Αναπαυόσουν πάντοτε κοντά στον π. Πορφύριο
Ήτανε η αποδοχή που ένιωθες με την πρώτη επαφή στην εξομολόγηση.
Δεν υπήρχε κανένας φόβος, καμιά επιτίμηση.
Βέβαια, η αποδοχή.
Σε αποδεχόταν ο Γέροντας όπως ήσουνα.
Σε αυτό συγγένευε και με τον πατέρα Παΐσιο.
Μιλούσε με ένα νέο 12 ώρες, ωσότου έφυγε θεραπευμένος.
Ένα από τα κυριότερα χαρίσματά του ήταν η ανοικτή καρδιά στην οποία έμπαινες μέσα και αναπαυόσουν.
-Μετά, σιγά σιγά, έπαιρνε το νυστέρι και σου έβγαζε τα αρρωστημένα.
-Δεν έκανε καθόλου υποχωρήσεις.
[Γερ. 115]
(Ανθολόγιο Συμβουλών, εκδ. Ι. Μονή Μεταμορφώσεως, Μήλεσι, σελ. 347-348)

Ισοδύναμες αμαρτίες
Οι Δάδες ( το σημερινό Κίτιο) ήταν εμπορικός σταθμός της Κύπρου. Εκεί κοντά βρισκόταν η μονή του Φιλοξένου. Στο μοναστήρι αυτό ζούσε τον 6ο αιώνα ένας μοναχός, ο γέροντας Ισίδωρος, που έκλαιγε ακατάπαυστα με λυγμούς. Σ’ όποιον τον πλησίαζε και τον παρηγορούσε, ώστε να χαλαρώσει λίγο το πένθος, έλεγε:
‘‘ Είμαι πολύ αμαρτωλός. Δεν υπήρξε άλλος σαν εμένα απ’ τον Αδάμ μέχρι σήμερα. Και μη νομίζετε πως υπερβάλλω. Δεν βρήκα πουθενά σε άνθρωπο αμαρτία σαν αυτή που έκανα εγώ’’.
Κι ύστερα διηγόταν την ιστορία του:
‘‘ Όταν ήμουνα στον κόσμο, είχα γυναίκα χριστιανή και θεοφοβούμενη, ενώ εγώ ανήκα στην αίρεση του Σεβήρου. Μια μέρα έμαθα πως η γυναίκα μου πήγε να μεταλάβει στη γειτονική εκκλησία. Έτρεξα να την εμποδίσω, αλλά τη βρήκα να έχει κοινωνήσει και να επιστρέφει στο σπίτι. Αμέσως την έπιασα απ’ το λαιμό και την έκανα να ξεράσει την αγία μερίδα, την οποία πήρα και πέταξα έξω από το παράθυρο, κάτω στο βούρκο. Βλέπω τότε ένα περιστέρι να κατεβαίνει και να παίρνει τη θεία Κοινωνία.
’’ Μετά από δυο μέρες παρουσιάζεται μπροστά μου ένας αράπης ντυμένος με κουρέλια, και μου λέει:
’’-Εγώ κι εσύ καταδικαστήκαμε στην ίδια τιμωρία.
’’-Ποιος είσαι συ; τον ρωτάω.
’’-Εγώ, μου απαντάει, είμ’ εκείνος που ράπισε στο σαγόνι τον Κύριο μας Ιησού Χριστό τον καιρό του πάθους Του.
’’Κι αμέσως έγινε άφαντος.
’’Για τούτο λοιπόν, κατέληξε ο μοναχός, δεν μπορώ να σταματήσω το θρήνο’’.
( Θαύματα και Αποκαλύψεις από τη Θεία Λειτουργία, Ι.Μονή Παρακλήτου, σελ.65-66)

