ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 13
Στίχ. 22-30 . Πόσοι θα σωθούν. Η στενή πύλη.
13.22 Καὶ διεπορεύετο(1) κατὰ πόλεις καὶ κώμας διδάσκων καὶ πορείαν
ποιούμενος εἰς ῾Ιερουσαλήμ(2).
22 Καθώς ο Ιησούς πήγαινε στα Ιεροσόλυμα, περνούσε μέσα από πόλεις και χωριά διδάσκοντας.
(1) Η πρόθεση «δια» στο διεπορεύετο, αναφέρεται γενικά στη χώρα διαμέσου
της οποίας πορευόταν. Ενώ η πρόθεση «κατά» που ακολουθεί υποδηλώνει την
σε κάθε κατοικημένο τόπο, μικρή ή μεγάλη παραμονή για διδασκαλία (g).
Φαίνεται ο λόγος να συνδέεται πάλι με το Λουκ. θ 51=Εξακολουθούσε την πορεία του (p).
(2) Η πορεία του είχε κανονιστεί με την πρόβλεψη να έλθει στην Ιερουσαλήμ
κατά το τέλος μιας οδοιπορίας ειδικά αξιομνημόνευτης (b).

13.23 εἶπεν(1) δέ τις αὐτῷ, Κύριε, εἰ(2) ὀλίγοι οἱ σῳζόμενοι(3);
ὁ δὲ εἶπεν πρὸς αὐτούς(4),
23 Κάποιος τον ρώτησε: «Κύριε, είναι λίγοι αυτοί που θα σωθούν;» Εκείνος τους απάντησε:
(1) «Εδώ το «είπε» έχει μπει αντί για το «ρώτησε»» (Ζ).
(2) «Κάποιοι ερμηνεύουν το «ει (=αν)» αντί για το «άρα»· σαν να λέει,
Άρα είναι λίγοι αυτοί που σώζονται;» (Ζ).
(3) Αυτός που ρωτά ίσως υπέθετε, ότι οπωσδήποτε μόνο Ιουδαίοι θα σώζονταν (p).
(4) Είναι αξιοσημείωτος ο πληθυντικός. Όπως στο ιβ 15,42, ο Ιησούς δεν δίνει
απάντηση στο ερώτημα που του προβλήθηκε, αλλά απαντά με τρόπο που μπορεί
να ωφελήσει πολύ περισσότερο τόσο τους άλλους όσο και αυτόν που ρωτά,
από όσο θα ωφελούνταν αυτοί με την άμεση απάντηση στο ερώτημα (p).
«Φαίνεται κάπως ότι η απάντηση είναι έξω από τον σκοπό αυτού που ρώτησε.
Διότι ο μεν, αξίωνε να μάθει αν είναι λίγοι οι σωζόμενοι· αυτός όμως, εξηγούσε
τον δρόμο με τον οποίο μπορεί κάποιος να δικαιωθεί, λέγοντας,
Να αγωνίζεστε να μπείτε από τη στενή πύλη. Τι λοιπόν θα πούμε σχετικά με αυτό;
Συνήθιζε ο Σωτήρας των όλων Χριστός, σε αυτούς που τον ρωτούσαν,
να απαντά όχι οπωσδήποτε όπως αυτοί νόμιζαν, αλλά να βλέπει το χρήσιμο
και αναγκαίο για τους ακροατές. Το έπραττε κατεξοχήν αυτό, όταν κάποιος αξίωνε
να μάθει κάτι από όσα είναι περιττά και ανώφελα. Διότι τι χρειαζόταν η ερώτηση
με περιέργεια, αν είναι πολλοί ή λίγοι οι σωζόμενοι; Τι ωφέλεια θα έβγαινε από αυτό
για τους ακροατές; Ήταν όμως αναγκαίο και ωφέλιμο το να γνωρίζει μάλλον κάποιος
τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να οδηγηθεί στη σωτηρία.
Επομένως πολύ προνοητικά σιωπά ως προς το μάταιο της ερώτησης, αλλά μεταφέρει τα λόγια
σε αυτό που ήταν αναγκαίο» (Κ). Ίσως η πρόθεση αυτού που ρώτησε να ήταν,
να πειράξει τον Ιησού. Εάν θα έλεγε ότι είναι πολλοί οι σωζόμενοι,
θα τον μέμφονταν ότι έχει πολύ χαλαρές αντιλήψεις, σύμφωνα με τις οποίες η σωτηρία
είναι πολύ εύκολη. Εάν θα απαντούσε ότι είναι λίγοι οι σωζόμενοι, θα τον κατηγορούσαν
ως πολύ αυστηρό και ότι προσκρούει στη γνώμη των ραββίνων σύμφωνα με την οποία
όλος ο Ισραήλ θα είχε θέση στη μέλλουσα βασιλεία. Ίσως όμως και το ερώτημα που μπήκε
να ήταν ερώτημα απλής περιέργειας, χωρίς αυτός που ρωτά να ενδιαφέρεται σοβαρά
να μάθει πώς επιτυγχάνεται η σωτηρία αυτή. Ο Κύριος όμως ήλθε για να οδηγήσει
τις συνειδήσεις των ανθρώπων και όχι για να ικανοποιήσει την περιέργειά τους.
Και η απάντηση την οποία δίνει, έχει την έννοια: Μη ρωτάς πόσοι θα σωθούν,
αλλά ρώτησε: είμαι και εγώ μεταξύ αυτών που σώζονται και τι πρέπει να κάνω
για να συγκαταριθμηθώ μεταξύ αυτών.

"Να διαβάζεις τους εξορκισμούς με διάκριση.
Τα ονόματα των ασθενών στην προσκομιδή".

