Η θέση του ανθρώπου (Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς)

Ο άνθρωπος είναι τοποθετημένος στο δρόμο ανάμεσα στον παράδεισο και στην κόλαση, ανάμεσα στον Θεό και στο διάβολο. Κάθε σκέψη και λογισμός του ανθρώπου και κάθε αίσθησή του φέρνει λίγο την ψυχή ή στον παράδεισο ή στην κόλαση. Εάν είναι έλλογος (δηλ. κατά Θεόν) η σκέψη και ο λογισμός συνδέει τον άνθρωπο με τον Θεό Λόγο, τον Απερινόητο και Ακατάληπτο και αυτό για τον άνθρωπο ήδη είναι παράδεισος. Εάν όμως η σκέψη είναι χωρίς και κατά του Θεού Λόγου, τότε αναπόφευκτα συνδέει τον άνθρωπο με το παράλογο και το ανόητο, με το Διάβολο, και αυτό είναι ήδη κόλαση. Ό,τι ισχύει για τη σκέψη ισχύει και για την αίσθηση. Όλα λοιπόν αρχίζουν εδώ στη γη, και ο παράδεισος και η κόλαση του ανθρώπου. Η ζωή του ανθρώπου σ’ αυτό τον πλανήτη είναι ένα τεράστιο δράμα: εδώ συνεχώς συγκρούονται το εφήμερο και το αιώνιο, το θνητό και το αθάνατο, το καλό και το κακό, τα του διαβόλου και τα του Θεού.

Είναι κατάρα η ανθρώπινη σκέψη, όταν δεν θέλει να μεταμορφωθεί σε προσευχή και να τελειωθεί με την προσευχή. Είναι αδιανόητο να υπάρχει σκέψη η οποία εμπρός στο μυστήριο των κόσμων δεν μεταβάλλεται σε προσευχητική ανάταση και διάθεση. Τίποτε δεν είναι πιο θαυμάσιο από τη σκέψη, η οποία εμπρός στη θέα των κόσμων του Θεού ασυναίσθητα εκχέεται σε προσευχή.

Σε κάθε γήινο υπάρχει κάτι το ουράνιο, σε κάθε φυσικό υπάρχει κάτι το υπερφυσικό. Στον κόκκο του σίτου υπάρχει ένα μέρος του ουρανού, γιατί ώσπου να γεννηθεί απορρόφησε μέσα του πολύ φως του ουρανού και θερμότητα και ανέμους. Κάτι από τ’ αστέρια υπάρχει σε κάθε φυτικό, σε κάθε ορυκτό, σε κάθε ζωντανό οργανισμό αλλά ιδιαίτερα σε κάθε ανθρώπινο ον. Τα πάντα σ’ αυτόν το γήινο κόσμο είναι στενά δεμένα με τον επουράνιο κόσμο. Είναι αναμφισβήτητη αλήθεια ότι η γη συγκρατείται από τον ουρανό και υπάρχει διά του ουρανού, η γη και όλα όσα υπάρχουν πάνω της. Η δίοδος του φυσικού στο υπερφυσικό και του υπερφυσικού στο φυσικό είναι πολύ μυστική και ανεξιχνίαστη και δεν υπόκειται σε κανένα έλεγχο ανθρώπινου ερευνητικού πνεύματος. Διαμέσου των αοράτων πρωτονίων και φωτονίων τελείται η μυστηριώδης διάχυση του υπερφυσικού στο φυσικό, του αόρατου στο ορατό. Και μέσα από τα μυστικά φωτόνια της ψυχής οι φωτεινές έλλογες ενέργειες του Θεού Λόγου διαχέονται στην ανθρώπινη ύπαρξη. Έτσι πράγματι δεν υπάρχουν στεγανά όρια μεταξύ υπερφυσικού και φυσικού, μεταξύ ορατών και αοράτων. Σε κάθε γήινο υπάρχει πολύς ουρανός.

