Πως γίνεται κόλασις και σωτηρία
Αλλά όπως αυτό το πράγμα είναι σπουδαίο και αξιοθαύμαστο, έτσι, αν προσέλθεις με καθαρότητα, προσέρχεσαι σε σωτηρία, αν όμως προσέρχεσαι με πονηρή συνείδηση, για κόλαση και τιμωρία. Διότι, όπως λέγει ο Απόστολος, "Εκείνος που τρώγει και πίνει με τρόπο ανάξιο από το σώμα και αίμα του Κυρίου, τρώγει και πίνει την καταδίκη του" (Α' Κορ. 11,29). Εάν λοιπόν εκείνοι, που λερώνουν την βασιλική πορφύρα, τιμωρούνται όπως και εκείνοι, που την σχίζουν, τί το παράξενο, αν και αυτοί που δέχονται το σώμα του Χριστού με ακάθαρτη σκέψη, υφίστανται την ίδια τιμωρία, αφού σχίζουν το σώμα αυτό με τα καρφιά; Προσέξετε λοιπόν με ποιά λόγια παρουσιάζει ο Παύλος την τιμωρία. "Εάν παραβεί κανείς τον νόμο του Μωυσή, θανατώνεται χωρίς ευσπλαγχνία με την κατάθεση δύο ή τριών μαρτύρων. Πόσης χειροτέρας τιμωρίας νομίζετε ότι είναι άξιος εκείνος, ο όποιος κατεπάτησε τον Υιό του Θεού και θεώρησε μολυσμένο το αίμα της διαθήκης, με το οποίο αγιάσθηκε;" (Α' Κορ. 11,29).
Ας προσέχουμε λοιπόν, αγαπητοί μου, τους εαυτούς μας, αφού απολαμβάνουμε τέτοια αγαθά. Και όταν θελήσουμε να πούμε κάτι κακό ή όταν δούμε τους εαυτούς μας να καταλαμβάνονται από οργή ή από κάποιο άλλο παρόμοιο πάθος, ας σκεφθούμε, ποιών πραγμάτων γίναμε άξιοι και πόσο απολαύσαμε το άγιο Πνεύμα• και αυτή η σκέψη θα μας σωφρονίσει από τα παράλογα πάθη. Μέχρι πότε θα είμαστε προσηλωμένοι στα παρόντα; Μέχρι πότε δεν θα αντιστεκώμαστε; Μέχρι πότε δεν θα φροντίζουμε για την σωτηρία μας; 
Ας κατανοήσουμε ποιών πραγμάτων μας έκρινε άξιους ο Θεός, ας Τον ευχαριστήσουμε και ας Τον δοξάσουμε όχι μόνο με την πίστη μας αλλά και με τα έργα μας, για να πετύχουμε και τα μέλλοντα αγαθά, με την χάρη και την φιλανθωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού....
(Εις το κατά Ιωάννην, ΜΣΤ', ΕΠΕ 13,578-586.  PG 59,260-262)

Όταν μετέχουμε ανάξια στα θεία Μυστήρια, καταστρεφόμαστε όπως αυτοί που φονεύουν τον Χριστό.
(Εις το κατά Ιωάννην ΜΖ', ΕΠΕ 13,612 PG 59,268).

"Ποτήριον ευλογίας και ευχαριστίας"
"Το ποτήριο της ευλογίας, το οποίο ευλογούμε, δεν είναι κοινωνία του αίματος του Χριστού;". Τί λέγεις, μακάριε  Παύλε; Επειδή θέλεις να κάνεις τον ακροατή να ντραπεί και ενώ έχεις μνημονεύσει φρικτά μυστήρια, ονομάζεις ποτήριο ευλογιάς εκείνο το φοβερό και φρικωδέστατο ποτήριο; Ναι, λέγει, δεν είναι βέβαια μικρό αυτό που λέχθηκε. Γιατί, όταν λέω ευλογία, εννοώ ευχαριστία• όταν πάλι λέω ευχαριστία, ολόκληρο τον θησαυρό της ευεργεσίας του Θεού εξηγώ και ενθυμίζω εκείνες τις μεγάλες δωρεές. Αλλά και εμείς όταν ομολογούμε κατά την ώρα του ποτηρίου τις απερίγραπτες ευεργεσίες του Θεού και όλα όσα απολαύσαμε, έτσι προσφέρουμε στον Θεό και κοινωνούμε, ευχαριστώντας, γιατί απάλλαξε από την πλάνη το γένος των ανθρώπων• γιατί, ενώ είχαμε απομακρυνθεί, μας έφερε πλησίον Του, και, ενώ δεν είχαμε ελπίδα και είμασταν χωρίς Θεό στον κόσμο, μας έκανε αδελφούς και συγκληρονόμους Του• ευχαριστώντας λοιπόν για όλα αυτά και τα παρόμοια, έτσι προσερχόμαστε στον Θεό. Πώς λοιπόν, λέγει, δεν κάνετε αντίθετα πράγματα, Κορίνθιοι, όταν, ενώ ευλογείτε τον Θεό, γιατί σας απάλλαξε από τα είδωλα, τρέχετε πάλι στις ειδωλολατρικές τράπεζες;

Γιατί λέγεται "Ποτήριον ευλογίας"
"Το ποτήριον της ευλογίας, το οποίο ευλογούμε, δεν είναι κοινωνία του αίματος του Χριστού;". Φοβερό πράγμα είπε και με απόλυτη βεβαιότητα πιστοποιεί αυτό, εκείνο δε που εννοεί είναι το εξής• οτι το αίμα που είναι μέσα στο ποτήριο είναι αυτό το ίδιο το οποίο έτρεξε από την πλευρά του Χριστού και ότι σ´αυτό το αίμα μετέχουμε. Το ονόμασε μάλιστα ποτήριο ευλογιάς, επειδή, όταν το κρατούμε στα χέρια, έτσι ανυμνούμε Αυτόν με θαυμασμό, με έκπληξη για την απερίγραπτη δωρεά, με ευλογία, γιατί και αυτό το ίδιο το αίμα Του έχυσε, για να μη μείνουμε στην πλανη, και όχι μόνο το εχυσε, αλλά και σε όλους εμάς μετέδωσε από αυτό. Ώστε, εάν επιθυμείς αίμα, λέγει, όχι τον βωμό των ειδώλων με την σφαγή των ζώων, αλλά το δικό μου θυσιαστήριο να βάφεις κόκκινο με το δικό μου αίμα. Τί είναι φρικτότερο από αυτό; Τί περισσότερο φιλόστοργο; πες μου.
 Αυτό κάνουν και εκείνοι που αγαπούν, όταν δουν τους αγαπημένους τους να επιθυμούν τα πράγματα των άλλων και να καταφρονούν τα δικά τους• δίνουν τα δικά τους και τους πείθουν ν´απομακρυνθούν από τα πράγματα των άλλων. Αλλά αυτοί μεν οι οποίοι αγαπούν, δείχνουν αυτή την φιλοτιμία σε χρήματα και ενδύματα και κτήματα, ενώ στο να δώσουν το αίμα τους ποτέ κανείς• ο Χριστός όμως και σ´αυτό έδειξε την φροντίδα και την θερμή αγάπη για μας. Και στην Παλαιά Διαθήκη, επειδή οι άνθρωποι ήταν ατελέστεροι πνευματικά, το αίμα που πρόσφεραν στα είδωλα,   αυτό καταδέχθηκε ο Χριστός να δεχθεί, για ν´απομακρύνει από τα είδωλα, πράγμα που και αυτό ήταν πάλι αποτέλεσμα απερίγραπτης φιλόστοργίας• εδώ όμως μετέβαλε την ιερουργία στο πολύ φρικτότερο και μεγαλοπρεπέστερο μυστήριο, ώστε και την θυσία εκείνη άλλαξε και έδωσε εντολή να προσφέρουν τον Εαυτό Του αντί της σφαγής των ζώων.
"Ο άρτος τον οποίο τεμαχίζουμε, δεν είναι κοινωνία του σώματος του Χριστού;". Γιατί δεν είπε, μετοχή; Γιατί θέλησε να δείξει ότι είναι κάτι περισσότερο και να φανερώσει ότι είναι πολύ στενή η συνάφεια. Γιατί όχι μόνο μετέχοντας και λαμβάνοντας, αλλά και ερχόμενοι σε ένωση κοινωνούμε.  Και γιατί πρόσθεσε, "τον οποίον τεμαχίζουμε"; Γιατί αυτό θα δει κανείς να γίνεται στην θεία ευχαριστία, στον Σταυρό όμως όχι, αλλά το αντίθετο από αυτό• γιατί "οστούν από αυτόν", λέγει, "δεν θα συντριβεί". Αλλ´ αυτό που δεν έπαθε επάνω στον Σταυρό, αυτό πάσχει στην προσφορά για σένα και ανέχεται να κατατεμαχίζεται, για να μας γεμίσει όλους.
Ύστερα, επειδή είπε, "κοινωνία του σώματος", εκείνο δε το οποίο κοινωνεί είναι άλλο απο αυτόν που κοινωνεί, και αυτήν την διάφορα που φαίνεται μικρή την κατήργησε. Όταν είπε δηλαδή "κοινωνία του σώματος ", θέλησε πάλι να πή κάτι που να εκφράζει ότι η ένωσις προχωρεί περισότερο• γι` αυτό και πρόσθεσε, "Γιατί ένας είναι ο άρτος και εμείς οι πολλοί είμαστε ένα σώμα".
Και γιατί λέγω κοινωνία; λέγει. Αυτό το ίδιο το σώμα είμαστε. Γιατί τί είναι ο άρτος; Σώμα Χριστού. Τί γίνονται οι πιστοί που μεταλαμβάνουν; Σώμα Χριστού• όχι πολλά σώματα, άλλ' ένα σώμα. Γιατί όπως ο άρτος είναι ένας, μολονότι αποτελείται από πολλούς κόκκους, ώστε πουθενά να μη φαίνονται οι κόκκοι, αλλά να υπάρχουν, χωρίς να είναι ορατή η διάφορα στην συνάφεια, έτσι και ενωνόμαστε μεταξύ μας και με τον Χριστό. Γιατί δεν τρέφεσαι από άλλο σώμα εσύ, και από άλλο εκείνος, αλλά από το ίδιο όλοι- γι` αυτό και πρόσθεσε- "γιατί  όλοι από τον ένα άρτο μετέχουμε". Εφ` όσον όμως τρεφόμαστε από το ίδιο και το ίδιο γινόμαστε όλοι, γιατί δεν δείχνουμε και την ίδια αγάπη και δεν γινόμαστε ένα και σε αυτό; Γιατί αυτό γινόταν τον παλιό καιρό στους προγόνους μας. Γιατί όλοι όσοι είχαν πιστεύσει, λέγει, ήσαν ομόφρονες και οι καρδιές και ολόκληρη η πνευματική τους ύπαρξη ήταν ενωμένα σε ένα.
Σήμερα όμως δεν συμβαίνει αυτό, αλλά το τελείως αντίθετο. Πολλοί και διάφοροι είναι οι πόλεμοι μεταξύ όλων και συμπεριφερόμαστε χειρότερα και από τα θηρία απέναντι στα ίδια τα μέλη μας, τους ομόπιστους. Και ο μεν Χριστός, ενώ τόσο πολύ είχες απομακρυνθεί, σε ένωσε με τον Εαυτό Του, ενώ εσύ ούτε με τον αδελφό καταδέχεσαι να ενωθείς με την πρέπουσα επιμέλεια, αλλά ξεχωρίζεις τον εαυτό σου, ενώ τόση αγάπη και ζωή απόλαυσες από τον Κύριο. Γιατί όχι μόνο απλά έδωσε το σώμα Του, αλλά επειδή η μέχρι τότε φύση της σαρκός που πλάσθηκε από την γη, κατάντησε να νεκρωθεί από την αμαρτία και να ερημωθεί από ζωή, κατά κάποιον τρόπο, διαφορετική ύλη και ζύμη εισήγαγε σ' αυτήν, την δική Του σάρκα, η οποία ως προς την φύση είναι μεν ίδια, αλλ' είναι απαλλαγμένη από αμαρτία και γεμάτη από ζωή και επέτρεψε σε όλους να μεταλαμβάνουν από αυτήν, ώστε, τρεφόμενοι από αυτήν και αποθέτοντας την προηγούμενη, την νεκρή, να συνενωθούμε στην ζωντανή και αθάνατη με την Θεία Κοινωνία.
"Κοιτάξετε τους Ισραηλίτες που είναι σαρκικοί, αλλ' όχι και πνευματικοί απόγονοι των Πατριαρχών• εκείνοι που τρώγουν τις θυσίες, που προσφέρονται από τους ιερείς του Ισραήλ, δεν είναι κοινωνοί του θυσιαστηρίου;". Πάλι από την Παλαιά Διαθήκη οδηγεί και σ' αυτό. Επειδή ήταν  πολύ κατώτεροι από το μέγεθος αυτών που λέχθηκαν, τους πειθει και από τα προηγούμενα και συνήθη. Και σωστά λέγει σαρκικοί, σαν να είναι αυτοί πνευματικοί.
Αυτό που εννοεί λοιπόν είναι το εξής• διδαχθείτε τουλάχιστον από τα χονδροειδέστερα, ότι, δηλαδή, αυτοί που τρώνε τις θυσίες, είναι κοινωνοί του θυσιαστηρίου. Βλέπεις πως δείχνει ότι δεν έχουν τέλεια γνώση αυτοί που νομίζουν ότι είναι τέλειοι, αφού βέβαια ούτε αυτό γνωρίζουν,ότι δηλαδή από αυτά γίνεται κοινωνία και φιλία σε πολλούς πολλές φορές με τους δαίμονες και σιγά σιγά η συνήθεια αυτή τους παρασύρει πίσω της; Γιατί, εάν στους ανθρώπους η συμμετοχή κάποιου σε συγκεντρώσεις και τράπεζα αποτελεί αφορμή και σύμβολο φιλίας, τότε αυτό μπορεί να συμβεί και με τους δαίμονες. 
Εσύ όμως πρόσεχε σε παρακαλώ,ότι για τους Ιουδαίους δεν είπε ότι κοινωνούν τον Θεό, αλλά ότι είναι κοινωνοί του θυσιαστηρίου, γιατί καιγόταν τελείως ό,τι προσφερόταν• ενώ στο σώμα του Χριστού δεν γίνεται έτσι• αλλά πως; Κοινωνία του σώματος του Κυρίου είναι. Όχι λοιπόν του θυσιαστηρίου, αλλά του ίδιου του Χριστού γινόμαστε κοινωνοί.
( Εις την Α' προς Κορινθίους ΚΑ' ΕΠΕ 18Α, 82-88.  PG 61,199-201)

Πηγή: Χρυσοστομικός Άμβων ΣΤ

Θεία Κοινωνία και η ευθύνη των ιερέων
Αυτά σας λέγω σε σας που μεταλαμβάνετε και σε σας που υπηρετείτε στα μυστήρια. Γιατί το θεωρώ απαραίτητο να μιλήσω και προς εσάς, για να παρέχετε αυτά τα δώρα με πολλή προθυμία. Δεν είναι μικρή η ευθύνη σας, εάν επιτρέψετε σε κάποιον να λάβει μέρος στην τράπεζα αυτή, μολονότι  γνωρίζετε ότι έχει κάνει κάποια κακιά. Το αίμα του θα ζητηθεί από τα δικά σας χέρια. Και αν ακόμη είναι στρατηγός ή ύπαρχος ή ακόμη ο ίδιος ο βασιλιάς και προσέρχεται αναξίως, εμπόδισέ τον, έχεις μεγαλύτερη δύναμη από εκείνον.  

