Ο γκουρού Σάι Μπάμπα τονίζει: « Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στον Ένα Θεό. Τι νόημα έχει να λογομαχούν και να μάχονται οι άνθρωποι μεταξύ τους για αυτό που είναι Αιώνιο και Απόλυτο;». «Η οικουμενική, η αιώνια Πίστη είναι σαν τον ωκεανό. Οι διάφορες θρησκείες είναι τα ποτάμια που εκβάλλουν μέσα του».
     Ο Γκάντι: «Η ψυχή των θρησκειών είναι μία, αλλά περιβάλλεται από πάρα πολλές μορφές… Η αλήθεια δεν είναι αποκλειστική ιδιοκτησία κανενός ιερού κειμένου… Δεν μπορώ να αποδώσω αποκλειστική θεότητα στον Ιησού. Είναι τόσο θεϊκός όσο και ο Κρίσνα ή ο Ραμα ή ο Μωάμεθ ή ο Ζωροάστρης». «Οι θρησκείες είναι διαφορετικοί δρόμοι που συγκλίνουν στο ίδιο σημείο. Τι σημασία έχει που ακολουθούμε διαφορετικούς δρόμους αν καταλήγουμε στον ίδιο στόχο;». «Ο Θεός δεν έχει θρησκεία». «Πιστεύω στη θεμελιώδη αλήθεια όλων των μεγάλων θρησκειών του κόσμου». «Και γι’ αυτό όλοι εμείς με μια φωνή ονομάζουμε το Θεό διαφορετικά ως Παραμάτμα, Ισβάρα, Σίβα, Βισνού, Ράμα, Αλλάχ, Κούντα, Νταντα Ορμούζντα, Ιεχωβά, Θεό και μια άπειρη ποικιλία ονομάτων. Είναι ένας, ωστόσο πολλοί». «Και δεν υπάρχει άλλη θρησκεία από την αλήθεια. Η αλήθεια είναι ο Ράμα, ο Ναραγιάνα, Ο Ισβάρα, Ο Κούντα, ο Αλλάχ, ο Θεός. [Όπως λέει ο Ναρασίνχα, «τα διαφορετικά σχήματα με τα οποία σφυρηλατείται ο χρυσός προκαλούν διαφορετικά ονόματα και μορφές; Τελικά όμως όλα είναι χρυσός.»]»
     Ο γκουρού Paramalansa Yogananda: «ο φιλελεύθερος είναι μία θρησκευόμενη πεταλούδα που πετά από εδώ και από εκεί», «ψάξτε μέχρι να βρείτε το μονοπάτι που είναι το πιο κατάλληλο για την πνευματική κλίση της καρδιάς και του νου σας και στη συνέχεια μείνετε σταθεροί εκεί. Οτιδήποτε επιλέξετε, δοκιμάστε το σε βάθος». «Κάθε εκκλησία επιτελεί καλό έργο, και για το λόγο αυτό τις αγαπώ όλες».
     Ο γκουρού Sri Ramakrishna : «Ένιωσα την ανάγκη να ασκήσω κάθε θρησκεία για κάποιο διάστημα -τον ινδουισμό, το Ισλάμ, τον Χριστιανισμό. Επίσης ακολούθησα τα μονοπάτια των Σάκτας, των Βαϊσνάβας και των Βεδαντιστών. Ανακάλυψα ότι υπάρχει μονάχα ένας Θεός προς τον οποίο όλοι κατευθύνονται, αλλά τα μονοπάτια είναι διαφορετικά». «Τα διαφορετικά δόγματα δεν είναι τίποτε άλλο από διαφορετικά μονοπάτια για να φτάσουμε τον ίδιο Θεό». «Ο Θεός μπορεί να γνωσθεί μέσα από όλα τα μονοπάτια. Όλες οι θρησκείες είναι αληθινές. Αυτό που έχει σημασία είναι να φτάσεις στην ταράτσα. Μπορείς να φτάσεις εκεί ανεβαίνοντας πέτρινα σκαλιά, ξύλινα σκαλιά, σκαλιά από μπαμπού, ή με ένα σχοινί. Μπορείς ακόμη να ανέβεις σκαρφαλώνοντας σε ένα κοντάρι από μπαμπού». «Οι διαφορετικές πίστεις δεν είναι παρά μονοπάτια διάφορα για να φτάσει κάνεις τον Υπέρτατο. Πολυάριθμα είναι τα μέσα με τα οποία μπορούμε να φτάσουμε σε αυτό το ναό της Κάλι. Άλλοι έρχονται εδώ με πλοίο, άλλοι με αμάξι, άλλη ακόμη με τα πόδια. Όμοια, διαφορετικοί άνθρωποι φτάνουν στο Θεό από οδούς διαφορετικών πίστεων»
     Ο γκουρού Osho τονίζει: «το ίδιο ακριβώς ισχύει για το Μαχαβίρα, τον Χριστό, τον Λάο Τσε ή τον Μωάμεθ. Για μένα, το μόνο που διαφοροποιεί όλους αυτούς είναι η διαφορά στο όνομα. Είναι διαφορετικές λάμπες, αλλά το φως που λάμπει μέσα τους είναι το ίδιο. Αν αυτό το φως καίει στη λάμπα του Μωάμεθ ή του Μαχαβίρα ή του Βούδα, για μένα δεν έχει καμία διαφορά. … για μένα δεν υπάρχει διαφορά όταν μιλώ για το Χριστό ή τον Κρίσνα ή τον Βούδα. Μιλώ για το ίδιο φως. Ένα φως που φώτισε πολλά λυχνάρια. Όμως δεν είμαι επηρεασμένος από τα λυχνάρια».
     Ο Δαλάι Λάμα: «Πιστεύω πως είναι πολύ καλύτερο να έχουμε μία πολυμορφία θρησκειών και φιλοσοφιών στη θέση μίας και μόνης. Αυτό είναι βασικό εξαιτίας των πολλών πνευματικών χαρακτηριστικών του ανθρώπου. Κάθε θρησκεία έχει ορισμένες μοναδικές ιδέες και τεχνικές και η πίστη μας μπορεί να εμπλουτιστεί με το να διδαχθεί από αυτές». «Όταν αναφερόμαστε στις διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις, μπορούμε να πούμε ότι κάποια συγκεκριμένη από αυτές είναι πιο αποτελεσματική για κάποιο συγκεκριμένο άτομο. Δεν ωφελεί όμως καθόλου το να προσπαθούμε να επιχειρηματολογήσουμε λέγοντας ότι με βάση τη φιλοσοφία ή τη μεταφυσική, η μία θρησκεία είναι καλύτερη από την άλλη. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι ασφαλώς η αποτελεσματικότητά της σε κάθε ατομική περίπτωση. Ο δικός μου, λοιπόν, τρόπος για να επιλύσω τη φαινομενική αντίφαση ανάμεσα στους ισχυρισμούς της κάθε θρησκείας ότι κατέχει τη «μία και μόνη αλήθεια» και ότι αποτελεί τη «μοναδική θρησκεία» και στην πραγματικότητα της πολλαπλότητας των θρησκειών, είναι να κατανοήσω ότι στην περίπτωση ενός συγκεκριμένου ατόμου θα υπάρχει πράγματι μόνο μία αλήθεια, μία θρησκεία. Όμως από την προοπτική της ευρύτερης ανθρώπινης κοινωνίας, είμαστε υποχρεωμένοι να δεχτούμε την ιδέα «πολλών αληθειών, πολλών θρησκειών». Συνεχίζοντας με το ιατρικό παράδειγμα που δώσαμε πιο πάνω, στην περίπτωση ενός συγκεκριμένου ασθενούς, το κατάλληλο φάρμακο ασφαλώς θα είναι πράγματι το μόνο φάρμακο. Όμως είναι σαφές ότι κάτι τέτοιο δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρχουν άλλα φάρμακα κατάλληλα για άλλους ασθενείς». «Αν είχαμε ένα εστιατόριο, για παράδειγμα, και αυτό πρόσφερε μόνο ένα πιάτο -το ίδιο κάθε μέρα και για κάθε γεύμα- αυτό το εστιατόριο μετά από λίγο διάστημα δεν θα είχε και πολλούς πελάτες. Οι άνθρωποι χρειάζονται και εκτιμούν τις παραλλαγές στην τροφή τους γιατί υπάρχουν τόσες πολλές διαφορετικές γεύσεις. Κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο οι θρησκείες οφείλουν να τρέφουν το ανθρώπινο πνεύμα»
     Τονίζει ο γκουρού Vivekananda: «Ο άνθρωπος δεν ταξιδεύει από το λάθος στην αλήθεια, αλλά ανεβαίνει από αλήθεια σε αλήθεια, από αλήθεια που είναι χαμηλότερη σε αλήθεια που είναι ψηλότερη…Αν μία θρησκεία είναι αληθινή, τότε και όλες οι άλλες είναι αληθινές. Η ινδουιστική πίστη είναι δική σας όσο και δική μου. Εμείς οι ινδουιστές όχι απλώς ανεχόμαστε, αλλά ενωνόμαστε με κάθε θρησκεία, προσευχόμενοι στο τζάμι του Μωαμεθανού, λατρεύοντας μπροστά στη φωτιά του Ζωροάστρη και γονατίζοντας στο σταυρό του Χριστιανού. Ξέρουμε ότι όλες οι θρησκείες εξίσου, από το χαμηλότερο φετιχισμό μέχρι την υψηλότερη απολυτότητα, δεν είναι άλλο πάρα πολλές προσπάθειες της ανθρώπινης ψυχής να αρπάξει και να συνειδητοποιήσει το Άπειρο. Έτσι μαζεύουμε όλα αυτά τα λουλούδια και, δένοντάς τα μαζί με το σχοινί της αγάπης, τα κάνουμε ένα θαυμάσιο μπουκέτο λατρείας» (π. Σεραφείμ Ρόουζ, Η ορθοδοξία και η θρησκεία του μέλλοντος, σελ. 57 εξ.). «Η πίστη σας ας είναι περιεκτική, όχι αποκλειστική!... Μη σχηματίσετε νέα αίρεση. Δεχθείτε όμως όλες τις αιρέσεις. Εναρμονείσθε όλες τις πίστεις…»
     Ο ρωμαιοκαθολικός καθηγητής Huns Kung λέει: «Για το μέλλον ένα μόνο είναι βέβαιο· στο τέρμα τόσο της ανθρώπινης ζωής όσο και της πορείας του κόσμου δεν θα στέκονται ο Βουδισμός ή ο Ινδουισμός αλλά ούτε και το Ισλάμ και ο Ιουδαϊσμός. Ναι, ούτε και ο Χριστιανισμός. Καμία θρησκεία. Αλλά μόνον ο ίδιος ο Άρρητος… Και στο τέρμα δεν θα στέκεται πια μεταξύ θρησκειών διαχωριστικά κάποιος προφήτης ή φωτιστής· δεν θα στέκεται ούτε ο Μωάμεθ ούτε ο Βούδας. Μάλιστα δεν θα στέκεται πια διαχωριστικά ούτε και ο Ιησούς Χριστός…»
     «Δεν μπορώ να σκεφτώ τίποτε πιο αλαζονικό από το να πιστεύεις ότι ο δικός σου θεός είναι αληθινός, ενώ οι χιλιάδες θεοί που έχει επινοήσει η ανθρωπότητα στο ρου της ιστορίας είναι γελοίες φαντασιοπληξίες.»(Thor Benson)
«Ο καθένας συνθέτει τη δική του θρησκεία a la carte. Κάνουμε ζάπιγκ από τη μία θρησκευτική παράδοση στην άλλη» (Henri Tincg, Το Βήμα 5-12-1999)
Η αποκλειστικότητα του Χριστού! «Ο Χριστιανισμός δεν έχει να κάνει με το πόση πίστη έχεις. Έχει να κάνει με το σε Ποιον πιστεύεις.»(Mike Donahey) «Δεν είναι καν αρκετό να πιστεύεις ότι υπάρχει Θεός. Πρέπει να πιστέψεις στο Θεό που είναι εκεί»(Swindoll Charles R)