Είχα πάει στον Παππούλη μια μέρα έναν ιερέα για ένα σοβαρό πρόβλημα
που τον απασχολούσε από καιρό και δεν μπορούσε να το διακρίνει
αν η περίπτωση κάποιου προσώπου ήταν νευρολογικής φύσεως
ή κάποιο σύμπτωμα δαιμονισμού. Αν και πολύ άρρωστος την ημέρα αυτή,
κατάλαβε το πρόβλημά του και του είπε:- "Είσαι εσύ ο Άγιος Αντώνιος
να εξορκίζεις και να εκδιώκεις τα δαιμόνια; "Την περίοδο αυτή ο ανωτέρω
ιερέας διάβαζε περισσότερο απ' ό,τι ίσως έπρεπε εξορκισμούς γι' αυτήν την
περίπτωση.- Όχι, του λέει.-" Έ! εφ' όσον δεν είσαι,
γιατί τα ταράζεις με τους εξορκισμούς και μετά αφήνεις το θύμα τους
έρμαιο να τον βασανίζουν; Άκουσε Πάτερ μου, συνέχισε ο Παππούλης.
Αυτό που γίνεται σήμερα, που μερικοί αυτοχειροτονούνται εξορκιστές
και εξορκίζουν δημόσια και παρουσία ακροατηρίου, είναι μεγάλη αμαρτία και απαράδεκτο.
Δεν ξέρεις ότι τα δαιμόνια πειράζουν και τους υγιείς που παρακολουθούν
εξορκισμούς και νομίζουν ότι είναι και αυτοί δαιμονισμένοι;
Αλλά εκτός απ' αυτό πειράζουν και τους ιερείς, γιατί τους ρίχνουν σε έπαρση.
Τελευταία πολλοί έρχονται σε μένα, συνεχίζει ο Παππούλης,
γιατί νομίζουν ότι έχουν δαιμονισθεί που παρακολουθούσαν κάποιο δημόσιο εξορκισμό,
στα συγκεκριμένα στέκια. Πάτερ μου, είσαι νέος και θα σου πω κάτι "Ανώτερα Μαθηματικά".
Όταν ο ιερέας κάνει εξορκισμό, απευθύνεται κατ' ευθείαν στο δαίμονα
και με την ιερατική του εξουσία τον προστάζει να εξέλθει. Αν δεν έχει συναίσθηση,
παθαίνει και ο ίδιος ζημιά. Το καλύτερο και το σωστό είναι,
αντί να προστάζει και να απειλείτο δαίμονα, να προσεύχεται στο Θεό,
δια μέσου της Θείας Λειτουργίας, των μυστηρίων και άλλων δεήσεων, να στείλει
τη χάρη Του στον παθόντα. Έτσι η χάρη του Θεού σαν δροσιά σκεπάζει τον ασθενή
και ο ιερέας δεν κινδυνεύει να παγιδευτεί από τον πειρασμό και να πέσει
σε καμιά έπαρση ή πλάνη. Προσοχή, δε λέω να μη διαβάζονται και εξορκισμοί
σε ανθρώπους που δεν μπορούν να βοηθήσουν καθόλου τον εαυτό τους,
αλλά με μεγάλη διάκριση και καλύτερα σιωπηλά".
Μετά από λίγο καιρό ο ίδιος ο ιερέας μου είπε: Πρόσφατα επισκέφθηκα το Άγιον Όρος.
Πόση εντύπωση μου έκανε όταν τα ίδια λόγια που μου είπε ο Γέροντάς σου,
τα ακούσα και από γνωστό, φωτισμένο και διακριτικό γέροντα, τον π.Παΐσιο.
Σίγουρα οι Άγιοι ξέρουν πώς δρουν τα δαιμόνια, πολύ καλύτερα από εμάς."
Διαβάζουν μερικοί φωναχτά τους εξορκισμούς, μου έλεγε ο Γέροντας,
λες και τα δαιμόνια να μην ακούν. Στην προσκομιδή, πάτερ μου, "καρδιακά"
να μνημονεύεις παρακαλώντας το Θεό να βοηθήσει τον ασθενή ".
[Τζ 148-50]

(Ανθολόγιο Συμβουλών, Άγιος Πορφύριος, εκδ. Ι. Μονή Μεταμορφώσεως, Μήλεσι, σελ.223-224)