Εσύ όμως, εάν μέν σου είχαν εμπιστευθεί να φυλάσεις μια πηγή ύδατος καθαρή για το ποίμνιο και έβλεπες ένα πρόβατο να έχει στο στόμα του πολύ βούρκο, δεν θα το άφηνες να σκύψει κάτω και να θολώσει την πηγή. Τωρα όμως σου έχει ανατεθεί η φύλαξης πηγής, όχι ύδατος, αλλά αίματος και πνεύματος και ενώ βλέπεις να προσέρχoνται μερικοί έχοντας αμαρτία χειρότερη από χώμα και βούρκο, δεν αγανακτείς ούτε τους εμποδίζεις; Ποιά συγγνώμη μπορείς να έχεις; Για αυτό ο Θεός σας τίμησε με αυτήν την τιμή, για να τα διακρίνετε αυτά. Αυτό είναι η αξία σας, αυτό είναι η ασφάλειά σας, αυτό είναι η αμοιβή σας όλη και όχι να περιφέρεσθε έχοντας λευκό και γυαλιστερό χιτωνίσκο.

Και από που γνωρίζω, λέγει, τον δείνα και τον δείνα; Δεν μιλώ για τους άγνωστους, αλλά για τους γνωστούς. Να πω κάτι πιο φοβερό; Δεν είναι τόσο κακό να βρίσκονται μέσα στον ναό οι αποπατούντες, όσο αυτοί, που, λέγει ο Παύλος, ότι καταπάτησαν τον Χριστό, και "το αίμα της Διαθήκης το θεωρούν κοινό και βρίζουν την χάρη του Πνεύματος" (Έβρ. 10,29). Διότι είναι χειρότερος από δαιμονισμένο αυτός που έχει αμαρτήσει και προσέρχεται στην Κοινωνία. Γιατί εκείνοι, όντας δαιμονισμένοι, δεν τιμωρούνται- αυτοί όμως, όταν προσέρχονται ανάξια, παραδίνονται σε αιώνια τιμωρία.

Ας μη απομακρύνουμε λοιπόν μόνον αυτούς, αλλά γενικά όλους εκείνους τους οποίους βλέπουμε να προσέρχονται αναξίως. Κανείς να μη κοινωνεί από τους μη χριστιανούς. Να μη γίνεται δεκτός κανένας Ιούδας, για να μη πάθει αυτά που έπαθε ο Ιούδας. Σώμα Χριστού είναι και αυτό εδώ το πλήθος. Πρόσεξε λοιπόν, εσύ ο όποιος διακώνεις τα μυστήρια, να μη παροξύνεις τον Δεσπότη μη καθορίζοντας το σώμα αυτό. Μη δίνεις ξίφος αντί για τροφή, αλλά και αν ακόμη εκείνος έρχεται να συμμετάσχει στα μυστήρια από άγνοια, εμπόδισέ τον, μη τον φοβηθείς. Φοβήσου τον Θεό και όχι τον άνθρωπο. Αν φοβηθείς άνθρωπο, θα γίνεις καταγέλαστος και από αυτόν, ενώ εάν φοβηθείς τον Θεό, θα γίνεις σεβαστός και στους ανθρώπους. Εάν όμως εσύ δεν τολμάς, φέρε τον σε εμένα. Δεν θα επιτρέψω να γίνονται τέτοια. Προτιμώ να αποχωριστώ την ψυχή μου, παρά να μεταδώσω το αίμα του Δεσπότου αναξίως. Και προτιμώ να χύσω το αίμα το δικό μου παρά να μεταδώσω αίμα τόσο φρικτό εκεί που δεν πρέπει.


Εάν όμως κάποιος δεν αντιλήφθηκε τον αμαρτωλό, αφού κατέβαλε πολλή προσπάθεια, δεν είναι έγκλημα. Γιατί αυτά τα είπα για τους φανερούς. Γιατί, εάν διορθώνουμε αυτούς, και τους άγνωστους γρήγορα θα μας τους γνωρίσει ο Θεός, ενώ εάν τους αφήσουμε αυτούς, γιατί να μας κανείς γνωστούς εκείνους;

Αυτά τα λέω, όχι για να εμποδίζουμε και να αποκόπτουμε μόνο, αλλά και για να τους επαναφέρουμε αφού τους διορθώσουμε, και για να τους φροντίσουμε. Γιατί έτσι και τον Θεό θα τον έχουμε σπλαγχνικό και θα βρούμε πολλούς να μεταλαμβάνουν επάξια και για την δική μας προσπάθεια, αλλά και για την φροντίδα για τους άλλους, θα απολαύσουμε πολύ μισθό, τον οποίο είθε όλοι μας να επιτύχουμε, με την χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον Οποίο ανήκει η δόξα αιώνια. Αμήν.


(Εις το κατά Ματθαίον, ΠΒ`, ΕΠΕ 12,212-220. PG 58,7 43-7 45)

Το θαύμα των μυστηρίων
Είναι απαραίτητο να γίνει γνωστό, τι σημαίνει το θαύμα των μυστηρίων, γιατί έγινε και ποιά είναι η ωφέλεια που προέρχεται από αυτό. Λέγειν ο Απόστολος, "Ένα σώμα γινόμαστε και είμαστε μέλη του σώματός Του και από την σάρκα Του και από τα οστά Του" (Εφεσ. 5,30). Και οι μεμυημένοι ας παρακολουθήσουν τα λεγόμενά μου.
Για να μην γίνουμε λοιπόν ένα σώμα μόνο από αγάπη, αλλά και ουσιαστικά, ας αναμειχθούμε με εκείνη την σάρκα. Και αυτό επιτυγχαίνεται με την τροφή που μας χάρισε, επειδή ήθελε να μας δείξει την μεγάλη αγάπη που τρέφει για μας. Για αυτό ανέμειξε τον Εαυτό Του με μας και απετέλεσε με μας ένα σώμα, για να είμαστε ένα, όπως το σώμα είναι ενωμένο με τη κεφαλή. Γιατί αυτή είναι η απόδειξης εκείνων που αγαπώνται πολύ. Και ο Ιώβ υπονοώντας αυτό, έλεγε για τους υπηρέτες του, ότι τόσο πολύ τον αγαπούσαν, ώστε επιθυμούσαν να αναμειχθούν με τη σάρκα του. Γιατί εκείνοι, για να δείξουν την αγάπη που του είχαν, έλεγαν "Ποιος θα μπορέσει να μας δώσει από την σάρκα του, ώστε να τον χορτάσουμε;" (Ιώβ. 31,31).
 
Αυτό ακριβώς έκανε ο Χριστός, για να μας εισάγει σε μεγαλύτερη φιλία και για να αποδείξει την αγάπη Του για μας και δεν παρέδωσε τον εαυτό Του μόνο σε εκείνους που τον αγαπούσαν, αλλά και σε εκείνους που ήθελαν να Τον εγγίσουν, να Τον φάνε, να μπήξουν τα δόντια τους στην σάρκα Του, να αναμειχθούν με Αυτόν, και να χορτάσουν και Αυτός εκπλήρωσε όλη τους την επιθυμία.
Ας φεύγουμε λοιπόν από την τράπεζα εκείνη σαν λιοντάρια που βγάζουν φωτιά, αφού γινόμαστε φοβεροί ακόμα και στον διάβολο, σκεπτόμενοι Αυτόν που έχουμε στο κεφάλι μας και την αγάπη που Εκείνος μας έδειξε. Πολλές φορές οι γονείς δίνουν τα παιδιά τους σε άλλους, για να θρέψουν. "Εγώ όμως, λέγει , δεν κάνω το ίδιο, αλλά σας τρέφω με τις σάρκες μου, σας παραθέτω το εαυτό μου, θέλοντας όλοι σας να είσθε ευγενικοί και σας προσφέρω καλές ελπίδες για το μέλλον. Γιατί αυτός που εδώ σας παρέδωσε τον εαυτό του , με μεγαλύτερη προθυμία θα το κάνει στο μέλλον". "Θέλησα να γίνω αδελφός σας, για σας έδωσα ως κοινό το σώμα και το αίμα μου και πάλι παραδίδω για χάρη σας αυτήν την σάρκα και το αίμα, με τα οποία έγινα συγγενής σας".

Μπορείτε να αγκαλιάσετε την ιερή εκείνη κεφαλή.
Μήπως κανείς από εσάς θα ήθελε να βρίσκεται στην θέση τους και να κρατήσει τα πόδια του Ιησού; Μπορείτε και τώρα όσοι θέλετε, όχι μόνο τα πόδια και τα χέρια, αλλά ακόμη και την ιερή εκείνη κεφαλή να αγκαλιάσετε, συμμετέχοντας στα φρικτά μυστήρια με καθαρή συνείδηση. Και όχι μόνον εδώ, αλλά και εκείνη την μέρα θα τον δείτε να έρχεται με την απερίγραπτη εκείνη δόξα και με το πλήθος των αγγέλων, εάν θελήσετε να γίνετε φιλάνθρωποι. Και θα ακούσετε όχι μόνο τα λόγια αυτά, όπως το "χαίρετε" αλλά και τα αλλά, "ελάτε οι ευλογημένοι από τον πατέρα μου, κληρονομείστε την βασιλεία, η οποία είναι ετοιμασμένη για χάρη σας από τον καιρό της δημιουργίας" (Ματθ. 25,34).
(Εις το κατά Ματθαίον, ΠΘ` ΕΠΕ 12,378. PG  58,784)

(Πηγή Χρυσοστομικός Άμβων ΣΤ)

Αυτό το αίμα ποτίζει την ψυχή μας...
"Αυτό το αίμα μας κάνει βασιλική και ζωηρή την εικόνα, γεννά αυτήν την απίστευτη ωραιότητα, δεν αφήνει να μαραθεί η ευγένεια της ψυχής, αλλά την ποτίζει και την τρέφει συνέχεια. Γιατί  το αίμα που πέρνουμε από τις τροφές, δεν γίνεται αμέσως αίμα, αλλά κάτι άλλο, το αίμα όμως αυτό ποτίζει αμέσως την ψυχή και της δίνει μεγάλη δύναμη. Αυτό το αίμα, όταν το δεχώμαστε αξίζοντας, απομακρύνει τους δαίμονες και τους κρατεί μακρυά μας και φέρνει κοντά μας τους αγγέλους και τον κύριο των αγγέλων. Γιατί, όπου θα ιδούν το αίμα του κυρίου, οι μέν δαίμονες τρέπονται σε φυγή, προσέρχονται όμως οι άγγελοι. Όταν χύθηκε αυτό το αίμα, ξέπλυνε όλη την οικουμένη.

Πολλές φιλοσοφικές σκέψεις για το αίμα αυτό έκανε ο μακάριος Παύλος στην προς Εβραίους επιστολή του. Αυτό το αίμα καθάρισε τα άδυτα και τα αγία των αγίων. Εάν όμως η μορφή αυτού του αίματος είχε τόση δύναμη, ώστε να αλείφεται με αυτό το ανώφλιο του ναού των Εβραίων και της μέσης Αιγύπτου, πολύ μεγαλύτερη δύναμη έχει η αλήθεια. Αυτό το αίμα αγίασε το χρυσό θυσιαστήριο και χωρίς αυτό δεν τολμούσε ο αρχιερέας να εισέλθει στα άδυτα του ναού. Αυτό το αίμα χειροτονούσε ιερείς. Αυτό απαλλασσε από τις αμαρτίες στους τύπους.

Εάν λοιπόν στους τύπους είχε τόση δύναμη, εάν ο θάνατος φοβήθηκε την σκιά του, πες μου, πως δεν θα φοβόταν την αλήθεια; Με αυτό πετυχαίνεται η σωτηρία των ψυχών μας, με αυτό λούζεται η ψυχή μας, με αυτό στολίζεται, με αυτό φλέγεται, αυτό κάνει το νου μας να λάμπει περισσότερο από την φωτιά, αυτό καθιστά την ψυχή μας περισσότερο λαμπερή από τον χρυσό,αυτό το αίμα χύθηκε και μας άνοιξε τον ουρανό.

Πράγματι φρικτά είναι τα μυστήρια της εκκλησίας, φρικτό πράγματι το θυσιαστήριο. Από τον παράδεισο ανέβλυζε πηγή, που έχυνε αισθητούς ποταμούς -από την τράπεζα αυτήν αναβλύζει πηγή, που χύνει πνευματικούς ποταμούς. Κοντά στην πηγή αυτή έχουν φυτευθεί όχι άκαρπες ιτιές, αλλά δένδρα που φθάνουν ως τον ουρανό, που έχουν καρπό πάντοτε ώριμο και αμάραντο. Όποιος ζεσταίνεται, ας έρχεται κοντά σ αυτήν την πηγή και ας καταδροσισθεί από την ζέστη. Γιατί και την ζεστή διώχνει και όλα όσα καίγονται ψυχραίνει -όχι εκείνα που καίγονται από τον ήλιο, αλλά από τα πυρακτωμένα βέλη. Γιατί από επάνω έχει και την αρχή και την ρίζα, από εκείνο το μέρος, από το οποίο ποτίζεται.
Τα ρυάκια αυτής της πηγής είναι πολλά, τα οποία μας αφήνει ο Παράκλητος. Και μεσίτης γίνεται ο Υιός, χωρίς να κρατεί δικέλλα και χωρίς να ετοιμάζει τον δρόμο, αλλά ανοίγοντας την δική μας διάθεση.
Αυτή η πηγή είναι πηγή φωτός και αναβλύζει τις ακτίνες της αλήθειας. Κοντά σε αυτήν παρευρίσκονται και οι άνω δυνάμεις, κοιτάζοντας την ωραιότητα των υδάτων και της απλησίαστες ανταύγειες, επειδή εκείνες βλέπουν καλύτερα την δύναμη των πραγμάτων που βρίσκονται μπροστά τους.
Γιατί, όπως όταν λιώνει ο χρυσός, αν κάποιος βάλει μέσα σ αυτόν το χέρι του ή την γλώσσα του, αν μπορεί να γίνει αυτό, αμέσως γίνεται χρυσή, έτσι και τα μυστήρια, που έχουμε εδώ, κάνουν την ψυχή πολύ ανώτερη από ό,τι αυτά που είπαμε. Γιατί ο ποταμός κοχλάζει δυνατώτερα από την φωτιά, αλλά δεν καίει, παρά βαπτίζει μόνο ό,τι θα λάβει.
Αυτό το αίμα υπήρχε πάντοτε σε προτύπωση στους βωμούς και στις σφαγές των δικαίων. Αυτό το αίμα είναι το τίμημα της οικουμένης, με αυτό ο Χριστός εξαγόρασε την εκκλησία και με αυτό την καταστόλισε ολόκληρη. Γιατί, όπως ο άνθρωπος που αγοράζει δούλους δίνει χρυσό και αν θέλει να τους στολίσει, πάλι με χρυσό το κάνει, έτσι και ο Χριστός και μας αγόρασε με το αίμα Του και μας στόλισε με το αίμα Του.
Όσοι είναι μέτοχοι αυτού αίματος, στέκονται μαζί με τους αγγέλους, τους αρχαγγέλους και τις άνω δυνάμεις, φορώντας την βασιλική στολή του Χριστού και κρατώντας τα πνευματικά όπλα. Αλλά ακόμη δεν είπα το σπουδαιότερο -έχουν ντυθεί αυτόν τον βασιλιά".
(Πηγή: Χρυσοστομικός Άμβων ΣΤ)

