατο), με το μέτρο της οικονομίας γίνεται έγκυρο και αποδεκτό. Οι πρακτικοί βέβαια λόγοι είναι κατανοητοί. Με το δόγμα όμως τι γίνεται; Να υποθέσουμε ότι η Εκκλησία, ως κυρίαρχο σώμα μπορεί να μεταβάλλει κατά τις περιστάσεις το φύσει άκυρο σε έγκυρο προς εξυπηρέτηση του ποιμαντικού έργου της;

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 215-217)

150. Μπορούν οι λαϊκοί να τελέσουν τα εκκλησιαστικά μυστήρια;

Όχι, δεν μπορούν. Η ιδέα ότι μπορούν ανήκει στους Προτεστάντες, οι οποίοι, συνεπείς προς τις βασικές εκκλησιολογικές τους αρχές, απέρριψαν το ιερατείο. Κατά την ορθόδοξη πίστη τα μυστήρια τελεί μόνο το ιερατείο, ο επίσκοπος ή ο πρεσβύτερος. Των λειτουργών των μυστηρίων το οποιοδήποτε θρησκευτικό φρόνημα ή ο ηθικός βίος δεν ασκούν επίδραση στο κύρος των ιερών μυστηρίων. Ο λόγος είναι προφανής. Τα μυστήρια αντλούν την υπόσταση και την όποια δύναμή τους απ’ ευθείας από τον Κύριο Ιησού Χριστό, ο οποίος παραμένει και ενεργεί το σωτήριο έργο του στο μυστικό σώμα του, την Εκκλησία. Ο Ιερέας είναι απλά το απαραίτητο όργανο, δια του οποίου η θεία χάρη τελειοί το μυστήριο.

Με αλλά λόγια το κύρος των μυστηρίων δεν εξαρτάται από το όποιο ποιόν του λειτουργού, αλλά από την κεφαλή της Εκκλησίας, τον Κύριο. Αν εξαρτιόταν από το φρόνημα του λειτουργού και την ηθική του ποιότητα, θα ήταν κάτι αμφίβολο που θα έθετε σε κίνδυνο τη σωτηρία των ανθρώπων. Δεν μπορείς ν’ αμφιβάλλεις αν στο μυστήριο, λ.χ. της θείας ευχαριστίας, ο άρτος και ο οίνος δεν μεταποιούνται σε σώμα και αίμα Χριστού, επειδή ο ιερέας είναι άτακτος στη ζωή του. Κάτι τέτοιο θα ήταν πραγματικό ολέθριο.

Εκείνο που απαιτείται από τον ιερέα είναι η πρόθεση που εκφράζεται εξωτερικά, να τελέσει το μυστήριο όχι προς εμπαιγμό ή υποδειγματική διδασκαλία (να δείξει δηλαδή σε κάποιον πώς τελείται το μυστήριο), αλλά με σοβαρότητα, σύμφωνα με τον καθιερωμένο τύπο της Εκκλησίας. Αρκεί βέβαια να ενεργεί ελευθέρα και όχι αναγκαστικά.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 214-215)

148. Τί εννοούμε λέγοντας τελείωση των μυστηρίων;

Εννοούμε τα τέλεια μυστήρια, τα κανονικά και έγκυρα, τα οποία τελούμενα στους πιστούς μπορούν να μεταδώσουν τα σωτήριά τους αποτελέσματα. Για να γίνει όμως αυτό απαιτούνται ορισμένοι όροι.

149. Η τέλεση της εξωτερικής πράξεως του μυστηρίου είναι απαραίτητη για την τελείωση του μυστηρίου;

Η τέλεση της εξωτερικής πράξεως του μυστηρίου που είναι το αισθητό σημείο του και αποτελείται από λόγους και τελετές καθορισμένες από την Εκκλησία, είναι αναγκαία για την τελείωση του μυστηρίου.