Η αυτοκτονία
-Γέροντα, μερικοί άνθρωποι, αν συναντήσουν κάποια μεγάλη
δυσκολία στην ζωή τους, αμέσως σκέφτονται να αυτοκτονήσουν.
-Μπαίνει ο εγωισμός στην μέση. Οι περισσότεροι που αυτοκτονούν,
ακούν τον διάβολο που τους λέει πώς, αν τερματίσουν την ζωή τους,
θα γλιτώσουν από το εσωτερικό βάσανο που περνούν,
και από εγωισμό αυτοκτονούν. Αν λ.χ. κάνη κάποιος μια κλεψιά
και αποδειχθή ότι έκλεψε, «πάει, λέει, τώρα έγινα ρεζίλι» καί,
αντί να μετανοήση, να ταπεινωθή και να εξομολογηθή, για να λυτρωθή,
αυτοκτονεί. Άλλος αυτοκτονεί, γιατί το παιδί του είναι παράλυτο.
«Πώς να έχω παράλυτο παιδί εγώ;», λέει και απελπίζεται.
Αν είναι υπεύθυνος γι’ αυτό και το αναγνωρίζη, ας μετανοήση.
Πώς βάζει τέρμα στην ζωή του και αφήνει το παιδί του στον δρόμο;
Δεν είναι πιο υπεύθυνος μετά;
-Γέροντα, συχνά ακούμε για κάποιον που αυτοκτόνησε ότι είχε ψυχολογικά προβλήματα.
-Οι ψυχοπαθείς, όταν αυτοκτονούν, έχουν ελαφρυντικά,
γιατί είναι σαλεμένο το μυαλό τους. Και συννεφιά να δούν, νιώθουν ένα πλάκωμα.
Αν έχουν και μια στενοχώρια, έχουν διπλή συννεφιά.
Γι’ αυτούς όμως που αυτοκτονούν χωρίς να είναι ψυχοπαθείς
- καθώς και για τους αιρετικούς -, δεν εύχεται η Εκκλησία,
αλλά τους αφήνει στην κρίση και στο έλεος του Θεού.
Ο ιερέας δεν μνημονεύει τα ονόματά τους στην Προσκομιδή ούτε τους βγάζει μερίδα,
γιατί με την αυτοκτονία αρνούνται, περιφρονούν την ζωή που είναι δώρο του Θεού.
Είναι σαν να τα πετούν όλα στο πρόσωπο του Θεού.
Αλλά εμείς πρέπει να κάνουμε πολλή προσευχή για όσους αυτοκτονούν,
για να κάνη κάτι ο Καλός Θεός και γι’ αυτούς, γιατί δεν ξέρουμε
πώς έγινε και αυτοκτόνησαν, ούτε σε τί κατάσταση βρέθηκαν την τελευταία στιγμή.
Μπορεί, την ώρα που ξεψυχούσαν, να μετάνοιωσαν, να ζήτησαν συγχώρηση από τον Θεό
και να έγινε δεκτή η μετάνοιά τους, οπότε την ψυχή τους να την παρέλαβε Αγγελος Κυρίου.
Είχα ακούσει ότι ένα κοριτσάκι σε ένα χωριό πήγε να βοσκήση την κατσίκα τους.
Την έδεσε στο λιβάδι και πήγε πιο πέρα να παίξη. Ξεχάστηκε όμως στο παιχνίδι
και η κατσίκα λύθηκε και έφυγε. Έψαξε, αλλά δεν την βρήκε και γύρισε στο σπίτι
χωρίς την κατσίκα. Ο πατέρας του θύμωσε πολύ, το έδειρε και το έδιωξε από το σπίτι.
«Να πάς να βρής την κατσίκα, του είπε. Αν δεν την βρής, να πάς να κρεμασθής».
Ξεκίνησε το ταλαίπωρο να πάη να ψάξη. Βράδιασε και αυτό ακόμη δεν είχε γυρίσει στο σπίτι.
Οι γονείς, βλέποντας ότι νύχτωσε, βγήκαν ανήσυχοι να βρουν το παιδί.
Έψαξαν και το βρήκαν κρεμασμένο σε ένα δένδρο.
Είχε δέσει στον λαιμό του το σχοινί της κατσίκας και κρεμάστηκε στο δένδρο.
Το κακόμοιρο είχε φιλότιμο και πήρε κατά γράμμα αυτό που του είπε ό πατέρας του.
Το έθαψαν μετά έξω από το κοιμητήρι.
Η Εκκλησία φυσικά καλά έκανε και το έθαψε απ’ έξω, για να φρενάρη όσους αυτοκτονούν
για το παραμικρό, αλλά και ο Χριστός καλά θα κάνη, αν το βάλη μέσα στον Παράδεισο.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, Οικογενειακή Ζωή, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης
ο Θεολόγος", σελ. 262-264)