Ψαλμοί 95,5 ὅτι πάντες οἱ θεοὶ τῶν ἐθνῶν δαιμόνια, ὁ δὲ Κύριος τοὺς οὐρανοὺς ἐποίησεν.
Ιωάννου 14,6 λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή· οὐδεὶς ἔρχεται πρὸς τὸν πατέρα εἰ μὴ δι᾿ ἐμοῦ.
Ιωάννου 8,12 ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου· ὁ ἀκολουθῶν ἐμοὶ οὐ μὴ περιπατήσῃ ἐν τῇ σκοτίᾳ, ἀλλ᾿ ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς.
Ιωάννου 10,9 ἐγώ εἰμι ἡ θύρα· δι᾿ ἐμοῦ ἐάν τις εἰσέλθῃ, σωθήσεται
Πράξεις 4,12 καὶ οὐκ ἔστιν ἐν ἄλλῳ οὐδενὶ ἡ σωτηρία· οὐδὲ γὰρ ὄνομά ἐστιν ἕτερον ὑπὸ τὸν οὐρανὸν τὸ δεδομένον ἐν ἀνθρώποις ἐν ᾧ δεῖ σωθῆναι ἡμᾶς.
Εφεσίους 4,5 εἷς Κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα·
Παροιμίες 14,12 ἔστιν ὁδός, ἣ δοκεῖ παρὰ ἀνθρώποις ὀρθὴ εἶναι, τὰ δὲ τελευταῖα αὐτῆς ἔρχεται εἰς πυθμένα ᾄδου.
Αποκάλυψη 12,9 ὁ Σατανᾶς, ὁ πλανῶν τὴν οἰκουμένην ὅλην

     Λέει ο αγ. πατήρ Παΐσιος: «όσο σκαλίζουμε τις αιρέσεις και τις άλλες θρησκείες τόσο πιο πολύ βρωμάνε. Όσο σκαλίζουμε την Ορθοδοξία τόσο ευωδιάζει!»
     «Η ιστορία γνώρισε στο παρελθόν πολλές απόπειρες να τεθεί ο Χριστός στο ίδιο επίπεδο με τους άλλους διδασκάλους, προφήτες και ιδρυτές θρησκειών. Παρόμοιες απόπειρες πλήθυναν στις ημέρες μας, και πρέπει να αναμένουμε ότι θα αυξάνονται και στο μέλλον. Όλες αυτές συγκλίνουν σε ένα: στην άρνηση της αποδοχής της ανάρχου Θεότητας του Χριστού, δηλαδή στην άρνηση της παραδοχής της απολύτου Του αυθεντίας την οποία διακήρυξε η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος (325 μ.Χ.)» (Αρχ. αγίου Σωφρονίου Σαχάρωφ. Οψόμεθα τον Θεόν… σελλ. 135)
     Ο Michael Green τονίζει πολύ όμορφα: «Θέλω να δείξω πόσο παράλογο είναι να λέμε ότι όλες οι θρησκείες δείχνουν προς την ίδια κατεύθυνση. Είναι τόσο ανόητο όσο αν λέγαμε ότι όλοι οι δρόμοι της Θεσσαλονίκης οδηγούν στην Αθήνα»
     « «Η αλήθεια της Χριστιανικής θρησκείας» είναι ο τίτλος μικρού βιβλίου που χάρισαν σε κάποιο έμπορο πριν από λίγο καιρό.
- Ευχαριστώ πολύ, είπε ο έμπορος, μα νομίζω πως όλες οι θρησκείες είναι καλές.
Ο δωρητής του βιβλίου, αντί να απαντήσει, έβγαλε μία κάλπικη λίρα από την τσέπη του και του είπε:
- Μπορείς σε παρακαλώ να μου τη χαλάσεις;
- Όχι, απάντησε ο έμπορος· δεν μπορώ να τη χαλάσω γιατί είναι κάλπικη.
- Ώστε υπάρχουν και ψεύτικες λίρες; ρώτησε ο δωρητής του βιβλίου. Τότε γιατί δεν παραδέχεσαι ότι υπάρχουν και ψευδείς θρησκείες; Ας αφήσουμε όμως το «κάλπικες» και το «ψεύτικες» και ας δούμε αν όλες οι θρησκείες είναι γνήσιες και καλές.
- Μα κάτι καλό υπάρχει σε όλες τις θρησκείες, είπε πάλι ο έμπορος.
- Μα και στις ψεύτικες λίρες υπάρχει κάτι καλό. Υπάρχει κάποιο στοιχείο χρυσού, υπάρχει η καλλιτεχνική κατασκευή. Αυτό όμως δεν σε κάνει να δέχεσαι αυτές τις λίρες. Ζητάς να είναι γνήσιες, ανόθευτες. Αν για τις λίρες ζητάς απόλυτη γνησιότητα, δεν πρέπει το ίδιο να κάνεις και για τη θρησκεία που είναι βασικό γνώρισμα του ανθρώπου; Ε! λοιπόν, η μόνη αληθινή θρησκεία είναι η χριστιανική». (Ο δρόμος της ζωής, Κατηχητικά βοηθήματα για την σειρά του κατηχητικού σχολείου εργαζομένων εκδόσεις Αποστολική Διακονία Αθήνα 1960,19)
     Γράφει ο επίσκοπος Αχρίδος αγ. Νικόλαος Βελιμίροβιτς: «Όλοι θέλουμε να δώσει ο Θεός ενότητα πίστεως στον κόσμο. Μα εσείς τα μπερδεύετε τα πράγματα. Άλλο η συμφιλίωση των ανθρώπων και άλλο η συμφιλίωση των θρησκειών. Ο χριστιανισμός επιβάλλει να αγαπάμε με όλη μας την καρδιά τους πάντες όποια πιστή και αν έχουν! Συγχρόνως όμως μας διατάζει να κρατάμε αλώβητη την πίστη μας και τα δόγματά της. Σαν χριστιανοί πρέπει να ελεείτε όλο τον κόσμο, όλους τους ανθρώπους! Ακόμα και τη ζωή σας να δώσετε για αυτούς. Αλλά τις αλήθειες του Χριστού δεν έχετε το δικαίωμα να τις θίξετε. Γιατί δεν είναι δικές σας. Η πίστη του Χριστού δεν είναι ιδιοκτησία μας να την κάνουμε ό,τι θέλουμε» (Ορθόδοξος Φιλόθεος μαρτυρία…)
     «Ακόμη και οι αιρετικοί φαίνεται ότι έχουν τον Χριστό. Κανένας από αυτούς δεν αρνείται το όνομα του Χριστού. Και όμως κάθε ένας που δεν ομολογεί όλα όσα ανήκουν στο Χριστό, στην πραγματικότητα αρνείται τον Χριστό» (άγιος Αμβρόσιος PL 15,1695C)
     «Θεώρησε ότι κάποιος τρώει φαγητό το οποίο περιέχει μία ποικιλία από θρεπτικά συστατικά αναμεμειγμένα με κάποια άλλα τα οποία είναι δηλητηριώδη. Δεν είναι απαραίτητο να του πούμε ποια είναι τα καλά συστατικά. Αυτό που χρειάζεται είναι προειδοποίηση για αυτά που είναι βλαβερά. Έτσι και εδώ, δεν είναι αναγκαίο να τονίσουμε τις αλήθειες της Μπαγκαβάντ Γκίτα [και όλων των άλλων Θρησκευτικών βιβλίων] αλλά τα θανατηφόρα λάθη τα οποία περιλαμβάνει»
     «Όπως στα κάλπικα νομίσματα, οι ειδικοί στην παραχάραξη δεν ψάχνουν για ομοιότητες –κάνεις, εξάλλου, παραχαράκτης δεν αντιγράφει τα ανύπαρκτα επτάευρα (αυτά αμέσως θα απορρίπτονταν). Ψάχνουν επισταμένως για τις διαφορές για να τα απορρίψουν. Αυτό κάνουμε και εμείς με τις θρησκείες». «Στα μάτια του Θεού, ο άνθρωπος που διδάσκει μία αλήθεια και τίποτε άλλο είναι πιο ενάρετος από τον άνθρωπο που διδάσκει ένα εκατομμύριο αλήθειες και ένα ψέμα»(Criss Jami)