Εμπόδια στην προσευχή
Ο άγιος Νήφων, ο επίσκοπος Κωνσταντιανής της Αιγύπτου, έζησε στα χρόνια του Μ. Αθανασίου. Στην νεανική του ηλικία παρασύρθηκε στην κοσμική ζωή. Λησμόνησε γονείς και λοιπούς συγγενείς. Εγκατέλειψε τις σπουδές του και αδιαφόρησε για κάθε αρετή. Ευτυχώς βρέθηκε ένας χριστιανός και του έλεγε συχνά:
-Πώς κατάντησες, Νήφων! Πώς έφθασες σ’ αυτό το χάλι… Έλα στα συγκαλά σου και κοίτα να διορθωθής.
Τα λόγια αυτά τον έκαναν ν’ αναστενάζη και να δακρύζη για την μέχρι τότε ζωή του. Όμως στην προσπάθεια του να μεταστραφή δοκίμασε βίαιες επιθέσεις του εχθρού. Ένα βράδυ, καθώς άρχισε να προσεύχεται, ο διάβολος του παρέλυσε τον νου. Σκόρπισε κάθε ευλαβική σκέψι. Μια νωχέλεια και υπνηλία, μια νάρκη και οκνηρία τον κατέλαβαν. Άρχισε να χασμουριέται διαρκώς. Ταλαιπωρημένος απ’ αυτή την κατάστασι φώναξε:
-Αμαρτωλέ Νήφων, ξέσπασε, φαίνεται η τιμωρία για τις αμαρτίες σου.
Ο διάβολος τότε του ψιθύρισε:
-Σταμάτησε την προσευχή! Διαφορετικά δεν φεύγω από κοντά σου.
-Δεν θα την σταματήσω, ακάθαρτε δαίμονα, και κάνε ό,τι θέλεις, απήντησε ο άγιος. Αν σε διέταξε ο Παντοδύναμος να με θανατώσης, δέχομαι ταπεινά το πρόσταγμα Του. Αν όμως δεν ώρισε έτσι ο Θεός μου, περιφρονώ όλες σου τις επιθέσεις.
-Αλλά υπάρχει Θεός;… Θεός δεν υπάρχει! του σφύριξε ο διάβολος.
Στα λόγια αυτά ο δούλος του Θεού πόνεσε κατάκαρδα και απήντησε:
-«Είπεν άφρων εν τη καρδία αυτού… ουκ έστι Θεός»… Διαλύσου λοιπόν, απαίσιο σκοτάδι, και μη βλασφημής! Εγώ απόλυτα πιστεύω ότι υπάρχει Θεός. Αυτός θα σε παραδώση στο αιώνιο πυρ για τις πονηρίες σου.
Εξαγριωμένος ο διάβολος τού θόλωσε ακόμα πιο πολύ τον νου. Επιχειρούσε ο άγιος να πη μια προσευχή, ένα ψαλμό, αλλά η σκέψις του ήταν παραλυμένη και έχανε τα λόγια. Υπέφερε υπερβολικά. Ωστόσο ο εχθρός συνέχιζε:
-Εγώ δεν σου ζητώ τίποτε άλλο. Μόνο να πάψης να προσεύχεσαι.
Επί τέσσερα χρόνια κράτησε το μαρτύριο αυτό… Διψούσε για προσευχή και δεν μπορούσε ν’ αρθρώση λέξι. Παντού και πάντοτε ο διάβολος τού επαναλάμβανε:
-Σταμάτα να προσεύχεσαι! Εξάλλου σε ποιον θέλεις να προσευχηθής; Νομίζεις ότι υπάρχει Θεός; Πού τον είδες; Πού μένει; Δείξε μου Τον και θα Τον πιστέψω κι εγώ!
Μια μέρα ενώ επίμονα του υπέβαλλε τον ίδιο δόλιο λογισμό, βλέπει ο όσιος μπροστά του να εμφανίζεται η μορφή του Κυρίου Ιησού Χριστού! Αναστέναξε τότε από τα βάθη της καρδιάς του. Άπλωσε τα χέρια προς την αγία εκείνη μορφή και με όλη του τη δύναμι φώναξε:
-«Ο Θεός, ο Θεός μου, πρόσχες μοι, ινατί εγκατέλιπες με;». Βοήθησε με, γιατί κινδυνεύω να σταματήσω να προσεύχωμαι και ν’ αρχίσω να πιστεύω σε ό,τι μου υπαγορεύει ο πονηρός.
Η θεϊκή μορφή τότε έλαμψε σαν αστραπή. Θαμπωμένος από την υπερκόσμια λάμψι ο δούλος του Θεού έπεσε με το πρόσωπο στην γη. Ελεύθερος από την δαιμονική επήρεια είπε:
-Μέγας είναι ο Θεός των χριστιανών και ευλογημένη η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αμήν.
( Ένας ασκητής επίσκοπος)
( Χαρίσματα και Χαρισματούχοι, Ι.Μονή Παρακλήτου, τόμος Α΄, σελ.197-200)

