χωνευτήριο
Όταν δης σαν σε καμίνι να διαλύεται η σάρκα μας και να σαπίζη, να μη σταματήσης σ’ αυτό που βλέπεις, αλλά περίμενε την ανακαίνισι.
Ε.Π.Ε. 25,556
εναρέτου ή νέου
Γιατί θρηνείς; Γιατί ήταν πολύ καλός και ευγενικός. Κρίμα! Τον χάσαμε. Μα ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, πρέπει να χαίρεσαι. Γρήγορα τον πήρε ο Θεός, προτού προλάβη η κακία ν’ αλλάξη τη σύνεσί του (Σοφ. Σολ. δ' 11). Έφυγε για πέρα ασφαλισμένος. Δεν μπορεί πια να μεταβληθή, να χάση την αρετή του. Γιατί θρηνείς; Γιατί ήταν νέος. Δεν πρόλαβε να χαρή τη ζωή του. Γι’ αυτό ειδικά, να δοξολογής το Θεό. Γρήγορα βγήκε νικητής. Του ‘δωσε το βραβείο, την κληρονομιά της Βασιλείας Του. Σεβάσου το περιβάλλον της όλης εκφοράς, την εξόδιο ακολουθία. Οι ύμνοι, οι προσευχές, η σύναξις τόσων πατέρων της Εκκλησίας, η συγκέντρωσις τόσων αδελφών, όλα αυτά δεν είναι για να κλαις εσύ και να οδύρεσαι και να εκφράζης την αγανάκτησί σου για το θάνατο του δικού σου προσώπου. Όλα αυτά συμβαίνουν για να ευχαριστής το Θεό, που τον πήρε κοντά Του. Όταν κάποιον τον καλούν να λάβη δόξα, ο κόσμος τον ζητωκραυγάζει. Αυτό κάνει και η Εκκλησία. Συνάγει τους πιστούς, για να προπέμψουν με ζητωκραυγές (με χαρούμενες ευχές) ένα μέλος της. Τον προπέμπουν για τη μεγαλύτερη τιμή, που μπορεί να γίνη σε άνθρωπο, για την ουράνια και αιώνια δόξα.
Ε.Π.Ε. 25,558
ετοιμάσου και συ
Ο θάνατος είναι ανάπαυσις. Eίναι απαλλαγή από κόπους και ιδρώτες· απ’ τις φροντίδες τις βιοτικές. Όταν, λοιπόν, δης κάποιον απ’ τους δικούς σου να φεύγη, να μην αγανακτήσης, αλλά με συγκίνησι να σκεφθής: Κι εμένα σε λίγο με περιμένει το τέλος της παρούσης ζωής. Εξέτασε τη συνείδησί σου. Είσαι έτοιμος; Γίνε φρονιμώτερος. Από το θάνατο του άλλου νιώσε φόβο. Αναλογίσου τις πράξεις σου. Διόρθωσε τα λάθη σου. Κάνε θεϊκή μεταβολή.
Ε.Π.Ε. 25,598
αποδημία
Ο θάνατος του πλουσίου ήταν θάνατος και τάφος. Ο θάνατος όμως του Λαζάρου ήταν αποδημία και μετάθεσις προς τα ανώτερα. Ο δρόμος του από τα σκάμματα του αγώνα ωδήγησε στα βραβεία, από το πέλαγος στο λιμάνι, από τον πόλεμο στο τρόπαιο, από τους ιδρώτες στο στεφάνι.
Ε.Π.Ε. 25,598
μετάστασις από τη γη στον ουρανό
Ο θάνατος των αγίων δεν είναι θάνατος, αλλ’ είναι μετάστασις από τα μικρότερα στα υψηλότερα και καλύτερα, από τους συνδούλους στον Κύριο, από τους ανθρώπους στους αγγέλους.
Ε.Π.Ε. 27,624
μετάστασις
Δεν είναι θάνατος ο θάνατος, αλλ’ είναι αποδημία και μια μετάθεσις από τα χειρότερα στα καλύτερα, από τη γη στον ουρανό, από την ανθρώπινη κοινωνία στην κοινωνία των αγγέλων και αρχαγγέλων.
Ε.Π.Ε. 30,22
δεν οδηγεί στο μηδέν
Αν μεν διαλυόταν τελείως και κατέληγε στο μηδέν, θα ‘πρεπε να θορυβήσαι και να πονάς. Αν όμως κατέπλευσε στον εύδιο λιμένα του ουρανού, τότε δεν πρέπει να πενθής γι’αυτόν, αλλ’ αντίθετα να χαίρεσαι.
Ε.Π.Ε. 30,22
χωρίς διακρίσεις
Ας βγούμε στους τάφους και ας δούμε την ανθρώπινη ματαιότητα σκορπισμένη, οστά φαγωμένα, σώματα σάπια. Πες μου: Εκεί ποιος είναι ο βασιλιάς και ποιος ο απλός πολίτης; Ποιος ο ευγενής και ποιος ο δούλος; Ποιος ο σοφός και ποιος ο αγράμματος; Πού βρίσκεται η ομορφιά της νεότητας; Πού είναι η περίλαμπρη όψις; Πού τα μάτια τα όμορφα; Πού η ευθυτενής μύτη; Πού είναι τα πορφυρά χείλη; Πού οι ομορφιές των παρειών; Πού είναι το ακτινοβόλο πρόσωπο; Τι έγιναν; Δεν έγιναν όλα σκόνη; Δεν έγιναν τέφρα; Δεν έγιναν σποδός; Δεν έγιναν όλα σκουλήκια και δυσοσμία; Δεν έγιναν όλα βρωμιά;
Ε.Π.Ε. 30,318
ύπνος και κοίμησις πρόσκαιρη
Ούτε το θάνατο φοβόμαστε. Έτσι μάθαμε από την ιερή μας πίστι, ότι, δηλαδή, ο θάνατος δεν είναι θάνατος, αλλ’ είναι ύπνος και κοίμησις πρόσκαιρη. Δεν φοβόμαστε ούτε τη φτώχεια ούτε την αρρώστια ούτε άλλο τίποτε, αφού ξέρουμε ότι βαδίζουμε για μια πολύ ανώτερη ζωή, που είναι άφθαρτη και άθικτη και απαλλαγμένη από κάθε ανωμαλία.
Ε.Π.Ε. 30,552