Δεν πρέπει όμως να εκληφθεί ως κάτι το μαγικό που ενεργεί απλά με συλλαβές και εξωτερικές κινήσεις, και μηχανικά διοχετεύει την αγιάζουσα χάρη, αλλά σαν λογική παράσταση και έκφραση της πίστεως της Εκκλησίας, η οποία προτίθεται να μεταδώσει τη σώζουσα χάρη. Αυτό φυσικά έχει σημασία για τις χριστιανικές εκείνες κοινότητες που, αν και κατά το εξωτερικό μέρος τελούν ορθώς τα μυστήρια, όμως άλλα πρεσβεύουν περί της ουσίας τους. Το φαινόμενο αυτό δημιουργεί προβλήματα στην κατ’ οικονομίαν εισδοχή των ετεροδόξων στους κόλπους της Ορθόδοξης Καθολικής Εκκλησίας.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 213-214)

«…ο Δαβίδ και πέθανε και θάφτηκε και το μνήμα του υπάρχει στον τόπο μας μέχρι σήμερα» (Πραξ. 2:29)
«…τον Ιησού ο Θεός τον ανέστησε…» (Πραξ. 2:32).
«Επομένως, όλος ο λαός… ας γνωρίζει με απόλυτη βεβαιότητα ότι και Κύριο και Μεσσία ο Θεός κατέστησε αυτόν τον ίδιο τον Ιησού» (Πραξ. 2:36)

Η επιγραφή: «ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ», δηλαδή «ΕΔΩ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΘΑΜΜΕΝΟΣ», θα μπορούσε να ταιριάξει στον καθένα από τα δισεκατομμύρια των τάφων της γης, εκτός από έναν. Ο ένας αυτός τάφος είναι διαφορετικός απ’ όλους τους άλλους. Αν πάτε στην Ιερουσαλήμ και επισκεφτείτε τον τάφο αυτό, λίγο έξω από την πόλη, θα διαπιστώσετε τη μεγάλη αλήθεια, ότι Αυτός που θάφτηκε στον τάφο εκείνο δε βρίσκεται θαμμένος εκεί. Κι αν υπήρχε μια επιγραφή εκεί, αυτή θα έλεγε: «Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΔΕ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΕΔΩ γιατί αναστήθηκε, όπως το είπε!» (Ματθ. 28:6).
Κύριε Ιησού Χριστέ, Σ’ ευχαριστώ που άφησες όλη τη δόξα τ’ ουρανού και ήρθες στη γη και σταυρώθηκες και πέθανες κι αναστήθηκες για τη δική μου σωτηρία και δικαίωση. Ο άδειος τάφος έχει αφαιρέσει από μέσα μου όλο το ζόφο και το φόβο του θανάτου. Η πέτρα η μεγάλη, που κύλησε από τον τάφο για να βγεις Εσύ ζωντανός από μέσα, απέδειξε πως με το θάνατό Σου νίκησες για πάντα. Κύριε, Σ’ ευχαριστώ. Αμήν.

«Μάλιστα πέθανε για λογαριασμό όλων, έτσι ώστε αυτοί που ζουν να μη ζουν πλέον για τον εαυτό τους, αλλά για εκείνον που πέθανε για λογαριασμό τους και αναστήθηκε» (Β’ Κορ. 5:15)

Ο θάνατος του Χριστού στην Καινή Διαθήκη πάντοτε σημαίνει τρία πράγματα:
1) Αντικατάσταση: «Αυτός πέθανε αντί για μένα».
2) Εκπροσώπηση: «Αυτός πέθανε για λογαριασμό δικό μου».
3) Ταύτιση: «Πέθανα εγώ όταν πέθανε Αυτός».
Ο θάνατος του Χριστού πάνω στο σταυρό έλαβε χώρα για τη δική μας σωτηρία, την οποία και εξασφάλισε πλήρως. Το έργο της σωτηρίας μας είναι ολοκληρωμένο, τελειωμένο. Και μας χορηγείται η σωτηρία αυτή μέσω της πίστης στο Χριστό.
Κύριε Ιησού Χριστέ, Σ’ ευχαριστώ που πέθανες Εσύ πάνω στο σταυρό αντί για μένα και για λογαριασμό δικό μου. Χάρη στο θάνατό Σου, πέθανα κι εγώ ως προς την αμαρτία και τον κόσμο και ζω τώρα μονάχα για Σένα. Κράτησέ με, Κύριε, σταθερά στο δρόμο αυτό το δικό Σου, αγνό και καθαρό από κάθε αμαρτία. Αμήν.