"Είχα τους λόγους μου που δεν ήθελα να έχει ο κόσμος νόημα, κατά συνέπεια, έπαιρνα ως δεδομένο ότι δεν είχε κανένα νόημα, και μπορούσα χωρίς καμιά δυσκολία να βρίσκω επαρκή επιχειρήματα γι΄αυτή μου την υπόθεση.Ο φιλόσοφος που δεν βρίσκει νόημα στον κόσμο, δεν ασχολείται αποκλειστικά με ένα πρόβλημα καθαρά μεταφυσικό, αλλα προσπαθεί να αποδείξει ότι δεν υπάρχει λόγος να μην κάνει αυτό που θέλει ή γιατί οι φίλοι του να μην αναρριχηθούν στην πολιτική εξουσία και να κυβερνήσουν με τρόπο που θα εξυπηρετήσει περισσότερο τα δικά τους συμφέροντα...
Όσο  για μένα, η φιλοσοφία του ότι στη ζωή δεν υπάρχει νόημα ήταν στην ουσία ένα όργανο απελευθέρωσης, σεξουαλικής και πολιτικής".
(ALDOUS HUXLEY, αθειστής)

"Κάποτε συζητούσα με μια κοπέλα που δεν άντεχε πλέον τον Χριστιανισμό, επειδή πίστευε πως δεν είχε σχέση με την Ιστορία και δεν διέθετε κανένα τεκμηριωμένο στοιχείο. Είχε πείσει τους πάντες ότι είχε κάνει την έρευνα της και ως αποτέλεσμα των πανεπιστημιακών της σπουδών είχε καταλήξει σε σημαντικά διανοητικά προβλήματα. Κανένας δεν είχε καταφέρει να την πείσει για την αλήθεια του Χριστού, επειδή την πλησίαζαν καθαρά διανοητικά για να απαντήσουν στις πολλές κατηγορίες που είχε κατά του Χριστιανισμού.
Εγώ την άκουσα, και μετά της έκανα πολλές ερωτήσεις. Μέσα σε τριάντα λεπτά είχε παραδεχθεί ότι είχε κοροϊδέψει τους πάντες και ότι είχε καλλιεργήσει αυτές τις αμφιβολίες κατανόησης για να δικαιολογήσει την ηθική της.
Πρέπει κανείς να απαντήσει το βασικό ερώτημα – όχι της επιφανειακές υπεκφυγές, που συνήθως φαίνονται απο μακριά!

Ένας φοιτητής μού είπε κάποτε ότι είχε πρόβλημα κατανόησης με το Χριστιανισμό και γι΄αυτό του ήταν αδύνατο να δεχθεί Σωτήρα του το Χριστό. «Γιατί δεν μπορείς να πιστέψεις;» τον ρώτησα: «Η Καινή Διαθήκη δεν είναι αξιόπιστη» μου απάντησε. «Αν σου αποδείξω ότι η Καινή Διαθήκη είναι απ΄τα πιο αξιόπιστα κείμενα της αρχαιότητας, θα πιστέψεις;» τον ξαναρώτησα.
«’Οχι!» είπε με στόμφο. «Το πρόβλημά σου δεν είναι στο μυαλό αλλά στη θέλησή σου» του απάντησα.

Ένας τελειόφοιτος πανεπιστημίου μετά απο μια διάλεξη που έκανα με θέμα «Η Ανάσταση: Φάρσα ή Ιστορία;» με βομβάρδισε με ερωτήσεις ανακατεμένες με κατηγορίες (αργότερα έμαθα ότι αυτό το έκανε με κάθε Χριστιανό ομιλητή).
Τελικά, μετά απο σαράντα πέντε λεπτά διαλόγου τον ρώτησα: «Αν σου αποδείξω πέραν πάσης αμφιβολίας ότι ο Χριστός αναστήθηκε και είναι ο Υιός του Θεού, θα το ξανασκεφτείς να γίνεις Χριστιανός;»
Η άμεση και με έμφαση απάντηση του ήταν: «’Οχι!»
(Από το βιβλίο "Ζητώ αποδείξεις" Josh McDowell εκδ. ο Λογος σελ. 45-46)

ΚΑΒΑΦΗΣ
ο Καβάφης στο ποιήμα του «Τα παράθυρα»:
«Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται.. ή δεν μπορώ να τα βρώ.
Και ίσως καλύτερα να μη τα βρώ.
Ίσως το φώς να είναι μιά νέα τυραννία!
Ποίος ξέρει, τι καινούργια πράγματα θα δείξει!».....

ΙΕΡΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ
"Γιατί όμως «η αλήθεια γεννά το μίσος». Αν όλοι θέλουν την ευτυχία, που δεν είναι άλλη απο την χαρά της αλήθειας, τότε γιατί   «ο κήρυκας της αλήθειας σου εγινε εχθρός τους»; Γιατί λοιπόν;  
Μήπως επειδή ο κόσμος αγαπά την αλήθεια, που εννοεί να βλέπει ως αλήθεια ακόμη και την πλάνη του;  Ή μήπως επειδή δεν θέλει να παραδεχτεί οτι εξαπατήθηκε, δεν θέλει να τον πείσουν ότι σφάλλει;
Αγαπούν το φώς της, αλλά μισούν τον έλενχό της. Δεν θέλουν να εξαπατώνται, αλλά θέλουν μόνο να εξαπατούν. Την αγαπούν όταν τους ανακαλύπτετε, αλλά την μισούν όταν τους αποκαλύπτει.
Αλλά να ποιά θα είναι η αμοιβή τους: η αλήθεια θα ξεσκεπάσει αυτούς που την αρνούνται, αλλά γι αυτούς θα μένει πάντα σκεπασμένη.
Ναι, έτσι είναι ο νους του ανθρώπου! Δες τον, πόσο είναι τυφλός και αδύναμος, ντροπιασμένος και ατιμασμένος. Θέλει να κρύβετε, αλλά να μην του μένει τίποτε κρυφό!
Και ιδού η τιμωρία του: δεν μπορεί να κρυφτεί απο την αλήθεια, αλλά η αλήθεια τού μένει κρυμμένη.
Όμως και μέσα σε όλη αυτή την αθλιότητα,περισσότερο χαίρετε με την αλήθεια παρά με το ψεμα.
Ευτυχία θα νιώσει μόνο όταν αποτινάξει κάθε μέριμνα και ευφρανθεί με τη μοναδική αλήθεια, την αρχή παντός του αληθινού".

(Εξομολογήσεις Ιερού Αυγουστίνου. εκδ. Πατάκη)

Μπήκα βραδάκι στο υπνοδωμάτιο μου και αμέσως μια γλυκά θαλπωρή με τύλιξε. Τα δύο φωτιστικά δίπλα από το κρεβάτι μου έδιναν ένα χαμηλότονο χρυσαφένιο και απόκοσμο φως στο χώρο. Το κρεβάτι μεγάλο, μαλακό, σκεπασμένο με τη ζεστή χνουδωτή κουβέρτα περιμένει για να χαρίσει ξεκούραση στο κορμί μα και ανάπουση στη ψυχή. Η βιβλιοθήκη απέναντι, γεμάτη από αγαπημένα βιβλία, τροφή μυαλού και ψυχής. Οι εικόνες του Χριστού και των αγίων, ένα γύρω στους τοίχους, γεμίζουν το δωμάτιο με παρουσίες και σβήνουν κάθε αίσθηση μοναξιάς. Η κουνιστή καρέκλα στη γωνία, μπροστά από τη βιβλιοθήκη με το αφράτο μαξιλαράκι είναι μια πρόσκληση για στιγμές χαλάρωσης αλλά και ευκαιρία για ταξίδια του νου και της καρδιάς.

Ένας πόθος πάνω στην ανθοστήλη δίνει στο χώρο μια αίσθηση φρεσκάδας και ζωντάνιας.

Το αίσθημα της ευγνωμοσύνης άρχισε να ξεχειλίζει από μέσα μου. «Σ’ ευχαριστώ Θεέ μου για όλα τα καλά και τα ωραία που απολαμβάνω στη ζωή μου. Σ’ ευχαριστώ που βρίσκομαι μέσα στην ασφάλεια, στη ζέστη και στην ομορφιά. Σ’ ευχαριστώ για τις προοπτικές που μου παρέχεις. Για τον αγώνα της ζωής που μου τον κάνεις εύκολο. Για την παρουσία Σου στη ζωή μου που σβήνει κάθε μοναξιά...»

Και ξαφνικά η ματιά μου σταματά πάνω στη βιβλιοθήκη που είναι η εικόνα της Παναγίας των αγγέλων και σκέψεις με ερωτηματικά κατακλύζουν το μυαλό μου:

«Εσύ γλυκιά μου Παναγιά τι είχες στη ζωή σου απ’ ότι έχω εγώ; Τι είχες να σε ξεκουράζει, να σου διευκολύνει τη ζωή; Τι συναισθήματα ένοιωθες τα βράδια όταν πήγαινες να ξεκουραστείς; Ποια ήταν η χαρά σου;»

Και η απάντηση ξεχύνεται σας χείμαρος από μέσα μου: «Τα δυο της χέρια αγκάλιαζαν Αυτόν που θα΄θελε όλος ο κόσμος τουλάχιστον ν’ αγγίξει μόνο και ταυτόχρονα βρισκόταν ολόκληρη μέσα στην αγκαλιά Του! Τι ευλογία..»

Τι υπέροχη και αξεπέραστη εικόνα!

“Μα κι ένα ερώτημα ήρθε στο μυαλό μου κι έμεινε να αιωρείται... «Εσύ θα τα αντάλλασες όλα αυτά τα πολυπόθητα για αυτήν την Αγκαλιά;;”

......και εντέλει πάντα μα πάντα το μέγα μυστήριο.... ότι όλα πάντα καταλήγουν σε Αυτόν! Πάντα. Στο πριν, στο τώρα, στο μετά.. η αξία Του αναλλοίωτη σε όλους τους χρόνους. Η αγάπη Του αστείρευτη διαρκώς! Η αγωνία της ολοκλήρωσής μας, της τελείωσης μας.. στη ζωή για το θάνατο; Πόσο δύσκολο ηχεί, πόσο πέρα από τα όρια της νόησης μας.. Ίσως γι’ αυτό, το εδώ και το τώρα έχουν απίστευτη δυναμική.. γιατί μοναχά αυτό υπάρχει πραγματικά.. μοναχά σ΄αυτό μπορούμε να επέμβουμε, ν’ αλλάξουμε, να διορθώσουμε.. να δούμε τα δώρα του τώρα, της κάθε στιγμής.. να λειτουργήσουμε στο έπακρο τις αισθήσεις μας.. ν’ απολαύσουμε τα δεδομένα.. ναι, αυτή είναι η παγίδα. Τα δεδομένα που δεν είναι καθόλου δεδομένα.. η ομορφιά, ο ήλιος, η θάλασσα, ο ουρανός, ο αέρας, η φύση, η πλάση Του όλη, το άγγιγμα, η ΑΓΑΠΗ... εκεί όλη η αλήθεια, όλη η μοσχοβολιά εκεί.. στην Αγάπη!! Στην Αγάπη Του! Αν κατακτήσουμε την αγάπη, νικήσαμε.. νικήσαμε στη ζωή και νικήσαμε το θάνατο! Αν δεν λυτρωθούμε εδώ, αν δεν καθαρίσουμε την ψυχή μας με αυτήν, νομίζω δεν καταφέραμε τίποτα.. Σκέψου με αγάπη, πράξε με αγάπη και όλα παίρνουν από μονα τους το δρόμο τους... και όλα φαντάζουν υπέροχα στο εδώ και το τώρα.. και όλα κατά περίεργο τρόπο προσμένουν το μετά, κοντά Του.. χωρίς φόβο.. αυτό είναι.. η αγάπη, η αληθινή αγάπη φόβο δε γνωρίζει...

Η αγάπη: το όπλο και η ασπίδα μας! Πάντου είναι γύρω μας, δίπλα μας, μας φωνάζει και μεις; Τι κάνουμε; Κλεισμένοι στις αρνητικές σκέψεις, στο μικρόκοσμο μας, στους φόβους μας, στον εγωκεντρισμό μας.. σε όλα αυτά τα μαύρα που υφίστανται μόνο όταν υπάρχει η απουσία της αγάπης.. γιατί η αγάπη αλλάζει, ομορφαίνει, καθοδηγεί, λυτρώνει... όλα μας έχουν δοθεί και μας δίνονται κάθε στιγμή.. και μεις τυφλοί από εγωισμό, ανήμποροι από ανύπαρκτες στενοχώριες .. ανίκανοι ούτε καν να την αντιληφθούμε... και είναι εκεί.. περιμένει, να την αρπάξουμε, να την κατακτήσουμε, να την φορέσουμε φτερά μας και να πετάξουμε, να μεταμορφωθούμε.

Η ευθύνη όσων κοινωνούν ανάξια
Γι' αυτό πρέπει από παντού να είμαστε προφυλαγμένοι• γιατί δεν είναι μικρή η τιμωρία για όσους μετέχουν ανάξια στα μυστήρια. Σκέψου πως αγανακτείς εναντίον του προδότου, εναντίον εκείνων που Τον σταύρωσαν. Πρόσεξε όμως, μήπως και εσύ γίνεις ένοχος του σώματος και του αίματος του Χριστού. Εκείνοι κατέσφαξαν το πανάγιο Σώμα, εσύ όμως το δέχεσαι με ακάθαρτη ψυχή ύστερα από τις ευεργεσίες. Ούτε βέβαια του φάνηκε αρκετό το να γίνει άνθρωπος, να ραπισθεί και να σφαγεί, αλλα θέλησε και να ενώσει τον Εαυτό Του μαζί μας• και όχι μόνο με πίστη, αλλά και στην πραγματικότητα μας κάνει σώμα δικό Του.

Γίναμε ένα σώμα και μία σάρκα με τον Χριστό. Μας τρέφει με το δικό Του αίμα.
Γιατί λοπόν δεν έπρεπε να είναι καθαρώτερος εκείνος που απολαμβάνει αυτήν την θυσία;  Από ποιά ηλιακή ακτινα δεν πρέπει να είναι καθαρώτερο το χέρι το οποίο τεμαχίζει αυτήν την σάρκα, το στόμα το οποίο γεμίζει με πνευματική φωτιά, η γλώσσα η οποία κοκκινίζει με το πιο φρικτό αίμα; Σκέψου ποιάς τιμής αξιώθηκες, ποιά τράπεζα απολαμβάνεις! Εκείνο το οποίο οι άγγελοι, όταν το βλέπουν φρίττουν και δεν τολμούν να το ατενίζουν χωρίς φόβος και σεβασμό, εξ αιτίας της λάμψεως που προέρχεται από εκεί, με αυτό εμείς τρεφόμαστε, με αυτό ενωνόμαστε και έχουμε γίνει εμείς ένα σώμα Χριστού και μία σάρκα. "Ποιος θα διακυρήξει τις εξουσίες του Κυρίου; Ποιός θα κάνει να ακουσθούν όλες οι δοξολογίες Του;" (ψαλμός 105,2).
Ποιός ποιμένας τρέφει τα πρόβατα με τα δικά του μέλη; Και γιατί λέγω ποιμένας; Υπάρχουν πολλές μητέρες, που μετά τους πόνους του τοκετού δίνουν τα παιδιά σε άλλες, για να τα αναθρέψουν, ενώ Εκείνος αυτό δεν το ανέχεται, αλλά μας τρέφει ο ίδιος με το δικό Του αίμα και σε όλα μας συνδέει αδιάσπαστα με τον εαυτό Του. Πρόσεξε λοιπόν, γεννήθηκε από την δική μας ουσία. Αλλά αυτό δεν έγινε για όλους, λέγει, αν και απευθύνεται προς όλους. Γιατί, εάν ήλθε στην δική μας φύση, είναι φανερό ότι ήλθε προς όλους, εάν όμως ήλθε προς όλους, άρα ήλθε και προς τον καθένα ξεχωριστά. Πως λοιπόν δεν επωφελήθηκαν όλοι το κέρδος που προέκυψε από εδώ; λέγει.