και κενοδοξία
Η κενοδοξία είναι κακό σε όλες τις περιπτώσεις, κυρίως δε στην περίπτωσι της ελεημοσύνης. Πρόκειται για σκληρότητα, αφού εκθέτει τις δυστυχίες των άλλων και δεν κοροϊδεύει απλώς τους φτωχούς.
Ε.Π.Ε. 11,752
όμοιος με τον Θεό
Με την ελεημοσύνη γίνεσαι όμοιος με το Θεό. Γίνε όμοιος με το Θεό και με το να μην επιδεικνύεσαι ελεώντας. Διότι ο ίδιος έλεγε όταν θεράπευε: Σε κανένα να μη πουν τίποτα.
Ε.Π.Ε. 11,754
μυστήριο
Είναι μυστήριο η ελεημοσύνη. Λειτούργησέ την μυστικά. Κλείσε τις πόρτες, για να μη δη κανένας όσα δεν επιτρέπεται να δη. Άλλωστε και τα μυστήρια των χριστιανών είναι ιερά, κατ’ εξοχήν δε η ελεημοσύνη και η φιλανθρωπία του Θεού. Λόγω του μεγάλου Του ελέους μας ελέησε, ενώ εμείς ήμασταν απειθείς.
Ε.Π.Ε. 11,754
κρυφά
Και συ, λοιπόν, ελεώντας κάποιον σύμφωνα με τη δυνατότητά σου, κάνε το κρυφά. Να το ξέρη μόνο αυτός που ελεείται. Αν είναι δυνατόν, ούτε αυτός... Διότι ο Θεός δεν αφήνει τελικά να κρυφτή το αγαθό. Αν συ το κρύψης, ο Θεός θα το φανερώση. Και τότε το θαύμα θα είναι μεγαλύτερο, όπως και το κέρδος.
Ε.Π.Ε. 11,756
έξω από το νυμφώνα
Έστω και αν είσαι σώφρων, έστω και αν είσαι εγκρατής, στέκεις έξω από το Νυμφώνα, αν δεν έχης ελεημοσύνη.
Ε.Π.Ε. 12,74
και παρθενία
Τίποτε πιο σκοτεινό δεν υπάρχει από την παρθενία, που δεν έχει ελεημοσύνη. Άλλωστε έτσι συνηθίζουν οι πολλοί να ονομάζουν σκοτεινούς τους ανθρώπους τους ανελεήμονες.
Ε.Π.Ε. 12,86
σπορά
Όσο έχουμε καιρό, ας σπέρνουμε, για να θερίσουμε... Τώρα είναι ο καιρός της σποράς, τότε θα είναι ο καιρός του θερισμού και της αμοιβής... Αν, λοιπόν, ο παρών καιρός είναι για σπορά, τότε γιατί συλλέγουμε; Να σκορπάμε με την ελεημοσύνη, αυτό απαιτεί ο παρών καιρός.
Ε.Π.Ε. 12,126
όχι με χρήματα πλεονεξίας
Δεν θέλει ο Χριστός να τρέφεται με χρήματα πλεονεξίας. Τέτοια τροφή δεν την δέχεται. Γιατί εξυβρίζεις το Δεσπότη Κύριο, προσφέροντάς Του ακάθαρτες τροφές; Ας δίνουμε ελεημοσύνη καθαρή από πλεονεξία. Ελεημοσύνη όχι από κλεμμένα. Ελεημοσύνη με πολλή αφθονία.
Ε.Π.Ε. 12,284-286
όλα στους φτωχούς
Έργα της Εκκλησίας είναι: Η διατροφή των φτωχών. Η προστασία των αδικουμένων. Η υπεράσπισις και η βοή-θεια των απειλουμένων. Η πρόνοια για τα ορφανά. Η συμπαράστασις στις χήρες. Η φροντίδα για την αγνότητα και την παρθενία. Έτσι ενεργούν οι κληρικοί, και δεν μεριμνούν για χωράφια και για σπίτια. Αυτά είναι τα κειμήλια της Εκκλησίας. Τέτοιοι θησαυροί ταιριάζουν στην Εκκλησία. Αυτοί δίνουν καλή εικόνα και οικοδομούν το λαό. Εκείνο το «Πούλησε τα υπάρχοντά σου και μοίρασε τα στους φτωχούς και έλα να μ’ ακολουθήσης» (Ματθ. ιθ' 21), είναι καιρός να λεχθή και προς τους προεστώτες της Εκκλησίας, για τα κτήματα της Εκκλησίας. Τώρα δυστυχώς οι κληρικοί ασχολούνται με υλική σπορά και υλικό θερισμό, με αγοροπωλησίες και κέρδη.
Ε.Π.Ε. 12,292
σκορπάμε, για να μαζέψουμε
Τώρα, στην παρούσα ζωή, είναι ο καιρός της σποράς. Τότε, στην άλλη ζωή, είναι ο καιρός της συγκομιδής και του κέρδους. Αν κάποιος την περίοδο της σποράς δεν σπείρη, όχι απλώς δεν θα καταφέρη τίποτε, αλλά θα γίνη και καταγέλαστος. Ας σπείρουμε, για να θερίσουμε. Ας μη χάσουμε την ευκαιρία. Ας μη λυπηθούμε τίποτε από τα «δικά» μας. Ας τα δώσουμε όλα, για να πάρουμε την ανταμοιβή, με τη χάρι και τη φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
Ε.Π.Ε. 13,126-128
περιποιεί τιμήν
Επιθυμείς τιμές; Αλλά δεν υπάρχει τίποτα καταλληλότερο για την τιμή από την ελεημοσύνη. Διότι οι τιμές, που προέρχονται από τα πλούτη και τη δύναμι είναι αναγκαστικές και μισητές, ενώ της ελεημοσύνης προέρχονται από την καλή θέλησι και από τη συνείδησι των ελεούντων. Γι’ αυτό ακριβώς δεν χάνονται ποτέ. Αν δε οι άνθρωποι απονέμουν στην ελεημοσύνη τόσο σεβασμό και εύχονται μαζί της όλα τα αγαθά, σκέψου τι ανταμοιβή θα πάρουν από το φιλάνθρωπο Θεό!
Ε.Π.Ε. 13,296
και αποκατάστασις της αδικίας
Δεν ονομάζω ελεημοσύνη αυτά που δίνονται από αδικίας χρήματα. Διότι αυτό όχι ελεημοσύνη δεν είναι, αλλ’ είναι και σκληρότητα και απανθρωπιά. Διότι ποιο είναι το όφελος, όταν ξεγυμνώνης τον ένα για να ντύσης τον άλλον;... Κι αν όλα όσα έχουμε πάρει από άλλους τα δώσουμε, τίποτε δεν θα κερδίσουμε. Αυτό το φανερώνει ο Ζακχαίος, που τότε εξιλέωσε τον Θεό, όταν τα κλεμμένα τα επέστρεψε τετραπλάσια.
Ε.Π.Ε. 14,408
βρώμικη προσφορά
Εμείς, αρπάζοντας μύρια όσα και δίνοντας ελάχιστα, νομίζουμε, ότι εξιλεώνουμε τον Θεό. Δεν καταλαβαίνουμε, ότι μάλλον Τον εξοργίζουμε; Γιατί, πες μου, τι θα’λεγαν, αν σε έβλεπαν να παίρνης από το δρόμο και από τις παρόδους ένα γαϊδούρι ψόφιο που βρωμάει και να το έφερνες να το θυσιάσης; Δεν θα σε κατηγορούσαν όλοι ως σιχαμερό και βρωμερό;
Ε.Π.Ε. 14,408
εντάφιο, η καλύτερη στολή
Η στολή της ελεημοσύνης, αυτή ανασταίνεται μαζί με τον ελεήμονα. Διότι αυτή είναι η σφραγίδα του. Λόγω της ελεημοσύνης λάμπουν τα ρούχα εκείνων που τότε ακούνε: Με είδατε να πεινάω και με θρέψατε. Τα ρούχα της ελεημοσύνης κάνουν τους ανθρώπους επίσημους στο Θεό. Όλα τα αλλά τίποτε άλλο δεν είναι, παρά τροφή για τα σκουλήκια.
Ε.Π.Ε. 14,690
για τους νεκρούς
Να παύσουμε τη μάταιη μανία. Να κηδεύουμε τους πεθαμένους, όπως και αυτούς και εμάς συμφέρει. Να κάνουμε πολλή ελεημοσύνη υπέρ αυτών. Με την ελεημοσύνη τους προπέμπουμε με τα κάλλιστα εφόδια.
Ε.Π.Ε. 14,692
στολή της ψυχής
Την ψυχή να ντύσουμε. Να φροντίσουμε να τη στολίσουμε. Και αυτό βέβαια να γίνεται σε όλη τη ζωή μας. Αν όμως δείξαμε σε τούτη τη ζωή αμέλεια, τουλάχιστον ας δείξουμε σύνεσι όταν πεθαίνουμε. Ν’ αφήσουμε παραγγελία στους δικούς μας ανθρώπους, να μας βοηθούν, σαν φύγουμε από τη ζωή αυτή, με την ελεημοσύνη.
Ε.Π.Ε. 14,694