(Εκδόσεις «Ο Λόγος»)

342. Όταν, κατά τη διάρκεια μιας αρρώστιας, αρχίζη να σε πτοή το φάσμα του θανάτου, ξαναβρές την ειρήνη σου, λέγοντας μία παρόμοια προσευχή: «Συ, Κύριε, με την άπειρο σοφία και αγαθότητά σου, ρυμίζεις όλα τα γεγονότα, ώστε να αποβαίνουν ωφέλιμα για το αγαπημένο σου πλάσμα, τον άνθρωπο». Και πίστευε, ότι ο Κύριος πράγματι, ακόμη και την αρρώστια, ακόμη και τον ίδιο τον θάνατο, όλα τα επιτρέπει στην κατάλληλη ώρα, για το καλό μας. Μη λες: «Είναι νωρίς ακόμη για να πεθάνω. Θα ήθελα να ζούσα περισσότερο, προς δόξαν του Θεού, προς καλυτέρευσι των σχέσεών μου με τους άλλους. Γιατί να μη χαρώ λίγο ακόμη τα επίγεια αγαθά;». Ευχαρίστησε τον Θεό που απήλαυσες έως τώρα τις δωρεές του, την εύνοιά του, τις ευεγερσίες του. Υποτάξου τώρα στο θέλημά του, στην κλήσι του, αλλά συνάμα μην απελπίζεσαι για τη συνέχισι της επιγείου ζωή σου.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 147)

341. Αν πίστις σου στη μέλλουσα ζωή δεν είναι ισχυρή, φέρε μπροστά στα μάτια της ψυχής σου τις χορείες των πνευματικών προπατόρων μας: τους Πατριάρχας του Ισραήλ, τους Προφήτας, τους Δικαίους, -όπως ο πρεσβύτης Συμεών που κράτησε στις αγκάλες του βρέφος τον Κύριο, ο Ιώβ, η Άννα του Φανουήλ και άλλοι, - τους Αποστόλους, τους Μάρτυρας, τους Πατέρας της Εκκλησίας, όλους τους Αγίους. Πρόσεξε πως, ενώ ακόμα ζούσαν επι γής και κατά την αναχώρησί τους απ’ αυτήν εδώ τη ζωή, αδιάκοπα είχαν στραμμένη την καρδιά τους στον Θεό και κοιμήθηκαν με την ελπίδα της αναστάσεως και της αιωνίου ζωής. Προσπάθησε να τους μιμηθής. Αυτά τα αθάνατα παραδείγματα, που είναι τόσο πολλά, μπορούν να ενισχύσουν την αγωνιστική πίστι κάθε χριστιανού στον Κύριο και στη μέλλουσα ζωή. Τι και τι στερούνται εκείνοι οι χριστιανοί που δεν τιμούν τους Αγίους και δεν τους επικαλούνται! Μιμήσου αυτά τα παραδείγματα και ενίσχυσε την πίστι σου απ’ αυτά.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 146)

Χριστέ μου, συγχώρεσέ με που κάθε μέρα πληγώνω την Αγάπη Σου… Κάθε στιγμή σε ακυρώνω…

Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με…

Είμαι κάτω από το Σταυρό σου, σε βλέπω στο Σταυρό Σου να ματώνεις για μένα, να προσφέρεις τη ζωή σου, να γίνεσαι Αγάπη για την αγάπη μας… Και την ίδια στιγμή που παγώνει η καρδιά μου και σταματάει, την ίδια ακριβώς στιγμή σε διαψεύδω και σε αμφισβητώ….

Κι Εσύ μου πιάνεις το χέρι μου, το ακάθαρτο, το βρωμερό από τις αμαρτίες και τα πάθη μου και με σηκώνεις και με συγχωρείς.. Αγωνιάς να Σε ακούσω, να Σε βάλω στην καρδιά μου και να σταυρώσεις τα πάθη μου στο Σταυρό Σου…

Και ενώ Σε αγγίζω και λυγίζω από την αγάπη Σου και μετανοώ… εναλλάσσομαι διαρκώς σε σκοτάδι και φως…

Πώς ανέχεσαι να με κοιτάς; Πώς αντέχεις να με κρατάς ακόμη και να με συγχωρείς…; Πόσες φορές ακόμη θα σε απογοητεύσω, θα σε πονέσω, θα σε ακυρώσω..;;

