(Π.Ν. Τρεμπέλα, Υπόμνημα ερμηνευτικο στο κατά Ιωάννην, Οι αριθμοί στις λέξεις του αρχαίου κειμένου παραπέμπουν στην αντίστοιχη ερμηνεία και ανάλυσή τους). 

Ιωάννου 2,13 καὶ ἐγγὺς ἦν τὸ πάσχα τῶν Ἰουδαίων(1), καὶ ἀνέβη(2) εἰς Ἱεροσόλυμα(3) ὁ Ἰησοῦς.
Ιω. 2,13 Επλησίαζε δε το Πασχα των Ιουδαίων και ανέβηκε ο Ιησούς εις τα Ιεροσόλυμα.(μετάφραση Ι. Κολιτσάρα)
(1)   Δεν υπονοεί, ότι είχε ήδη καθιερωθεί και το πάσχα των Χριστιανών, από το οποίο διαχωρίζει ο ευαγγελιστής το πάσχα των Ιουδαίων, αλλά μόνο, ότι ο Ιωάννης κυκλοφόρησε το ευαγγέλιό του προς Έλληνες (β), και επιπλέον υποδηλώνεται, ότι ο ευαγγελιστής συνενώνοντας τον εαυτό του με τους εθνικούς αναγνώστες του στο όνομα της χριστιανικής κοινωνίας (g), αποξενώθηκε θρησκευτικά από τους Ιουδαίους λόγω της απιστίας τους (δ).
Υπάρχει όμως και κάποια αντίθεση ανάμεσα στην ιουδαϊκή θυσία κατά το πάσχα και στη θυσία του αμνού του Θεού, με την οποία ο τύπος του ιουδαϊκού Πάσχα εκπληρώθηκε. Το δικό μας Πάσχα για χάρη μας θυσιάστηκε ο Χριστός (χ).
«Με το να πει λοιπόν ο ευαγγελιστής, ότι «ήταν κοντά το Πάσχα», δείχνει, ότι βαπτίστηκε όχι πολλές ημέρες πριν το Πάσχα» (Θφ).
(2)   Το ταξίδι στα Ιεροσόλυμα ήταν ανάβαση, διότι η Καπερναούμ βρισκόταν σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο.
(3)   Το δ΄ ευαγγέλιο αναφέρει περισσότερες αναβάσεις του Ιησού στα Ιεροσόλυμα που σημειώθηκαν κατά τη δημόσια δράση του (β 13, ε 1, ιβ 12), ενώ οι συνοπτικοί αναφέρουν μία μόνο ανάβαση, αυτήν κατά το τελευταίο Πάσχα, στην οποία ακολούθησε το πάθος.

Ιω. 2,14 καὶ εὗρεν ἐν τῷ ἱερῷ(1) τοὺς πωλοῦντας βόας καὶ πρόβατα καὶ περιστεράς(2), καὶ τοὺς κερματιστὰς(3) καθημένους.
Ιω. 2,14 Και ευρήκε στο ιερόν, δηλαδή μέσα εις τας αυλάς του ναού, αυτούς που επωλούσαν βώδια και πρόβατα και περιστέρια, όπως επίσης και τους αργυραμοιβούς, που εκάθηντο κοντά εις τα τραπέζια των.
(1)   Πρέπει να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στο ιερό και το ναό. Ιερό εδώ, όπως συμπεραίνουμε από τα συμφραζόμενα, ήταν η αυλή των εθνών, δηλαδή ο εξωτερικός περίβολος, ο οποίος κύκλωνε όχι μόνο τον κυρίως ναό, αλλά και τις εσωτερικές αυλές των ανδρών και των γυναικών, και στον οποίο επιτρεπόταν να μπαίνουν και οι προσήλυτοι από τα έθνη. Στον περίβολο αυτό με τη σιωπηρή συμφωνία των αρχών του ναού είχε εγκατασταθεί αγορά των ζώων που προορίζονταν για θυσία και υπήρχαν σημεία ανταλλαγής νομισμάτων (β). Γενικότερα ο όρος ιερό στην Κ.Δ. χρησιμοποιείται για να δηλώσει είτε όλο το ναό (Ματθ. ιβ 6,κδ 1,Μάρκ. ιγ 3,Λουκ. κα 5,κβ 52,Πράξ. δ 1 κλπ) είτε κάποια από τα μέρη του, δηλαδή για «τις αυλές», όπου αναφέρεται ότι ο Ιησούς ή οι απόστολοι ανέβηκαν και μπήκαν και δίδαξαν ή συζήτησαν με τους διαφωνούντες ή έπραξαν άλλα. Έτσι και στο Ιω. ε 14,ζ 14,28,η 20,ιη 20· γίνεται λόγος για «τις αυλές και τα άγια» (Ματθ. ιβ 5), «για την αυλή των εθνών» (Ιω. β 14), «για την αυλή των γυναικών» (Λουκ. β 37) για κάποια στοά ή θάλαμο (Λουκ. β 46,Ιω. ι 23)(G).
(2)   Τους Ιουδαίους της διασποράς που από την αλλοδαπή έφταναν στα Ιεροσόλυμα, όπως και τους εγκατεστημένους στα Ιεροσόλυμα, διευκόλυνε πολύ να αγοράζουν επί τόπου τα σύμφωνα με το Λευϊτικό (ε 7, ιε 14,29,ιζ 3 κλπ) μοσχάρια και πρόβατα και περιστέρια για θυσία ή που προσφέρονταν ως προσφορά καθαρισμού (β). Κατά τη γιορτή του Πάσχα υπήρχε μέγιστος αριθμός προβάτων ιδίως. Σύμφωνα με τον Ιώσηπο (Ιουδ. Πολ. 7,27) για ένα Πάσχα χρησιμοποιήθηκαν 256.500 αρνιά (δ).