Κύριε μου Ιησού Χριστέ, δε θέλω πια να ακούω ωραία λόγια αλλά τα λόγια τα δικά Σου, τα αιώνια και αληθινά. Στείλε μου Σε παρακαλώ ανθρώπους στο δρόμο μου που να μιλούν με Σένα κι όχι για Σένα. Δε θέλω ‘προφήτες’ και ‘αγίους’ και ‘διορατικούς’ και ‘θαυματουργούς’ και ‘ καταπληκτικούς’ και ‘διασήμους’, αλλά ταπεινούς και αφανείς εργάτες σου, ανθρώπους που Σε αγαπούν και Σε λατρεύουν, που ζουν για Σένα, που αγωνίζονται κάθε λεπτό να είναι χριστιανοί! Δε θέλω φίλους δικούς μου αλλά να γνωρίσω φίλους δικούς Σου. Δε θέλω σωτήρες αλλά ανθρώπους να με οδηγήσουν στο Σωτήρα. Δε θέλω οδηγούς στο σκοτάδι αλλά να μου ανοίξουν τους οφθαλμούς να βλέπω το Φως, Εσένα. Δε θέλω να στηρίζομαι πάνω τους αλλά να μου δείξουν πώς να στηρίζομαι πάνω Σου. Κύριε γνώρισε μου αγίους, από αυτούς που πέφτουν εκατό φορές και σηκώνονται εκατόν μια. Που όταν πέφτουν το παραδέχονται και όταν σηκώνονται Σε παραδέχονται. Δε θέλω ανθρώπους που κυνηγούν τα θαύματα αλλά ανθρώπους που ζουν σαν θαύματα. Ανθρώπους να με βοηθάνε αλλά να ζητούν κι από μένα βοήθεια. Ανθρώπους που δεν Σε φέρνουν στα μέτρα μου αλλά φέρνουν εμένα στα μέτρα Σου.
Βοήθησε με να βρω ανθρώπους με πρόσωπο και όχι με προσωπείο. Να μη μιλάνε για αγάπη, αλλά να αγαπούν όπως Εσύ μας αγαπάς. Να μη μιλάνε για ταπείνωση αλλά να είναι ταπεινοί. Να μη μιλάνε για ορθοδοξία αλλά να είναι ορθόδοξοι. Ανθρώπους που πριν μιλήσουν για Σένα να τρέμει το φυλλοκάρδι τους κι αφού μιλήσουν να προσεύχονται να τους συγχωρέσεις αν έκαναν κάποιο σφάλμα. Χριστέ μου, φανέρωσε μου τους ανθρώπους Σου, αυτούς που ακόμα και στον πιο αμαρτωλό βλέπουν το άγγιγμα Σου και τον σέβονται. Αυτούς που δε ζητούν τιμές αλλά τιμούν τους άλλους. Κάνε κι εμένα, Κύριε, έναν τέτοιο άνθρωπο! Ξέρω, γλυκέ μου Χριστέ, πόσο μας αγαπάς και πόσο Σε έχουμε απογοητεύσει. Συγνώμη που στα ζητώ όλα αυτά! Εσύ ξέρεις γιατί στα ζητώ. Δυστυχώς αυτοί οι άνθρωποι είναι λίγοι και δυσεύρετοι. Προσεύχομαι να γίνουν περισσότεροι με τη Χάρη Σου. Μέχρι όμως να γίνει αυτό, Σε παρακαλώ φύλαγε με από τους υπόλοιπους!