(Πηγή των περισσοτέρων κειμένων: Η αποκλειστικότητα του Χριστού και ο ανατολικοθρησκευτικός συγκρητισμός, Αρχιμ. Ιωάννου Κωστώφ, όπου και οι πηγές)

Υπάρχει στον κόσμο πολλή θλίψη, άγχη, αδιέξοδα, αγώνες! Πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν… ως την ώρα που ο Χριστός μας θα τα σταματήσει οριστικά όλα αυτά, θα έρθει ξανά και θα πάρει μαζί Του όσους έχει επιλέξει Αυτός! Είναι φορές που έχω στο μυαλό μου και στην καρδιά μου την Ανάσταση του Κυρίου και δε με πτοεί τίποτα, ζω με την Ειρήνη Του και τη Χαρά Του. Είναι όμως και κάποιες φορές που με παίρνει από κάτω… γυρίζω και βλέπω γύρω μου ανθρώπους βλοσυρούς, φοβισμένους, άστεγους, ορφανούς, άνεργους… ανθρώπους αιχμαλώτους στην αμαρτία και την πονηρία του διαβόλου! Τότε στενοχωριέμαι πολύ.
Κυρίως όμως στενοχωριέμαι όταν βλέπω τον Εσταυρωμένο που σταυρώθηκε για να έχουμε εμείς αληθινή ζωή αλλά ,παρότι σταυρώθηκε και αναστήθηκε, πολλοί από μας ζούμε σαν να μην έχουμε ζωή. Επειδή δεν έχουμε Αυτόν που είναι τα πάντα! Θέλω να Του ζητήσω να μακροθυμήσει κι άλλο με μας και να μας δώσει δύναμη αλλά κοιτάζοντας και τον εαυτό μου, τα χάλια μου, ‘πέφτω’ ακόμα πιο πολύ. Έτσι και πριν λίγες μέρες ένιωθα μέσα στο ναό την ψυχή μου έτοιμη να λυγίσει. Όμως σήκωσα λίγο τα μάτια μου, πάνω από τον Σταυρό, στην κόγχη του Ιερού Βήματος, και αυτή η αγκαλιά της Παναγίας με συνεπήρε. Η αγκαλιά της Πλατυτέρας των Ουρανών! Λέγεται Πλατυτέρα των Ουρανών γιατί, όπως λέει και ο Μέγας Βασίλειος στη Θεία Λειτουργία, χώρεσε Αυτόν που δε χωράει στους Ουρανούς, τον αχώρητο Θεό!
Πώς είναι λοιπόν δυνατόν αυτή η αγκαλιά της να μη χωρέσει τον πόνο μου; Την κοίταζα και μου φάνηκε πως είχε σταματήσει ο χρόνος και η καρδιά μου. Όλες μου οι λύπες έγιναν χαρά και ευφροσύνη. Εδώ και 2000 χρόνια περίπου αυτή η αγκαλιά έχει χωρέσει μέσα της τα βάσανα όλων των χριστιανών και όχι μόνο. Πόσο μεγάλη παρηγοριά μάς έχει δώσει ο Θεός! Θέλω να το φωνάξω σε όλους τους πονεμένους ανθρώπους, τους ορφανούς, τους φτωχούς, τους αδικημένους, τους απελπισμένους…. ‘ Ελάτε! Ελάτε όλοι εδώ στην αγκαλιά της Παναγίας μας! Κοιτάξτε την πόσο όμορφη και γλυκιά είναι! Πόσο ευλογημένη απ’ το Χριστό μας! Μέσα από την αγκαλιά της μας ευλογεί ο Θεός! Μην τα παρατάτε!’
Όσο υπάρχει αυτή η αγκαλιά, όσο μας έχει κάτω από τη Σκέπη της, μη μας τρομάζει τίποτα. Μπορεί τα πράγματα να γίνουν πιο δύσκολα κι αν γίνουν ας μη φοβόμαστε. Η Πλατυτέρα των Ουρανών είναι το καταφύγιο μας, η μητέρα μας, η ελπίδα μας, η δύναμη μας. Πώς να σταματήσουμε να δοξολογούμε αυτό το δώρο του Θεού; Η αγκαλιά της μας ενώνει όλους, γεφυρώνει τις διαφορές μας – μικρές ή μεγάλες- και μας στέλνει ετοιμοπόλεμους να νικήσουμε κάθε δυσκολία. Παναγία μου, πολύ σ’ ευχαριστώ, που καταδέχεσαι να έρθω κι εγώ στην αγκαλιά σου. Μεγάλη μου χαρά και τιμή! Σε ευχαριστώ για όλα. Αυτή η αγάπη σου με κάνει να σηκώνομαι ξανά και ξανά. Σ’ ευχαριστώ!(Κ.Δ.Κ)