(3)   Δηλαδή τους «ανταλλάκτες νομισμάτων» (Κ).
«Κερματιστές ήταν αυτοί που αντάλλασσαν τα νομίσματα» (Ζ), οι γνωστοί σαράφηδες. Η ανταλλαγή κερμάτων παρουσιαζόταν αναγκαία, διότι από τη μία μεν αυτοί που έρχονταν «για επίσκεψη» του ναού όφειλαν να πληρώνουν τον φόρο σύμφωνα με το Εξόδ. λ 13, μισό δίδραχμο, από την άλλη επίσης δεν θεωρούνταν επιτρεπόμενο η πληρωμή αυτή να γίνεται στο θησαυροφυλάκιο του ναού σε ξένο νόμισμα. Οπότε οι ερχόμενοι από τη διασπορά, οι οποίοι είχαν μαζί τους κυρίως Ρωμαϊκά νομίσματα, έπρεπε να βρουν με ανταλλαγή νόμισμα ιουδαϊκό (β).

Ιω. 2,15 καὶ ποιήσας φραγέλλιον(1) ἐκ σχοινίων(2) πάντας ἐξέβαλεν ἐκ τοῦ ἱεροῦ(3), τά τε πρόβατα καὶ τοὺς βόας(4), καὶ τῶν κολλυβιστῶν(5) ἐξέχεε τὸ κέρμα(6) καὶ τὰς τραπέζας ἀνέστρεψε(7),
Ιω. 2,15 Και αφού έκαμε φραγγέλλιον από σχοινιά, έβγαλε έξω από την αυλήν όλους και τα πρόβατα και τα βόδια, των δε αργυραμοιβών εσκόρπισε κάτω τα νομίσματα και αναποδογύρισε τα τραπέζια των.
(1)   «Το φραγγέλιο είναι ένα είδος μαστιγίου· ήταν επίσης πλεχτό» (Ζ). Το μαστίγιο αυτό το πήρε ο Ιησούς μάλλον ως έμβλημα και σημάδι εξουσίας και κρίσης παρά ως όργανο τιμωρητικό. Δεν αναφέρεται ότι έδωσε έστω και ένα απλό χτύπημα εναντίον των ανθρώπων. Έφερε σε πέρας τον σκοπό του με το φόβο, τον οποίο ενέπνευσε (b).
«Διότι τους έλεγχε η συνείδησή τους» (Ζ). Η συνείδηση αυτών που βεβήλωναν το ιερό, ότι ήταν ένοχοι, έκανε αυτούς δειλούς μπροστά στη μεγαλοπρεπή εμφάνιση του Κυρίου, στην όψη του οποίου έλαμπαν κάποιες ακτίνες του θείου μεγαλείου του.
(2)   Πιθανώς από τα τεμάχια, τα οποία ρίχνονταν επί τόπου από εκείνα, τα οποία χρησιμοποιούνταν, για να δένονται τα βόδια και τα πρόβατα (β).
(3)   «Κάνει πράξη γεμάτη από πολλή αυθεντία· διότι έβγαλε έξω τους εμπόρους εκείνους, τους τραπεζίτες, αυτούς που πουλούσαν τα περιστέρια και τα βόδια και τα πρόβατα και οι οποίοι για αυτό το λόγο έμεναν εκεί» (Χ).
«Πρέπει όμως να γνωρίζουμε, ότι φτιάχνοντας το μαστίγιο δεν χτύπησε τους ανθρώπους, αλλά αυτούς μεν τους φόβισε και τους έδιωξε, ενώ τα πρόβατα και τα βόδια τα χτύπησε και τα έβγαλε έξω» (Ζ).
Φοβερή σκηνή. Ο Κύριος κυριαρχεί πάνω στο πλήθος εκείνο με τη δίκαιη ενέργειά του και με την ενέργεια της δικαιοσύνης του (τ).
(4)   Δεν αποτελεί επεξήγηση του «όλους τους έβγαλε», αλλά εννοεί, ότι μαζί με όλους, το οποίο αναφέρεται στους πωλητές, έβγαλε μαζί και τα πρόβατα και τα βόδια, δηλώνοντας έτσι τη βιασύνη και τον πάταγο, με τα οποία άνθρωποι και κτήνη εκκένωσαν τον ιερό χώρο (g).
«Φαινόταν λοιπόν ο Χριστός διώχνοντας τους εμπόρους που ήταν στο ιερό… ότι καταργεί όχι μόνο το εμπόριο, αλλά και το έθιμο των θυσιών, επειδή ακριβώς λόγω εκείνων πούλαγαν οι πωλητές και τα βόδια και τα περιστέρια» (Θμ).
(5)   Από το «κόλλυβος= ο οβολός» (Ζ). Έχει την ίδια σημασία με το κερματιστής που προηγήθηκε. «Κολλυβιστές είναι αυτοί που πωλούν τα λεπτά νομίσματα… Διότι κόλλυβος λέγεται το λεπτό νόμισμα στους Έλληνες» (Θφ).
(6)   Ο ενικός με έννοια αθροιστική. Αυθεντική γραφή: κέρματα.
(7)   Υπάρχει και η λιγότερο αυθεντ. Γραφή: ανέστρεψε. Ο σιναϊτικός γράφει: κατέστρεψε. Ανατρέπω το τραπέζι είναι κλασσική φράση για το τραπέζι του ανταλλάκτη νομισμάτων. Δες Δημοσθ. 403,7 (β). Η έλευση του Κυρίου αποσκοπεί σε καθαρισμό. Αυτό ισχύει πάντοτε, εξίσου και ως προς τους ρύπους των καρδιών μας. Τόπος, τον οποίο καλούμαστε με ευλάβεια πολλή να ετοιμάσουμε, για να κατοικήσει σε αυτόν ο Θεός, είναι οι καρδιές μας. Και είναι αυτές γεμάτες με κοσμικές φιλοδοξίες, με αγωνιώδεις φροντίδες και μέριμνες (τ).