Όταν η οσία Συγκλητική έφθασε στα ογδόντα της χρόνια, ασθένησε με φοβερές αρρώστιες, τις οποίες όμως αντιμετώπισε με ιώβεια υπομονή. Άρχισαν να φθείρωνται οι πνεύμονες της και να κάνη συχνά αιμοπτύσεις. Παράλληλα, ένας υψηλός πυρετός την έλειωνε σαν κερί. Έτσι υπέφερε περισσότερο και από τους μάρτυρες! Το δικό της μαρτύριο υπήρξε πολυχρόνιο και ακατάπαυστο.
Απάνθρωποι δήμιοι, προκειμένου να τιμωρήσουν σκληρά κάποιον, τον ρίχνουν για λίγη σχετικά ώρα στη φωτιά. Η αγία όμως Συγκλητική βασανιζόταν επί τριάμιση χρόνια από μια εσωτερική φλόγα που κατέφλεγε σιγά-σιγά τα σπλάχνα της! Υπέμεινε καρτερικά το δεινό αυτό μαρτύριο και δεν σταμάτησε την ψυχωφελή διδασκαλία προς τις μοναχές και τους επισκέπτες της μονής. Ήρθε όμως καιρός που και αυτή η πηγή σωτηρίας στέρεψε… Στην αρχή της πόνεσε ένα δόντι. Το δόντι σάπισε και έπεσε, αλλά το σάπισμα μεταδόθηκε στα ούλα και από εκεί σε ολόκληρο το σαγόνι. Μετά δυο μήνες πέρασε στα οστά. Μια αφόρητη δυσοσμία έβγαινε από το σαπισμένο στόμα, τόσο έντονη, που οι αδελφές δεν μπορούσαν πλέον να την υπομένουν. Και όταν υπήρχε ανάγκη να την πλησιάσουν, έκαναν θυμιάματα, για να καλύψουν κάπως τη δυσοσμία.
Παρ’ όλη τη φρικτή της κατάσταση, η οσία δεν δεχόταν ξεχωριστές περιποιήσεις. Με πολλή προσπάθεια του γιατρού, και μόνο για ν’ ανακουφιστούν οι αδελφές που την υπηρετούσαν, δέχτηκε να βάζουν στο σαπισμένο μέλος πανιά βρεγμένα με αντισηπτικά της εποχής εκείνης: κρασί, αλόη, σμύρνα, μυρσίνη. Τώρα πλέον η αγία δεν ωφελούσε με τα θεόπνευστα λόγια της, αλλά με την υπομονή και τη μεγαλοψυχία της. Οι σωματικές της πληγές θεράπευαν τα ψυχικά πάθη όσων την πλησίαζαν. Η ίδια απόλαυσε θείες παρηγορίες και προγνώρισε την ημέρα και την ώρα της κοιμήσεως της, την ημέρα και την ώρα που έλαβε την αμοιβή και το στεφάνι των αγώνων της.

( Συναξαριστής Α΄)

( Χαρίσματα και Χαρισματούχοι, Ι.Μονή Παρακλήτου, τόμος Γ΄, σελ.269-270)

ΤΟ ΔΗΛΗΤΉΡΙΟ ΤΗΣ ΖΉΛΕΙΑΣ

Η ζήλεια δηλητηριάζει την πολλή αγάπη της γυναίκας

- Γέροντα, γιατί το πάθος της ζήλειας υπάρχει στις γυναίκες σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι στους άνδρες;
-Επειδή η γυναίκα έχει από την φύση της πολλή καλωσύνη και αγάπη, ο διάβολος πολύ την πολεμάει·
της πετάει την φαρμακερή ζήλεια και της δηλητηριάζει την αγάπη. Και όταν η αγάπη της δηλητηριασθή και γίνη κακότητα,
τότε η γυναίκα από μέλισσα γίνεται σφήκα και ξεπερνά την σκληρότητα του άνδρα. Και βλέπεις, ενώ για τον άνδρα
είναι αρκετό να φύγη ένα ανεπιθύμητο πρόσωπο από κοντά του, για να μην το βλέπουν τα μάτια του, η γυναίκα,
που την έχει πλάσει ο Θεός με σπλάχνα, δεν αρκείται στο να εξαφανισθή το πρόσωπο που ζηλεύει και να μην το βλέπουν τα μάτια της,
αλλά θα ήθελε να πεθάνη. Δηλαδή ...σίγουρες δουλειές!
Εμένα φοβήθηκε το μάτι μου από την κακία, η οποία, όταν μπή μέσα της η ζήλεια και το πείσμα, μπορεί να φθάση σε δαιμονικό βαθμό.
Ούτε τον Θεό υπολογίζουν μετά οι άνθρωποι· γίνονται ταγκαλάκια σωστά. Και τους άλλους βασανίζουν και οι ίδιοι βασανίζονται και
αιώνια θα βασανίζωνται - Θεός φυλάξοι -, αν δεν διώξουν την ζήλεια.
Η γυναίκα πρέπει να προσέχη πολύ την ζήλεια. Επιβάλλεται να βγάλη τον εαυτό της από την αγάπη της, για να μείνη καθαρή η πολλή αγάπη που έχει.
-    Πώς θα γίνη αυτό, Γέροντα;
-    Αν ξεπεράση τις μικρότητες και καλλιεργήση την πνευματική λεβεντιά και την πνευματική αρχοντιά, την θυσία.
Η αρχοντιά είναι το αντίδοτο της ζήλειας. Αλλά δυστυχώς λίγοι έχουν αρχοντιά.