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 329-332)

707. Όλη η δύναμίς μας έγκειται στην καρδιά μας. Όταν η καρδιά είναι φως, ο όλος άνθρωπος νοιώθει άνετα και ευχάριστα. Όταν η καρδιά είναι βαρειά, νοιώθει δυστυχισμένος. Στην εκκλησία, ο Θεός αγγίζει τις καρδιές μας, τις καθαρίζει με τη χάρι του και τις υποτάσσει στον «χρηστόν» ζυγό του. Όταν η καρδιά λάμπη στο φως του Θεού, είναι έτοιμος ο άνθρωπος να κινηθή και να εκδηλωθή χαρωπά. Γι’ αυτό τον λόγο «και Δαυΐδ και πας Ισραήλ (ήσαν) παίζοντες εναντίον (δηλαδή: απέναντι) του Θεού εν πάση δυνάμει και εν ψαλτωδοίς και εν κινύραις και εν νάβλαις, εν τυμπάνοις και εν κυμβάλοις και εν σάλπιγξιν» (Α’ Παραλ. ιγ’ 8).

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 275-276)

705. Το πνεύμα είναι δυνατό και κατανικά την ύλη. Ενώ η σάρκα υπόκειται στα πάθη της. Το πνεύμα των ανθρώπων που χαριτώθηκαν, με τη βοήθεια του θεού, επιβάλλεται στη σάρκα τους, όπως βλέπουμε να συμβαίνει στη ζωή των Αγίων, που ακόμη και στη σωματική αντίστασι των άλλων κατώρθωναν να επιβάλλωνται. Ο αναγεννημένος άνθρωπος, κατά την προσευχή, συλλαμβάνει το νόημα των λέξεών της, νοιώθει το πνεύμα τους. Ενώ ο σαρκικός άνθρωπος τις νοιώθει σαν ένα βάρος, μη μπορώντας να τις υποβαστάση, γιατί του λείπει το πνεύμα. Και είναι ανίκανος να διεισδύση στο καθαρό πνεύμα τους, γιατί κατέχεται από το σαρκικό φρόνημα.

706. Αγάπα τον εχθρό σου. Αυτό είναι η ύψιστη σοφία. Ώ, αν καταλαβαίναμε τι θρίαμβος, τι δωρεά είναι να αγαπάμε τους εχθρούς μας, να τους ανταποδίδουμε καλό αντί κακού! Αυτό ακριβώς έκαμε ο Υιός του Θεού. Η αγάπη του θριάμβευσε κατεπάνω στο αχάριστο και αχρειωμένο από την αμαρτία ανθρώπινο γένος. Έτσι ακριβώς θριάμβευσαν και οι Άγιοι του Θεού κατεπάνω στους εχθρούς των, αγαπώντας τους και ανταποδίδοντάς τους καλό αντί κακού. «Συνίστησι την εαυτού αγάπην εις ημάς ο Θεός, ότι έτσι αμαρτωλών όντων ημών, Χριστός υπέρ ημών απέθανεν… Ει γαρ εχθροί όντες κατηλλάγημεν των Θεώ δια του θανάτου του Υιού αυτού, πολλώ μάλλον καταλλαγέντες σωθησόμεθα εν τη ζωή αυτού» (Ρωμ. ε’ 8, 10).

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 275)

703. Και εδώ κάτω, στη γη, ανάπαυσις και χαρά μου είναι ο Χριστός. Πώς λοιπόν να μην πιστεύω ότι, μετά την έξοδό μου απ’ αυτόν τον κόσμο, με περιμένει η αιωνία ανάπαυσις και χαρά; Εδώ κάτω, στη γη, χωρίς τον Χριστό, είμαι γεμάτος θλίψι. Πώς λοιπόν να μην πιστεύω ότι χειρότερα θα βασανίζωμαι εκεί, αν ο Χριστός με στείλη στο σκοτάδι της Κολάσεως; Η τωρινή κατάστασις των ψυχών μας προοιωνίζεται τη μέλλουσα. Η μέλλουσα θα είναι μία συνέχισις και μια αποκορύφωσις. Οι δίκαιοι θα απολαύσουν όλη την αιώνια δόξα. Οι αμετανόητοι αμαρτωλοί, όλη τη μέλλουσα καταδίκη.

704. «Εμοί το προσκολλάσθαι τω Θεώ αγαθόν εστίν» (Ψαλμ. οβ’ 28), λέγει ο Δαυίδ, που έχει γευθή τη γλυκύτητα της αληθινής προσευχής. Το επιβεβαιώνουν και άλλοι πολλοί, μεταξύ των οποίων και εγώ ο αμαρτωλός. Και εδώ κάτω, στη γη, όπου μας περιβάλλει το αμαρτωλό σώμα, η προσκόλλησις στον Θεό είναι τόσο καλό και ευλογημένο πράγμα. Πόσο πιο μεγάλη όμως θα είναι η χαρά μας, όταν βρεθούμε ενωμένοι μαζί του εκεί, τους ουρανούς! Ό,τι απλώς προγευθήκαμε εδώ κάτω, θα απολαύσουμε εκεί σε όλη του την πληρότητα, για πάντοτε. Είδες τι αγαθός, τι ελεήμων είναι ο Δημιουργός σου; Για να σε βεβαιώση σχετικά με εκείνη τη μακαριότητα, που σε περιμένει όταν βρεθής ενωμένος μαζί του στην άλλη ζωή, σε αξιώνει να την προγευθής εδώ, στη γη, όταν προσκολλάσαι σ’ Αυτόν με όλη σου την καρδιά. Ναι. Ακόμη και εδώ, η αόρατος ψυχή μου αναπαύεται στον αόρατο Θεό. Η ανάπαυσίς μας όμως θα είναι τελεία, όταν χωρισθούμε από το σώμα.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 274-275)