Πόσες ευκαιρίες ακόμη θα μου δώσεις για να μετανοήσω αληθινά…;; για να μάθω να ζω στην Αγάπη και το Φως Σου…;;

Κύριε, Ιησού, Χριστέ μου, ελέησόν με… Μην με εγκαταλείπεις… Μάθε με ν΄ αγαπώ, να συγχωρώ, να προσεύχομαι… Αξίωσέ με να Σε πιστέψω και να Σε αγαπήσω με όλο μου το είναι…

Βοήθησέ με να σε δω με της ψυχής μου τα μάτια, να γίνει η καρδιά μου ένα με Σένα και κάθε μου ανάσα μια διαρκής ευχαριστία…

Κύριε, Ιησού, Χριστέ συγχώρεσέ με, ελέησέ με…….

(Π. Α. Δ.)

Στα μέσα της Μ. Τεσσαρακοστής, στο τέλος της τρίτης εβδομάδας των νηστειών, ο Σταυρός μεταφέρεται στο κέντρο κάθε ναού. Οι πιστοί προσερχόμαστε για να τον προσκυνήσουμε, κι έτσι ξεκινάμε να προσεγγίσουμε το πιο σημαντικό και μυστικό θέμα της πίστης μας – το θέμα της σταύρωσης, του πάθους και του θανάτου.

Γιατί είναι θέμα μυστικό; Δεν βρίσκεται ο πόνος στο απόλυτο κέντρο της ζωής; Δεν έχουμε όλοι μας συχνά προσωπική αντίληψη περί αυτού; Ναι, αυτό είναι πράγματι αλήθεια. Όμως εδώ το ερώτημα δεν αφορά εμάς αλλά το Χριστό.

Δεν αποδεχόμαστε το Χριστό ως Θεό; Δεν είναι επίσης γεγονός ότι από το Θεό, από την πίστη, προσδοκούμε παρηγοριά (αν όχι ολοκληρωτική εκμηδένιση των συμφορών μας); Δεν είναι αλήθεια ότι τόσο οι πιστοί όσο και οι επικριτές της πίστης συμφωνούν, κατά περίεργο τρόπο, ότι η θρησκεία σημαίνει πάνω απ’ όλα βοήθεια, παρηγοριά, βάλσαμο, καθώς λένε, στη ψυχή; Κι όμως, στο τέλος της τρίτης εβδομάδας της Μ. Τεσσαρακοστής, έχουμε μπροστά μας το Σταυρό. Και τη Μεγάλη Παρασκευή ο Σταυρός ξαναεμφανίζεται, κι ακούμε πάλι τα ίδια λόγια: ο Χριστός «ήρξατο λυπείσθαι και αδημονείν» (Ματθ. 26,37). Αντί να συνδράμει τους μουδιασμένους απ’ τη θλίψη και την απόγνωση μαθητές Του, ζητά Εκείνος βοήθεια απ’ αυτούς: «μείνατε ώδε και γρηγορείτε μετ’ εμού» (Ματθ. 26,38). Στη συνέχεια υφίσταται εκείνο το μοναχικό μαρτύριο: το φραγγέλωμα, τους χλευασμούς, τα ραπίσματα, τους εμπτυσμούς, τα καρφιά στα χέρια και τα πόδια και, το χειρότερο απ’ όλα, την εγκατάλειψη. Όλοι Τον εγκαταλείπουν, όλοι το σκάνε. Είναι σαν να κρύφτηκε ολόκληρος ο ουρανός, αφού «περί την ενάτην ώραν ανεβόησεν ο Ιησούς φωνή μεγάλη λέγων·…Θεέ μου Θεέ μου, ινατί με εγκατέλιπες;» (Ματθ. 27,46).

Αν επιχειρήσουμε να εξετάσουμε το ζήτημα με ειλικρίνεια, αν το παρατηρήσουμε προσεκτικά, τότε θα διαπιστώσουμε πως εδώ κάτι αλλόκοτο συμβαίνει με την ίδια τη θρησκεία. Μοιάζει να μη μας είναι τίποτα γνώριμο – δεν υπάρχει βοήθεια, δεν υπάρχει υποστήριξη, δεν υπάρχει «ασφαλιστική δικλίδα».