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 161-164)

προφάσεις. Να δώσουν άλλοι!
Γιατί δεν εργάζεται; Γιατί τρέφεται, αφού είναι τεμπέλης;
Όσα εσύ έχεις, τα έχεις από εργασία; Δεν πήρες πατρική κληρονομιά; Και επειδή εργάζεσαι, πρέπει να ξευτελίζης τον άλλον; Επειδή σου ζητάει ένα κομμάτι ψωμί ή ένα ρούχο, τον αποκαλείς απατεώνα;
Ναι, αλλά, θα το πουλήση!
Τα δικά σου τα διοικείς εσύ πάντοτε καλά; Και για πες μου: Όλοι από τεμπελιά πεινάνε; Κανένας από ναυάγια; Κανένας από δικαστικές περιπέτειες; Κανένας από κλοπή, που του έγινε; Κανένας από θεομηνίες; Κανένας από αρρώστιες; Κανένας από άλλες δυστυχίες;
Ναι, αλλά, ξέρω πώς έχει και υποκρίνεται!
Εσύ φταις γι’ αυτό, όχι εκείνος. Ξέρει, πως έχει να κάνη με σκληρούς, με θηρία μάλλον, παρά με ανθρώπους. Ξέρει, πως όπως και να παρακαλέση (ο φτωχός), καθόλου δεν ελκύει την προσοχή σας. Και γι’ αυτό αναγκάζεται να παριστάνη τον ελεεινότερο, μήπως και σου ραγίση την ψυχή.
Πολλές φορές τον βοήθησα!
Εσύ δεν τρως πάντοτε; Τα παιδιά σου τα διώχνεις, επειδή πάντοτε σου ζητάνε; Ω της αναισχυντίας! Μέχρι πότε θα’μαστε σκληροί; Όσα προβάλλουμε, είναι πρόσχημα και πρόφασις. Δεν διωριστήκαμε ανακριτές, γιατί έτσι κανέναν δεν θα ελεήσουμε. Η παρούσα ζωή είναι καιρός για φιλανθρωπία, όχι για εξέτασι των άλλων. Είναι καιρός για έλεος, όχι για περιέργεια. Να γίνουμε όχι απλώς ελεήμονες, αλλ’ όπως ο ουράνιος Πατέρας μας. Ο Θεός τρέφει και πόρνους και μοιχούς και απατεώνες. Πάντοτε ας ελεούμε. Αν αρχίσουμε να ψάχνουμε, ποτέ δεν θα ελεήσουμε. Θες να εξετάζης; Εξέτασε πως ο Αβραάμ πρόσφερε τη φιλοξενία σε όλους τους προσερχομένους. Αν ήταν περίεργος και εξερευνητής για όσους κατέφευγαν στο σπίτι του, δεν θα είχε αξιωθή να φιλοξενήση αγγέλους.
Ο τάδε έχει τόσα και τόσα νομίσματα από χρυσάφι, και καθόλου δεν προσφέρει!
Και αυτό τι σχέσι έχει με σένα; Θαυμαστότερη θα είναι η δική σου ελεημοσύνη, αφού, καίτοι φτωχός, φάνηκες φιλοτιμότερος από τον πλούσιο.
Γιατί ο τάδε και ο τάδε δεν κάνουν ελεημοσύνη;
Να μη κρίνης τον άλλον, αλλά κοίταξε ν’ απαλλαγής εσύ από τη φιλαργυρία. Μεγαλύτερη θα είναι η τιμωρία, όταν και άλλους κατηγορής, αλλά και συ δεν πράττης έργα αγάπης. Ας μη παρατηρούμε τους ραθύμους. Τον Ιησού να βλέπουμε, ως πρότυπο. Αυτόν να μιμούμαστε.
Ο τάδε και ο τάδε απέκτησαν τόσα και τόσα στρέμματα γης. Ο τάδε πλουτίζει. Ο τάδε χτίζει συνεχώς!
Γιατί χάσκεις, άνθρωπε μου, με τα εξωτερικά και υλικά; Γιατί παρατηρείς τι κάνουν οι άλλοι; Αν θέλης να δης τι κάνουν άλλοι, κοίτα όσους προκόπτουν στην αρετή. Κοίτα όποιους τηρούν το νόμο της Αγάπης με ακρίβεια. Να μη κοιτάς και να μη μιμήσαι εκείνους, που πάνε κόντρα στο νόμο του Θεού και είναι αξιοκατάκριτοι.
Ε.Π.Ε. 11,538-540.24,486-492

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 159-161)

