Εγκράτεια
μας την διδάσκουν τα θηρία
Τα θηρία ξέρουν να σέβωνται τους φίλους του Θεού. Και όταν ακόμα τα θερίζη η πείνα, γίνονται σεβαστικά. Ας νοιώσουν ντροπή οι κοιλιόδουλοι, σαν βλέπουν την εγκράτεια των θηρίων. Λιοντάρια είδαν τον Δανιήλ και έδειξαν εγκράτεια. Εμείς βλέπουμε τον Υιό του Θεού να έρχεται σε μας, και δεν σεβόμαστε. Τα λιοντάρια προτίμησαν να πεθάνουν από την πείνα, παρά να αγγίξουν το σώμα του αγίου. Εμείς βλέπουμε γυμνό το Χριστό, να περιφέρεται απ’ εδώ και απ’ εκεί και να λειώνη από την πείνα, και δεν του προσφέρουμε ούτε τα περιττά. Ζούμε πλουσιοπάροχα και περιφρονούμε τους αγίους, τους αδελφούς μας που πεινάνε.
Ε.Π.Ε. 5,552
μελών και αισθήσεων
Ας μάθουμε καλά την ίδια την κατασκευή μας και θα διαπιστώσουμε, ότι ένα πολύ μικρό μέλος του σώματός μας έχει τέτοια λειτουργία. Διότι το στόμα και η γλώσσα μας δόθηκαν για να υμνούμε, ο φάρυγγας για να μιλάμε. Άλλωστε εκ φύσεως oι αισθήσεις μας και τα μέλη μας κινούνται μέσα σε όρια, ώστε να μη παραφορτωνώμαστε πιεζόμενοι, με περιττές ανάγκες.
Ε.Π.Ε. 16α,120
σε όλα τα πάθη
Ο αγώνας δεν γίνεται να απέχη ο άνθρωπος απ’ αυτό και σε άλλο να αμαρτάνη, αλλά να απέχη και από τη γαστριμαργία και από τη λαγνεία και από τη μέθη. Και σ’ όλα γενικώς τα πάθη να νικά.
Ε.Π.Ε. 18α,42
εκ συμφώνου
Να μην εγκρατεύεται η γυναίκα χωρίς τη θέλησι του άντρα της, ούτε ο άντρας χωρίς τη θέλησι της γυναίκας.
Ε.Π.Ε. 18,522
με αγάπη, διαφορετικά πηγή κακών!
Μεγάλα κακά προέρχονται από μια τέτοια εγκράτεια. Και μοιχείες και πορνείες και αναστατώσεις σπιτιών πολλές φορές συνέβησαν απ’ αυτή την αιτία.
Ε.Π.Ε. 18,522
και ομόνοια
Πρέπει να προτιμά κάποιος την ομόνοια περισσότερο από όλα, διότι αυτό είναι το κυριώτερο όλων... Τι, λοιπόν; Ποιο είναι το κέρδος, αν εκείνος πορνεύη, ή δεν πορνεύη μεν, αλλά στενοχωρήται, πιέζεται, αναστατώνεται, φλέγεται, εκνευρίζεται και δημιουργή άπειρα προβλήματα στη γυναίκα του; Ποιο το κέρδος της νηστείας και της εγκρατείας, εφ’ όσον έχει καταστραφή η αγάπη; Κανένα.
Ε.Π.Ε. 18,522
και προσευχή
Ποιό είναι το κέρδος της νηστείας και της εγκρατείας, αν διασπαστή η αγάπη; Κανένα. Μιλάω και για την προσευχή, που γίνεται με μεγάλο ζήλο στην περίοδο της εγκρατείας. Είναι δυνατόν να ζη κανείς με γυναίκα και να προσέχη στην προσευχή, αλλ’ αυτή (η προσευχή) γίνεται ακριβέστερη με την εγκράτεια.
Ε.Π.Ε. 18,522
«σχολάζετε τη προσευχή»
Εδώ εννοεί την προσευχή, που γίνεται με περισσότερο ζήλο. Αν όμως οι συζυγικές σχέσεις στέκουν εμπόδια στην προσευχή, πώς θα ήταν δυνατόν να εφαρμοσθή η αδιάλειπτη προσευχή; Είναι, λοιπόν, δυνατόν, και να ζη κανείς με γυναίκα και να προσεύχεται. Αλλ’ η προσευχή γίνεται ακριβέστερη με την εγκράτεια.
Ε.Π.Ε. 18,524
υπέρ την εγκράτεια η αγάπη
Επειδή συνέβαινε να γίνωνται διαιρέσεις, εξ’ αίτιας της εγκράτειας και γι’ άλλες προφάσεις και μικροψυχίες, είναι καλύτερα, λέει, ούτε καν να γίνεται αρχή διαιρέσεως. Αν όμως και συμβή, ας μένη η γυναίκα μαζί με τον άντρα της. Αν όχι για να έχουν σχέσεις, τουλάχιστον για να μη σύναψη σχέσεις με κανέναν άλλο άντρα.
Ε.Π.Ε. 18,526
στο γάμο και στην παρθενία
Η εγκράτεια είναι αναγκαία για ν’ αξιωθούμε να δούμε το Θεό, είτε ζούμε την παρθενική ζωή, είτε στον πρώτο γάμο, είτε στο δεύτερο. Εγκράτεια, για να πετύχουμε τη βασιλεία των ουρανών.
Ε.Π.Ε. 18,548
στο κρασί
Δεν του επέτρεπε (ο απόστολος Παύλος) να πίνη κρασί ελεύθερα, αλλά τόσο, όσο χρειάζεται για την υγεία, όχι για την απόλαυσι.
Ε.Π.Ε. 23,410
της νεότητας
Τα παιδιά ας είναι έτσι ντροπαλά, ώστε να διακρίνωνται για τη σεμνότητά τους και τη σωφροσύνη τους, για να επαινούνται και από τους ανθρώπους και από το Θεό. Ας μάθουν να εξουσιάζουν το στομάχι, να απέχουν από την πολυτέλεια, να μη σπαταλούν, να είναι φιλόστοργα. Να μάθουν να υπακούουν.
Ε.Π.Ε. 23,270
παθών
Ποιον ονομάζει εγκρατή; Δεν εννοεί μόνο το νηστευτή, αλλά και εκείνον, που συγκρατεί το πάθος, τη γλώσσα, το χέρι, τα ακόλαστα μάτια. Αυτό σημαίνει εγκράτεια, το να μη παρασύρεσαι από κανένα αμαρτωλό πάθος.
Ε.Π.Ε. 24,40
δεν είναι φορτικό
Έχεις γυναίκα; Να σωφρονής. Είναι δύσκολο αυτό; Και πώς θα ήταν δύσκολο, όταν πολλοί και χωρίς γυναίκα ζουν με αγνότητα, όχι μόνο χριστιανοί, αλλ’ ακόμα και εθνικοί (ειδωλολάτρες).
Ε.Π.Ε. 24,536
για την πάλη των αρετών
Όλη η παρούσα ζωή είναι αγώνας και πάλη. Πρέπει να μπαίνουμε στο στάδιο αυτό της αρετής με εγκράτεια σε όλα. «Καθένας που αγωνίζεται, εγκρατεύεται σε όλα» (Α’ Κορ. θ’ 25). Δεν βλέπεις τι γίνεται στους γυμναστικούς αγώνες; Πως φροντίζουν πολύ για τον εαυτό τους όσοι ετοιμάζονται να παλέψουν με άνθρωπο αντίπαλο; Με πόση εγκράτεια εξασκούνται σωματικά!
Ε.Π.Ε. 36,88

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 98-100)