Αυτό δεν οφείλεται σε Εκείνον, ο όποιος το προτιμά για όλους, αλλά  σε εκείνους που δεν θέλουν. Εκείνος αναμιγνύει τον εαυτό Του με τον καθένα με τα μυστήρια και εκείνους που γέννησε τους τρέφει με τον Εαυτό Του και δεν τους δίνει σε άλλον και με αυτό πάλι για να πείσει ότι έλαβε την δική σου σάρκα. Ας μη δείχνουμε λοιπόν ραθυμία, αφού έχουμε αξιωθεί τόσης αγάπης και τιμής. Δεν βλέπετε τα βρέφη με πόση προθυμία αρπάζουν τον μαστό; Με πόση ορμή μπήγουν τα χείλη τους στην
θηλή; με τόσο μεγάλη προθυμία ας προσερχόμαστε και εμείς στην τράπεζα αυτή  και στην θηλή του πνευματικού ποτηριού ή μάλλον, με πολύ πιο μεγάλη προθυμία ας ελκύσουμε, σαν νήπια που θηλάζουν, με την χάρη του Πνεύματος. Και μια θλίψης ας υπάρχει για μας, το να μη μετέχουμε στην τροφή αυτή. Δεν είναι τα έργα ανθρώπινης δυνάμεως όσα βρίσκονται μπροστά μας.Εκείνος ο όποιος έκανε αυτά τότε σε εκείνο το δείπνο, ο Ίδιος τέλει και τώρα τα μυστήρια αυτά. Εμείς έχουμε θέση υπηρετών ενώ εκείνος που τα αγιάζει και τα μεταβάλλει είναι Αυτός.

Ποιούς δέχεται η πνευματική τράπεζα
Κανένας Ιούδας ας μην είναι παρών, κανένας φιλάργυρος. Εάν κανείς δεν είναι μαθητής Εκείνου, ας αποχώρησει• δεν τους δέχεται αυτούς η τράπεζα. Διότι <<μαζί με τους μαθητές μου εορτάζω το Πάσχα>>, λέγει. Η τράπεζα αυτή είναι  η ίδια εκείνη και δεν έχει τίποτε το υποδεέστερο. Γιατί δεν την δημιουργεί εκείνην ο Χριστός και αυτήν ο άνθρωπος• αλλά κι αυτήν ο Ίδιος.
Αυτό είναι εκείνο το υπερώο, όπου ήταν τότε συγκεντρωμένοι. Από εδώ εξήλθαν στο όρος των Ελαιών. Ας εξέλθουμε και εμείς στα χέρια των πτωχών• διότι αυτός ο τρόπος είναι το όρος των Ελαιών. Γιατί στον οίκο του Θεού το πλήθος των πτωχών είναι ελαιόδενδρα φυτευμένα, τα οποία αποστάζουν το λάδι, που θα σας χρησιμεύσει εκει, αυτό που είχαν και οι πέντε παρθένες ενώ οι άλλες επειδή δεν το είχαν προμηθευθεί από εδώ, χάθηκαν. Αφού πάρουμε αυτό το λάδι, ας εισέλθουμε, για να προϋπαντήσουμε με αναμμένες τις λαμπάδες τον Νυμφίο• αφού πάρουμε αυτό, ας εξέλθουμε από εδώ. Κανείς απάνθρωπος ας μη προσέλθει, κανείς σκληρός και ανελέητος, κανείς τελείως ακάθαρτος.

Πηγή: Χρυσοστομικός Άμβων ΣΤ

Καταρχήν να σας πω ότι είμαι μία γυναίκα 60 ετών και καταλαβαίνετε τι βιώματα έχω περάσει μέχρι τώρα στην ζωή μου.
Από μικρό παιδί 4-5 ετών η μητέρα μου, μού μιλούσε για την ζωή του Χριστού. Εγώ μέσα μου τότε σκεφτόμουν, αχ να μπορούσα να ήμουν και εγώ εκεί τότε που ζούσε ο Χριστός! Αργότερα όταν μεγάλωσα τα ξέχασα όλα και το Χριστό Τον είχα βάλει κάπου στην γωνιά του μυαλού μου, βλέπετε είχα αλλά πιο "σοβαρά" να σκεφτώ.
Πέρασαν τα χρόνια και εγώ συνέχιζα την ζωή μου έξω από την Εκκλησία και από τον λόγο του Θεού.

Μέχρι που έφτασε πέρσι το Πάσχα και εντελώς "τυχαία" μού έγινε πρόταση να πάω στα Ιεροσόλυμα.
Χαρά μεγάλη! Επιτέλους θα πήγαινα και εγώ στους Αγίους Τόπους.
Ήθελα και να κοινωνήσω εκεί σαν όλους τους καλούς Χριστιανούς. Φυσικά ήξερα πως πρέπει να εξομολογηθώ πριν την Θεία Κοινωνία. Σιγά όμως που θα πήγαινα σε κάποιον παπά για να πω τις αμαρτίες μου. Είχα μεγάλο φόβο. Κι αν αυτός μετά τις έλεγε; Να γίνω ρεζίλι; Σιγά έλεγα θα κάτσω κάτω από ένα εικόνισμα και θα τα πω στον ίδιο τον Θεό, εξάλλου αυτός τα ξέρει όλα, και έτσι έκανα. Δεν θυμάμαι αν τα είπα και όλα, για να είμαι ειλικρινής.
 Εντάξει, είμαστε έτοιμοι, πάμε λέω, και πήγαμε.
Το Μ. Σάββατο που γίνεται η αφή του Αγίου φωτός καθόμουν μαζί με τον υπόλοιπο κόσμο υπομονετικά και περίμενα να πάρουμε το φως της Αναστάσεως.
Μέσα μου αντί να προσεύχομαι κοίταζα γύρω μου και έλεγα: Αχ! Τι ωραία να άναβε η δική μου λαμπάδα και να ζηλεύουν όλοι οι άλλοι και εγώ να καμαρώνω.
Αλλά σιγά που θα άναβε η δική μου λαμπάδα. Στεναχωρέθηκα λιγάκι και το προσπέρασα.
Το απόγευμα μάς επέτρεψαν να μπούμε στον Πανάγιο Τάφο.
Σαν όλους τους άλλους μπήκα αφού προηγουμένως είχα μαλώσει με αυτούς που περίμεναν να μπουν και αυτοί με την σειρά τους.
Δεν αισθάνθηκα τίποτα. Έκανα τον σταυρό μου, προσκύνησα και αυτό ήταν όλο.
Στην συνέχεια πήγα να λειτουργηθώ και να κοινωνήσω στον Ναό της Αναστάσεως μπροστά από τον Π.Τ.

Ε, και που κοινώνησα , τι με αυτό; Έκανα αυτό που έπρεπε να κάνω. Γύρισα πίσω στο σπίτι μου ευχαριστημένη που πήγα στα Ιεροσόλυμα και τίποτα άλλο.

Εντελώς "τυχαία" (ύστερα από 2 μήνες από το προσκύνημα μου στην Αγία Γη), μαθαίνω πως υπάρχει ένας πνευματικός, με τον οποίο θα μπορούσα να μιλήσω. Όσοι είχαν πάει Εξομολόγηση μου είπαν ότι αν εξομολογηθείς σε Πνευματικό θα φύγεις άλλος άνθρωπος.
Τότε κάτι άλλαξε μέσα μου, ένα δυνατό έντονο φως χύθηκε και φώτισε όλες μου τις σκοτεινές γωνίες που φύλαγα επτασφράγιστα τα παραπτώματά μου. Για δύο συνεχόμενες εβδομάδες έγραφα ένα-ένα τα ανομήματά μου και κάθε μέρα συμπλήρωνα και κάτι άλλο που μου είχε ξεφύγει. Στο τέλος όταν τα διάβασα όλα όσα είχα κάνει, σιχάθηκα τον εαυτό μου.
Ξεκίνησα λοιπόν με τρεμάμενα πόδια και είπα, "Λοιπόν πάω και ότι γίνει, ας γίνει".
Αν ο Ιερέας με βρίσει, καλά θα μου κάνει, τέτοια που είμαι.

Και τώρα αρχίζει η ΜΕΓΑΛΗ αλλαγή στην ζωή μου.
Εξομολογούμαι με δάκρυα στα μάτια που πηγάζουν βαθιά από μέσα μου δίχως να το επιδιώκω. Απορούσα με τον ίδιο μου τον εαυτό για αυτή μου την αντίδραση. Αφού τελείωσα και έφυγα μέχρι να φτάσω στο σπίτι μου νόμιζα πως δεν πατούσα στην γη. Πετούσα τουλάχιστον 10 πόντους πάνω από την γη. Το σώμα ήταν ανάλαφρο, αέρινο και η ψυχή μου άδεια από στεναχώριες (που σας πληροφορώ είχα παρά πολλές) κενή, ήμουν ΑΛΛΟΣ  άνθρωπος.

Απορούσα κ έλεγα: "καλά, έτσι νιώθει ο άνθρωπος μετά την εξομολόγηση; Δεν είναι δυνατόν! Και αν ναι, γιατί έχασα τόσα χρόνια από την ζωή μου δίχως να το έχω κάνει νωρίτερα;"
Αυτόματα μου ήρθε η επιθυμία να πιάσω στα χέρια μου κανένα βιβλίο του Αγίου Παϊσίου μπας και ξεστραβωθώ.
Το διάβασα όλο, η ζωή μου άρχισε να αλλάζει, να γίνομαι άλλος άνθρωπος, να φεύγει σιγά σιγά αυτό το εκνευριστικό μόνιμο άγχος που είχα και η κατάθλιψη.
Έγινα πιο χαμογελαστή και άρχισα να λέω τα "καλά" των ανθρώπων και όχι τις "ιδιοτροπίες" τους. Συγχώρεσα όλους όσους με έβλαψαν και ζήτω και εγώ ταπεινά συγγνώμη από όσους έχω αδικήσει ή βλάψει.

Και ως εκ θαύματος μού ξαναγίνεται η πρόταση να ξαναπάω στην Ιερουσαλήμ. Ήταν Ιανουάριος, 7 μήνες από την πρώτη μου εξομολόγηση.
Έφτασα στον Πανάγιο Τάφο για δεύτερη φορά. Όση ώρα περίμενα για να μπω μέσα, το μυαλό μου είχε κολλήσει και δεν μπορούσα να σκεφτώ τίποτα. Καμμία προσευχή, το μόνο που έλεγα συνέχεια μέσα μου λες και είχε κολλήσει η βελόνα ήταν: "Κύριε Ιησού Χριστέ συγχώρεσέ με και ελέησέ με ".
Επιτέλους, φτάνω στην πόρτα, ρίγος σε όλο μου το κορμί, τρέμω από συγκίνηση, νιώθω το έδαφος να φεύγει κάτω από τα πόδια μου. Κοιτάζω την ταφόπλακα Του Χριστού μας, νομίζω ότι Τον βλέπω εκεί, απλώνω τα χέρια μου για να πιάσω τα πόδια Του -τα καταματωμένα-, να Του τα χαϊδέψω, τα δάκρυά μου τρέχουν βροχή, η Ιερή πέτρα έχει μουσκέψει. Χριστέ μου, λέω, είναι το ελάχιστο που μπορώ να κάνω για σένα που έδωσες το αίμα σου και την ζωή σου για να σωθούμε εμείς οι ανάξιοι από της αμαρτίες μας. Χριστέ μου, Θεέ μου, σε ευχαριστώ που με αξίωσες την τρισάθλια ψυχή μου να μπορεί να ασπάζεται τον Άγιο σου Τάφο. Ελέησε όλο τον κόσμο και συγχώρεσέ τον. Το μόνο που σου ζήτω εγώ, δεν είναι υγεία, αλλά φώτισε την σκέψη μου, βοήθησε με να κάνω το θέλημά σου.
Ύστερα, ανηφορήσαμε για τον Γολγοθά. Κόσμος πολύς από κάθε γωνιά του κόσμου.
Άλλοι προσευχόντουσαν νοερά με κατάνυξη και άλλοι απλοί τουρίστες που ήρθαν να δουν τα αξιοθέατα.
Αυτοί μιλούσαν δυνατά, κάποιοι άλλοι γελούσαν δίχως να σέβονται καθόλου τον τόπο που βρίσκονταν. Έκλεισα τα μάτια, αισθάνθηκα πως εκείνη την στιγμή ζούσα την σταύρωση του Κυρίου μας ξανά. Έβλεπα τον Χριστό μας στον σταυρό και τους Ιουδαίους να τον κοροϊδεύουν και να τον χλευάζουν.
Δάκρυα πλημμύρισαν τα μάτια μου, δεν προλάβαινα να τα σκουπίσω και έσταζαν στο πάτωμα. Εγώ ξαναζούσα την σταύρωση και οι άλλοι με κοιτούσαν, κάτι έλεγαν μεταξύ τους, και συνέχιζαν να γελούν!
Δεν τους έδωσα σημασία, κοίταζα τον Εσταυρωμένο και Τον παρακαλούσα να τους συγχωρέσει και να τους φωτίσει."Ου γαρ οίδασι τι ποιούσι "
Τα μεσάνυχτα κάνουν ολονυχτία οι ιερείς του Π.Τ. μαζί με τον Δεσπότη. Κάθισα να παρακολουθήσω τη Θεία Λειτουργία, με μεγάλη ευλάβεια και κατάνυξη.
Όταν ο Δεσπότης είπε: "Τα σα εκ των σων", έγινε σεισμός μέσα μου, έπεσα στα γόνατα και παρακαλούσα τον Κύριο για την σωτηρία του κόσμου.
Βλέποντας το Άγιο Δισκοπότηρο επάνω στην ταφόπλακα, τρελάθηκα.
"Θεέ μου, σε ευχαριστώ που με αξιώνεις να μπορώ να κοινωνήσω το Σώμα και το Αίμα σου! Εγώ η ανάξια δούλη σου, βιώνω τέτοιες στιγμές;"

Όσο κι αν προσπάθησα, πιστεύω πως μόνο ένα 10% κατάφερα να αποτυπώσω από τα συναισθήματά μου επάνω σε αυτό το χαρτί.

 

Αδελφοί μου, συνοψίζοντας, θέλω να σας πω, πως κάνω σύγκριση της προ εξομολογήσεως ψυχής μου και ζωής μου, με την τώρα ζωή μου και βλέπω το πόσο πολύ έχω αλλάξει στις συνήθειές μου ακόμα και στις σκέψεις μου.
Η ψυχή μου έχει αποκτήσει γαλήνη, νόημα και ενδιαφέρον για το υπόλοιπο της ζωής μου.
Εύχομαι, ο Κυρίως ημών Ιησούς Χριστός, να είναι πάντα δίπλα μας και ΠΑΝΤΑ να εξομολογούμαστε.
 