Στη γεμάτη άγχος προσπάθεια μας να γίνουμε αποδεκτοί και να αγαπηθούμε από τους άλλους ανθρώπους ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος να γίνουμε τελικά αυτοί οι άλλοι! Άνθρωποι όμοιοι σε όλα, στο στυλ, στο σπίτι, στο αυτοκίνητο, στον τρόπο διασκέδασης, ακόμα και στον τρόπο σκέψης! Όλα σχεδόν επιβάλλονται και καθορίζονται και εσύ είσαι υποχρεωμένος να τα ακολουθήσεις… αλλιώς θα θεωρηθείς απροσάρμοστος, αναχρονιστικός, εκτός πραγματικότητας, απόκοσμος. Άνθρωποι μαζοποιημένοι που άγονται και φέρονται από τα διάφορα συστήματα αυτού του κόσμου όπως του life style και του καταναλωτισμού αλλά και γίνονται απερίσκεπτα θιασώτες διαφόρων ιδεολογιών.
Μ’ αυτό τον τρόπο όμως ο άνθρωπος χάνει την ταυτότητα του, χάνει το πρόσωπο του. Γιατί ο κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και έχει τη δική του προσωπικότητα. Και για κάθε πρόσωπο ξεχωριστά σταυρώθηκε ο Χριστός και κάθε πρόσωπο ξεχωριστά γνωρίζει και αγαπάει ο Χριστός. Το δικό του πρόσωπο λοιπόν καλείται να ανακαλύψει και να τιμήσει ο καθένας μας γιατί μέσα από τη γνώση του εαυτού του θα γνωρίσει και το Δημιουργό του. Ο Θεός δεν μας έφερε στη ζωή για να ομοιάσουμε στους ανθρώπους αλλά σε Εκείνον. Αν ακολουθούμε τους ανθρώπους θα γίνουμε δούλοι τους, αν όμως ακολουθούμε το Χριστό θα είμαστε ελεύθεροι.
Υιοθετώντας λοιπόν τον σύγχρονο τρόπο ζωής, αποδεχόμενοι τα σημερινά συστήματα αξιών και επηρεαζόμενοι από τα κελεύσματα και τις επιταγές της εποχής μας απομακρυνόμαστε ολοένα και περισσότερο από το σκοπό και το νόημα της ζωής μας που είναι να υιοθετήσουμε τον τρόπο σκέψης και ζωής τον οποίο μας έδειξε ο Χριστός. Και αυτό τον τρόπο θα τον ανακαλύψουμε μέσα από τη μελέτη της Καινής Διαθήκης αλλά και των βίων αγίων και άλλων πνευματικών βιβλίων. Σε έναν κόσμο που ο Χριστός είναι ανεπιθύμητος ας μην Τον διώχνουμε κι εμείς από κοντά μας και κυρίως από μέσα μας! Μόνο αν ακολουθήσουμε τα χνάρια Του θα είμαστε αληθινά ευτυχισμένοι. Σε κάθε άλλη περίπτωση η απογοήτευση και η δυστυχία είναι εξασφαλισμένες. Αυτά που έχουμε να κερδίσουμε μιμούμενοι τη ζωή του Χριστού είναι απείρως σπουδαιότερα από αυτά που θα κερδίσουμε αν μιμούμαστε τη ζωή των ανθρώπων!(Α.Κ.Β)

    «Οι φιλόσοφοι έχουν απλά ερμηνεύσει τον κόσμο με διάφορους τρόπους. Το θέμα είναι να τον αλλάξουμε»(Καρλ Μαρξ)
«Κανένας φιλόσοφος δεν επηρέασε τα ήθη, ούτε καν στο δρόμο όπου έζησε» (Βολταίρος, Durant Θ 866)
    «Επιστήμη είναι ό,τι ξέρουμε. Φιλοσοφία είναι ό,τι δεν ξέρουμε».(Μπέρτραντ Ράσελ)
«Η Μεταφυσική είναι ένας σκοτεινός ωκεανός χωρίς ακτές και φάρους, γεμάτη με φιλοσοφικά ναυάγια»(Εμμάνουελ Καντ)
    «Φιλοσοφία: Μια διαδρομή με πολλούς δρόμους που οδηγούν από το πουθενά στο τίποτα». (Αμβρόσιος Μπηρς, 1842–1914, Αμερικανός συγγραφέας)
    «Όσο λίγη φιλοσοφία και αν έχω διαβάσει, μάλλον παραέχω διαβάσει. Το βλέπω αυτό κάθε φορά που διαβάζω ένα φιλοσοφικό βιβλίο: αντί να βελτιώνει τις σκέψεις μου, τις κάνει χειρότερες!»(Βιττγκενσταϊν,εκδ. Στιγμή, σελ.106)
    «Υπήρξα φιλόσοφος· μα πέρα από τη φιλοσοφία υπήρξα πάντα άνθρωπος» (Χιουμ,στο Ανθολογία της Φιλοσ.Ubaldo Nicola,σελ.286)
«Η Βλανδίνα, η σκλάβα της Λυών, δεν γνώριζε να διαβάζει, και όμως έκανε περισσότερα για το θρίαμβο του πολιτισμού μας, από τον φιλόσοφο αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο, που την έστειλε στο μαρτύριο» (Ρενάν, στο Με Θεό ή δίχως Θεό, Μιχαήλ Μιχαηλίδη)
    «Αι διάφοροι γνώμαι των φιλοσόφων έχουν διασκορπισθή εις τον κόσμον ως δεινά του πνεύματος, ανάλογα προς τα δεινά του σώματος που περιείχε το κουτί της Πανδώρας, με την μόνην διαφοράν ότι δεν άφησαν την ελπίδα εις τον πυθμένα… Η αλήθεια είναι τόσο άγνωστος όσον αι πηγαί του Νείλου και ημπορεί να ευρεθη μόνον εις την χώρας της ουτοπίας» (Σουίφτ, Durant Η 393)
    «Δεν υπάρχει παραλογισμός οσοδήποτε ογκώδης, ο οποίος να μην πιστεύτηκε και να μην υποστηρίχτηκε από κάποιον φιλόσοφο» (Κικέρων)
«Ο Ηράκλειτος θεώρησε ότι είναι παιδικά παιχνίδια οι δοξασίες των ανθρώπων» (Σ.Κυριαζόπουλου,Προλεγόμενα… σελ. 16)
    «Είθε να δώσει ο Θεός να δει και ο φιλόσοφος εκείνο που βρίσκεται μπροστά στα μάτια ολονών»(Βιττγκενσταϊν,ο.π. 30)
«Η φιλοσοφία είναι ένα σύνολο ακατανόητων απαντήσεων σε άλυτα προβλήματα». (Henry Adams, 1838-1918, Αμερικανός ιστορικός)
    «Δεν είναι όλα στη φιλοσοφία τόσο μελιστάλαχτα γραμμένα; Ίσως κάτι στην αρχή φαίνεται σαφές, όταν όμως το ξανακοιτάξεις, έχει εξαφανιστεί. Απομένει μόνο το χαρτί» (Αϊνστάιν,Αναφέρεται στο βιβλίο των Rosenthal-Schneider, Reality and Scientific Truth, σελ. 90).
    «Φιλοσοφία είναι η ιστορία των πλανών του ανθρώπου» (Εισαγ.στη Φιλοσ.Χ.Θεοδωρίδη σελ.96)
«Το σύνθημά μας θα έπρεπε να ‘ναι: «Το νου μας μην πλανευτούμε!»(Βιττγκενσταϊν,εκδ. Στιγμή, σελ. 21)
    «Τίποτε δεν αρμόζει περισσότερο εις την λογικήν από το να διαζευχθεί κανείς την λογικήν…. Το να αδιαφορεί κανείς δια την φιλοσοφίαν σημαίνει να είναι αληθής φιλόσοφος» (Πασκάλ, Durant Η 79)
    «Ακόμη και αν ήταν αλήθεια, δεν κρίνουμε ότι η φιλοσοφία συλλήβδην αξίζει να ασχοληθεί κανείς μία ώρα μαζί της» (Πασκάλ,εκδ. Καστανιώτη192)
    «Οι φιλόσοφοι-κυνηγοί, προσπαθώντας να κυνηγήσουν την ουσία των πραγμάτων αγνοώντας εκείνη του Θεού και να γνωρίσουν την ουσία του Θεού, η οποία μένει πάντοτε άγνωστη, κουράζονται άδικα, επειδή δεν μπαίνουν στο πεδίο της σοφής αμάθειας» (Κουζάνος,στο Ανθολογία της Φιλοσ.Ubaldo Nicola,σελ.162)
    «Το σημαντικό σε ολόκληρη τη ζωή είναι να ξέρουμε αν η ψυχή είναι θνητή ή αθάνατη. Είναι αναντίρρητο ότι η θνητότητα ή η αθανασία της ψυχής πρέπει να εισάγει μία ριζική διαφορά στην ηθική. Παραταύτα οι φιλόσοφοι προάγουν την ηθική τους ανεξάρτητα από αυτό: συζητούν για να περάσει η ώρα»(Πασκάλ, Στοχασμοί Νο346,347)
    «Δεν υπάρχει παρά ένα μονάχα φιλοσοφικό πρόβλημα, πραγματικά σοβαρό: Το πρόβλημα της αυτοκτονίας. Τη στιγμή που αποφασίζεις πως η ζωή αξίζει ή δεν αξίζει τον κόπο να τη ζήσεις, απαντάς στο βασικό πρόβλημα της φιλοσοφίας»(Αλμπέρ Καμύ)
    «Για τους φιλοσόφους υπάρχουν 280 είδη υπέρτατου καλού» (Πασκάλ, εκδ. Ενάλιος σελ.50)
«Κατανόησα πως κάθε μεγάλη φιλοσοφία μέχρι σήμερα υπήρξε η εξομολόγηση του συγγραφέα της και ένα είδος ασυνείδητης καταγραφής αναμνήσεων. Την ίδια στιγμή οι ηθικές (ή ανήθικες) προθέσεις κάθε φιλοσοφίας αποτελούν το σπόρο από όπου γεννιέται ολόκληρο το φυτό. Πράγματι, ο καλύτερος (και πιο έξυπνος τρόπος) για να εξηγήσει κάποιος πώς κατέληξε ένας φιλόσοφος στις πιο δυσνόητες, μεταφυσικές αποφάνσεις του είναι να αναρωτηθεί πρωταρχικά σε ποια ηθική επιθυμεί εκείνος ο φιλόσοφος να καταλήξει» (Νίτσε,εκδ. Ενάλιος, σελ.53-54)
    «Τα φιλοσοφικά συστήματα είναι η ιστορία της καρδιάς μας» (Φίχτε)
Ο ΘΕΟΣ- ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
«Ο ύψιστος σκοπός, προς τον οποίο τείνει κάθε Φιλοσοφία, είναι και θα παραμείνει η ιδέα του Θεού» (M. Muller)
    «Ο πυρήν της φιλοσοφίας είναι το πρόβλημα του Θεού… Μία φιλοσοφία, η οποία δεν απήντησε ακόμη εις την ερώτησιν περί Θεού, παραμένει εισαγωγή εις την φιλοσοφίαν»(Σ. Κυριαζόπουλος,Προλεγόμενα…,220). «Δεν μπορείς απλά να γνωρίζεις για το Θεό. Πρέπει να γνωρίζεις ΤΟ Θεό!(Carman Licciardello)