(Αγἰου Παϊσἰου του Αγιορεἰτου Λὀγοι Ε῾. ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΑΡΕΤΕΣ, σελ. 117-121)

ΑΠOΦΑΣΙΣΑΝ κάποτε οι Γέροντες στην σκήτη να κάνουν Πρεσβύτερο τον Αββά Ισαάκ.
Μόλις το έμαθε εκείνος, έφυγε κρυφά και κρύφτηκε σ’ ένα χωράφι κοντά στον δρόμο που οδηγούσε στην πόλη.
Οι Γέροντες τον κυνήγησαν κι όταν έφτασαν σ’ εκείνο το χωράφι, στάθηκαν να ξεκουραστούν κι άφησαν το ζώο που είχαν μαζί τους να βοσκήσει.
Εκείνο τότε, οδηγημένο από την θεία Πρόνοια, πήγε και στάθηκε κοντά στον θάμνο που ήταν κρυμμένος ο Αββάς.
Όταν πήγαν οι Γέροντες να το πάρουν, είδαν τον Ισαάκ. Αποφάσισαν τότε να τον δέσουν και να τον οδηγήσουν δια της βίας πίσω στην σκήτη.
Εκείνος όμως δεν τους άφησε.
- Αν και είμαι ανάξιος γι’ αυτό το υψηλό αξίωμα, τους είπε, δεν φευγω πια, γιατί βλέπω πως είναι θέλημα Θεού να το δεχτώ.
Οπου κι αν πάω, δεν θα το αποφύγω.


(Γεροντικό, Σταλαγματιές απο την Πατερική Σοφία, Θεοδώρας Χαμπάκη, Εκδόσεις Ορθοδόξου Χριστιανικής αδελφότητας "ΑΓΙΑ ΛΥΔΙΑ", σελ.145)

58. Σε τι συνίσταται το τριαδολογικό πρόβλημα;

Στη διαφύλαξη της ενότητας του χριστιανικού Θεού, δηλαδή στη σωστή σχέση των προσώπων προς τη θεία ουσία, ώστε να υπάρχει ένας μόνο Θεός και όχι τρεις, και στη σωστή σχέση των θείων προσώπων προς άλληλα.

Το ζήτημα αυτό είναι αρκετά δύσκολο. Στην αρχαία Εκκλησία έγιναν πολλές προσπάθειες ερμηνείας του δόγματος, μερικές από τις οποίες κατέληξαν σε αίρεση.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 80)

57. Πώς μπορεί να προσεγγίσει κανείς το δόγμα του Τριαδικού Θεού;

Η περί τριαδικού Θεού διδασκαλία αποτελεί το κορυφαίο δόγμα της ορθόδοξης πίστεως. Είναι αλήθεια μυστηριακή, υπερβαίνουσα απόλυτα την ανθρώπινη κατάληψη. Ο ανθρώπινος λόγος με την όποια ιδιοσυστασία και την ποιότητά του, αδυνατεί να την προσεγγίσει. Ούτε υπάρχει κτιστή αναλογία που να την εκφράσει. Τόσο ο σοφός πιστός όσο και ο αμαθής βρίσκονται σε ίση απόσταση από το μέγεθος της θείας απειρίας. Μόνο με τη φωτισμένη πίστη μπορούμε κάπως να προσεγγίσουμε το απερινόητο μυστήριο. Αλλά και προσεγγίζοντάς το νιώθουμε να χανόμαστε στον ωκεανό της θείας ακαταληψίας. Το μόνο που αισθανόμαστε είναι ότι μιλάμε με το Θεό, ότι το Πνεύμα το Άγιο μιλάει στις φτωχικές μας καρδιές. Αυτός είναι ο πολύτιμος θησαυρός ο κρυμμένος στις καθαρές και άδολες ψυχές!