Ιω. 2,16 καὶ τοῖς τὰς περιστερὰς πωλοῦσιν εἶπεν(1)· ἄρατε ταῦτα ἐντεῦθεν· μὴ ποιεῖτε τὸν οἶκον τοῦ πατρός(2) μου(3) οἶκον ἐμπορίου(4).
Ιω. 2,16 Εις εκείνους δε που επωλούσαν τα περιστέρια είπε• “πάρετέ τα από εδώ και μη κάμνετε τον οίκον του Πατρός μου, οίκον εμπορίου”.
(1)   Δεν βγάζει αυτούς έξω, διότι αυτό δεν ήταν δυνατόν, εφόσον τα περιστέρια ήταν κλεισμένα σε κλουβιά. Αλλά ούτε και ανατρέπει τα κλουβιά, όπως ανέτρεψε τα τραπέζια των κολλυβιστών. Απλώς διατάζει τους πωλητές να σηκώσουν τα κλουβιά από εκεί. Αυτό αποδεικνύει με σαφήνεια, ότι ο Ιησούς κυριαρχούσε στον εαυτό του και δεν βρισκόταν σε κατάσταση εκτός εαυτού. Εμμέσως αποδεικνύει, ότι το φραγγέλιο δεν χρησιμοποιήθηκε από αυτόν για τους ανθρώπους. Διότι, εάν είχε χρησιμοποιήσει αυτό σε αυτούς που πωλούσαν τα βόδια και τα πρόβατα, γιατί τώρα θα λυπόταν αυτούς που πωλούσαν τα περιστέρια; (g).
Τα περιστέρια, αν και καταλάμβαναν λιγότερο χώρο και προξενούσαν μικρότερη ενόχληση από όσο τα βόδια και τα πρόβατα, δεν επιτράπηκε από τον Κύριο να παραμείνουν εκεί. Τα σπουργίτια και τα τρυγόνια γίνονται δεκτά στο ναό του Κυρίου (Ψαλμ. πγ 4), διότι αυτά εξαρτιούνται άμεσα από την πρόνοια του Θεού. Τα περιστέρια όμως διώχνονται, διότι εισήχθηκαν εκεί για κερδοσκοπία από τους ανθρώπους. Αλλά δες και τη σύνεση του Χριστού στο ζήλο του. Όταν έβγαλε από το ιερό τα πρόβατα και τα βόδια, οι κάτοχοί τους θα ακολούθησαν αυτά. Όταν ανέτρεψε τα τραπέζια των κολλυβιστών, αυτοί θα μπορούσαν να περισυλλέξουν πάλι το χρήμα που διασκορπίστηκε. Αλλά εάν κατέστρεφε τα κλουβιά των περιστεριών, ίσως αυτά θα έφευγαν χωρίς να γυρίσουν και θα έχαναν αυτά οι κάτοχοί τους. Για αυτό είπε σε αυτούς Σηκώστε τα από εδώ. Η διάκριση πρέπει πάντοτε να κυριαρχεί στο ζήλο μας, ώστε να μην ενεργούμε κάτι απρεπές για τους εαυτούς μας και επιβλαβές στους άλλους.
(2)   Η φράση «σηκώστε αυτά από εδώ» απευθύνθηκε σε αυτούς που πωλούσαν τα περιστέρια. Το «μην κάνετε τον οίκο…» όμως απευθύνεται σε όλους τους εμπόρους, και προς τους πωλητές δηλαδή των βοδιών και των προβάτων και προς τους κολλυβιστές. Με την τελευταία αυτή φράση ο Ιησούς δικαιολογεί την πράξη του αυτή, με την οποία διώχτηκαν αυτοί από το ιερό.
«Δεν είπε τον οίκο τον άγιο, αλλά τον οίκο του Πατέρα μου» (Χ).
Βρίσκεται στον οίκο του Πατέρα του «και εξουσιάζει ως Υιός όλα όσα είναι του Πατέρα» (Θφ) και υπερασπίζεται την τιμή του πατρικού οίκου (g).
(3)   «Πρέπει να σημειώσουμε ότι πάλι ονομάζει το Θεό δικό του μόνο Πατέρα» (Κ). Δεν λέει του Πατέρα μας αλλά του Πατέρα μου, δείχνοντας ειδική σχέση υιότητας μεταξύ αυτού και του Θεού, την οποία κανείς άλλος δεν θα μπορούσε υπέρ του εαυτού του να διεκδικήσει (β). Ο Ιησούς ενεργεί ήδη ως Μεσσίας, με πλήρη συνείδηση του ότι έφτασε ήδη η στιγμή να ασκήσει τα νέα του καθήκοντα και δικαιώματα. Προηγουμένως ερχόμενος στο ναό ως απλός Ιουδαίος, ζώντας ακόμα την ιδιωτική του ζωή, δεν θεωρούσε επιβεβλημένο σε αυτόν να κρίνει τη συμπεριφορά των αρχόντων και να αντικαταστήσει αυτούς. Τώρα όμως εάν σιγούσε και δεν ενεργούσε, θα ισοδυναμούσε με το να αρνηθεί ευθύς εξ’ αρχής το αξίωμά του και τη θέση του ως Μεσσία (g).
«Και άλλος μεν ευαγγελιστής λέει, ότι αφού τους έβγαλε έλεγε· μην κάνετε τον οίκο του Πατέρα μου σπήλαιο ληστών (Ματθ. κα 13), ενώ αυτός λέει, οίκο εμπορίου, χωρίς να λένε αντίθετα μεταξύ τους, αλλά δείχνοντας ότι για δεύτερη φορά έκανε αυτό και ότι δεν έγιναν και τα δύο περιστατικά κατά τον ίδιο καιρό, αλλά κάνει αυτό τώρα μεν στις αρχές και έπειτα όταν ήλθε προς το πάθος του» (Χ).