έχει παρρησία προς τον Θεό
Αυτή είναι η βασίλισσα των αρετών. Αυτή θα μας παρουσιάση με παρρησία εκεί και θα μας απαλλάξη από την κόλασι και την αιώνια τιμωρία. Κανένας δεν μπορεί ν’ αντισταθή σ’ αυτόν που μαζί με την ελεημοσύνη μπαίνει στον παράδεισο. Διότι τα φτερά της είναι ελαφρά και υπερβολικά μεγάλη η δυνατότητά της να προσέρχεται στο θεϊκό θρόνο, βάζοντας μαζί της όλους τους συντρόφους της.
Ε.Π.Ε. 8α,318
τον Χριστό τρέφεις
Ας ακούσουμε όσοι πρόκειται να υποδεχτούμε τον Χριστό. Διότι από τώρα είναι δυνατόν να Τον υποδεχώμαστε. Ας ακούσουμε και ας φροντίσουμε, ώστε με μεγάλη σπουδή να Τον υποδεχτούμε. Διότι όταν ελεής τον φτωχό και τον γυμνό, Εκείνον υποδέχτηκες και έθρεψες.
Ε.Π.Ε. 8α,288
για τους νεκρούς
Πέθανε το παιδί μας. Σε ποιον, λοιπόν, θ’ αφήσουμε την περιουσία μας; Σ’ αυτόν πάλι, και μάλιστα ασφαλέστερα. Τίποτα δεν σας εμποδίζει. αν οι ειδωλολάτρες μαζί με τα σώματα των νεκρών καίνε και τα υπάρχοντά τους, πολύ περισσότερο εμείς. Μαζί με το νεκρό ν’ αποστείλουμε, δια της ελεημοσύνης, μαζί του τα υπάρχοντά του. Όχι για να γίνουν στάχτη, αλλά για να του χαρίσουν τη δόξα. Και αν μεν πέθανε χωρίς να προλάβη να μετανοήση, δόσε ελεημοσύνη τα υπάρχοντά του, για να συγχωρηθούν τα αμαρτήματά του. Αν όμως είναι δίκαιος, δόσε τα, για να προστεθή μισθός και ανταπόδοσις αγαθών. Μα, θα πης, επιθυμώ να τον δω. Τότε να ζήσης όπως εκείνος έζησε, και σύντομα θα αξιωθής να δης το ιερό του πρόσωπο.
Ε.Π.Ε. 10,358
υπέρ την νηστεία βίος
Αγία ζωή εδώ δεν εννοώ μόνο το να νηστεύσης ή να ζήσης ασκητικά, αλλά κυρίως το να μη συγκινήσαι από τα χρήματα, το να είσαι φιλεύσπλαγχνος, το να τρέφης τον πεινασμένο.
Ε.Π.Ε. 10,826
και παρθενία
Χωρίς την παρθενία είναι δυνατόν κάποιος να δη τη βασιλεία των ουρανών. Χωρίς όμως την ελεημοσύνη τελείως αδύνατον.
Ε.Π.Ε. 10,848
και έμψυχοι ναοί
Ποιο το κέρδος, όταν στην αγία τράπεζα Του υπάρχουν χρυσά ποτήρια, ενώ Εκείνος, ο Χριστός πεθαίνει από την πείνα; Φτιάχνεις χρυσό Ποτήριο, ενώ ένα ποτήριο δροσερού νερού δεν προσφέρεις; Κατασκευάζεις χρυσοστολισμένα τραπεζομάντηλα για την τράπεζά Του, ενώ στον Ίδιον δεν δίνεις ούτε τα αναγκαία ενδύματα, δηλαδή, στους φτωχούς αδελφούς Του;
Ε.Π.Ε. 11,64-66
τέχνη
Μια τέχνη είναι και η ελεημοσύνη. Το εργαστήριό της το έχει στον ουρανό. Δάσκαλο δεν έχει άνθρωπο, αλλά τον ίδιο το Θεό. Είναι τέχνη η ελεημοσύνη, ανώτερη από όλες τις τέχνες. Μας αρπάζει από τα χέρια του θανάτου. Και στις δυο ζωές, και στην εδώ και στην εκεί, μας παρουσιάζει λαμπρούς. Κατασκευάζει την ουράνια διαμονή μας. Στήνει τις ουράνιες σκηνές για τους εργάτες της.
Ε.Π.Ε. 11,124-126
τι κατασκευάζει;
Η ελεημοσύνη δεν μας κατασκευάζει παπούτσια ούτε μας υφαίνει ρούχα, ούτε μας χτίζει σπίτια από λάσπη. Κάτι άλλο μας κάνει. Μας χαρίζει την αιώνια ζωή.
Ε.Π.Ε. 11,126
χρησιμώτερο πάντων
Όταν πρόκηται να ελεήσης, δεν χρειάζεται τίποτε άλλο, παρά χρειάζεται μόνο καλή πρόθεσις... Και αν ακόμα είσαι φτωχός, δυο λεπτά αν προσφέρης, το παν πέτυχες.
Ε.Π.Ε. 11,126
όχημα
Δεν μας αφήνει η ελεημοσύνη να πέσουμε εκεί που πήγε ο πλούσιος της παραβολής, ούτε ν’ ακούσουμε εκείνα τα φοβερά λόγια, αλλά μας οδηγεί στους κόλπους του Αβραάμ.
Ε.Π.Ε. 11,126
αεροσυνοδός
Η ελεημοσύνη ενεργεί ευεργετικά και όταν είσαι άρρωστος και όταν γεράσης. Σε ακολουθεί και αποδημεί μαζί σου όταν πορεύεσαι στη μέλλουσα ζωή. Ποτέ δεν σε εγκαταλείπει.
Ε.Π.Ε. 11,130
συνήγορος στο κριτήριο του Θεού
Η ελεημοσύνη είναι συνήγορός σου σαν βρεθής στο φοβερό βήμα του Κυρίου. Όχι μόνο συνηγορεί, αλλά και πείθει αυτόν που δικάζει να συνηγορή υπέρ του κρινομένου. Και προσφέρει ψήφους υπέρ αθωότητας του κατηγορουμένου. Και αν ακόμα έχη διαπράξει μύρια αμαρτήματα, και τότε τον στεφανώνει και τον ανακηρύττει.
Ε.Π.Ε. 11,124-126
σχολείο
Και τους εαυτούς μας και τα παιδιά μας και τους φίλους μας ας τους οδηγήσουμε στο διδασκαλείο της ελεημοσύνης. Πριν από κάθε άλλο ας μαθαίνη κάθε άνθρωπος αυτό το μάθημα, επειδή αυτό ακριβώς είναι ο άνθρωπος, όπως λέει η Γραφή: «Είναι σπουδαίο πράγμα ο άνθρωπος και είναι τίμιος ο άνθρωπος της ελεημοσύνης». Όποιος δεν έχει το προσόν αυτό, έχει ξεπέσει από το αξίωμα του ανθρώπου.
Ε.Π.Ε. 11,132
ελεούμε, διότι ελεούμεθα
Να μάθουμε να ελεούμε για όλα, και μάλιστα για το ότι εμείς έχουμε ανάγκη να ελεηθούμε πολύ. Το χρόνο που δεν ελεούμε, μη τον λογαριάζουμε για χρόνο της ζωής. Και όταν μιλάω για ελεημοσύνη, εννοώ εκείνην, που είναι καθαρή από πλεονεξία. Όποιος κλέβει τον άλλον, αυτός δεν είναι ελεήμων, έστω και αν δώση πολλά... Φιλάνθρωπος δεν είναι αυτός, που από τη μια μεριά κακοποιεί τον άλλον, και από την άλλην τον ελεεί. Φιλάνθρωπος είναι όποιος ελεεί όσους τον αδικούν.
Ε.Π.Ε. 11,134