Ο άνθρωπος, ο φύσει ζητητικός και ερευνητικός, δεν μπορεί παρά να προσπαθεί να ερευνήσει το Θεό. Αυτό φυσικά δεν είναι κακό, αρκεί να γίνεται μέσα στα πλαίσια που οριοθετούν η θεία αποκάλυψη, η αίσθηση της απειρίας του Θεού και η συνείδηση της πενιχρότητας του ανθρώπινου λογικού. Στην έρευνα δυστυχώς αυτή ο ανθρώπινος λόγος δεν παραμένει πάντοτε στα φυσικά του όρια τα φωτιζόμενα από την πίστη, αλλά βγαίνει έξω, απομακρύνεται από την αληθινή διάστασή του και αντί να ερμηνεύσει το μυστήριο, το διαστρεβλώνει και το καταστρέφει δημιουργώντας τις διάφορες αιρέσεις. Αυτό συμβαίνει όταν ο λόγος δουλεύει αυτόνομα, χωρίς σχέση και αναφορά προς τη χάρη και το Πνεύμα του Θεού. Σ’ αυτό το έργο ο λόγος είναι πολύ λιγοστός, θρυμματίζεται εύκολα, φθείρεται και παραμορφώνεται.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 79-80)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ’

ΤΡΙΑΔΟΛΟΓΙΑ

56. Ποια είναι στον πυρήνα της η περί Θεού διδασκαλία της ορθόδοξης πίστης;

Ο Θεός της ορθόδοξης πίστεως είναι ένας στην ουσία και τριαδικός στις υποστάσεις. Δεν έχει την «πενία» θεότητας του Θεού του Ιουδαϊσμού, ο οποίος καμιά διάκριση δεν δέχεται στη θεότητα, ούτε πάλι την πολλότητα θεών της αρχαίας ειδωλολατρίας, στην οποία είναι άγνωστη η ενότητα της ουσίας του Θεού. Ο χριστιανικός Θεός βρίσκεται στο μέσο των δύο αυτών ακροτήτων. Είναι και ένας (ουσία) και τρεις (υποστάσεις). Είναι Θεός τριαδικός.

Η μία ουσία του Θεού, αόρατη και ακατάληπτη, πληρούται ισομερώς και στα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος, τον Πατέρα, τον Υιό και το Πνεύμα το Άγιο. Τα θεία πρόσωπα είναι ίδια το ένα με τα αλλά ως προς την ουσία, άρα δεν έχουμε τρεις διαφορετικούς θεούς, αλλά ένα και μόνο. Η κατηγορία επί τριθεϊσμώ είναι εντελώς ξένη και ανάρμοστη προς την έννοια του χριστιανικού Θεού.

Πηγαία θεότητα στην Αγία Τριάδα είναι μόνος ο Πατήρ (αρχή της θεότητος = μοναρχία). Απ’ αυτόν γεννάται ο Υιός και εκπορεύεται το Πνεύμα το Άγιο. Τα υποστατικά ιδιώματα, εκφράζοντα τον τρόπο προέλευσης των προσώπων, είναι το άναρχο και αγέννητο για τον Πατέρα, το γεννητό για τον Υιό και το επορευτό για το Άγιο Πνεύμα. Τα ιδιώματα αυτά είναι αυστηρώς προσωπικά, ακίνητα και ασύγχυτα. Αποτελούν δε σχέσεις στην Τριάδα αΐδιες· δεν υπάρχει δηλαδή σ’ αυτές η έννοια του χρόνου, το πρότερο και το ύστερο. Ο Υιός, επειδή γεννάται, δεν σημαίνει ότι είναι μεταγενέστερος και κατώτερος από τον Πατέρα, ούτε και το Άγιο Πνεύμα: «Άμα Πατήρ, άμα Υιός, άμα Πνεύμα Άγιον». Στη βάση ότι υπάρχει μία ουσία στα θεία πρόσωπα, αυτά είναι ισότιμα και δεν υποτάσσονται το ένα στα αλλά. Έχουν το αυτό αξίωμα και την αυτή περιωπή στη θεότητα.