    «Η πέτρα που κύλησε μπροστά στον τάφο του Χριστού θα μπορούσε κατάλληλα να ονομάζεται φιλοσοφική λίθος γιατί η απομάκρυνσή της δεν έδωσε μόνο στους Φαρισαίους αλλά, εδώ και 1800 χρόνια, στους φιλοσόφους τόσα να σκεφτούν.»(Soren Kierkegaard)

    «Όποια σχέση έχει η γη με τον χάρτη της, τέτοια έχει και η χριστιανική κοσμοθεωρία με τις εγκεφαλικές φιλοσοφίες. Ενίοτε ο χάρτης πράγματι φαίνεται να έχει ζωηρότερα χρώματα και να είναι ωραιότερος από τη γη, αλλά σε κανένα χάρτη ούτε νερό πηγάζει ούτε σιτάρι φυτρώνει» (άγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, Στοχασμοί… σελ. 266)
    «Εγώ δαπάνησα πολύ χρόνο στην ματαιότητα και αφάνισα όλη σχεδόν τη νεότητά μου στην ματαιοπονία, στην οποία υποδύθηκα ασχολούμενος με την πρόσληψη των διδαγμάτων της σοφίας που αποδείχτηκε από το Θεό ανόητη. Όταν όμως κάποτε, σαν να σηκώθηκα από βαθύ ύπνο, κοίταξα, από τη μία, προς το θαυμαστό φως της αλήθειας του Ευαγγελίου, και είδα από την άλλη το άχρηστο της σοφίας των αρχόντων αυτού του αιώνα που καταργούνται, θρήνησα για την ελεεινή μου ζωή και ευχήθηκα να μου προσφερθεί χειραγωγία, για να εισαχθώ στα δόγματα της ευσέβειας. Και πριν από όλα φρόντισα να διορθώσω κάπως το ήθος μου, το οποίο είχε διαστραφεί από την συναναστροφή μου με τους φαύλους» (Μέγας Βασίλειος Επιστολή 223, Προς Ευστάθιον, ΕΠΕ 2, 71)
     «Η πρώτη σοφία είναι να παραβλέπει κανείς αυτού του είδους την σοφία [των φιλοσόφων], η οποία συνίσταται στο λόγο και στις περίπλοκες λέξεις και στις κίβδηλες και περιττές αντιθέσεις» (Γρηγόριος Θεολόγος,Λόγος ΙΣΤ)
    «Ακόμη και αν κάποιος από τους Πατέρες λέει τα ίδια με τους έξω [φιλοσόφους], η ομοιότητα είναι μόνο στα λόγια, στα νοήματα όμως είναι πολύ το ενδιάμεσο. Διότι αυτοί (οι Πατέρες)… έχουν νου Χριστού, ενώ εκείνοι… μιλούν από ανθρώπινη σκέψη. Όσο όμως απέχει ο ουρανός από τη γη, τόσο απέχει η σκέψη μου από τις σκέψεις σας, λέει ο Κύριος» (άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, τόμος Α, σ. 373)
    «Υπερηφανεύεσαι για τη φιλοσοφία, που είναι εχθρός της αληθινής σοφίας, και αρνείσαι και το ίδιο το όνομα της. Γιατί φιλοσοφία δεν είναι τίποτε άλλο, παρά το να αγαπά κανείς απόλυτα τη σοφία. Αν λοιπόν εσύ θέλεις αληθινά να είσαι φίλος της σοφίας, να αγαπάς την αληθινή σοφία, η οποία τιμά όχι μόνον τα λόγια, αλλά και τη ζωή, και μας διδάσκει την αληθινή θρησκεία. Η σοφία όμως που εσύ διδάσκεις, και στην παρούσα ζωή είναι άξια για γέλια, γιατί ονομάζει θεότητες τις πηγές της ανηθικότητας, και στη μέλλουσα προετοιμάζει ασυγχώρητη τιμωρία, εκεί όπου ο Πλάτωνας σε απειλεί με τους Κωκυτούς και τους Πυριφλεγέθοντες». (Ισίδωρος Πηλουσιώτης Επιστολή 96.- ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΑ ΦΙΛΟΣΟΦΟ ΜΑΞΙΜΟ. Κατά των Ελλήνων.ΕΠΕ Φιλοκαλία τομος 1,121)
    «Ό,τι λοιπόν από την εξωχριστιανική παιδεία είναι χρήσιμο στη δική μας διδασκαλία, αφού τα πάρεις σαν τη μέλισσα (γιατί, αν θέλουμε να πούμε την αλήθεια, είπαν πολλά για την αρετή), όλα τα αλλά άφησέ τα, ιδιαίτερα όταν τους βλέπεις να κάνουν μεταξύ τους πόλεμο σκληρό (πράγματι ο Αριστοτέλης επαναστάτησε εναντίον του Πλάτωνος, και οι Στωικοί διατύπωσαν γνώμες εναντίον αυτού), και παράδωσε τον εαυτό σου σε όλη σου τη ζωή στα θεία λόγια. Γιατί ωφελούμενος με τον τρόπο αυτόν και από εκείνους και από αυτά, θα είσαι ωφέλιμος και για τον εαυτό σου και για όλους» (Ισίδωρος Πηλουσιώτης Επιστολή 3 στον αναγνώστη Τιμόθεο ΕΠΕ ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΟΜΟΣ 2,19)
    «Η Φιλοσοφία είναι άγονη… πάντοτε έχει ωδίνες και ποτέ δεν γεννά ζωντανό παιδί. Διότι ποιος είναι ο καρπός των πολύχρονων πόνων της που μας έδειξε;… Δεν είναι όλοι… ανολοκλήρωτοι που αποβάλλονται πριν φτάσουν στο φως της θεογνωσίας;» (Γρηγόριος Νύσσης, ΕΠΕ 9,193)
    «Δύο μόνον φιλοσοφίες υπάρχουν: η θεανθρώπινη και η ανθρώπινη… Όλη η κατ’ άνθρωπον φιλοσοφία κινείται εντός του φαύλου κύκλου του θανάτου και της θνητότητας, μέσα στον οποίο έχει διασπαστεί από την αμαρτία και η αίσθηση και η συνείδηση του ανθρώπου. Μέσω αυτής της φιλοσοφίας έχει εισέλθει μέσα εις τον άνθρωπο και τον κόσμο ολόκληρη «λεγεών» και για αυτό έχουν λεγεωνοποηθεί· εδώ το όνομα του ανθρώπου και το κόσμου είναι: «λεγεών» (Λουκ. 8,30). Εδώ τα πάντα αποπνεόυν τη θνητότητα· εδώ όλα είναι «ανθρώπινα, υπερβολικά ανθρώπινα» (αγ. Ιουστίνου Πόποβιτς,Άνθρωπος και Θεάνθρωπος σελ. 26)
    «Σοφία αληθινή είναι ο Θεός, η αγάπη λοιπόν προς τον Θεό, αυτή είναι αληθινή φιλοσοφία» (αγ. Ιωάννης Δαμασκηνός,Κεφάλαια Φιλοσοφικά Γ)

64. Το Filioque είναι τριαδολογική κακοδοξία;

Αναντιρρήτως ναι και μάλιστα μεγάλη, γιατί φθείρει την περί Αγίας Τριάδος διδασκαλία.