Η περίπτωση που αναφέρεται από τους συνοπτικούς (Ματθ. κα, Λουκ. ιθ, Μάρκ. ια) είναι διαφορετική από την παρούσα, όπως φαίνεται όχι μόνο από τον διαφορετικό χρόνο, στον οποίο τοποθετείται η κάθε μία από τις δύο, αλλά και από τα διαφορετικά λόγια, τα οποία στην καθεμία λέχθηκαν από τον Ιησού και από κάποιες άλλες λεπτομέρειες.
Ποιοι άλλοι μεταβάλλουν τον οίκο του Θεού σε οίκο εμπορίου; Εκείνοι, των οποίων οι διάνοιες είναι γεμάτες από μέριμνες για τα βιοτικά τους έργα και σε αυτές ακόμα τις στιγμές της επιτέλεσης της θρησκευτικής λατρείας. Ομοίως και εκείνοι, οι οποίοι τελούν τις θρησκευτικές τελετές αποβλέποντας σε χρηματικά οφέλη και σε αγοραπωλησία της αόρατης χάρης. Μη λησμονούμε, ότι μπροστά στα μάτια του Θεού η εσωτερική ζωή της σκέψης και των διαλογισμών είναι το ίδιο πραγματική με την εξωτερική ζωή της ενέργειας και των πράξεων. Οι σκέψεις στο ναό του Θεού λοιπόν είναι το ίδιο πραγματικοί μπροστά στον ουράνιο Πατέρα μας όπως και οποιαδήποτε εξωτερική μας πράξη. Εάν λοιπόν μέσα στον ιερό ναό απασχολείται ο νους μας και η καρδιά μας με κοσμικές φροντίδες και επιχειρήσεις, προκαλούμε την αποδοκιμασία του Θεού, το οποίου το μάτι που βλέπει τα πάντα βλέπει εμάς σαν βέβηλους, που μεταβάλλουμε τον οίκο του σε οίκο εμπορίου.

Ιω. 2,17 ἐμνήσθησαν δὲ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ(1) ὅτι γεγραμμένον ἐστίν(2), ὁ ζῆλος τοῦ οἴκου σου(3) καταφάγεταί με(4).
Ιω. 2,17 Εθυμήθηκαν δε τότε οι μαθηταί του αυτό, που είχε γραφή στους ψαλμούς• “ο ζήλος, πάτερ μου, δια την δόξαν του οίκου σου, ως άλλη φωτιά θα με καταφάγη”.
(1)   Εξεπλάγησαν στην αρχή βλέποντας εκείνον, ο οποίος τους συστήθηκε από τον Ιωάννη ως ο αμνός του Θεού, να εκδηλώνει τέτοια αγανάκτηση. Αλλά θυμήθηκαν το γραμμένο, το οποίο δίδαξε αυτούς να συμβιβάσουν την ενέργεια αυτή του Κυρίου τόσο με την πραότητα του αμνού, όσο και με την μεγαλειότητα του βασιλιά του Ισραήλ.
(2)   Στον ψαλμό ξη 9. Ο ψαλμός αυτός τυχαίνει να παρατίθεται συχνότατα στην Κ.Δ. (δες και Ρωμ. ια 9,10,ιε 3,Ιω. ιε 25,ιθ 28,Πράξ. α 20). Από αυτό συμπεραίνουμε, ότι ήδη στις ημέρες του Χριστού θεωρούνταν ως Μεσσιακός ψαλμός και για αυτό οι μαθητές, πριν ακόμα μαθητεύσουν στον Ιησού, θυμήθηκαν το χωρίο αυτό, του οποίου την πραγματοποίηση διέκριναν στην προκειμένη περίπτωση (β).
Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, ο ψαλμός αυτός, όπως φαίνεται από το σ. 5, δεν είναι στην κυριολεξία μεσσιακός, αλλά αναφέρεται σε κάθε δίκαιο άνθρωπο στην θεοκρατία, ο οποίος πάσχει για το Θεό. Πάντως όμως, επειδή ο Μεσσίας υπήρξε ο κατεξοχήν δίκαιος, στο πρόσωπό του ο ψαλμός αυτός βρήκε την ιδανικότερη επαλήθευση και πραγματοποίηση (g).
(3)   Ο ζήλος, τον οποίο έχω για τη δόξα του οίκου σου και η από αυτόν προερχόμενη αγανάκτηση, όταν βλέπω αυτόν τον οίκο να βεβηλώνεται (ο). «Ζήλο λοιπόν λέει τώρα τη δίκαιη αγανάκτηση» (Ζ).
(4)   Μέλλοντας αντί για τον αόριστο «κατέφαγέ με», ο οποίος υπάρχει στους Ο΄ και ο οποίος είναι σύμφωνος με το εβραϊκό κείμενο. Υπάρχει και η γραφή Κατέφαγέ με. Οι μαθητές μεταφέρονται στο χρόνο κατά τον οποίο λέχθηκαν από τον ψαλμωδό τα λόγια αυτά, και με το χρόνο μέλλοντα εκφράζουν την πραγματοποίησή τους στο απώτερο μέλλον, της οποίας ήδη είναι αυτόπτες μάρτυρες (g).
Ή, ο μέλλοντας αναφέρεται στο πάθος: Οι εχθροί του μετά από αυτά φόνευσαν τον Ιησού εξαιτίας του ζήλου του για τον οίκο του Πατέρα του (b). Με άλλα λόγια το θα με καταφάγει=θα με καταστρέψει, θα με εξοντώσει, θα με εξαφανίσει. Αλλά οι μαθητές τη στιγμή αυτή δεν μπορούν να έχουν υπ’ όψη το θάνατο του Ιησού, τον οποίο δεν υποπτεύονταν καν.
