Ο χριστιανός έχει ανάγκη από τα πρότυπα των αθλητών της αρετής, δηλαδή των αγίων, και γι’ αυτό η Εκκλησία πάντα προέβαλλε τους αγίους και προέτρεπε τους πιστούς να ακολουθούν τα βήματά τους. Σήμερα, παρόλο που δεν έχουμε πολλούς σύγχρονους αγίους, έχουμε πλήθος βιογραφιών παλαιών και νεωτέρων αγίων και αυτό είναι ευλογία του Θεού προς εμάς τους αμελείς, οι οποίοι συχνά χάνουμε τον πνευματικό μας προσανατολισμό. Παράλληλα έχουμε και πολλά μικρά κείμενα, που αναφέρονται σε μεμονωμένα περιστατικά της ζωής των αγίων, τα οποία επίσης παρέχουν πνευματική ωφέλεια σε όσους τα μελετούν.
Το άριστο είναι να δει κανείς τους αγώνες των γενναίων ανδρών με τα μάτια του, γιατί η όραση είναι η πιο αξιόπιστη αίσθηση. Ο Θεοδώρητος Κύρου, προλογίζοντας τη Φιλόθεο Ιστορία του, λέγει ότι «ορώμενα τα επαινούμενα αξιόκτητά τε φαίνεται και αξιέραστα γίνεται και προς την κτήσιν επείγει τους θεατάς». Δηλαδή τα κατορθώματα των πνευματικών αγωνιστών, όταν βλέπονται, φαίνονται άξια να αποκτηθούν, γίνονται αξιαγάπητα και παρακινούν τους θεατές να τα αποκτήσουν. Όμως οι θεατές σε όλες τις εποχές ήταν λίγοι, γιατί λίγοι ήταν και οι άγιοι. Έτσι προέκυψε αμέσως η ανάγκη να καταγράφονται οι βίοι των αγίων και να προσφέρονται σ’ όλους γενικά τους πιστούς. Οι διηγήσεις να παίρνουν τη μορφή κειμένου και να διασώζονται τα πνευματικά κατορθώματα των αγίων. Χρειάζεται να διευκρινίσουμε ότι στις διηγήσεις και τα κείμενα υπάρχει ο τρίτος άνθρωπος, ο οποίος παρουσιάζει τη μορφή του αγίου. Αυτός βρίσκεται ανάμεσα στον άγιο και τον ακροατή ή αναγνώστη. Το έργο του είναι σοβαρό και πρέπει να διακρίνεται για την αντικειμενικότητα και αξιοπιστία. Μακάρι να μην είχαμε ανάγκη από τη μεσολάβηση τρίτων ανθρώπων προκειμένου να γνωρίσουμε τους αγίους. Όμως κάτι τέτοιο είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο. Αλλά και στην περίπτωση που γνωρίσαμε αγίους ανθρώπους, τα κείμενα χρειάζονται, γιατί η μνήμη δεν διατηρεί ανέπαφες τις διηγήσεις τους και τις εντυπώσεις μας. Και συμβαίνει αυτό επειδή η αδυναμία της λήθης σαν πασπαλισμένη ομίχλη, την ξεθωριάζει και καθώς περνούν τα χρόνια την εξασθενεί. Με τα κείμενα όμως κατορθώνουμε να τονώνουμε τη μνήμη μας και να φρεσκάρονται παλιότερα γεγονότα.
Θεωρούμε αναγκαίο ο αγωνιστής χριστιανός να διαβάζει κείμενα που αναφέρονται σε άγιες μορφές της Εκκλησίας μας και να παίρνει το ανάλογο μήνυμα. Ιδιαίτερα συγκινούνται και επηρεάζουν οι σύγχρονες μορφές, γιατί έζησαν κάτω από ίδιες κοινωνικές συνθήκες με μας και αντιμετώπισαν τα ίδια προβλήματα, γεγονός που κάνει τη διδαχή τους ρεαλιστική και εφαρμόσιμη. Γιατί πολλές φορές παθαίνουμε σύγχυση, όταν απομονώνουμε και απολυτοποιούμε κάποιο χωρίο από τη διδασκαλία ενός παλαιού αγίου, που αναφερόταν σε εκείνη την εποχή και απευθυνόταν σε ανθρώπους με διαφορετικά προβλήματα.
Πνευματικά Θέματα, Πρεσβ. Διονυσίου Τάτση, Β΄ έκδοση: Ιούνιος 2008