ΑΥΤΗ την απόκριση έδωσε ο Όσιος Αρσένιος σ' ένα μοναχό, που του ζήτησε μια ωφέλιμη συμβουλή:

- Αν κατορθώσει ο νους σου να βλέπει διαρκώς τον Θεό και μ' αυτήν την ενόραση να γίνεται όλη η εσωτερική σου εργασία, τότε μόνο θα βγεις νικητής στον αγώνα του κακού.

(Γεροντικό, Σταλαγματιές από την Πατερική Σοφία, Θεοδώρας Χαμπάκη, Εκδόσεις Ορθοδόξου Χριστιανικής αδελφότητας "ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ", σελ.216)

ΚΑΠΟΤΕ περπατούσαν πολλές μέρες συνεχώς μέσα στην έρημο ο Αββάς Δανιήλ κι ο υποτακτικός του. Κουρασμένος από την μακρινή οδοιπορία ο νέος, είπε με κάποια δυσφορία:
- Πότε θα μείνουμε κι εμείς στην φτωχή μας καλύβη;

- Ποιος μας εμποδίζει, παιδί μου, να βλέπουμε κι εδώ που βρισκόμαστε τον Θεό; Και στην καλύβα μας κι έξω απ' αυτήν Εκείνος μας περιβάλλει, αποκρίθηκε ο Άγιος Γέροντας, που δεν έφευγε ποτέ από τον νου του η ενθύμηση του Θεού.

(Γεροντικό Σταλαγματιές από την Πατερική Σοφία, Θεοδώρας Χαμπάκη, Εκδόσεις Ορθοδόξου Χριστιανικής αδελφότητας "ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ", σελ.216).