Οι υποστάσεις δεν είναι κέντρα τοπικά στα οποία μερίζεται ο ένας Θεός, αλλά διακρίσεις θεοπρεπείς στη μία ουσία του Θεού, την οποία δεν συνθέτουν, καταλείποντας ανέπαφη την απόλυτη απλότητά της.

Τα θεία πρόσωπα είναι ξεχωριστά και ίδια. Εντούτοις δεν είναι ξένα μεταξύ τους. Εμπεριχωρούν το ένα τα αλλά. Ο δεσμός της αλληλοπεριχωρήσεως αυτής είναι η αγάπη. Στην Αγία Τριάδα υπάρχει, τέλος, ενότητα βουλής και ενέργειας κατά τον καθιερωμένο τυπο: «εκ Πατρός δι’ Υίου εν Αγίω Πνεύματος». Ο Πατήρ συλλαμβάνει «απ’ αιώνος» (= προ του χρόνου) το σχέδιο της δημιουργίας και των άλλων εξωτερικών ενεργειών της θεότητος, το οποίο φέρει εις το είναι ο Υιός και τελειοποιεί το Πνεύμα το Άγιο.

Εκτός της ουσίας και των προσώπων (υποστάσεων) υπάρχουν στη θεότητα και οι θείες ενέργειες. Ο Θεός δεν είναι κρυμμένος και αδρανής, ανενέργητος στην απόλυτη υπερβατικότητα της θείας οσίας του. Αν αυτό συνέβαινε, θα ήταν Θεός άχρηστος, ανέκφραστος, ένα φάσμα θεότητας. Ποιος και γιατί θα τον εγνώριζε; Αντίθετα, είναι δραστήριος και ενεργός. Αυτό γίνεται στις θείες του ενέργειες. Είναι δε οι θείες ενέργειες θεοπρεπείς διακρίσεις στη θεότητα, στον ίδιο βαθμό που είναι και οι θείες υποστάσεις. Όπως δε αυτές διακρίνουν τη θεότητα χωρίς να τη συνθέτουν, έτσι και οι θείες ενέργειες εκφράζουν το Θεό, χωρίς να επιφέρουν σύνθεση στην απλή φύση του. Όπως οι υποστάσεις, έτσι και οι θείες ενέργειες είναι διακρίσεις αΐδιες στον Τριαδικό Θεό. Δεν προσδιορίζονται
από το χρόνο, ο οποίος είναι το μέτρο διαδοχής και εξελίξεως των φυσικών όντων. Δεν υπάρχει σ’ αυτές το πρότερο και το ύστερο που θα αλλοίωνε τη φύση ταυ Θεού. Χωρίς αυτές δεν μπορεί να νοηθεί η θεότητα. Οι θείες ενέργειες είναι ο έμφυτος πλούτος της θεότητας. Σε αντίθεση με τη θεία ουσία, που είναι απόλυτα υπερβατική, ανέκφραστη και ακοινώνητη, οι θείες ενέργειες είναι κοινωνητές και μεταδότες. Με αυτές ο Θεός εξωτερικεύεται, δημιουργεί τα όντα, αποκαλύπτεται στον κόσμο για τον οποίο προνοεί και αγιάζει τον άνθρωπο σώζοντάς τον από την αμαρτία. Οι θείες ενέργειες είναι πολλές, ανάλογα με το εξωτερικό έργο (ad extra) της Τριαδικής θεότητος (ενέργεια δημιουργική, προνοητική, σοφοποιός, αγιαστική, θεοποιητική κ.τ.ο.). Οι θείες ενέργειες —συνωνυμικά: χάρις, φως Χριστού, δόξα της Τριάδος— είναι μέγεθος άκτιστο και αδημιούργητο.

Στη θεότητα, τέλος, έχουμε τις διακρίσεις και τις ενώσεις. Τις πρώτες συνιστούν οι υποστάσεις και οι θείες ενέργειες, ενώ τις δεύτερες η θεία ουσία, η ενότητα της θείας βουλής και η αλληλοπεριχώρηση των τριαδικών προσώπων. Στα δύο αυτά πνευματικά μεγέθη εξισορροπείται η αληθινή ιδέα του χριστιανικού Τριαδικού Θεού.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 77-79)