Με πολλή αγάπη,η αδελφή σας Φωτεινή

(Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού Will Durant, τόμος ΣΤ΄ σελ. 470-482  εκδόσεις Αφοί Συρόπουλοι 1970)  
Σημείωση: Οι υπογραμμίσεις δικές μας.Δεν παρατίθενται οι παραπομπές  
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΚΑΤΟΝ ΟΓΔΟΟΝ: Ζ Β I Γ Γ Λ I Ο Σ  
Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΙΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΒΕΤΙΑΝ 1477-1531  

I. MULTUM IN PARVO  
Η επιτυχία των ελβετικών καντονίων εις την απόκρουσιν του Κορόλου του Τολμηρού (1477) ενίσχυσε την ομοσπονδίαν των, ανεζωογόνησε την εθνικήν των υπερηφάνειαν και τα ενίσχυσε δια να αντισταθούν κατά της απόπειρας του Μαξιμιλιανού να τα υποτάξη και θεωρητικώς και πραγματικώς υπό την Αγίαν Ρωμαϊκήν Αυτοκρατορίαν. Διάφορο έριδες δια την διανομήν των λαφύρων μετά την ήτταν της Βουργουνδίας έφερον τα καντόνια εις τα πρόθυρα του εμφυλίου πολέμου˙ αλλά εις την δίαιταν της Στάνς (1481) ένας ερημίτης φιλόσοφος, ο Νικόλαος φον ντερ Φλούε, ο αδελφός Κλάους, όπως τον ενθυμούνται οι Ελβετοί, τους έπεισε να διατηρήσουν την ειρήνην.

Προσθέτουσα καντόνιον εις το καντόνιον, η πλήρης ζωτικότητος ομοσπονδία ηυξάνετο. Το Φρίμπουργκ και το Σόλοθουρν έγιναν δεκτά το 1481, η Βασιλεία και ο Σάφφχαουζεν το 1501, το Άππεντσελ το 1513˙ τώρα ήσαν δέκα τρία, όλα ομιλούντα γερμανικάς διαλέκτους με την διαφοράν ότι ωμιλείτο συγχρόνως και η γαλλική εις το Φρίμπουργκ και εις την Βέρνην. Εσχημάτισαν μίαν ομόσπονδον δημοκρατίαν: κάθε καντόνιον ερρύθμιζε τας εσωτερικάς του υποθέσεις αλλά εκυβερνάτο εις τας εξωτερικάς του σχέσεις από μίαν κοινήν νομοθεσίαν. Η μοναδική βουλή της ομοσπονδιακής αυτής διαίτης απελείτο από ίσον αριθμόν βουλευτών από κάθε καντόνιον. Η δημοκρατία δεν ήτο πλήρης. Πολλά καντόνια ιδιοποιήθησαν μικροτέρας κοινότητας ως υποτελείς άνευ ψήφου.

Ούτε ήτο έως τότε η Ελβετία υπόδειγμα φιλειρηνικότητος. Το 1500-12, τα καντόνια επωφελήθησαν της διασπάσεως της Ιταλίας δια να καταλάβουν την Μπελλιντζόνα, το Λοκάρνο, το Λουγκάνο και άλλας περιοχάς νοτίως των Άλπεων και εξηκολούθησαν να δανείζουν ελβετικάς λεγεώνας με την συγκατάθεσίν των  εις ξένας δυνάμεις. Αλλά μετά την ήτταν των Ελβετών λογχοφόρων εις το Μαρινιάνο (1515) η ομοσπανδία εγκατέλειψε την εδαφικήν επέκτασιν, υιοθέτησε μίαν πολιτικήν ουδετερότητος και κατηύθυνε τους ανδροπρεπείς χωρικούς της, τους επιδεξίους τεχνίτας της και τους επινοητικούς εμπόρους της εις την ανάπτυξιν ενός εκ των πλέον προηγμένων πολιτισμών της ιστορίας.

Η Εκκλησία ήτο εξ ίσου κοσμική και διεφθαρμένη εις την Ελβετίαν όπως και εις την Ιταλίαν. Έδωσεν υποστήριξιν και σημαντικήν ελευθερίαν εις τους ουμανιστάς, οι οποίοι συνεκεντρώθησαν περί τον Φρομπέν και τον Έρασμον εις την Βασιλείαν. Ήτο μερος της ηθικής ανοχής της εποχής το ότι οι πλείστοι των Ελβετών ιερέων είχον παλλακίδας.1 Ένας Ελβετός επίσκοπος εχρέωνε τους ιερείς του με τέσσαρα γκίλντερ δια κάθε τέκνον το οποίον απέκτων και εντός ενός έτους συνεκέντρωσε 1522 γκίλντερ εκ της πηγής αυτης.2 Παρεπονείτο ότι πολλοί ιερείς εχαρτόπαιζον, εσύχναζον εις καπηλεία και εμέθυον,3 προφανώς μη πληρώνοντες επισκοπικόν δικαίωμα. Πολλά καντόνια  και ιδιαιτέρως η Ζυρίχη  επέβαλον πολιτικήν επιστασίαν των κληρικών και εφορολόγησαν τας εκκλησιαστικάς περιουσίας. Ο επίσκοπος της Κωνσταντίας διεξεδίκει ολόκληρον την Ζυρίχην ως φέουδόν του και απήτει από αυτην υπακοήν και δεκάτας˙ αλλά ο παπισμός ήτο πολύ περιπεπλεγμένος εις την ιταλικήν πολιτικήν δια να υποστηρίξη αποτελεσματικώς τας διεκδικήσεις του. Το 1510, ο πάπας Ιούλιος Β', εις αντάλλαγμα δια μερικάς λεγεώνας της Γενεύης, εδέχθη όπως το δημοτικόν συμβούλιον της Γενεύης ρυθμίζη τα μοναστήρια ανδρών και γυναικών και την δημοσίαν ηθικήν εντός της περιοχής του.4 Τοιουτοτρόπως επτά έτη προ των θέσεων του Λουθήρου, η ουσία της Μεταρρυθμίσεως είχεν επιτευχθή εις την Ζυρίχην και την Γενεύην : η υπεροχή της κοσμικής επί της εκκλησιαστικής εξουσίας. Η οδός εχαράχθη δια τον Ζβίγγλιον και τον Καλβίνον δια να εγκαθιδρύσουν τας διαφόρους συγχωνεύσεις Εκκλησίας και κράτους.


ΙΙ. Ζ Β I Γ Γ Λ I Ο Σ
Μία επίσκεψις εις την γενέτειραν του Χουλντράιχ ή Ούλριχ Ζβιγγλίου, υπενθυμίζει τον κανόνα ο οποίος όμως έχει και τας εξαιρέσεις του, ότι οι μεγάλοι άνδρες γεννώνται εις μικράς οικίας. Ο πλέον λογικός και αποτυχημένος από τους Μεταρρυθμιστάς είδε το φως (1η Ιανουαρίου 1484) εις μίαν μικράν καλύβην του ορεινού χωρίου Βιλντχάους, πενήντα μίλλια νοτιοανατολικώς της Ζυρίχης εις το σημερινόν καντόνιον του Σαίντ - Γκάλ. Μία χαμηλή χορτάρινη στέγη, τοίχοι από χονδρά ξύλα, μικρά σιδηρόφρακτα παράθυρα, δάπεδα από ογκώδεις σανίδας, χαμηλαί οροφαί, σκοτεινά δωμάτια, τρίζουσαι κλίμακες, στερεαί δρύιναι κλίναι, μία τράπεζα, ένα κάθισμα, ένα ράφι δια βιβλία: η ιστορική αυτή κατοικία εκφράζει ένα περιβάλλον εις το οποίον η φυσική επιλογή ήτο αυστηρά και η υπερφυσική επιλογή εφαίνετο ότι ήτο μία απαραίτητος ελπίς. Ο πατήρ του Ούλριχ ήτο ανώτερος δικαστης εις τον χαμένον αυτόν συνοικισμόν και η μήτηρ του ήτο η υπερήφανος αδελφή ενός ιερέως. Ήτο ο τρίτος από οκτώ υιούς˙ από της παιδικής του ηλικίας προωρίζετο δια το ιερατικόν στάδιον.
Ο θείος του, ιερατικός προϊστάμενος της εκκλησίας της παρακείμενης Βέζεν, συνετέλεσε μαζί με τους γονείς του εις την εκπαίδευσίν του και έδωσε εις τον Ζβίγγλιον μίαν ουμανιστικήν κλίσιν και πνοήν, η οποία τον διέκρινε χαρακτηριστικώς από τον Λούθηρον και τον Καλβίνον. Εις ηλικίαν δέκα ετών, το παιδίον απεστάλη εις ένα λατινικόν σχολείον της Βασιλείας˙ δέκα τεσσάρων ετών εισήχθη εις ένα κολλέγιον της Βέρνης διευθυνόμενον από ένα διακεκριμένον εντόπιον κλασσικιστήν. Από δέκα εξ μέχρι δέκα οκτώ ετών εσπούδασεν εις το Πανεπιστήμιον της Βιέννης κατά τον ουμανιστικόν χρυσούν αιώνα τον υπό τον Κονράδoν Κέλτην. Ανεκουφίζετο από τους κόπους του παίζων λαγούτον, άρπαν, βιολί, πλαγίαυλον και σαντούρι. Δεκαοκταετής επέστρεψεν εις την βασιλείαν και εσπούδασε θεολογίαν πλησίον του Θωμά Βύττερμπαχ, ο οποίος ήδη από του 1508 επετίθετο κατά των συγχωροχαρτίων, της αγαμίας του κλήρου και της λειτουργίας. Είκοσι δύο ετών (1506) ο Ζβίγγλιος έλαβε το διδακτορικόν του δίπλωμα και εχειροτονήθη ιερεύς. Ετέλεσε την πρώτην του λειτουργίαν εις το Βίλντχαους εν μέσω περιχαρών συγγενών και με εκατό γκίλντερ, τα οποία συνελέγησαν προς χάριν του, ηγόρασε τον διορισμόν του5 ως εφημερίου εις Γκλάρους, το οποίον απείχε περί τα είκοσι μίλλια.
Εκεί, ενώ εξετέλει με ζήλον τα καθήκοντά του, εξηκολούθησε τας σπουδάς του. Εξέμαθε μόνος του ελληνικά δια να αναγιγνώσκη την Καινήν Διαθήκην εις το πρωτότυπον. Ανέγνωσε με ενθουσιασμόν τον Όμηρον, τον Πίνδαρον, τον Δημόκριτον, τον Πλούταρχον, τον Κικέρωνα, τον Καίσαρα, τον Λίβιον, τον Σενέκαν, τον Πλίνιον τον νεώτερον, τον Τάκιτον και έγραψεν ένα σχόλιον δια τον σκεπτικιστήν ευθυμογράφον Λουκιανόν. Είχεν αλληλογραφίαν με τον Πίκο ντέλλα Μιράντολα και τον Έρασμον, απεκάλει τον Έρασμον «τον μέγιστον φιλόσοφον και θεολόγον», τον επεσκέπτετο μετά σεβασμού (1515) και ανεγίγνωσκε έργα του κάθε βράδυ προ της κατακλίσεως. Όπως ο Έρασμος, τοιουτοτρόπως και αυτός ησθάνετο απέχθειαν δια την εκκλησιαστικήν διαφθοράν, εύθυμον περιφρόνησιν προς την δογματικήν θρησκοληψίαν και ηρνείτο εντόνως να παραδεχθή ότι οι κλασσικοί φιλόσοφοι και ποιηταί εκαίοντο εις την κόλασιν. Ωρκίζετο ότι «επροτίμα να συμμερισθή την αιωνίαν τύχην του Σωκράτους ή του Σενέκα παρά ενός πάπα».6 Δεν επέτρεπεν εις τους ιερατικούς του όρκους να τον αποκλείουν από τας απολαύσεις της σαρκός˙ είχε σχέσεις με γυναίκας και εξηκολούθησεν αυτήν την τακτικήν μεχρι του γάμου του (1524). Η ενορία του δεν εφαίνετο να δίδη πολλήν σημασίαν εις αυτό οι δε πάπαι του επλήρωνον μεχρι του 1520 μίαν ετησίαν σύνταξιν εκ πενήντα φλωρινίων δια να τους υποστηρίζη εναντίον του γαλλοφίλου κόμματος του Γκλάρους. Το 1513 και το 1515 συνώδευσε την εκ Γκλάρους ομάδα των Ελβετών μισθοφόρων εις την Ιταλίαν ως στρατιωτικός ιερεύς των και κατέβαλε πάσαν προσπάθεια δια να τους διατηρήση πιστούς εις την παπικήν υπόθεσιν. Αλλά η επαφή του με τον πόλεμον εις τας μάχας του Ναβάρρο και του Μαρινιάνο τον διέθεσεν ισχυρώς εναντίον πάσης μελλοντικής πωλήσεως της ελβετικής ανδρείας εις ξενικάς κυβερνήσεις.

Το 1516 το γαλλικόν κόμμα εις το Γκλάρους απέκτησε την υπεροχήν και ο Ζβίγγλιος απεδήμησεν εις μίαν ενορίαν εις το Αϊνζήντελν του καντονίου του Σβύτς. Το κήρυγμά του εκεί απέκτησεν ενα προτεσταντικόν χρώμα προ της επαναστάσεως του Λουθήρου. Το 1517 εκηρύχθη υπέρ μιας θρησκείας στηριζομένης αποκλειστικώς επί της Βίβλου και είπεν εις τον αρχιεπίσκοπόν του, καρδινάλιον Ματθαίον Σίννερ, ότι δεν υπήρχον πολλαί εγγυήσεις δια τον παπισμόν εις την Βίβλον. Τον Αύγουστον του 1518 επετέθη εναντίον διαφόρων καταχρήσεων κατά την πώλησιν των συγχωρήσεων και έπεισε μερικούς βενεδικτίνους μοναχούς να αφαιρέσουν από το προσοδοφόρον ιερόν της εκκλησίας των μίαν επιγραφήν υποσχομένην εις τους προσκυνητάς «πλήρη συγχώρησιν όλων των αμαρτιών εις ενοχήν και εις τιμωρίαν».7 Μερικοί προσκυνηταί από την Ζυρίχην μετέφερον εις τους πάστοράς των μίαν ενθουσιώδη αφήγησιν περί του κηρύγματός του. Την 10ην Δεκεμβρίου 1518, εδέχθη μίαν πρόσκλησιν να γίνη «λαϊκός ιερεύς» εις το Γκροσμύνστερ της Ζυρίχης, την πλέον επιχειρηματικήν πόλιν της Ελβετίας.

 Έπλησίαζε τώρα την ωριμότητα και εις το ήθος και εις το πνεύμα. Ήρχισε μίαν σειράν κηρυγμάτων, εκθέτων από το ελληνικόν κείμενον, όλην την Καινήν Διαθήκην πλην της Αποκαλύψεως δια την οποίαν ησθάνετο αντιπάθειαν. Δεν είχεν εντός αυτού τον μυστικισμόν εκείνον ο οποίος συνετέλεσεν εις την διαμόρφωσιν του Λουθήρου. Δεν έχομεν καμμίαν εικόνα του εκ του φυσικού, αλλά οι σύγχρονοί του τον περιέγραψαν ως ωραίον άνδρα με αδρά χαρακτηριστικά και με μελωδικήν φωνήν, η οποία κατέκτα το ακροατήριόν του. Δεν ηδύνατο να συγκριθή με τον Λούθηρον εις ευγλωττίαν ή εξήγησιν˙ εν τούτοις τα κηρύγματά του ήσαν τόσον πειστικά εις ειλικρίνειαν και σαφήνειαν ώστε εντός ολίγου, ολόκληρος η Ζυρίχη υφίστατο την επιρροήν του. Οι εκκλησιαστικοί προϊστάμενοί του τον υπεστήριξαν όταν επανέλαβε την εκστρατείαν εναντίον της πωλήσεως των συγχωροχαρτίων. Ο Βερναρδίνος Σαμψών, ένας Φραγκισκανός μοναχός από το Μιλάνον, είχε διέλθει τον αυχένα του Αγίου Γοτθάρδου τον Αύγουστον του 1518 δια να γίνη ο Τέτζελ της Ελβετίας. Προσέφερε την συγχώρησιν του πάπα Λέοντος εις τους πλουσίους επί περγαμηνής αντί μιας κορώνας εις δε τους πτωχούς επί χάρτου αντί ολίγων δεκάρων και με μίαν κίνησιν της χειρός του απήλλασσεν από τα βασανιστήρια του καθαρτηρίου όλας τας ψυχάς αι οποίαι είχον αποθάνει εις την Βέρνην. Ο Ζβίγγλιος διεμαρτυρήθη˙ ο επίσκοπος της Κωνσταντίας τον υπεστήριξε και ο Λέων Ι’, σωφρονισθείς κάπως από τα γεγονότα εις την Γερμανίαν, ανεκάλεσε τον γενναιόδωρον απόστολόν του.