«Άναψε ένα κερί κάνε ένα σαρανταλείτουργο ή ένα μνημόσυνο κι όλα στη ζωή θα πάνε καλά· ο Θεός θα σπεύσει σε βοήθεια, είτε εδώ στη γη είτε στην αντίπερα όχθη, έπειτα από έναν απαίσιο και μυστήριο θάνατο». Αυτή η εξαπλουστευτική αντίληψη για την πίστη δεν είναι που κυριαρχεί μεταξύ των πιστών; Δεν ήταν οι θεραπείες, ή κάθε είδους βοήθεια και η αναζήτηση χρήσιμων και πρακτικών διδαγμάτων που έκαναν τους πιστούς, από τα χρόνια ήδη του Χριστού, να Τον ακολουθούν κατά πλήθη; Αξίζει να προσέξουμε μέσα από τις ευαγγελικές περικοπές πως μειώνεται σταδιακά το πλήθος. Τον εγκαταλείπει εκείνος ο πλούσιος νέος που πιστεύει πως έχει τηρήσει κάθε εντολή της θρησκείας, αλλά που τελικά αδυνατεί να εφαρμόσει τα λόγια του Χριστού: «ει θέλεις τέλειος είναι, ύπαγε πώλησον σου τα υπάρχοντα και δος πτωχοίς, και έξεις θησαυρόν εν ουρανώ, και δεύρο ακολούθει μοι» (Ματθ. 19, 21). Τον εγκαταλείπει ο μαθητής εκείνος που τη νύκτα του Μυστικού Δείπνου της αγάπης φεύγει για να Τον προδώσει. Και στο τέλος Τον εγκαταλείπουν όλοι και διασκορπίζονται.

Στη ζωή μας τα πράγματα ακολουθούν ακριβώς αντίστροφη φορά: ξεκινούμε μόνοι, μέσα στην αφάνεια, και κατόπιν έρχεται η αναγνώριση, η επιβράβευση και το πλήθος εκείνων που μας επιδοκιμάζουν. Στο Ευαγγέλιο ωστόσο, όταν έρχεται το τέλος, ο Χριστός παραμένει μόνος στο Σταυρό. Κι ακόμα, προβλέποντας όσα πρόκειται να ακολουθήσουν, λέει: «ει εμέ εδίωξαν, και υμάς διώξουσιν» (Ιωαν. 15,20), «εν τω κόσμω θλίψιν έξετε» (Ιωαν. 16, 33).

Η αποστολή με την οποία μας επιφορτίζει, η αξίωση που έχει από μας, είναι μόνο μία: να σηκώσουμε και να κουβαλήσουμε το σταυρό μας – και να γνωρίζουμε ήδη τι συνεπάγεται αυτός ο σταυρός…

Πράγματι, κάτι αλλόκοτο συμβαίνει εδώ με τη θρησκεία. Αντί βοηθείας μας δίνεται σταυρός, αντί υπόσχεσης ανέσεων και ευζωίας ακούμε τη βεβαιότητα: «ει εμέ εδίωξαν, και υμάς διώξουσιν». Και όταν βλέπουμε μέσα στο Ευαγγέλιο τους Φαρισσαίους να χλευάζουν τον Εσταυρωμένο – «άλλους έσωσεν, εαυτόν ου δύναται σώσαι• ει βασιλεύς Ισραήλ εστι, καταβάτω νυν από του σταυρού και πιστεύσομεν επ’ αυτώ» (Ματθ. 27,42) – αμέσως μας έρχονται στο νου οι ειρωνείες και οι μομφές που ακούγονται και σήμερα: «Δεν είχε λοιπόν τη δύναμη ο Θεός σου να σε βοηθήσει;»