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 156-159)

1. Στην παραβολή του τελώνου και του φαρισαίου, που έτυχε να προσεύχωνται ταυτόχρονα στον Ναό, ο Κύριος με λόγια απλά, μα γεμάτα βάθος και νόημα, μας δείχνει πόσο άρρωστη, πόσο στείρα πόσο άγονη καταντάει η ψυχή, όταν προσβληθή από την νόσο του φαρισαϊσμού.

2. Ο φαρισαίος της παραβολής κυττάζει τον εαυτό του. Μα δεν του βρίσκει κάτι, που να τον σπρώχνει στην μετάνοια, στην ανάγκη συντριβής. Αντίθετα του βρίσκει πολλά, που τον κάνουν να αισθάνεται ευχαριστημένος και ικανοποιημένος από τον εαυτό του. Του βρήκε να έχη νηστεία και ελεημοσύνη! Αλλά δεν βρήκε ελαττώματα, σαν εκείνα που έβλεπε (ή φανταζόταν πως εύρισκε) σε άλλους, και τον εσκανδάλιζαν! Και λέω «εφανταζόταν πως έβλεπε», γιατί για τα σκάνδαλα άνοιγαν τα μάτια του! Και έβλεπε ακόμη και αμαρτίες, που ποτέ δεν είχαν γίνει! Και απλούστατα η αρρωστημένη φαντασία του, τον έκανε να βλέπη τους κατά επήρεια του πονηρού λογισμούς του σαν πραγματικότητα! Και παρ’ όλα αυτά, ο φαρισαίος γεμάτος αυταρέσκεια δοξάζει τον Θεό για την ψυχική του κατάσταση! Μα τα λόγια του «ο Θεός, ευχαριστώ σοι», είναι απλώς ένα προσωπείο (μια μάσκα), με το οποίο κρύβει το αληθινό του πρόσωπο!
Με μια επιπόλαιη ματιά, που έρριχνε στον νόμο του Θεού, έβγαζε το συμπέρασμα πως τον τηρεί! Και πως θα έπρεπε να είναι ευάρεστος στον Θεό.
Ξεχνούσε.
Ότι η «εντολή Κυρίου πλατεία σφόδρα», κατά την έκφραση του ψαλμωδού.
Ότι «ενώπιον του Κυρίου ακόμη και ο Ουρανός δεν είναι καθαρός» (Ιωβ 15, 15).
Ότι ο Θεός δεν ευδοκεί ούτε σε θυσίες ούτε σε ολοκαυτώματα, όταν δεν συνοδεύωνται με «καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένη» (Ψαλμ. 50, 19).
Ότι πρέπει στην καρδιά μας, για να βγάλη καρπούς αληθινής πνευματικής αρετής, να φυτεύσωμε τον νόμο του Θεού.
Γιατί η αρετή μόνο τότε αρχίζει να κάνη την εμφάνιση στην ψυχή. Όταν ο άνθρωπος αισθάνεται την πνευματική του φτώχεια και όταν παίρνη την απόφαση να τηρήση το θέλημα του Θεού (Ψαλμ 39, 9).

(“Ο Φαρισαίος” – επισκόπου Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ, εκδόσεις Ιεράς Μητροπόλεως Νικοπόλεως, σελ. 21-22)

429. Μην περιφρονείς κανέναν άνθρωπο, όσο φτωχός και αν είναι, αλλά να συμπεριφέρεσαι με σεβασμό και στοργή στον καθένα, ιδιαίτερα δε στον φτωχό, γιατί όλοι είναι μέλη του Χριστού. Τι εύκολο θα έπρεπε να ήταν το να ζούμε με ακακία και αγάπη! Και όμως, η αχρειωμένη καρδιά μας το κάνει τόσο δύσκολο. Σε κάθε βήμα μας, καραδοκεί και ένα πρόσχημα για να εμπνεύσει έχθρα προς τον αδελφό μας.