Το 1519 ενεφανίσθη πανώλης εις την Ζυρίχην, αφαρπάσασα το εν τρίτον του πληθυσμού εις διάστημα εξ μηνών. Ο Ζβίγγλιος παρέμεινεν εις την θέσιν του, εμόχθει νυχθημερόν δια την περιποίησιν των ασθενών, εμολύνθη από την νόσον ο ίδιος και μόλις διέφυγε τον θάνατον. Όταν συνήλθεν ήτο το δημοφιλέστερον πρόσωπον εις την Ζυρίχην. Μακρινοί αξιωματούχοι, όπως ο Πιρκχάιμερ και ο Ντύρερ, του έστειλαν συγχαρητήρια. Το 1521 εγινε πρωθιερεύς του Γκροσμύνστερ. Ήτο τώρα αρκετά ισχυρός δια να κηρύξη την Μεταρρύθμισιν εις την Ελβετίαν.

ΙΙΙ. Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΙΣ ΤΟΥ ΖΒΙΓΓΛΙΟΥ
Σχεδόν ασυναισθήτως, αλλ' ως φυσικόν επακόλουθον της ασυνήθους μορφώσεώς του, είχε μεταβάλει τον χαρακτήρα της ιερωσύνης εις την εκκλησίαν του. Προ αυτού, το κήρυγμα δεν υπελογίζετο πολύ˙ η λειτουργία και η μετάληψις ήσαν σχεδόν όλη η ιεροτελεστία. Ο Ζβίγγλιος έκαμε το κήρυγμα να κυριαρχήση επί του τυπικού. Έγινε συγχρόνως διδάσκαλος και ιεροκήρυξ˙ και εφ' όσον ηύξανεν η εμπιστοσύνη προς αυτόν, μετέδιδεν όσον το δυνατόν περισσότερον την πεποίθησίν του ότι ο χριστιανισμός έπρεπε να επανέλθη εις την παλαιάν του απλότητα κατά την οργάνωσιν και την λατρείαν. Είχε συγκλονισθή βαθέως από την επανάστασιν και τα συγγράμματα του Λουθήρου και από την πραγματείαν του Χους «Περί της Εκκλησίας». Περί το 1520 επετίθετο δημοσία κατά του μοναχισμού, του καθαρτηρίου και της επικλήσεως των αγίων. Επί πλέον υπεστήριζεν ότι η πληρωμή της δεκάτης εις την Εκκλησίαν έπρεπε να είναι απολύτως προαιρετική, όπως εις την Γραφήν. Ο επίσκοπός του τον παρεκάλεσε να ανακαλέση τας απόψεις του αυτάς˙ αυτός επέμεινε το δε συμβούλιον του καντονίου τον υπεστήριξε διατάξαν όλους τους ιερείς της δικαιοδοσίας του να κηρύττουν μόνον ό,τι εύρισκον εις την Βίβλον. Το 1521 ο Ζβίγχλιος έπεισε το συμβούλιον να απαγορεύση την κατάταξιν Ελβετών στρατιωτών εις τους Γάλλους˙ μετά εν έτος η απαγόρευσις επεξετάθη εις όλας τας ξένας δυνάμεις και όταν ο καρδινάλιος Σίννερ εξηκολούθησε να στρατολογή Ελβετούς στρατιώτας δια τον πάπαν, ο Ζβίγγλιος είπεν εις τους ενορίτας του ότι ο καρδινάλιος δεν εφόρει χωρίς λόγον ερυθρόν πίλον διότι
«εάν θα τον έστυβε κανείς, θα εβλέπατε το αίμα των στενωτέρων συγγενών σας να ρέη από τας πτυχάς του».8

Μη ευρίσκων ένδειξιν εις τας Γραφάς να συνιστά την αποφυγήν του κρέατος κατά την Τεσσαρακοστήν, επέτρεψεν εις την ενορίαν του να αγνοήση τους κανόνας της Εκκλησίας σχετικώς με την νηστείαν της Τεσσαρακοστής. Ο επίσκοπος της Κωνσταντίας διεμαρτυρήθη˙ ο Ζβίγγλιος του απήντησε με ενα βιβλίον «Αρχιτέλης» (αρχή και τέλος), το οποίον προέβλεπε μίαν γενικήν ανταρσίαν εναντίον της Εκκλησίας και συνιστά εις τούς ιεράρχας να μιμηθούν τον Καίσαρα και να περιτυλιχθούν με τα ενδύματά των και να αποθάνουν με αξιοπρέπειαν και χάριν. Μαζί με δέκα άλλους ιερείς, απηύθυνεν αίτησιν προς τον επίσκοπον να σταματήση την ανηθικότητα των κληρικών, επιτρέπων τον γάμον εις τους ιερείς (1522). Κατά την εποχήν αυτήν διετήρει την Άνναν Ράινχαρτ ως ερωμένην ή μυστικήν σύζυγόν του. Το 1524 την ενυμφεύθη επισήμως, ένα έτος πριν ο Λούθηρος νυμφευθή την Αικατερίνην φον Μπόρα.

Της οριστικής αυτής ρήξεως με την Εκκλησίαν είχον προηγηθή δύο συζητήσεις αι οποίαι υπενθύμιζον την συζήτησιν του Λουθήρου και του Εκ εις την Λειψίαν και απήχουν ελαφρώς τας σχολαστικάς συζητήσεις των μεσαιωνικών Πανεπιστημίων. Ως μια ημιδημοκρατική πολιτεία η Ελβετία δεν εσκανδαλίσθη με την πρότασιν του Ζβιγγλίου όπως αι διαφοραί μεταξύ των ιδικών του απόψεων και των απόψεων των συντηρητικών αντιπάλων του, εκτεθούν δημοσία και χωρίς προκατάληψιν. Το Μέγα Συμβούλιον της Ζυρίχης, αναλαβόν ευχαρίστως θεολογικήν δικαιοδοσίαν, εκάλεσε τους επισκόπους να αποστείλουν αντιπροσώπους. Προσήλθον πράγματι εις μέγαν αριθμόν και συνεκεντρώθησαν εν συνόλω 600 πρόσωπα εις το δημαρχείον δια την ενδιαφέρουσαν συζήτησιν (25 Ιανουαρίου 1523).

Ο Ζβίγγλιος προσεφέρθη να υποστηρίξη εξήντα επτά θέσεις.
1. Όλοι όσοι λέγουν ότι το Ευαγγέλιον δεν είναι τίποτε χωρίς την επικύρωσιν της Εκκλησίας, πλανώνται...
15. Εις το Ευαγγέλιον περιέχεται σαφώς όλη η αλήθεια...
17. Ο Χριστός είναι ο μοναδικός αιώνιος αρχιερεύς. Εκείνοι οι οποίοι ισχυρίζονται ότι είναι αρχιερείς αντιτίθενται και μάλιστα παραμερίζουν την τιμήν και την αξίαν του Χριστού.
18. Ο Χριστός ο οποίος προσέφερε μίαν φοράν τον εαυτόν του επί του σταυρού, είναι η επαρκής και αιωνία θυσία δια τας αμαρτίας όλων των πιστών. Συνεπώς η λειτουργία δεν είναι θυσία αλλά μία ανάμνησις της μίας θυσίας επί του σταυρού...
24. Οι χριστιανοί δεν υποχρεούνται να εκτελούν έργα, τα οποία δεν διέταξεν ο Χριστός. Δύνανται να τρώγουν πάντοτε όλα τα είδη των φαγητών...
28. Παν ό,τι ο Θεός επιτρέπει και δεν απαγορεύει, είναι ορθόν. Δια τούτο ο γάμος αρμόζει εις όλους τους ανθρώπους...
34. Η λεγόμενη πνευματική δύναμις (η Εκκλησία) δεν έχει βάσιν εις την Αγίαν Γραφήν και την διδασκαλίαν του Χριστού.
35. Αλλά η κοσμική εξουσία έχει επικυρωθή με την διδασκαλίαν και το παράδειγμα του Χριστού (Κατά Λουκάν, ια', 5. Κατά Ματθαίον, κβ΄, 21)...
49. Δεν γνωρίζω μεγαλύτερον σκάνδαλον από την απαγόρευσιν του νομίμου γάμου εις τους ιερείς, ενώ τους επιτρέπεται, επί πληρωμή ενός προστίμου, να έχουν παλλακίδας. Αίσχος! (Pfui der Schande!)...
57. Η Αγία Γραφή δεν γνωρίζει τίποτε περί καθαρτηρίου...
66. Όλοι οι πνευματικοί ηγέται πρέπει να μετανοήσουν άνευ αναβολής και να υψώσουν μόνον τον σταυρόν του Χριστού, άλλως θα χαθούν. Το μαχαίρι έφθασε εις το κόκκαλον.9

Ο Ιωάννης Φάμπερ, γενικός βικάριος της εκκλησιαστικής περιοχής της Κωνσταντίας, ηρνήθη να συζητήση τας προτάσεις αυτάς λεπτομερώς, ισχυριζόμενος ότι έπρεπε να τεθούν υπ' όψει μεγάλων Πανεπιστημίων ή μιας γενικής συνόδου της Εκκλησίας. Ο Ζβίγγλιος έκρινεν ότι τούτο δεν ήτο αναγκαίον. Τώρα, ότε η Καινή Διαθήκη ήτο προσιτή εις τας τοπικάς γλώσσας, όλοι ηδύναντο να έχουν τον Λόγον του Θεου δια να αποφασίσουν επί των θεμάτων αυτών. Αυτό ήτο αρκετόν. Το Συμβούλιον συνεφώνησεν εκήρυξε τον Ζβίγγλιον αθώον από αίρεσιν και διέταξεν όλους τους κληρικούς της Ζυρίχης να κηρύττουν μόνον εκείνα, τα οποία θα ηδύναντο να στηρίξουν επί των Γραφών. Εδώ, όπως και εις την Λουθηρανήν Γερμανίαν, το κράτος αντικατέστησε την Εκκλησίαν.
Οι πλείστοι των ιερέων  οι μισθοί των τώρα ήσαν ηγγυημένοι από το κράτος  εδέχθησαν την διαταγήν του Συμβουλίου. Πολλοί εξ αυτών ενυμφεύθησαν, εβάπτιζον εις την τοπικήν γλώσσαν, παρημέλησαν την λειτουργίαν και εγκατέλειψαν την προσκύνησιν των εικόνων. Μία ομάς ενθουσιωδών ήρχισε να καταστρέφη άνευ διακρίσεως εικόνας και αγάλματα εις τας εκκλησίας της Ζυρίχης. Στενοχωρηθείς από την επέκτασιν της αταξίας, ο Ζβίγγλιος εκανόνισε μίαν δευτέραν συζήτησιν (26 Οκτωβρίου 1523) εις την οποίαν μετέσχον 550 λαϊκοί και 350 κληρικοί. Το αποτέλεσμα υπήρξεν ότι το Συμβούλιον διέταξε την συγκρότησιν μιας επιτροπής, εις την οποίαν μετείχε και ο Ζβίγγλιος και η οποία θα συνέτασσεν ένα βιβλίον δογματικής διδασκαλίας δια τον λαόν και ότι εν τω μεταξύ έπρεπε να παύση πάσα βιαιοπραγία. Ο Ζβίγγλιος συνέθεσε ταχέως το « Eine kurze Christliche Einleitung», το οποίον απεστάλη εις όλους τους κληρικούς του καντονίου. Η καθολική ιεραρχία διεμαρτυρήθη και η δίαιτα της ομοσπονδίας, συνελθούσα εις την Λουκέρνην (26 Ιανουαρίου 1524), υπεστήριξε την διαμαρτυρίαν ενώ συγχρόνως επρότεινεν η ιδία εκκλησιαστικήν μεταρρύθμισιν. Το Συμβούλιον ηγνόησε τας διαμαρτυρίας.

Ο Ζβίγγλιος διετύπωσεν ευρύτερον τας θεωρίας του εις δύο λατινικάς πραγματείας: De vera et falsa religione (1525) και Ratio fidei (1530). Εδέχετο την βασικήν θεολογίαν της Εκκλησίας: τον τρισυπόστατον Θεόν, την πτώσιν του Αδάμ και της Εύας, την ενσάρκωσιν, την εκ Παρθένου γέννησιν και την λύτρωσιν˙ αλλά ηρμήνευσε το «προπατορικόν αμάρτημα» όχι ως μίαν κηλίδα ενοχής, κληρονομηθείσαν από τους προπάτοράς μας, αλλά ως μίαν αντικοινωνικήν τάσιν, ενυπάρχουσαν εις την φύσιν του ανθρώπου.10 Συνεφώνει με τον Λούθηρον ότι ο άνθρωπος ουδέποτε θα κερδίση την σωτηρίαν με καλά έργα, αλλά πρέπει να πιστεύση εις την λυτρωτικήν αποτελεσματικότητα της θυσίας και του θανάτου του Χριστού. Συνεφώνει με τον Λούθηρον και τον Καλβίνον εις τον προορισμόν: παν γεγονός, και κατά συνέπειαν η αιώνια μοίρα παντός ατόμου, είχε προγνωσθή υπό του Θεού και πρέπει να συμβή όπως έχει προγνωσθή. Αλλά ο Θεός έχει καταδικάσει εις την κόλασιν μόυον εκείνους οι οποίοι απορρίπτουν το Ευαγγέλιον το οποίον τους κηρύττεται. Όλα τα παιδία (εκ χριστιανών γονέων) τα οποία αποθνήσκουν εις νηπιακήν ηλικίαν είναι σεσωσμένα, έστω και αβάπτιστα, διότι ήσαν πάρα πολύ μικρά δια να αμαρτήσουν. Η κόλασις είναι πραγματική αλλά το καθαρτήριον είναι «μία επινόησις... μία προσοδοφόρος επιχείρησις δια τους κατασκευαστάς της». Η Γραφή δεν γνώριζε τίποτε περί αυτού.11 Τα μυστήρια δεν είναι θαυματουργά μεταδοτικά μέσα, αλλά ωφέλιμα σύμβολα της θείας χάριτος. Η εξομολόγησις δεν, είναι αναγκαία˙ κανείς ιερεύς δεν δύναται να συγχωρήση την αμαρτίαν παρά μόνον ο Θεός. Αλλά πολλάκις είναι ευεργετικόν να εμπιστευώμεθα τας πνευματικάς μας ανησυχίας εις ένα ιερέα.12 Ο Μυστικός Δείπνος δεν είναι πραγματική κατάλυσις του σώματος του Χριστού αλλά ένα σύμβολον της ενώσεως της ψυχής με τον Θεόν και του ατόμου με την χριστιανικήν κοινότητα.