ΔΥΟ ΣΥΝΑΣΚΗΤΕΣ ζούσαν στην ίδια έρημο, σε μικρή απόσταση ο ένας από τον άλλο. Κι οι δύο αγωνίζονταν για την σωτηρία τους. Ο ένας όμως μελετούσε διαρκώς τον θάνατο, κι αυτό του έφερνε κατάνυξη στην καρδιά και το δάκρυ δεν έλειπε ποτέ από τα μάτια του. Ο άλλος είχε έναν μικρό κήπο και τον φρόντιζε με μεγάλη επιμέλεια.
Μια μέρα ο κηπουρός έπρεπε να κατεβεί στην πόλη. Πήγε στον συνασκητή του και τον παρακάλεσε να προσέχει τον κήπο του, ώσπου να γυρίσει.Εκείνος υποσχέθηκε κι ο κηπουρός έφυγε ήσυχος. Τότε ο αδελφός είπε στον εαυτό του:
-Όσο έχεις καιρό, ταπεινέ, φρόντιζε τον κήπο.
Λέγοντας αυτά παραδόθηκε σε κατανυκτική προσευχή κι έχυσε πολλά δάκρυα για την ψυχή του την νύχτα εκείνη κι ολόκληρη την άλλη μέρα, χωρίς διακοπή.
Το άλλο βράδυ γύρισε από την πόλη ο κηπουρός και βρήκε τον κήπο του κατεστραμμένο από σκαντζόχοιρους. Στενοχωρημένος πήγε να βρει τον γείτονά του:
- Τώρα που καταστράφηκε όλος περιμένεις καρπούς;
Όταν ήταν ανομβρία, ο κηπουρός, που δεν έπαυε ν' ανησυχεί για τον κήπο του, έλεγε στον συνασκητή του:
- Αν δεν μας λυπηθεί ο Θεός να βρέξει, είμαστε χαμένοι. Κι εκείνος, που μόνο τα δάκρυα είχε στον νου του, με τα οποία ποτίζεται η καρδιά για να καρποφορήσει αρετές, του απαντούσε:
- Αλίμονο, αδελφέ μου, αν ξεραθούν οι πηγές, δεν θα βρούμε σωτηρία.
Ο Χριστός κάλεσε γρήγορα κοντά Του τον επίγειο άγγελο.Όταν κατάλαβε πώς έφτασε πια το τέλος του, φώναξε τον συνασκητή του και τον όρισε να του κάνει την χάρη που θα του ζητούσε.
-Όταν θα εχω πια ξεψυχήσει, του είπε, θέλω να σύρεις το σώμα μου μακριά και να τ' αφήσεις να φαγωθεί από τα όρνια, γιατί έχει αμαρτήσει και δεν είναι άξιο να ταφεί.
Εκείνος ταράχτηκε.
- Αδύνατο να κάνω τέτοιο πράγμα, αδελφέ. Δεν το στέργει η ψυχή μου.
- Αν υπακούσεις, αποκρίθηκε ο ετοιμοθάνατος, και μου κάνεις αυτή την χάρη, σου υπόσχομαι να σε βοηθήσω από κεί που πηγαίνω.
Με πολύ πόνο στην ψυχή ο αδελφός ξεπλήρωσε την υπόσχεσή του. Έσυρε γυμνό το σώμα του νεκρού και το έριξε σε μια βαθιά χαράδρα. Την τρίτη μέρα παρουσιάστηκε στον ύπνο του ο νεκρός και του είπε:
-Ο Θεός να σ' ελεήσει, αδελφέ, όπως εσύ ελέησες εμένα. Μεγάλη χάρη βρήκε η ψυχή μου, γιατί καταφρονέθηκε το σώμα μου. Παρακάλεσα πολύ για σένα που τόσο μ' ευεργέτησες. Άφησε πια την φροντίδα του κήπου και μερίμνησε για την ψυχή σου. Το τέλος σου πλησιάζει. Πένθησε και κλάψε. Τα κατανυκτικά δάκρυα έχουν την δύναμη να σβήσουν την φλόγα της κολάσεως.

(Γεροντικό, Σταλαγματιές από την Πατερική Σοφία, Θεοδώρας Χαμπάκη, Εκδόσεις Ορθοδόξου Χριαστιανικής αδελφότητας "ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ", σελ.214-215).

Η αυτενέργητη ευχή
-Γέροντα, να μας λέγατε κάτι για την αυτενέργητη ευχή;
-Ο άνθρωπος που έχει την αυτενέργητη ευχή, δεν προσπαθεί να πει την ευχή,
αλλά, χωρίς να καταβάλλει καμμιά προσπάθεια, η ευχή λέγεται μέσα του από μόνη της.
Ακόμη και στον ύπνο λέει την ευχή και, όταν ξυπνάει, συνεχίζει η ευχή.
Γι’ αυτό στην Αγία Γραφή στο Άσμα Ασμάτων λέει: «Εγώ καθεύδω και η καρδία μου αγρυπνεί».
Στο Άγιον Όρος ήταν ένας εργάτης που δούλευε πολύ, δούλευε για τρεις εργάτες,
και γι’ αυτό οι Πατέρες του έδιναν διπλό μισθό. Ερχόταν καμμιά φορά και εκεί στο Καλύβι,
στον «Τίμιο Σταυρό». Μια φορά που ήρθε του είπα: «Εκεί που δουλεύεις,
να λες την ευχή, για να αγιάζεται και η δουλειά που κάνεις».
Με άκουσε με απλότητα και συνήθισε να λέει την ευχή. Έρχεται μια μέρα και μου λέει:
«Κοιμάμαι, και στον ύπνο μου λέω την ευχή. Και όταν ξυπνάω, συνεχίζει η ευχή.
Νιώθω μέσα μου χαρά». «Άρχισε να γλυκοχαράζει», του λέω. Κοσμικός άνθρωπος
και είχε φθάσει σε τέτοια κατάσταση!
-Γέροντα, ο άνθρωπος που έχει την αυτενέργητη ευχή, έχει καθαρισθεί από το πάθη;
-Έμ, τότε έχει φθάσει σε καλή κατάσταση.
-Πώς φθάνει, Γέροντα, κάνεις στην αυτενέργητη ευχή;
-Όταν ο άνθρωπος συναισθάνεται την αμαρτωλότητα του και έχει συνέχεια κατά νου
την αχαριστία του, τότε πιέζεται η ψυχή φιλότιμα και ζητάει ταπεινά το έλεος του Θεού.
Και μετά, χωρίς να καταβάλλει προσπάθεια, αρχίζει η ευχή να λέγεται μόνη της
δουλεύει μέσα του η ευχή.
-Το αισθάνεται ως ανάγκη, Γέροντα;
-Όχι ως ανάγκη, αλλά του έχει γίνει συνήθεια πλέον. Του έχει μείνει η καλή συνήθεια
της αδιαλείπτου προσευχής από την εργασία που έκανε.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.167-168)