430. Κύριε, είμαι το σκεύος σου. Γέμισέ με τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Χωρίς εσένα, είμαι κενός από κάθε αρετή ή μάλλον, γεμάτος από κάθε κακία. Κύριε, είμαι η κιβωτός σου. Μη αφήσης μέσα μου τις επιθυμίες του κόσμου, αλλά την αγάπη προς εσένα και προς την εικόνα σου, τον άνθρωπο.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 184)

427. Πόσοι χριστιανοί λένε ότι πιστεύουν στον Θεό, χωρίς πραγματικά να πιστεύουν! Πόσα στόματα μένουν σιωπηλά, όταν είναι ανάγκη να υπερασπισθούν τη δόξα του Θεού και των Αγίων του ενώπιον των «υἱων τοῦ αἰῶνος τούτου», που τη βλασφημούν! Πολλοί λένε ότι πιστεύουν στον Θεό, αλλά όταν έρχεται ο πειρασμός, η πίστις τους εξανεμίζεται! Η πίστις αυτή λοιπόν ήταν μόνο λόγια. Η ώρα του πειρασμού είναι ακριβώς η ώρα να δείξει κανείς την υπακοή του στις βουλές του Κυρίου και να του πη: «γενηθήτω τό θέλημά σου». Ή να αναφωνήση: «Εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον » (Ιωβ α’ 21). Αν δεν γίνεται έτσι, τότε πρόκειται για πίστι που ανθεί στον καιρό των ανέσεων, αλλά απαρνείται τον κύριο στον καιρό της δοκιμασίας.

428. Ο ουρανός και η γη, που κτίσθηκαν από τον Κύριο και συντηρούνται από την Πρόνοιά του, ας με διδάξουν να του έχω εμπιστοσύνη. Τι έχω να φοβηθώ, αφού είμαι ένα πνεύμα με τον Θεό; Ο ουρανός και η γη υπάρχουν επί εκατομμύρια χρόνια χάρις στον Κύριο, χάρις στη δύναμι και τους νόμους του, παρ’ όλο ότι είναι άψυχος, αδρανής και φθαρτή ύλη. Το ίδιο συμβαίνει με τη χλόη, τα κρίνα του αγρού, τα πουλιά, τα ψάρια και τον υπόλοιπο ζωϊκό και φυτικό κόσμο. Όλα αυτά διδάσκουν να έχω ακλόνητο εμπιστοσύνη στην Πρόνοια του Θεού.

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 183-184)

136. «κατώκησεν εις πόλιν λεγομένην Ναζαρέτ» (Ματθ. β' 23).

Η Αγία Οικογένεια, μετά την επιστροφή της από την Αίγυπτο, εγκαταστάθηκε και πάλι στη Ναζαρέτ. Πόσα μεγάλα και θαυμαστά είχαν συμβή εν τω μεταξύ! Η γέννησις του Ιησού, η προσκύνησις των ποιμένων, η επίσκεψις των Μάγων, η φυγή στην Αίγυπτο... Και τώρα πάλι στη Ναζαρέτ!
Η ζωή μας δεν μπορεί να είναι σε συνεχή έξαρσι. Δεν μπορούμε να ζούμε συνεχώς στις κορυφές. Η ζωή συνήθως είναι μια προσγείωσις ή καλύτερα, μια συνεχής εναλλαγή προσγειώσεων και απογειώσεων. Το θέμα είναι ότι και τις δυο αυτές φάσεις πρέπει να τις ζούμε εν Θεώ και όταν βρισκόμαστε στα ύψη της εξάρσεως, της εμπνεύσεως, της προσευχής και όταν είμαστε προσγειωμένοι στη ρουτίνα της καθημερινότητος. Να λατρεύωμε τον Θεό την Κυριακή, μέσα στον «οίκον του Κυρίου», αλλά και τη Δευτέρα το πρωί και όλη την εβδομάδα, μέσα στο σπίτι, στο γραφείο, στο εργοστάσιο, στο σχολείο, στο νοσοκομείο... Όταν η Αγία Οικογένεια γύρισε στη Ναζαρέτ, εγκαταστάθηκε όχι μέσα σε Ναό ή σε Συναγωγή, αλλά σε ένα συνηθισμένο σπιτάκι, μιας κάποιας γειτονιάς... Όμως, το μικρό εκείνο σπίτι το μετέτρεψε σε ναό, σε ουρανό, σε χερουβικό παλάτι. Το σπίτι μας δεν είναι ένας διακεκριμένος τόπος. Μια γωνιά της γης είναι. Ένα ανώνυμο διαμέρισμα κάποιας πολυκατοικίας, ένα σπιτάκι μιας κάποιας ανθρώπινης συνοικίας και γειτονιάς. Κι’ όμως αυτή τη γωνιά της γης μπορούμε να την (μεταμορφώσωμε σε ουρανό, σε ναό του Θεού, σε «κατ’ οίκον Εκκλησία» (Ρωμ. ιστ' 5). Όταν μέσα στο σπίτι ζούμε με ανοχή, υποχωρητικότητα, με αγάπη δηλαδή, τότε ο χώρος αγιάζεται και μεταμορφώνεται σε ναό του Θεού. Πολύ ωραία διατυπώνει την έννοια αυτή ο Ωριγένης, λέγοντας ότι «πάς τόπος χρήζει Ιησού Χριστού» (ΡG 12,1021D).

(Μητροπολίτου Αχελώου Ευθυμίου Στυλίου, Η Πρώτη, εκδ. Γρηγόρη)