Ο Ζβίγγλιος διετήρησε την Ευχαριστίαν ως μέρος της μεταρρυθμισθείσης ιεροτελεστίας και την παρείχεν εις άρτον και οίνον αλλά μόνον τέσσαρας φοράς το έτος. Εις την ειδικήν αυτήν περίπτωσιν διετηρείτο το μεγαλύτερον μέρος της θείας λειτουργίας αλλ' απηγγέλλετο εις ελβετικήν γερμανικήν από το εκκλησίασμα και τον ιερέα. Κατά το υπόλοιπον του έτους, η λειτουργία αντικαθίστατο με το κήρυγμα, η επίδρασις του τυπικού επί των αισθήσεων ήτο υποτεταγμένη εις την επίδρασιν του λόγου επί του πνεύματος: ένα τολμηρόν παιγνίδιον επί της λαϊκής διανοητικότητος και της σταθερότητος των ιδεών. Εφ' όσον τώρα μία αλάνθαστος Βίβλος επρόκειτο να αντικαταστήση μίαν αλάνθαστον Εκκλησίαν ως οδηγός εις το δόγμα και την συμπεριφορά η γερμανική μετάφρασις του Λουθήρου της Καινής Διαθήκης προσηρμόσθη προς την ελβετικήν γερμανικήν διάλεκτον και ένα σώμα από λογίους και ιερωμένους, υπό την διεύθυνσιν του εναρέτου Λέοντος Γιούντ, επεφορτίσθη με την προπαρασκευήν μιας γερμανικής εκδόσεως ολοκλήρου της Βίβλου. Εξεδόθη από τον Χριστιανόν Φροσάουερ εις την Ζυρίχην,το 1534, τέσσαρα έτη πρίν εμφανισθή η βελτιωμένη έκδοσις του Λουθήρου.

Κατά πιστήν υπακοήν πρός την δευτέραν εντολήν και σημειώνον την επάνοδον του προτεσταντικού χριστιανισμού εις τας ιουδαϊκάς παραδόσεις, το Συμβούλιον της Ζυρίχης διέταξε την αφαίρεσιν από τας εκκλησίας της πόλεως όλων των θρησκευτικών εικόνων, λειψάνων και διακοσμήσεων ακόμη και τα όργανα απεμακρύνθησαν και το τεράστιον εσωτερικόν της εκκλησίας του Γκροσμύνστερ έμεινε θλιβερώς γυμνόν, όπως είναι σήμερον. Μερικαί από τας εικόνας ήσαν αρκετά παράλογοι, άλλαι προσεφέροντο εις δεισιδαιμονίαν ώστε να αξίζουν την καταστροφήν˙ αλλά μερικαί ήσαν αρκετά ωραίαι ώστε να κάμουν τον διάδοχον του Ζβιγγλίου, Ερρίκον Μπούλλινγκερ, να θρηνή δια την απώλειάν των. Ο ίδιος ο Ζβίγγλιος ετήρει μίαν ανεκτικήν στάσιν έναντι των εικόνων όταν δεν ελατρεύοντο ως θαυματουργά είδωλα,13 αλλά εδέχθη την καταστροφήν ως μίαν αντίδρασιν κατά της ειδωλολατρείας.14 Εις τας εκκλησίας των χωρίων του καντονίου επετράπη να διατηρήσουν τας εικόνας εάν η πλειοψηφία της ενορίας το επεθύμει. Οι ρωμαιοκαθολικοί διετήρησαν μερικά πολιτικά δικαιώματα αλλά δεν ηδύναντο να εκλεγούν εις δημόσια αξιώματα. Η συμμετοχή εις λειτουργίαν ετιμωρείτο δια προστίμου˙ επίσης απηγορεύθη δια νόμου να τρώγωνται ιχθύς την Παρασκευήν αντί κρέατος.15 Τα μοναστήρια ανδρών και γυναικών (με μίαν εξαίρεσιν) εκλείσθησαν ή μετετράπησαν εις νοσοκομεία ή σχολεία˙ οι μοναχοί και αι μοναχαί εξήλθον από τα μοναστήρια δια να νυμφευθούν. Αι εορταί των αγίων κατηργήθησαν καθώς επίσης και τα προσκυνήματα, τα αγιάσματα και αι λειτουργίαι δια τους νεκρούς. Αν και όλαι αυταί αι αλλαγαί δεν είχον πραγματοποιηθή μεχρι του 1524, εν τούτοις η Μεταρρύθμισις είχε κατά την εποχήν αυτήν προχωρήσει περισσότερον εις τον Ζβίγγλιον και την Ζυρίχην παρά εις τον Λούθηρον και την Βιττενβέργην. Ο Λούθηρος ήτο ακόμη άγαμος μοναχός και εξηκολούθει να τελή την λειτουργίαν.

Τον Νοέμβριον του 1524, η Ζυρίχη ίδρυσεν ένα μυστικοσυμβούλιον (Heimliche Rath) από εξ μέλη δια να προπαρασκευάζη την ρύθμισιν επειγόντων ή λεπτών κυβερνητικών ζητημάτων. Μεταξύ του Ζβιγγλίου και του συμβουλίου τούτου έγινεν ένας συμβιβασμός ως πρός την εργασίαν : ο Ζβίγγλιος παρεχώρησεν εις αυτό την ρύθμισιν των εκκλησιαστικών και κοσμικών υποθέσεων και εις τας δύο περιπτώσεις ηκολούθει την καθοδήγησίν του. Η Εκκλησία και το κράτος εις την Ζυρίχην έγιναν ένας οργανισμός, του οποίου ο Ζβίγγλιος ήτο ο ανεπίσημος αρχηγός και εις τον οποίον η Βίβλος είχε γίνει δεκτή (όπως το Κοράνιον εις το Ισλάμ) ως η πρώτη πηγή και το τελικόν κριτήριον του δικαίου. Εις τον Ζβίγγλιον, και βραδύτερον εις τον Καλβίνον, επραγματοποιήθη το ιδεώδες της Παλαιάς Διαθήκης, του προφήτου κατευθύνοντος το κράτος.
Επιτυχών τόσον, ταχέως και τόσον πλήρως εις την Ζυρίχην, ο Ζβίγγλιος έστρεψε κατακτητικόν βλέμμα επί των ρωμαιοκαθολικών καντονίων και διηρωτήθη εάν δεν θα ήτο δυνατόν ολόκληρος η Ελβετία να προσχωρήση εις την νέαν μορφήν της παλαιάς πίστεως.

IV. ΕΜΠΡΟΣ, ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΙ
Η Μεταρρύθμιση είχε κατατμήσει την ομοσπονδίαν και εφαίνετο προωρισμένη να την καταστέψη. Η Βέρνη, η Βασιλεία, το Σαφφχάουζεν, το Άππεντσελ και η Γκριζόν ηυνόουν την Ζυρίχην τα άλλα καντόνια διέκειντο εχθρικώς. Πέντε καντόνια – Λουκέρνη, Ούρι, Σβύτς, Ούντερβαλντεν και Τσούγκ- εσχημάτισαν μίαν ρωμαιοκαθολικήν ομοσπονδίαν δια να καταπνίξουν όλα τα χουσιτικά, λουθηρανικά και ζβιγγλιανικά κινήματα (1524). Ο αρχιδούξ Φερδινάνδος της Αυστρίας παρεκίνησεν όλα τα ρωμαιοκαθολικά κράτη εις από κοινού δράσιν, υπεσχέθη την βοήθειάν του και ήλπιζεν αναμφιβόλως να αποκαταστήση την κυριαρχίαν των Αψβούργων εις την Ελβετίαν. Την 16ην Ιουλίου, όλα τα καντόνια, εκτός του Σαφφχάουζεν και του Άππεντσελ, συνεφώνησαν να αποκλείσουν την Ζυρίχην από τας μελλοντικάς ομοσπονδιακάς διαίτας. Η Ζυρίχη και ο Ζβίγγλιος απήντησαν αποστείλαντες ιεραποστόλους εις την περιοχήν του Θοργκάου δια να κηρύξουν την Μεταρρύθμισιν. Ένας εξ αυτών συνελήφθη˙ διάφοροι φίλοι του τον απηλευθέρωσαν και ηγήθησαν ενός εξηγριωμένου όχλου, ο οποίος ελεηλάτησε και έκαυσεν ενα μοναστήριον και κατέστρεψε τας εικόνας εις πολλάς εκκλησίας (Ιούλιος 1524). Τρεις από τους αρχηγούς εξετελέσθησαν και το πολεμικόν πνεύμα ανεπτύχθη και εις τας δύο μερίδας. Ο Έρασμος, έντρομος εις, την Βασιλείαν, κατεπτοήθη βλέπων εύλαβείς πιστούς, ερεθισθέντας από τους ιεροκήρυκας, να εξέρχωνται από τας εκκλησίας «ως δαιμονιζόμενοι, με την οργήν και την μανίαν ζωγραφισμένην εις τα πρόσωπά των... ως πολεμισταί εμψυχούμενοι από τον στρατηγόν των δια κάποιαν ισχυράν επίθεσιν».16 Εξ καντόνια ηπείλησαν, ότι θα εγκαταλείψουν την ομοσπονδίαν αν δεν θα ετιμωρείτο η Ζυρίχη.

Ο Ζβίγγλιος, αναλαμβάνων τον νέον ρόλον του ως πολεμικού αρχηγού, συνέστησεν εις την Ζυρίχην να υξήση τον στρατόν της και τα εφόδιά της, να επιζητήση συμμαχίαν με την Γαλλίαν, να δημιουργήση αντιπερισπασμόν εις τα νώτα του Φερδινάνδου, προπαρασκευάζουσα εξέγερσιν εις το Τυρόλον και να υποσχεθή εις το Θοργκάου και το Σαίντ - Γκάλ τα κτήματα των μοναστηριών των ως αντάλλαγμα δια την υποστήριξίν των. Εις την ρωμαιοκαθολικήν ομοσπονδίαν προσέφερεν ειρήνην υπό τρεις όρους : να παραχωρήση εις την Ζυρίχην το περίφημον αββαείον του Αγίου Γάλλου˙ να απαρνηθή την συμμαχίαν με την Αυστρίαν και να παραδώση εις την Ζυρίχην τον εκ Λουκέρνης σατιρικόν Θωμάν Μούρνερ, ο οποίος είχε γράψει πολύ δηκτικώς δια τους Μεταρρυθμιστάς. Η ομοσπονδία περιεφρόνησεν αυτούς τους όρους. Η Ζυρίχη διέταξε τους αντιπροσώπους της εις Άγιον Γάλλον να καταλάβουν το αββαείον αυτοί υπήκουσαν (28 Ιανουαρίου 1529). Τον Φε-βρουάριον η έντασις ηυξήθη από γεγονότα τα οποία εσημειώθησαν εις την Βασιλείαν.

Ο ηγέτης των προτεσταντών εις τας «Αθήνας της Ελβετίας» ήτο ο Ιωάννης Χαουσσάιν, ο οποίος είχεν εξελληνίσει το όνομά του, το οποίον εσήμαινεν οικιακόν λύχνον, εις Οικολαμπάδιος. Είχε γράψει λατινικά ποιήματα εις ηλικίαν 12 ετών, εξέμαθε την ελληνικήν ολίγον κατόπιν και κατέληξε να θεωρήται ο καλύτερος εβραϊστής μετά τον Ρόυχλιν. Εις τον άμβωνα της εκκλησίας του αγιου Μαρτίνου και εις την έδραν της θεολογίας εις το Πανεπιστήμιον, απέκτησε φήμην ως μεταρρυθμιστής και ηθικολόγος, φιλάνθρωπος προς όλα εκτός της θρησκείας. Περί το 1521, επετέθη κατά των καταχρήσεων της εξομολογήσεως, του δόγματος της μετουσιώσεως και της υπερβολικής τιμής της Παρθένου. Το 1523, ο Λούθηρος τον επεδοκίμασε. Το 1525, υιοθέτησε το πρόγραμμα του Ζβιγγλίου, συμπεριλαμβανομένου και του διωγμού των Αναβαπτιστών. Απέρριπτεν όμως τον προορισμόν˙ salus nostra ex Deo, εδίδασκε, perditio nostra ex nobis : «η σωτηρία μας προέρχεται από τον θεόν, η απώλειά μας από ημάς τους ιδίους».17 Όταν το συμβούλιον της Βασιλείας, το οποίον τώρα ήτο κατά το πλείστον προτεσταντικόν, διεκήρυξε την ελευθερίαν της λατρείας (1528) ο Οικολαμπάδιος διεμαρτυρήθη και απήτησε την κατάργησιν της λειτουργίας.
Την 8ην Φεβρουαρίου 1529, 800 άνδρες, συγκεντρωθέντες εις την εκκλησίαν των Φραγκισκανών, απέστειλαν προς το συμβούλιον μίαν αίτησιν, όπως απαγορευθή η λειτουργία, όλοι οι ρωμαιοκαθολικοί απολυθούν από τας δημοσίας θέσεις και όπως τεθή εις ισχύν ένα δημοκρατικώτερον σύνταγμα. Το συμβούλιον συνεζήτησε το θέμα. Την επομένην οι αιτήσαντες συνεκεντρώθησαν ένοπλοι εις την αγοράν. Όταν περί την μεσημβρίαν το συμβούλιον δεν είχεν ακόμη λάβει απόφασιν, το πλήθος εισέβαλεν εις τας εκκλησίας με σφύρας και πελέκεις και κατέστρεψεν όλας τας θρησκευτικάς εικόνας τας οποίας κατώρθωσε να ανακαλύψη.18 Ο Έρασμος περιέγραψε το γεγονός εις μίαν επιστολήν του προς τον Πιρκχάιμερ :

«Οι σιδηρουργοί και οι εργάται αφήρεσαν τας εικόνας από τας εκκλησίας και καθύβρισαν τας εικόνας των αγίων και αυτόν τον Εσταυρωμένον κατά τοιούτον τρόπον, ώστε είναι απορίας άξιον πώς δεν εγινε κανένα θαύμα, δεδομένου ότι πάντοτε συνέβαινον τόσα πολλά όταν οι άγιοι προσεβάλλοντο έστω και ελαφρώς. Δεν έμεινε κανένα άγαλμα ούτε εις τους προθαλάμους ή τας εισόδους ή εις τα μοναστήρια. Αι νωπογραφίαι εκαλύφθησαν με επίχρισμα εξ ασβέστου. Ο,τιδήποτε ηδύνατο να καή, ερρίφθη εις την πυράν και τα υπόλοιπα κατετεμαχίσθησαν. Ουδενός εφείσθησαν είτε από αγάπην είτε δια χρήματα».19

Το συμβούλιον κατενόησε τον υπαινιγμόν και εψήφισε την κατάργησιν της λειτουργίας. Ο Έρασμος, ο Μπεάτος Ρενάνος και όλοι οι καθηγηταί του Πανεπιστημίου, εγκατέλειψαν την Βασιλείαν. Ο Οικολαμπάδιος, θριαμβευτής, επέζησε μόνον δύο έτη, αποθανών ολίγον μετά τον θάνατον του Ζβιγγλίου.