Και πράγματι, όσο θα περιμένουμε από το Θεό μόνο αυτού του είδους τη βοήθεια, μόνο θαύματα που ελαττώνουν τον πόνο στη ζωή μας, τότε αυτές οι μομφές θα συνεχίζονται. Και θα συνεχίζονται, διότι το οποιοδήποτε φτηνό χάπι μπορεί σίγουρα να ανακουφίσει τον πονοκέφαλο αποτελεσματικότερα από την προσευχή και τη θρησκεία. Όσο περιμένουμε από τη θρησκεία να λειτουργήσει ως ένα τέτοιου είδους χάπι – είτε πρόκειται για θέματα σημαντικά, είτε για επουσιώδη – δεν θα κατανοήσουμε ποτέ το μυστήριο του Σταυρού. Όσο τα πράγματα θα παραμένουν έτσι, ο Σταυρός ανεξάρτητα από το χρυσάφι και το ασήμι που συχνά τον καλύπτει θα παραμένει, όπως λέει ο απόστολος Παύλος, «Ιουδαίοις μεν σκάνδαλον, Έλλησι δε μωρία» (Α΄Κορ. 1,23). Στην προκειμένη περίπτωση, οι «Ιουδαίοι» αντιπροσωπεύουν εκείνους που προσδοκούν μόνο βοήθεια από τη θρησκεία, ενώ οι «Έλληνες» εκείνους που προσδοκούν λογικές και εύκολες ερμηνείες. Κι είναι στ’ αλήθεια γι’ αυτούς ο Σταυρός σκάνδαλο και μωρία.

Ο Σταυρός εξήλθε για μια ακόμη φορά εν πομπή. Η μοναδική αυτή εβδομάδα, η Μεγάλη Εβδομάδα, πλησιάζει. Η Εκκλησία μας καλεί όχι τόσο σε συζητήσεις και αναζητήσεις, αλλά σε σιωπηλή και επίμονη ακολουθία κάθε βήματος του Χριστού. Μας καλεί να ακολουθήσουμε τον αργόσυρτο και ανεπίστρεπτο βηματισμό Του προς το πάθος, τη σταύρωση και το θάνατο. Αυτόν ακριβώς το σταυρό είναι που μας καλεί να σηκώσουμε. Και κάτι παράξενο μας συμβαίνει: ξεφεύγουμε ξαφνικά από τα δικά μας προβλήματα, τις δικές μας δυσκολίες, ακόμα κι απ’ αυτά τα δικά μας βάσανα, και στρέφουμε την προσοχή μας σ’ Εκείνον – στο σιωπηλό, συσπασμένο από τη θλίψη και τον πόνο πρόσωπό Του, στη νύχτα της φρίκης, της προδοσίας, της μοναξιάς, αλλά και της γιορτής, της αγάπης και της νίκης.

Κάτι παράξενο μας συμβαίνει: ίσως χωρίς καλά καλά να το συνειδητοποιούμε, νοιώθουμε πως αυτή η φτηνή και εγωιστική θρησκεία, από την οποία ζητά κανείς εκδουλεύσεις και απαιτεί ακόμα κι ο Θεός να είναι στην υπηρεσία του, αρχίζει σιγά σιγά να ξεφτίζει! Βλέπουμε με καθαρότητα – καθαρότητα πνευματική – ότι η θρησκεία κατά βάθος σχετίζεται με κάτι τελείως άλλο, σχετίζεται τελικά όχι με τις υλικές ανέσεις και τις ιδιοτελείς μας στοχεύσεις, αλλά με τη χαρά και τη νίκη.

Ας ακολουθήσουμε λοιπόν στη συνέχεια – έστω απλώς νοητικά – τα βήματα του Χριστού που σηκώνει το Σταυρό Του στο δρόμο του Γολγοθά. Κι ίσως έτσι μας αποκαλυφθεί για μία ακόμη φορά κάτι αιώνιο, κάτι αιώνια σημαντικό για τις ψυχές μας. Αυτός είναι ο λόγος που στα μέσα της Σαρακοστής μεταφέρεται ο Σταυρός στο κέντρο του ναού. Ενώπιον αυτού είναι που μας τοποθετεί η Εκκλησία κατά τη διάρκεια της λεγόμενης εβδομάδας της Σταυροπροσκύνησης• με σκοπό να ξεκινήσουμε τη δική μας, προσωπική προσέγγιση στο απώτατο κι ίσως το πιο φοβερό, μα σε τελευταία ανάλυση και πιο χαρμόσυνο μυστήριο της πίστης μας.

(π. Αλέξανδρος Σμέμαν, "Έσχατος εχθρός καταργείται ο θάνατος", Εν πλώ, σ. 55-62)