Όπου βρεθείς να λες την ευχή

-Γέροντα, τι να προσέξω περισσότερο;
-Να στρωθείς, να συμμαζευτείς και, όπου βρεθείς,
να λες την ευχή με τον νου και με την καρδιά σου,
ζητώντας το έλεος του καλού Θεού για τον εαυτό σου,
για όλους τους ζώντες και για όλους τους κεκοιμημένους.
Κι όταν κουράζεσαι από την ευχή, να ψάλλεις δυνατά το αργό
«Κύριε ελέησον» ή ένα τροπάριο.
-Συνήθως, Γέροντα, λέω την ευχή μόνο στον ναό.
-Όταν ο μοναχός αρκείται στο να λέει την ευχή μόνο
στον ναό, είναι σαν τους κοσμικούς που πηγαίνουν στην εκκλησία μόνον την Κυριακή.
Γι’ αυτό να μην περιορίζεσαι να λες την ευχή μόνο στον ναό να την λες
και στο διακόνημα και στο κελλί, και όταν ξαπλώνεις για να ξεκουραστείς,
πάλι να λες την ευχή. Στο διακόνημα να προσέχεις, να κινείσαι ήρεμα και συνετά,
για να μη σου κλέβει το ταγκαλάκι τον νου από την ευχή.
Πάντα να έχεις στο στόμα σου το γλυκύτατο όνομα του Ιησού,
για να γλυκαίνεται η ψυχή σου. Μεγάλη υπόθεση να περνάς ολόκληρη
την ήμερα με την ευχή. Αρχίζεις την ήμερα σου με την ευχή,
στην συνέχεια κάνεις την εργασία σου λέγοντας την ευχή, και έτσι αγιάζεται
ό,τι κάνεις, αγιάζονται και όσοι συμμετέχουν σε αυτό.
Όταν λ.χ. μαγειρεύεις και λες την ευχή, αγιάζεται το φαγητό που κάνεις,
αγιάζονται και όσοι το τρώνε.
-Γέροντα, αυτόν τον καιρό αντιμετωπίζω συνέχεια πειρασμούς.
Να αξιοποιείς τον κάθε πειρασμό με το να καταφεύγεις στον Χριστό
ζητώντας την βοήθειά του, και έτσι θα σου μένει κέρδος η αδιάλειπτη προσευχή.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.166-167)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 15