Τον Μάιον του 1529 ένας προτεστάντης ιεραπόστολος από την Ζυρίχην, επιχειρήσας να κηρύξη εις την πόλιν Σβύτς, εκάη εις την πυράν. Ο Ζβίγγλιος έπεισε το Συμβούλιον της Ζυρίχης να κηρύξη τον πόλεμον. Κατέστρωσε το σχέδιον της εκστρατείας και ωδήγησεν αυτοπροσώπως  τα στρατεύματα του καντονίου. Εις την Κάππελ, δέκα μίλλια νοτίως της Ζυρίχης, τους εσταμάτησεν ένας μόνος άνθρωπος, ο Λάντεμαν Αίμπλι από το Γκλάρους, ο οποίος εζήτησε μιας ώρας ανακωχήν δια να διαπραγματευθή με την ομοσπονδίαν. Ο Ζβίγγλιος υπωπτεύθη προδοσίαν και ήτο υπέρ της αμέσου προχωρήσεως˙ αλλά υπερίσχυσαν οι σύμμαχοί του από την Βέρνην και οι ίδιοι οι στρατιώται του, οι οποίοι αμέσως συναδελφώθησαν, υπεράνω των συνόρων των καντονιών και της θεολογίας, με τους στρατιώτας του εχθρού. Αι διαπραγματεύσεις διήρκεσαν δέκα εξ ημέρας˙ τελικώς επεκράτησεν η ορθοφροσύνη των Ελβετών και υπεγράφη η πρώτη ειρήνη της Κάππελ (24 Ιουνίου 1529). Οι όροι της υπήρξαν νίκη δια τον Ζβίγγλιον : τα ρωμαιοκαθολικά καντόνια συνεφώνησαν να πληρώσουν αποζημίωσιν εις την Ζυρίχην και να παύσουν την συμμαχίαν των με την Αυστρίαν˙ κανένα από τα μέρη δεν θα επετίθετο κατά του άλλου δια θρησκευτικάς διαφοράς, εις δε τα «κοινά εδάφη», υποκείμενα εις δύο ή περισσότερα καντόνια, ο λαός θα απεφάσιζε κατά πλειοψηφίαν κατά ποίον τρόπον θα ερρύθμιζον τον θρησκευτικόν των βίον. Ο Ζβίγγλιος, εν τούτοις, ήτο δυσηρεστημένος : είχε ζητήσει και δεν είχε λάβει, ελευθερίαν δια το προτεσταντικόν κήρυγμα εις τα ρωμαιοκαθολικά καντόνια. Προείπε ταχείαν διάσπασιν της ειρήνης.

Αυτή διήρκεσεν είκοσι οκτώ μήνας. Εις το ενδιάμεσον κατεβλήθη προσπάθεια προς ένωσιν των προτεσταντών της Ελβετίας και της Γερμανίας. Ο Κάρολος Ε' είχε διευθετήσει την έριδά του με τον Κλήμεντα Ζ'˙ και οι δύο ήσαν τώρα ελεύθεροι να ενωθούν εναντίον των προτεσταντών. Αυτοί όμως ήσαν ήδη μία ισχυρά πολιτική δύναμις. Οι Γερμανοί κατά το ήμισυ ήσαν λουθηρανοί˙ πολλαί γερμανικαί πόλεις - η Ούλμη, το Άουγκσμπουργκ, η Βυρτεμβέργη, η Μάιντς, η Φραγκφούρτη επι του Μάιντς, το Στρασβούργον -  είχον ισχυράς συμπαθείας πρός τον Ζβίγγλιον εις δε την Ελβετίαν, παρ' όλον ότι αι αγροτικαί περιοχαί ήσαν ρωμαιοκαθολικαί, αι πλείσται των πόλεων ήσαν προτεσταντικοί. Προφανώς, η αυτοπροστασία εναντίον της αυτοκρατορίας και του παπισμού απήτει την προτεσταντικήν ένωσιν. Μόνον εμπόδιον ήτο η θεολογία.

Ο λαντγκράβος της Έσσης Φίλιππος ανέλαβε την πρωτοβουλίαν προσκαλέσας τον Λούθηρον, τον Μελάγχθονα και άλλους Γερμανούς προτεστάντας να συναντηθούν με τον Ζβίγγλιον, τον Οικολαμπάδιον καϊ άλλους Ελβετούς προτεστάντας εις τον πύργον του εις το Μάρμπουργκ, βορείως της Φραγκφούρτης.
Την 29ην Σεπτεμβρίου 1529 συνηντήθησαν αι αντίπαλοι μερίδες. Ο Ζβίγγλιος προέβη εις γενναίας παραχωρήσεις˙ διέλυσε την υποψίαν του Λουθήρου ότι αμφέβαλλε δια την θεότητα του Χριστού˙ παρεδέχθη την πίστιν της Νικαίας και το δόγμα του προπατορικού αμαρτήματος. Αλλά δεν ήθελε να αποσύει τας απόψεις του περί της Ευχαριστίας ως συμβόλου και αναμνήσεως μάλλον παρά ως θαύματος.
Ο Λούθηρος έγραψε με κιμωλίαν επί της τραπέζης της συσκέψεως τας λέξεις αι οποίαι αποδίδονται εις τον Χριστόν - «Τοῦτο ἐστί τό σῶμα μου» - και δεν εδέχετο άλλην ερμηνεία, από την κατά γράμμα.
Τα μερη υπέγραψαν μίαν συμφωνίαν εκ 14 άρθρων επί της ευχαριστίας εχωρίσθησαν και όχι φιλικως (3 Οκτώβριου). Ο Λούθηρος ηρνήθη να λάβη την τεινομένην χείρα του Ζβιγγλίου, ειπών: «το πνεύμα σας δεν είναι το πνεύμα μας»˙ συνέταξε μίαν θεαλογικήν ομολογίαν από δέκα επτά άρθρα, εις τα οποία περιελαμβάνετο και η «μετουσίωσις» (consubstantiation), έπεισε δε τους λουθηρανούς ηγεμόνας να απορρίψουν πάσαν συμμαχίαν με οιανδήποτε ομάδα η οποία δεν θα υπέγραφε και τα δέκα επτά.20 Ο Μελάγχθων συνεφώνησε με τον κύριόν του.
«Είπομεν εις τους ζβιγγλιανούς», έγραψεν, «ότι διερωτώμεθα πώς αι συνειδήσεις των θα τους επέτρεπον να μας αποκαλούν αδελφούς εφ' όσον θα επίστευον ότι η θεωρία μας ήτο πεπλανημένη».21
Εδώ, εις μίαν φράσιν, ευρίσκετο το πνεύμα της εποχής. Το 1532 ο Λούθηρος συνεβούλευσε τον δούκα Αλβέρτον της Πρωσσίας να μην επιτρέψη να εισέλθη ζβιγγλιανός εις τα εδάφη του, επί ποινή αιωνίας κολάσεως. Ήτο πάρα πολύ να ζητήση κανείς από τον Λούθηρον να περάση με ένα βήμα από τον Μεσαίωνα εις τους Νέους Χρόνους˙ είχε δεχθή πάρα πολύ βαθείαν επίδρασιν της μεσαιωνικής θρησκευτικότητος ώστε να ανεχθή υπομονητικώς οιανδήποτε απομάκρυνσιν των θεμελιωδών της στοιχείων. Ησθάνετο, ως καλός ρωμαιοκαθολικός, ότι ο κόσμος της σκέψεως θα κατέρρεεν, όλη η έννοια της ζωής θα εξαλείφετο, εάν θα έχανε οιονδήποτε εκ των βασικών στοιχείων της πίστεως, εις την οποίαν είχε διαμορφωθή. Ο Λούθηρος ήτο ο μεσαιωνικώτερος των νεωτέρων ανθρώπων.

Συντριβείς από την αποτυχίαν αυτήν, ο Ζβίγγλιος επανήλθεν εις την Ζυρίχην, η οποία ήρχισε να αναταράσσεται υπό την δικτατορίαν του. Οι αυστηροί νόμοι κατά της πολυτελείας είχον προκαλέσει αγανάκτησιν˙ το εμπόριον παρημποδίζετο από τας θρησκευτικάς διαφοράς μεταξύ των καντονίων˙ οι τεχνίται ήσαν δυσηρεστημένοι διότι εξηκολούθουν να έχουν πολύ μικράν αναλογίαν εις την κυβέρνησιν και οι λόγοι του Ζβιγγλίου, ανάμικτοι με πολιτικήν, είχον χάσει την έμπνευσιν και την γοητείαν των. Ησθάνετο τόσον ευτόνως την αλλαγήν ώστε εζήτησε την άδειαν του Συμβουλίου να αναζητήση μίαν ενορίαν κάπου άλλου. Επέμειναν να παραμείνη.
Τώρα αφιέρωνε πολύν χρόνον εις την συχγραφήν. Το 1530 απέ-στειλεν εις τον Κάρολον Ε' την «Ratio fidei», αλλ' αυτός δεν έδωσε σημείον ότι την έλαβε. Το 1531 απηύθυνε προς του Φραγκίσκου Α' μίαν Christianae fidei brevis et clara expositio.
Εις αυτήν την «βραχείαν και σαφή έκθεσιν της χριστιανικής πίστεως» εξέφραζε την ερασμιακήν του πεποίθησιν, ότι ένας χριστιανός, όταν θα έφθανεν εις τον παράδεισον, θα εύρισκεν εκεί πολλούς αγαθούς Εβραίους και ειδωλολάτρας : όχι μόνον τον Αδάμ, τον Αβραάμ, τον Ισαάκ, τον Μωυσήν, τον Ησαίαν... αλλά και τον Ηρακλή, τον Θησέα, τον Σωκράτην, τον Αριστείδην, τον Νουμάν, τον Κάμιλλον, τους Κάτωνας, τους Σκιπίωνας. Γενικώς, δεν υπήρξεν αγαθός άνθρωπος, ούτε ιερόν πνεύμα, ούτε πιστή ψυχή, από καταβολής κόσμου μέχρι τέλους αυτού, τα οποία να μην εύρη εκεί μαζί με τον Θεόν. Τι άλλο πλέον χαρμόσυνον, ευχάριστον και ευγενές θα ηδύνατο κανείς να φαντασθή από αυτό το θέαμα ;»22
Το χωρίον αυτό εσκανδάλισεν εις τοιούτον βαθμόν τον Λούθηρον, ώστε κατέληξεν εις το συμπέρασμα, ότι ο Ζβίγγλιος θα έπρεπε να ήτο «άπιστος»,23 ο δε επίσκοπος Μποσσουέ, συμφωνών δια μίαν φοράν με τον Λούθηρον, ανέφερε τούτο δια να αποδείξη, ότι ο Ζβίγγλιος ήτο αθεραπεύτως άπιστος.24

Την 15ην Μαίου 1531 μία συνέλευσις της Ζυρίχης και των συμμάχων της εψήφισε να εξαναγκασθούν τα ρωμαιοκαθολικά καντόνια να επιτρέψουν ελευθερίαν κηρύγματος εις το έδαφος των. Όταν τα καντόνια ηρνήθησαν, ο Ζβίγγλιος επρότεινε πόλεμου, αλλά οι σύμμαχοι του επροτίμησαν οικονομικόν αποκλεισμόν. Τα ρωμαιοκαθολικά καντόνια, εμποδισθέντα να κάμουν εισαγωγάς, εκήρυξαν τον πόλεμον. Και πάλιν οι αντίπαλοι στρατοί εβάδισαν, και πάλιν ο Ζβίγγλιος ηγήθη και εκράτει την σημαίαν˙ και πάλιν τα στρατεύματα συνηντήθησαν εις την Κάππελ (11 Οκτωβρίου 1531), οι ρωμαιοκαθολικοί με 8.000 άνδρας, οι προτεστάνται με 1500.
Την φοράν αυτήν επολέμησαν. Οι ρωμαιοκαθολικοί ενίκησαν και ο 47ετης Ζβίγγλιος ήτο μεταξύ των 500 ττεσόντων Ζυριχίων. Το σώμα του ετεμαχίσθη και κατόττιν εκάη επί πυράς εκ κόπρου.25
Ο Λούθηρος, πληροφορηθείς τον θάνατον του Ζβιγγλίου, τον εχαρακτήρισεν ως θείαν καταδίκην ενός απίστου,26 και «ένα θρίαμβον δι’ ημάς».27 «Εύχομαι από καρδίας», λέγεται οτι είπε, «να δυνηθή να σωθή ο Ζβίγγλιος αλλά φοβούμαι το αντίθετον, διότι ο Χριστός είπεν ότι όλοι όσοι τον απαρνούνται θα κολασθούν».28

Τον Ζβίγγλιον διεδέχθη εις την Ζυρίχην ο Ερρίκος Μπούλλινγκερ και εις την Βασιλείαν ο Οσβάλδος Μυκόνιος εξηκολούθησε μετά τον θάνατον του Οικολαμπαδίου. Ο Μπούλλινγκερ απέφευγε την πολιτικήν επέβλεπε τα σχολεία της πόλεως, παρείχεν άσυλον εις πρόσφυγας προτεστάντας και έδιδεν ελεημοσύνην εις τους ενδεείς πάσης πίστεως. Ενέκρινε την εκτέλεσιν του Σερβέτου, αλλά, αν αφαιρέσωμεν τούτο, επλησίαζεν εις μίαν θεωρίαν γενικής θρησκευτικής ελευθερίας. Ηνώθη με τον Μυκόνιον και τον Λέοντα Γιούντ εις την διατύπωσιν της Πρώτης Ελβετικής Ομολογίας (1536), η οποία επί μίαν γενεάν ήτο η επίσημος έκφρασις των ζβιγγλιανών απόψεων. Μαζί με τον Καλβίνον συνέταξε το «Consensus Tigurinus» (1549), το οποίον ήνωσε τους προτεστάντας της Ζυρίχης και της Γενεύης εις μίαν «Μεταρρυθμισμένην Εκκλησίαν».
Παρά την προστατευτικήν αυτήν συμφωνίαν ο καθολικισμός ανέκτησε μεταγενεστέρως πολύ από το έδαφος το οποίον είχε χάσει εις την Ελβετίαν, εν μέρει δια της νίκης του εις Κάππελ˙ αι θεολογίαι αποδεικνύονται ορθαί ή μη ορθαί εις την ιστορίαν δι' ανταχωνισμού σφαγής ή γονιμότητος. Επτά καντόνια παρέμειναν εις τον ρωμαιοκαθολικισμόν - η Λουκέρνη, το Ούρι, η Σβύτς, η Τσούγκ, το Ουντερβάλντεν, το Φρίμπουργκ και το Σόλοθουρν˙ τέσσαρα ήσαν οριστικώς προτεσταντικά - η Ζυρίχη, η Βασιλεία, η Βέρνη και το Σαφφχάουζεν τα υπόλοιπα παρέμειναν αιωρούμενα μεταξύ των δύο πίστεων, αβέβαια περί των πεποιθήσεών των. Ο διάδοχος του Ζβιγγλίου εις το Γκλάρους, Βαλεντίνος Τσούντι, έκαμεν ένα συμβιβασμόν ψάλλων την λειτουργίαν την πρωίαν δια τους ρωμαιοκαθολικούς και κηρύττων ένα ευαγγελικόν  καθαρώς σύμφωνον με τας Γραφάς  κύρυγμα την εσπέραν δια τους προτεστάντας˙ υπεστήριζε την αμοιβαίαν ανοχήν και πράγματι τον ηνέχθησαν έγραψεν ένα «Χρονικόν», τόσον αμερόληπτον ώστε κανείς δεν ηδύνατο να είπη ποίαν πίστιν ηυνόει. Ακόμη και εις εκείνην την εποχήν υπήρχον χριστιανοί.

(Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού Will Durant, τόμος ΣΤ΄ σελ. 470-482 εκδόσεις Αφοί Συρόπουλοι 1970)