Πιο σωστή η ερμηνεία «το θα με καταφάει το λέει με την έννοια του: θα με κυριεύσει πάρα πολύ, θα με κατακάψει» (Ζ). Θα κυριεύσει σαν άλλη φωτιά ολόκληρο το εσωτερικό μου και θα με κάνει ζωντανό ολοκαύτωμα. Ο ζήλος είναι ένα από τα στοιχειώδη χαρακτηριστικά του πραγματικά θρησκευόμενου ανθρώπου. Για να είναι κάποιος αρεστός στο Θεό πρέπει να υπακούει σε αυτόν πρόθυμα, δραστήρια, με ανιδιοτελή αφοσίωση και αυταπάρνηση αδιαφορώντας για τις συνέπειες, τις οποίες ενδέχεται να αντιμετωπίσει εκ μέρους ανθρώπων που δεν σέβονται το Θεό. Με άλλα λόγια πρέπει να είναι ζηλωτής. Αλλά ο ζήλος είναι ατελής αρετή και καταντά «όχι με επίγνωση ζήλος», όταν δεν διαπνέεται και δεν ρυθμίζεται από το πνεύμα της αγάπης από τη μία και από την πίστη με επίγνωση από την άλλη. Η φωτισμένη πίστη κατευθύνει τις ενέργειές μας σε πραγματικά θεάρεστους σκοπούς, για πραγματοποίηση των οποίων μας καθοδηγεί να χρησιμοποιούμε μέσα εξ’ ολοκλήρου άψογα, δίκαια και ορθά. Αλλιώς ο ζήλος μας γίνεται εγωιστικός και τείνει να υπηρετήσει το Θεό όχι όπως αυτός θέλει, αλλά όπως θέλουμε εμείς επιβάλλοντας το δικό μας θέλημα. Υπομονή, ανεξικακία, και απάρνηση των θελημάτων μας, για να κυριαρχεί πάντοτε σε εμάς το θέλημα του Θεού είναι τα απαραίτητα στοιχεία και γνωρίσματα του με επίγνωση ζήλου.

Ιω. 2,18 ἀπεκρίθησαν(1) οὖν(2) οἱ Ἰουδαῖοι(3) καὶ εἶπον αὐτῷ· τί σημεῖον(4) δεικνύεις ἡμῖν ὅτι ταῦτα ποιεῖς(5);
Ιω. 2,18 Του ωμίλησαν τότε οι Ιουδαίοι και του είπαν• “ποίον σημείον συ μας δείχνεις και ποίαν απόδειξιν μας παρουσιάζεις, ότι έχεις την εξουσίαν να κάμνης αυτά;”
(1)   Το αποκρίνομαι εδώ=παίρνω το λόγο. Δες Ησ. δ 10,Ζαχ. α 10 κλπ. Γίνεται δηλαδή αυτό εξαιτίας κάποιας αφορμής στην οποία ο λόγος είναι απάντηση (δ).
(2)   Το οὖν συνδέει με το στίχο 16, αφού ο στίχος 17 θεωρείται ως παρένθεση (g).
(3)   Εννοεί τις αρχές των Ιουδαίων στο ναό με κάποιον υπαινιγμό για την εχθρότητα εναντίον του Ιησού, την οποία υπονοεί η λέξη στο δ΄ ευαγγέλιο (g).
(4)   «Ω, τι έσχατη τρέλα! Χρειαζόταν σημάδι ώστε να σταματήσουν τα κακώς γινόμενα και να απαλλάξει τον οίκο του Θεού από τέτοια ντροπή;… Διότι ενώ έπρεπε να επιδοκιμάσουν την προθυμία και το ζήλο του… αυτοί όμως κατηγορούν, λέγοντας ότι επιτρέπεται να εμπορεύονται και ότι δεν είναι στην εξουσία του να απαγορεύει σε αυτούς το εμπόριο, αν δεν τους δείξει κάποιο σημάδι» (Χ).
(5)   Ή, «επειδή κάνεις αυτά, επειδή δηλαδή δείχνεις αυθεντία, τι σημάδι δείχνεις σε εμάς για αυτήν την αυθεντία;» (Ζ).
Ή, τι σημάδι δείχνεις σε εμάς αναφορικά με το ότι κάνεις αυτά, δηλαδή τι θαύμα μπορείς να επιτελέσεις για απόδειξη, ότι δικαιούσαι να πράττεις αυτά (κ).
«Δεν μπορούν μεν να τον ελέγξουν, ότι δεν είναι άριστα αυτά που λέει, προστάζοντας να μην μεταβάλλουν το ναό του Θεού σε οίκο εμπορίου, αλλά μεταθέτουν πάλι τη συζήτηση στην απομάκρυνση των εμπόρων» (Κ).

Ιω. 2,19 ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτοῖς· λύσατε τὸν ναὸν τοῦτον, καὶ ἐν τρισὶν ἡμέραις ἐγερῶ αὐτόν(1).
Ιω. 2,19 Απήντησεν ο Ιησούς και τους είπε• “κρημνίσατε τον ναόν τούτον και εγώ εις τρεις ημέρας θα τον ανοικοδομήσω”.