Κατά την ορθόδοξη πίστη το Άγιον Πνεύμα εκπορεύεται εκ μόνου του Πατρός, που είναι η πηγή της θεότητας των δύο άλλων προσώπων του τριαδικού Θεού, και πέμπεται στον κόσμο δια του Υιού προς τελείωση του έργου της απολυτρώσεως. Η διδασκαλία αυτή στηρίζεται στο κλασικό χωρίο της Γραφής Ιωάν. 15,26: «Όταν δε έλθη ο Παράκλητος, όν εγώ πέμψω υμίν παρά του Πατρός, το Πνεύμα της Αληθείας, ο παρά του Πατρός εκπορεύεται...», όπου ο μεν ενεστώς «εκπορεύεται» σημαίνει την αΐδια πρόοδο του Πνεύματος παρά του Πατρός, ο δε μέλλων «πέμψω» την έγχρονη αποστολή του Πνεύματος από τον Υιό. Αυτός είναι γενικά ο ορθόδοξος τύπος εκπορεύσεως του Άγιου Πνεύματος.

Η Ρωμαϊκή όμως Εκκλησία έχει άλλη αντίληψη. Διδάσκει ότι το Πνεύμα το Άγιο δεν εκπορεύεται εκ μόνου του Πατρός αλλά και εκ του Υιού (Ex Patre Filioque). Τη διδασκαλία της αυτή στηρίζει σε χωρία της Γραφής (Ιωαν. 16,13.5 κ.ά.) τα οποία ερμηνεύει με το δικό της τρόπο. Το Filioque, η ιδέα του οποίου προέρχεται από τη θεολογία του Αυγουστίνου, η Λατινική Εκκλησία το προσέθεσε στο ιερό Σύμβολο της Πίστεως στην Ισπανία σε σύνοδο του Τολέδου το 589, προφανώς για να στηρίξει την πίστη στη θεότητα του Λόγου, που πολεμούσε τότε λυσσωδώς ο Δυτικογοτθικός Αρειανισμός. Από την Ισπανία μεταφέρθηκε το Filioque και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όχι βέβαια χωρίς αντίδραση.

Το Filioque, που δεν έχει πραγματικό έρεισμα στη Γραφή και τη διδασκαλία των αγίων Πατέρων, η Ορθόδοξη Εκκλησία το είδε σαν δεινή τριαδολογική αίρεση και το πολέμησε ισχυρά. 1) Γιατί καταργεί το αξίωμα του Πατρός ως πηγαίας θεότητας. 2) Καταλύει «το της μοναρχίας πολυύμνητον κράτος», εισάγοντας δύο αρχές στη θεότητα, τον Πατέρα και τον Υιό. 3) Επιφέρει σύγχυση των υποστατικών ιδιωμάτων των προσώπων, τα οποία (ιδιώματα) είναι αυστηρώς προσωπικά, αμετακίνητα και αμετάδοτα, ώστε να διερωτάται κανείς γιατί ο Πατήρ να μη γεννάται από τον Υιό και ο Υιός να εκπορεύεται από το Πνεύμα; κ.ο.κ. 4) Υποβαθμίζει το Πνεύμα έναντι του Υιού, υποβαθμίζοντας το θεοπρεπές του αξίωμα και θέτοντας σε κίνδυνο το αγιαστικό έργο του.

Το Filioque που έγινε αίτια διασχίσεως των δυο Εκκλησιών επί Φωτίου (867) και Μιχαήλ Κηρουλαρίου (1054) δεν είναι «θεολογούμενον», μία δηλαδή αμφιλεγόμενη δογματική δοξασία, της οποίας η αθέτηση δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία. Τουναντίον, για τη Ρωμαϊκή Εκκλησία είναι κορυφαίο δόγμα πίστεως (De fide), του οποίου η άρνηση στερεί τον άνθρωπο της σωτηρίας· για δε την Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αθέτηση κορυφαίας στιγμής της περί Αγίας Τριάδος διδασκαλίας, της οποίας η αποδοχή καταδικάζει αιώνια τον άνθρωπο.

Στο θεολογικό διάλογο που διεξάγουμε με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία το Filioque αποτελεί πρόβλημα ακανθώδες. Πρέπει δε να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να μην παίζουμε «εν ου παικτοίς».

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 86-88)

63. Έχουν καμιά σχέση με τον Άρειο οι σημερινοί Μάρτυρες του Ιεχωβά;

Έχουν σχέση γενετική. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά κατάγονται πνευματικά από τον Αρειανισμό. Αναμασσούν τα διδάγματα του αρχαίου αιρεσιάρχη. Κόκκινο πανί στα μάτια τους είναι η περί Θεού Λόγου διδασκαλία της πίστεως. Τους πιάνει μανία όταν ακούνε για τη θεότητα του Λόγου. Όπως ο Άρειος, έτσι και αυτοί πολεμούν με λύσσα το κορυφαίο αυτό δόγμα της Εκκλησίας.

Κατ’ αυτούς ο Λόγος είναι μεν Υιός του Θεού, όχι όμως και Θεός. Τονίζουν τη θεία υιότητα του Λόγου για να πάρουν με το μέρος τους τους αδαείς και αφελείς, ότι τάχα τιμούν το αξίωμα του Λόγου, ενώ συγχρόνως αθετούν τη θεότητά του, προσβάλλοντας κατά τον πιο βάναυσο τρόπο το θεοπρεπές αξίωμά του. Βέβαια είναι σωστή η θέση οτι ο Λόγος είναι ο Υιός του Θεού. Είναι όμως ελλιπής. Η ορθή και ολοκληρωμένη πίστη είναι: Ο Λόγος είναι Υιός του Θεού και Θεός. Ο τονισμός μόνο του πρώτου σκέλους της ομολογίας σε συνδυασμό με την παρασιώπηση του δεύτερου σκέλους, δεν λέει και πολλά πράγματα. Απλούστατα, γιατί υιοί Θεού λέγονται στη Γραφή και οι δίκαιοι άνθρωποι. Κατά τί διαφέρει η υίότητα του Λόγου (του Χριστού) από την υίότητα π.χ. του Αβραάμ ή του Ιωάννη του Βαπτιστή;

Ο Λόγος δεν είναι Θεός. Από τη βάση αυτή δεν θέλουν να απομακρυνθούν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, εμμένοντας σ’ αυτή πεισματικά. Όπως ο Άρειος, έτσι κι αυτοί κατατάσσουν το Λόγο στη σειρά των κτισμάτων. Είναι δημιούργημα του Θεού, το πρώτο και καλύτερο. Κακώς δε λατρεύεται από τους χριστιανούς. Τώρα πώς μπορεί ένα κτίσμα, όσο λαμπρό κι αν είναι, να σώσει τον κόσμο από την αμαρτία, είναι αμήχανο και άπορο. Όχι φυσικά γι’ αυτούς, οι οποίοι απορρίπτουν την ιδέα της κολάσεως. Από τί να σωθεί — αλήθεια— ο άνθρωπος;

Μια και μιλάμε για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά, ας πούμε λίγα λόγια και για την ιδιαίτερη ταυτότητά τους. Οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι απλά βλάσφημοι του ονόματος και του αξιώματος του Χριστού, αλλ΄ είναι κυριολεκτικά αντίχριστοι. Μάχονται το πρόσωπο και το έργο του Κυρίου, του ιδρυτή του χριστιανισμού και της αγίας Εκκλησίας του. Για να βρείτε τί πιστεύουν, δεν έχετε παρά να αντιστρέφετε ό,τι διδάσκει η πίστη της Εκκλησίας μας, σε όλο το φάσμα των θείων δογμάτων της. Όλα τα ανατρέπουν και τα μάχονται. Είναι οι εχθροί του Χριστού και της Εκκλησίας, την καταστροφή των οποίων έχουν τάξει ως ιδιαίτερο στόχο του σκοτεινού έργου τους. Προσοχή απ’ αυτούς!