Στίχ. 11-32. Η παραβολή του ασώτου υιού
15.18 ἀναστὰς(1) πορεύσομαι πρὸς τὸν πατέρα μου(2) καὶ ἐρῶ αὐτῷ,
Πάτερ, ἥμαρτον εἰς τὸν οὐρανὸν(3) καὶ ἐνώπιόν σου(4),
18 Θα σηκωθώ και θα πάω στον πατέρα μου και θα του πω:
πατέρα, αμάρτησα στο Θεό και σ’ εσένα·
(1) Δεν αποτελεί απλώς λεπτομέρεια περιγραφής σύμφωνα με τον συνηθισμένο
τρόπο στους λαούς της ανατολής. Το αναστάς σημαίνει την αφύπνιση και το
σήκωμά του από τον λήθαργο και την απόγνωση (p). Με αυτό δηλώνονται με
ακρίβεια τα πρώτα βήματα της μετάνοιας (b)= «Αφού σηκωθώ από το πέσιμο της αμαρτίας» (Ζ).
«Από την καθέδρα της ηδονής» (Σχ.).
(2) Θυμάται την αγαθότητα του πατέρα (g), ο οποίος παρά τον εκφυλισμό του ασώτου
παραμένει πατέρας του (b). «Ξέρω του Θεού μου την αγαθότητα,
ξέρω του πατέρα μου την ημερότητα» (Σχ.).
(3) Ή, είναι συνώνυμο με το «στον Θεό». Δες Α Μακ. γ 18 (L).
Η κακή συμπεριφορά ενός γιου προς τον πατέρα του, δεν αρέσει καθόλου και στο Θεό (p).
Ή «αφήνοντας τα ουράνια, αμάρτησα απέναντι σε αυτά, προτιμώντας αντί για αυτά
την κατάπτυστη ηδονή και προτίμησα από την πατρίδα μου, τον ουρανό, την χώρα της πείνας» (Θφ).
Ή, δες σ. 7 ο οποίος υπονοεί, ότι οι κάτοικοι του ουρανού όπως χαίρονται
για την επιστροφή και μετάνοια του αμαρτωλού, έτσι θλίβονται και στην πτώση του,
η οποία από την άποψη αυτή είναι και αμαρτία εναντίον τους (b).
Όλες οι ερμηνείες είναι σοβαρές. Σημείωσε ότι η αμαρτία είναι προσβολή εναντίον του ουρανού.
Και είναι μεν ανίκανη να βλάψει αυτόν και τελείως αντιθέτως οι ολέθριες συνέπειές της
«επιστρέφουν στο κεφάλι του αμαρτωλού» (Ψαλμ. ζ 16), πάντως όμως αποτελεί περιφρόνηση
εναντίον του ματιού του Θεού που βλέπει τα πάντα, το οποίο παρακολουθεί όλες τις πράξεις μας.
(4) «Δηλαδή και σε σένα (αμάρτησα), επειδή προτίμησα από το θέλημά σου το δικό μου» (Ζ).
Ο πατέρας κατά τη στιγμή της αναχώρησης του ασώτου παρακολουθούσε αυτόν με βλέμμα θλίψης,
ο άσωτος όμως περιφρόνησε το τελευταίο αυτό πλήρες στοργής βλέμμα και γύρισε την πλάτη στον πατέρα (g).
Οι δύο τελευταίοι στίχοι μαζί με τον επόμενο, παρουσιάζουν τα πρώτα βήματα του αμαρτωλού που επιστρέφει.
Είναι αυτά, συναίσθηση, πρώτον, της άθλιας κατάστασής του («Εγώ όμως χάνομαι από την πείνα»),
σταθερή απόφαση επιστροφής («θα σηκωθώ και θα πάω στον πατέρα μου»),
απόφαση να εξομολογηθεί την ενοχή του χωρίς κάποια απόπειρα να δικαιολογηθεί
(«Αμάρτησα… και δεν είμαι πια άξιος να ονομαστώ γιος σου») και επιθυμία
να χρησιμοποιηθεί στο εξής στην υπηρεσία του Θεού, χωρίς κάποια αξίωση για τα προηγούμενα
κληρονομικά δικαιώματα («κάνε με σαν έναν από τους μισθωτούς σου»).