(1)   Ο στίχος αυτός προκάλεσε δυσκολίες στους ερμηνευτές. Η ερμηνεία του σύμφωνα με τους πατέρες:
«Ναό λέει το σώμα του· διότι αυτό είναι ναός και οίκος, όχι μόνο της ψυχής αλλά και της θεότητας. Είπε όμως «γκρεμίστε», όχι προτρέποντας αυτούς στο να τον φονεύσουν, αλλά αυτό ακριβώς που ήξερε ότι θα πράξουν, το είπε με ευπρεπή τρόπο με τέτοιο σχήμα λόγου. Λύστε λοιπόν, δηλαδή ρίξτε στη γη, χωρίστε από την ψυχή, λύστε τον σύνδεσμο (ψυχής και σώματος)» (Ζ).
Σύμφωνα με την ερμηνεία αυτή αναμφίβολα ο Ιησούς αναπλήρωσε ό,τι ο ευαγγελιστής προσθέτει στο σ. 21 με τη χρησιμοποίηση νεύματος ή χειρονομίας, που δεν παρατηρήθηκε από τους Ιουδαίους (b), με την οποία λέγοντας το «αυτόν», έδειχνε το σώμα του.
«Δεν έλυσε όμως το αίνιγμα και» δεν είπε «ότι δεν λέω για αυτόν το ναό, αλλά για τη σάρκα μου», διότι «δεν θα δεχόντουσαν το λόγο» (Χ). Και εκφράζεται «τώρα πιο αινιγματικά… λόγω της τέλειας αναισθησίας τους· διότι αυτός που προλάβαινε και έδινε θαύματα σε εκείνους που δεν ζητούσαν, δεν θα απέκρουε το αίτημά τους, εάν δεν έβλεπε ότι η σκέψη τους ήταν πονηρή και δόλια» (Χ).
Άλλη ερμηνεία (σύμφωνα με τους g. και β) που συνδυάζει την ερμηνεία των Πατέρων με αυτές των νεωτέρων και βασίζεται και στα Ματθ. κστ 61 και Μάρκ. ιδ 58, είναι η παρακάτω: Σύμφωνα με τα λόγια του Κυρίου στο Μάρκ. ιδ 58 («θα γκρεμίσω αυτόν το ναό τον χειροποίητο και μέσα σε τρεις ημέρες θα οικοδομήσω άλλο αχειροποίητο») αντιτίθεται ο ναός των Ιεροσολύμων με τον πνευματικό και αχειροποίητο ναό (δες Πράξ. ζ 48,ιζ 24,Εβρ. θ 11,Α΄Πέτρ. β 5). Σύμφωνα με αυτά, λέγοντας εδώ ο Ιησούς «γκρεμίστε αυτόν το ναό» δείχνει τον από τον Ηρώδη χτισμένο χειροποίητο ναό, του οποίου η καταστροφή θα ερχόταν με την εμμονή των Ιουδαίων στην απιστία. Το γκρεμίστε λοιπόν δεν είναι υποθετικό (=εάν γκρεμίσετε), αλλά είναι ανάλογο με τη φράση «αυτό που κάνεις, κάντο γρήγορα» (Ιω. ιγ 27) ή με το «ολοκληρώστε το μέτρο των πατέρων σας» (Ματθ. κγ 32).
«Δεν τους προτρέπει βέβαια σε δολοφονίες, λέγοντας «γκρεμίστε το ναό αυτόν», αλλά επειδή γνώριζε ότι θα το κάνουν αυτό οπωσδήποτε, υπαινίσσεται αυτό που θα συμβεί στο μέλλον με τρόπο ευπρεπή» (Κ).
Όταν ο ναός των Ιεροσολύμων θα γκρεμιζόταν ως άμεση τιμωρητική ποινή και συνέπεια της θανάτωσης του Μεσσία θα έφευγε μαζί κατά φυσική συνέπεια και ο Ιουδαϊσμός ολόκληρος, για να δώσει τη θέση του σε νέα κατάσταση πραγμάτων, η οποία θα ερχόταν ως συνέπεια και καρπός της ανάστασης του Χριστού. Έτσι ο μεν θάνατος του Ιησού θα έφερνε μαζί και την καταστροφή του ναού των Ιεροσολύμων, ενώ η ανάστασή του θα έφερνε μαζί την ανέγερση του αληθινού και πνευματικού και αχειροποίητου ναού. Ο Ιησούς Χριστός ως άνθρωπος είναι ο ζωντανός και αληθινός άγιος ναός του Θεού και η ανάστασή του ισοδυναμεί με την ανέγερση του ναού του νέου, ο οποίος θα αντικαταστήσει τον παλαιό που καταργήθηκε. Πράγματι στον πνευματικό ναό, για τον οποίο μιλά ο θείος Πέτρος, οι πιστοί χτίζονται σαν λίθοι ζωντανοί που έρχονται στον Ιησού Χριστό «που είναι λίθος ζωντανός, εκλεκτός για το Θεό, έντιμος» (Α΄Πέτρ. β 4), κεφαλή του σώματος της Εκκλησίας. Έτσι το «σε τρεις μέρες θα τον ανεγείρω» αναφέρεται στην ανάσταση του Ιησού κατά την τρίτη ημέρα από το σταυρικό θάνατο.
«Αφού αναστηθώ θα κάνω γνωστό τον εαυτό μου σε όλους ποιος είμαι. Και έτσι, αυτά μεν τα παλαιά θα καταργηθούν και θα έρθει ένας καινούργιος τρόπος ζωής, αφού μετά την ανάσταση θα ευαγγελίζεται μια νέα ζωή» (Θμ).