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 85-86)

62. Τι δίδασκε ο Άρειος;

Ο Άρειος ήταν ο εισηγητής της αιρέσεως που φέρει όνομά του (Αρειανισμός), η οποία ήταν η σημαντικότερη αίρεση που συνεκλόνισε πέρα από κάθε άλλη την αρχαία Εκκλησία. Ήταν μαθητής του Λουκιανού Αντιόχειας και αμιγείς οπαδοί του ήταν ο Ευνόμιος και ο Αέτιος.

Ο Άρειος και οι οπαδοί του είχαν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους. Επειδή ήταν μορφωμένοι (γνώριζαν διαλεκτική και φιλοσοφία), θεωρούσαν ανώτερους τους εαυτούς των και περιφρονούσαν τους «εκκλησιαστικούς», αυτούς δηλαδή που πίστευαν, χωρίς έρευνα και εμβάθυνση, τη διδασκαλία της Εκκλησίας. Ο εγωισμός και η έπαρση είναι τα κύρια χαρακτηριστικά κάθε αιρέσεως. Ο άνθρωπος που αντιμάχεται το δόγμα της Εκκλησίας του πρέπει να είναι αυτάρεσκος, εγωιστής και υπερφίαλος.

Και τον Άρειο απασχολούσε η ενότητα του χριστιανικού Θεού. Ενώ δε οι προ αυτού απολογητές και οι τροπικοί Μοναρχιανοί προσπαθούσαν να λύσουν το πρόβλημα με την υποβάθμιση του Λόγου, αμφισβητώντας είτε την αιωνιότητα είτε το προσωπικό του αξίωμα, αυτός αρνήθηκε μια και καλή τη θεότητά του κι ησύχασε.

Ο Άρειος συμμεριζόταν την περί δύο καταστάσεων του Λόγου διδασκαλία των Απολογητών και των άλλων θεολόγων της αρχαίας Εκκλησίας. Αυτό δεν ενοχλούσε τότε την Εκκλησία, η οποία ουδέποτε κατεδίκασε τα διδάγματα αυτά. Ο Άρειος κατέστη επικίνδυνος μόλις πολέμησε τη θεότητα του Λόγου. Έγραφε: «Πάντων γαρ γενομένων εξ ουκ όντων... και αυτός ο του Θεού Λόγος εξ ούκ όντων γέγονε». «Ήν ποτέ, ότε ουκ ήν· και ουκ ήν πριν γένηται, αλλ΄ αρχήν του κτίζεσθαι έσχε και αυτός». Ο Λόγος επομένως δεν είναι πλήρης και τέλειος Θεός, αλλ’ απλώς «θείος». Τις επικίνδυνες αυτές διδασκαλίες του Αρείου κατεδίκασε η Εκκλησία στην πρώτη μεγάλη Σύνοδό της στη Νίκαια της Βιθυνίας (325).

Ο Λόγος, κατά τον Άρειο, δεν είναι αληθινός Θεός. Είναι κτίσμα του Πατρός, το τελειότερο βέβαια, «όν πεποιημένον», ανεξάρτητο και ξένο της ουσίας του Πατρός. «Ίδιον ουδέν έχει του Θεού καθ’ υπόστασιν ίδιότητος, ουδέ γαρ εστιν ίσος, αλλ΄ ουδέ όμοούσιος αυτώ». «Ξένος του υιού κατ’ ουσίαν ο Πατήρ υπάρχει, ότι άναρχος υπάρχει». Ο Λόγος, ως μία των δυνάμεων του Θεού (μεταξύ των οποίων η ακρίδα και η κάμπη) είναι αυτεξούσιος, τρεπτός και αλλοιωτός. Όμως δια της σταθερής προσκολλήσεώς του στο αγαθό, έγινε στρεπτός και αναλλοίωτος. Ο Λόγος εντούτοις είναι το τελειότερο των κτισμάτων, δεν είναι όπως τα υπόλοιπα κτίσματα και γεννήματα. Ο Θεός, προβλέποντας την αρετή του, του έδωσε τιμή και δόξα. Με τη χάρη του Θεού και τις δικές του δυνάμεις κατέστη «πλήρης Θεός μονογενής, αναλλοίωτος» (ηθική θεοποίηση).

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 84-85)

Ακτημοσύνη
ατομική, αλλά και εκκλησιαστική
Εκείνο το «πούλησε τα υπάρχοντα σου και μοίρασε τα στους φτωχούς
και έλα να μ’ ακολουθήσεις» (Ματθ. ιθ' 21),
που είπε ο Χριστός, καιρός να λεχτεί και προς τους προεστώτες της Εκκλησίας,
για τα κτήματα της Εκκλησίας. Δυστυχώς τώρα, λειτουργοί του Θεού, αφιερωμένοι,
ασχολούνται με τρύγους και θερισμούς, με αγοροπωλησίες και με έσοδα.
Ε.Π.Ε. 12,292

όντως πλούτος
Όποιος δεν έχει απολύτως τίποτα, ούτε σπίτι, ούτε τραπέζι, ούτε περιττό ένδυμα,
αλλ’ έχει στερηθεί όλα για την αγάπη του Θεού, χρησιμοποιεί τα κοινά σαν δικά του.
Παίρνει από όλους όσα θέλει. Και έτσι, ενώ δεν έχει τίποτα, τα ‘χει όλα.
Όποιος όμως θεωρεί μερικά δικά του, και αυτών ακόμα δεν είναι κύριος.
Κανείς δεν θα του δώσει, αφού λέει ότι έχει. Αλλά κι όσα έχει θα του τα αρπάξουν οι κλέφτες,
οι ληστές, οι συκοφάντες. Τελικά θ’ αλλάξουν κύριο τα πράγματά του.
Μόνο σ’ αυτόν δεν ανήκουν.
Ε.Π.Ε. 18,432

κορυφή
Εμείς δεν σου ζητάμε να φτάσεις στην πιο ψηλή κορφή της ακτημοσύνης,
αλλά σε συμβουλεύουμε να περιορίζεις τα περιττά και να επιδιώκεις μόνο την αυτάρκεια.
Η αυτάρκεια καθορίζεται από την ύπαρξη των αγαθών εκείνων, που είναι απαραίτητα για να ζει κανείς.
Κανένας δεν θέλει να σου αφαιρέσει αυτά. Κανένας δεν σου στερεί την καθημερινή τροφή.
Μιλάω για τροφή, όχι για τρυφή. Για ρούχα, όχι για στολίδια.
Ε.Π.Ε. 19,508

αγγελικός τρόπος
Οι απόστολοι εισήγαγαν αγγελική πολιτεία. Κι όχι απλώς εισήγαγαν, αλλά και κατόρθωσαν.
Είναι φανερό, ότι παντού η χάρις του Θεού λάμπει.
Ε.Π.Ε. 19,250

έχει παρρησία
Αυτό πάνω από όλα καθιστά τον χριστιανό θαρραλέο, η ακτημοσύνη.
Ο πλούσιος είναι δούλος, αφού βρίσκεται εκτεθειμένος σε ζημιές
και δίνει στον καθένα το δικαίωμα να τον βλάψει.
Όποιος είναι ακτήμων, δεν φοβάται τίποτα, ούτε να του πάρουν την περιουσία
ούτε να τον καταδικάσουν.
Αν η φτώχεια, η ακτημοσύνη, εμπόδιζε στην παρρησία και το θάρρος,
δεν θα στελνε ο Χριστός τους μαθητές Του με την προτροπή της ακτημοσύνης,
και μάλιστα σε έργο που απαιτεί πολύ παρρησία.
Ε.Π.Ε. 25,58

ο Χριστός και οι Άγιοι
Ούτε ρούχο είχαν να ντυθούν, με τέτοιες περιπέτειες.
Ούτε πόλη, ούτε σπίτι, ούτε κατάλυμα.
Συνέβαινε το ίδιο ακριβώς με το Χριστό, αφού «ο Υιός του ανθρώπου δεν είχε που να γείρει το κεφάλι».
Κι όχι κατάλυμα δικό τους δεν είχαν, αλλ’ ούτε τόπο να σταθούν.
Και στην έρημο που κατέφευγαν, δεν ησύχαζαν.
Ε.Π.Ε. 25,238

Αλάβαστρο
Σε όλες τις εκκλησίες ακούγεται και διαλαλείται αυτή η γυναίκα,
που άλειψε τα πόδια του Ιησού με μύρο.
Και ακούνε τη διήγηση της άρχοντες, στρατηγοί, άνδρες, γυναίκες, επίσημοι και επιφανείς.
Δεν υπάρχει μέρος της οικουμένης, που δεν ξέρουν το γεγονός.
Ε.Π.Ε. 34,232

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, Τόμος Α΄, σελ. 134-136)

Την ημέρα των εγκαινίων του ναού του αγίου Ιωάννου, στον οποίο συχνά λειτουργούσε συχνά ο παπά – Νικόλας ο Πλανάς (1851 – 1932), ο συλλειτουργός του και οι επίτροποι αποφάσισαν να τον στείλουν σ’ έναν άλλο ναό, στον άγιο Γεώργιο, στο Κουκάκι.