Οι Ιουδαίοι άρα καλά μεν κατάλαβαν, ότι το «γκρεμίστε αυτόν το ναό» αναφέρεται στην καταστροφή του ναού των Ιεροσολύμων (δες και Πράξ. στ 14, όπου αναφέρεται το κήρυγμα του Στεφάνου πάνω στην ίδια υπόθεση), παρανόησαν όμως αυτόν θεωρώντας, όπως φαίνεται από την ακόλουθη απάντηση, ότι σε 3 μέρες θα έχτιζε πάλι αυτόν, διότι, όπως εξηγεί ο Ιωάννης, το «θα τον ανεγείρω» αναφέρεται στο ναό του σώματός του. Σύμφωνα με την ερμηνεία αυτή ο Κύριος σε αυτούς που του ζήτησαν σημάδι, απαντά όπως και σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις που εξιστορούνται από τους συνοπτικούς (Ματθ. ιβ 38-40,ιστ 4) παραπέμποντας αυτούς στο «σημάδι του Ιωνά».
«Σημάδι της αυθεντίας του δίνει σε αυτούς, την τριήμερη ανάστασή του» (Ζ). «Διότι αυτό κατεξοχήν ήταν που έδειχνε ότι δεν είναι απλός άνθρωπος, το ότι δηλαδή μπόρεσε να στήσει τρόπαιο εναντίον του θανάτου» (Χ).
«Εγώ θα ανεγείρω, χρησιμοποιώντας τη δική μου δύναμη και δεν χρειάζομαι άλλη δύναμη από έξω» (Θφ).

Ιω. 2,20 εἶπον οὖν οἱ Ἰουδαῖοι· τεσσαράκοντα καὶ ἓξ ἔτεσιν(1) ᾠκοδομήθη(2) ὁ ναὸς οὗτος, καὶ σὺ(3) ἐν τρισὶν ἡμέραις(4) ἐγερεῖς αὐτόν;
Ιω. 2,20 Είπαν λοιπόν, οι Ιουδαίοι• “σαράντα εξ χρόνια εχρειάσθησαν, δια να κτισθή ο ναός αυτός και συ λέγεις, ότι θα τον ανοικοδομήσης έντος τριών ημερών;”
(1)   Από τον Ηρώδη τον μεγάλο και έπειτα (b). Σύμφωνα με τον Ιώσηπο (Ιουδ. Αρχ. XV,11,1) η ανοικοδόμηση του ναού άρχισε μεν το 18ο έτος της βασιλείας του Ηρώδη δηλαδή το 717-718 από κτίσεως Ρώμης ή το 20-19 π. Χ., τελείωσε όμως γύρω στο 780 από κτίσεως Ρώμης ή το 27 μ.Χ. Σύμφωνα με αυτά το Πάσχα για το οποίο γίνεται λόγος εδώ, είναι πιθανότατα του έτους 781 ή 28 μ.Χ.(g).
(2)   Οι εργασίες της ανοικοδόμησης διήρκεσαν και μετά από αυτά πολλά έτη, μέχρι το 64 μ.Χ., οπότε επί Αγρίππα Β΄ τελείωσαν. Αλλά τώρα ο ναός, ως σύνολο θεωρούμενος, παρουσιαζόταν χτισμένος (g).
(3)   Οι περισσότεροι φαίνονται ότι πήραν τα λόγια του Ιησού κατά γράμμα, διότι άλλωστε ονομαζόταν εργάτης στο Μάρκ. στ 3 (δεν είναι αυτός ο μαραγκός;)(b). «Ειρωνεύονται το θαύμα, μη αντιλαμβανόμενοι το βάθος του μυστηρίου» (Κ).
(4)   Όχι μετά από τρεις, αλλά μέσα σε τρεις ημέρες (β). Εάν γνώριζαν, ότι αυτός έχτισε τα πάντα σε 6 ημέρες, δεν θα εκπλήσσονταν ούτε θα θεωρούσαν ως παράλογο το ότι σε 3 μέρες θα έχτιζε έναν οποιοδήποτε ναό.

Ιω. 2,21 ἐκεῖνος(1) δὲ(2) ἔλεγε περὶ τοῦ ναοῦ τοῦ σώματος αὐτοῦ(3).
Ιω. 2,21 Εκείνος όμως έλεγε δια τον ναόν του σώματός του.
(1)   Με έμφαση.
(2)   Αντιθετικός σύνδεσμος. Αντιθέτει την αληθινή έννοια των λόγων του Ιησού με την παρεξήγηση αυτών από τους Ιουδαίους.
«Για ποιο λόγο λοιπόν δεν έλυσε το αίνιγμα και δεν είπε, Δεν λέω για αυτό το ναό, αλλά για τη σάρκα μου;… Διότι δεν θα δέχονταν το λόγο. Διότι αν ούτε οι μαθητές δεν ήταν κάπως ικανοί να καταλάβουν το λεγόμενο, πολύ περισσότερο οι όχλοι» (Χ)
(3)   Το σώμα του ήταν ναός ασύγκριτα λαμπρότερος και αγιότερος από αυτόν των Ιεροσολύμων. Δες Ματθ. ιβ 6 (β), διότι «ήταν Θεός αυτός που κατοικούσε μέσα» (Χ). Ο Παύλος συχνά συγκρίνει το ανθρώπινο σώμα με ναό. Στο Β΄Κορ. ε 1 μιλά για το σώμα σαν για «επίγεια οικία του σώματος», ενώ στο Α΄Κορ. στ 19 υπενθυμίζει στους Χριστιανούς, ότι τα σώματά τους «είναι ναός του Αγίου Πνεύματος». Οπότε εκείνος, στον οποίο «όλο το πλήρωμα της θεότητας κατοικεί σωματικά» (Κολ. β 9) δικαιούται να βεβαιώσει για τον εαυτό του, ότι είναι ο αληθινός και πραγματικός ναός του Θεού (μ).
Το σώμα του Χριστού είναι ο αληθινός ναός, του οποίου ο ναός στα Ιεροσόλυμα ήταν απλός τύπος. Κτίστηκε από την άμεση ενέργεια του Θεού: «μου έφτιαξες σώμα». Υπήρξε οίκος άγιος, στον οποίο κατοίκησε η δόξα του Θεού και ονομάστηκε για αυτό Εμμανουήλ, το οποίο σημαίνει: ο Θεός είναι μαζί μας. Ο ναός υπήρξε ο τόπος και το μέσο της επικοινωνίας του Ισραήλ με το Θεό. Εκεί ο Θεός αποκάλυπτε τον εαυτό του στους ανθρώπους και εκεί αυτοί πρόσφεραν τη λατρεία τους προς αυτόν. Έτσι και τώρα ο Θεός μιλά σε εμάς μέσω του Χριστού και μέσω αυτού και εμείς μιλούμε προς αυτόν.

Ιω. 2,22 ὅτε οὖν ἠγέρθη ἐκ νεκρῶν(1), ἐμνήσθησαν οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ὅτι τοῦτο ἔλεγε, καὶ ἐπίστευσαν τῇ γραφῇ(2) καὶ τῷ λόγῳ(3) ᾧ(4) εἶπεν ὁ Ἰησοῦς.
Ιω. 2,22 Οταν δε ανεστήθη εκ νεκρών, εθυμήθηκαν οι μαθηταί του ότι τούτο ακριβώς, το θαυμαστόν γεγονός ενοούσε τότε και επίστευσαν εις την Αγίαν Γραφήν, που είχε προφητεύσει την ανάστασιν, και στον λόγον, τον οποίον είχε πει κατά την περίστασιν εκείνην ο Ιησούς.
(1)   Προηγουμένως δεν κατανόησαν σωστά τα λόγια αυτά ως προφητικά.
«Διότι κάθε προφητεία πριν την έκβασή της είναι αίνιγμα» (Ειρηναίος). Όταν όμως αναστήθηκε, ο προφητικός λόγος με την έκβαση διασαφηνίστηκε. Παρόμοια περίπτωση και στο Ιω. ιβ 16, δες και Ιω ιγ 19 και ιδ 29 (β). Είναι καλό να ακούει κάποιος για αυτά «που έρχονται»(Ησ. μβ 23). Οι νεώτεροι κατά την ηλικία και τη μάθηση θα έπρεπε να αποθησαυρίζουν τις αλήθειες εκείνες, των οποίων προς το παρόν δεν κατανοούν τη χρησιμότητα ή την έννοια, διότι αυτές αργότερα θα αποδειχτούν σε αυτούς ωφελιμότατες και εξόχως φωτιστικές.
(2)   Συνήθως στον Ιωάννη η χρήση του ενικού «η γραφή», αναφέρεται σε ορισμένο χωρίο της Γραφής (δες Ιω. ι 35,ιγ 18,ιθ 24,28,36,37). Δεν λείπουν όμως και χωρία, στα οποία ο ενικός βρίσκεται περιληπτικά όπως ο πληθυντικός «οι γραφές». Εδώ εάν θεωρήσουμε, ότι ο Ευαγγελιστής αναφέρεται σε ορισμένο χωρίο, αυτό, όπως φαίνεται από το Πράξ. β 31 και ιγ 35, είναι το ψαλμ. ιε 10 (β).
(3)   Με τον οποίο ο Ιησούς προφήτευσε για την ανάστασή του. Ο ευαγγελιστής θέλει να πει, ότι το γεγονός της ανάστασης πρωτίστως διαφώτισε τους μαθητές πάνω στις προφητείες της Γραφής, και διαμέσου αυτών των προφητειών που τώρα κατανοήθηκαν, ήλθαν στο νου τους και τα λόγια του Κυρίου που λέχθηκαν εδώ (g).
(4)   Αλεξανδρινή γραφή: ον.

(Π.Ν. Τρεμπέλα, Υπόμνημα ερμηνευτικο στο κατά Ιωάννην, Οι αριθμοί στις λέξεις του αρχαίου κειμένου παραπέμπουν στην αντίστοιχη ερμηνεία και ανάλυσή τους)
(Υπόμνημα στο κατά Ιωάννην, Π.Ν.Τρεμπέλα σελ. 95-102 εκδόσεις «ο Σωτήρ» μεταφρασμένο & μεταγλωττισμένο στη δημοτική γλώσσα!Τα αποσπάσματα μεταφράστηκαν και μεταγλωττίστηκαν στη δημοτική γλώσσα από τον π. Νικόλαο Πουλάδα. )

ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
(Πατέρες της Εκκλησίας & Εκκλησιαστικοί συγγραφείς)
Α = Αθανάσιος ο Μέγας, Θφ = Θεοφύλακτος
Αμ = Αμμώνιος, Ι = Ισιδωρος πρεσβύτερος
Αυ = Αυγουστίνος, Κ = Κύριλλος Αλεξανδρείας
Β = Βασίλειος ο Μέγας, Κλ = Κλήμης Αλεξανδρεύς
Γ = Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Σβ = Σευήρος Αντιοχείας
Γν = Γρηγοριος Νύσσης, Σχ. = Σχολιαστής ανώνυμος
Ε = Ευσέβιος Καισαρειας, Χ = Χρυσόστομος Ιωάννης
Ζ = Ζιγαβηνός, Ω = Ωριγένης
Θη = Θεόδωρος Ηρακλείας
Θμ = Θεόδωρος Μοψουεστίας
(Σύγχρονοι θεολόγοι ερμηνευτές)
b = Bengel κ = Κομνηνός Π.,
β = Bernard. J.H, Edinburg 1928 χ = Hoskyns Edwyn Gl. London 1947
C = Cremer μ. = Macgregor G.H. London 1928
DB = Dict. Of the Bible,Hastings τ = Temple William, London 1945
F = Fillion L. Cl. Paris 1928 σ. = στίχος
G = Crimm
g = Godet F. 1885
o = Owen John, New York 1861
δ = Δαμαλάς Ν, Αθήναι 1940