Ενώ λοιπόν διάβαζε την ακολουθία του όρθρου, τον πλησίασαν και του είπαν:

- Πάτερ Νικόλαε, να πας να λειτουργήσης πάνω, στον άγιο Γεώργιο. 

- Μετά χαράς, απάντησε ο ταπεινός λευίτης, και συνέχισε την ακολουθία του όρθρου. Δεν είχε ξημερώσει ακόμη. 

Έπειτα από μία ώρα έρχεται ένας επίτροπος και του λέει:

- Πάτερ Νικόλαε, αλλάξαμε γνώμη. Θα λειτουργήσης εδώ.

- Μετά χαράς, απάντησε πάλι.

Πέρασε ακόμη μία ώρα. Έπειτα από θορυβώδεις συζητήσεις, έρχονται πάλι στον παππού:

- Πάτερ Νικόλαε, το σκεφθήκαμε καλύτερα και αποφασίσαμε να πας πάνω, στον άγιο Γεώργιο.

- Μετά χαράς, απάντησε πάλι.

Πλησίαζε η ώρα να ξημερώση. Έρχονται ακόμη μια φορά οι επίτροποι:

- Πάτερ Νικόλαε, τελευταία απόφαση: Θα λειτουργήσης εδώ.

- Να 'ναι ευλογημένο, απάντησε ταπεινά.

Οι ευλαβείς χριστιανοί, που παρακολούθησαν τις αλλεπάλληλες αποφάσεις, κόντευαν να ξεσπάσουν σε έντονες διαμαρτυρίες.

Γιατί άραγε οι επίτροποι δεν έπαιρναν μια οριστική απόφαση, αλλά ταλαιπωρούσαν έτσι τον σεβαστό γέροντα τους;

Τέλος, μόλις ο παπα – Νικόλας άρχισε να ντύνεται, έρχονται και του λένε:

- Εμπρός, πάτερ Νικόλαε, θα πας επάνω.

Κανείς δεν μπορεί να πη αν κουράστηκε ή αν πικράθηκε τότε. Δεν είπε λέξη… Πήρε σιωπηλός τον δρόμο για τον άγιο Γεώργιο.

Μόλις ντύθηκε τα ιερατικά άμφια και ετοιμάστηκε ν’ αρχίση τη θεία Λειτουργία, καταφθάνει τρέχοντας ένας αγγελιοφόρος και του λέει πως πρέπει οπωσδήποτε να επιστρέψη και να λειτουργήση στον άγιο Ιωάννη!...

Τι είχε συμβή; Είχε έρθει στην εκκλησία κάποια μεγάλη αριστοκράτισσα και απορημένη που δεν είδε τον ευλαβή ιερέα, ρώτησε τους επιτρόπους:

- Πού είναι ο παπα – Νικόλας;

- Μα… τον στείλαμε πάνω… στον άγιο Γεώργιο, να λειτουργήση εκεί.

- Τι λέτε; Τέτοια μέρα τον στείλατε στον άγιο Γεώργιο; Να πάτε να τον φέρετε πίσω αμέσως.

Και μ’ αυτά τα λόγια, άφησε στον δίσκο ένα χιλιάρικο, ποσό σημαντικό την εποχή εκείνη. Οι επίτροποι που στο βάθος εκτιμούσαν και αγαπούσαν τον παππού, και μόνον ενδοιασμούς είχαν για την εμφάνιση και την απαγγελία του, έσπευσαν να τον φέρουν πίσω.

Επέστρεψε κατηφής και κατάκοπος. Εν τούτοις έγινε στον άγιο Ιωάννη την επίσημη εκείνη ημέρα η πιο μεγαλοπρεπής λειτουργία!

(παπα – Νικόλας Πλανάς)

(Χαρίσματα και Χαρισματούχοι, Ι. Μονή Παρακλήτου, τόμος Γ΄, σ. 284-286)

Η ευχή των γονέων
Η ευχή των γονέων είναι η μεγαλύτερη κληρονομιά για τα παιδιά.
Γι’ αυτό να φροντίζουν να έχουν την ευχή των γονέων.
Δεν είδες ο Ιακώβ, μέχρι που έφθασε, για να πάρη την ευλογία του πατέρα του; Και προβιά φόρεσε!
Ειδικά η ευχή της μητέρας είναι μεγάλο πράγμα!
Κάποιος έλεγε: «Κάθε λόγος της μητέρας μου είναι και μια λίρα χρυσή».
Νά, και πριν από λίγο καιρό πόση εντύπωση μου έκανε κάποιος από το Γιοχάνεσμπουργκ!
Ήρθε στο Καλύβι το φθινόπωρο. «Γέροντα, η μάνα μου αδιαθέτησε, μου λέει, και ήρθα να την δώ».
Τρείς μήνες δεν πέρασαν, τα Χριστούγεννα ξαναήρθε. «Πώς πάλι εδώ;», τον ρωτάω.
«Έμαθα, μου λέει, πώς πάλι αδιαθέτησε η μάνα μου και ήρθα να φιλήσω το χέρι της,
γιατί είναι ηλικιωμένη και μπορεί να πεθάνη. Για μένα η μεγαλύτερη περιουσία είναι η ευχή της μάνας μου».
Εξήντα χρονών άνθρωπος ξεκίνησε από το Γιοχάνεσμπουργκ και ήρθε στην Ελλάδα, για να φιλήση το χέρι της μάνας του!
Και τώρα τέτοια ευλογία έχει, που σκέφτεται να κάνη ένα γηροκομείο μεγάλο για τους κληρικούς
και να το χαρίση στην Εκκλησία. Δηλαδή τις ευλογίες δεν έχει που να τις βάλη κατά κάποιον τρόπο.
Για μένα είναι φάρμακο μια τέτοια ψυχή. Είναι σαν να είμαι στην έρημο Σαχάρα και να βρίσκω ξαφνικά λίγο νερό.
Αυτά χάνονται σιγά-σιγά.
Ένας άλλος ήρθε μια μέρα με κλάματα στο Καλύβι. «Πάτερ, με καταράστηκε η μάνα μου.
Στο σπίτι έχουμε όλο αρρώστιες, στενοχώριες, η δουλειά μου δεν πάει καλά», μου είπε.
«Κι εσύ δεν θα ήσουν εντάξει, του λέω. Δεν μπορεί η μάνα σου άδικα να σε καταράστηκε».
«Ναί, μου λέει, ήμουν κι εγώ...». «Να πας να ζητήσης συγχώρηση από την μάνα σου», του λέω. «Θα πάω, Πάτερ, μου λέει.
Δώσε μου την ευχή σου». «Την ευχή μου την έχεις, του είπα, αλλά να πάρης και την ευχή της μάνας σου».
«Δύσκολο να μου δώση την ευχή της», μου λέει. «Να πάς, κι αν δεν σου την δώση, να της πης:
"μου είπε ένας Γέροντας πώς κι εσύ θα παραδώσης ψυχή"».
Πήγε, και η μάνα του του ευχήθηκε: «Παιδί μου, να έχης την ευλογία του Αβραάμ!».
Ήρθε μετά από λίγο καιρό στο Όρος με βυσσινάδες, με λουκούμια. Ήταν γεμάτος χαρά.
Τα παιδιά του ήταν καλά, η δουλειά του πήγαινε καλά. Συνέχεια βούρκωνε και έλεγε «δόξα τω Θεώ».
Αλλαξε όλη η ζωή του και μιλούσε όλο πνευματικά. Πόσο μάλλον όταν κανείς έχη εξ αρχής σεβασμό προς τους γονείς!
Πώς να μην έχη την ευλογία του Θεού;

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, Οικογενειακή Ζωή, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 142-144)