Εκείνο που εξαρτάται από μας είναι να οικοδομήσουμε και να καλλιεργήσουμε μέσα μας ό,τι είναι αιώνιο και θεανθρώπινο, να αναπτύξουμε ως το άπειρο την αίσθηση και την επίγνωση της αιώνιας ζωής. Γι’ αυτό εξάλλου και ο Θεός Λόγος «ενηνθρώπησεν», για να μας διδάξει πώς μπορούν να αποκτήσουν οι άνθρωποι την αιώνια ζωή σ’ αυτό τον εφήμερο κόσμο. Η πίστη μας δεν είναι παρά αδιάλειπτος αγώνας για την αιώνια ζωή, αδιάλειπτο μαρτύριο για την αιώνια ζωή (Α’ Τιμ. 6, 12). Και η γη είναι πεδίο μάχης και μαρτυρίου για την αιώνια ζωή. Αυτή είναι η κλήση μας. Όποιος σκέπτεται διαφορετικά δεν είναι του Χριστού.

Γνώση και Πίστη! Ανάμεσά τους συνωθούνται αναρίθμητα βάσανα και κόποι του ανθρώπινου πνεύματος. Αν κάτι αποτελεί μόχθο για το ανθρώπινο πνεύμα, αυτό είναι η γνώση· μήπως άραγε όχι και η πίστη; Βεβαίως και αυτή. Εδώ ακριβώς βρίσκονται αναρίθμητοι ναυαγοί· αλλά και σωσμένοι. Και η γνώση και η πίστη έχουν φυσικά και λογικά την ίδια ισχύ. Στην ουσία της ολόκληρη η γνώση είναι βασισμένη πάνω στην πίστη. Στην πίστη ότι η συνείδησή μας είναι κάτι το υγιές, λογικό, φυσιολογικό και άξιο εμπιστοσύνης. Δεχόμαστε τον κόσμο έτσι, όπως μας τον παριστούν και παρουσιάζουν τα δικά μας όργανα της γνώσεως, και αυτό συμβαίνει γιατί έχουμε εμπιστοσύνη στην ανθρώπινη γνώση μας, που κατά τη φύση της είναι και αόρατη και αψηλάφητη. Η πίστη, ως όργανο της γνώσεως, συλλαμβάνει ό,τι είναι για την αισθητή ανθρώπινη γνώση πάνω από τη νόηση και σύλληψη. Διαθέτει το δικό της οφθαλμό, ο οποίος βλέπει τα αόρατα. Βέβαια και το οπτικό πεδίο της πίστεως και η γνώση της πίστεως κινούνται μέσα σε περιορισμένα όρια. Και τότε αυτό που είναι υπερσύλληψιν καθίσταται ασύλληπτο. Εν τούτοις είναι προσφιλές, μαρτυρικά προσφιλές, στην ψυχή που πιστεύει και με χαρά ασπάζεται την επιταγή της φλογερής πίστεως του Τερτυλλιανού: Credo quia absurdum est, πιστεύω γιατί είναι παράλογο, ή μάλλον υπέρλογο και ασύλληπτο. Η γνώση για το Θεό είναι τόσο υπερλογική, ώστε συχνά φαίνεται παράλογη.

Μόνο ο νους που έχει καθαρθεί από τα πάθη και το σκοτάδι της αμαρτίας και έχει αγιασθεί με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος είναι σε θέση να αισθανθεί και να συλλάβει και να αγαπήσει αυτό που είναι άγιο, και να ζήσει δι’ αυτού και χάρη σ’ αυτό. Μόνο οι καθαροί μπορούν να γνωρίσουν τον Μόνο – Καθαρό. «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον Θεόν όψονται». Πρώτα θα Τον δουν στο πρόσωπο των αγίων Του, γιατί ο Θεός «εν αγίοις επαναπαύεται». Και εκεί θα δουν και κάθε θείο δώρο, το οποίο έχει δοθεί σε κάθε πλάσμα του Θεού.

Έξω από τον Θεάνθρωπο Χριστό είμαι όλος θνητός, αισθάνομαι όλος «μηδέν ων». Πράγματι ο νους μου είναι στείρος και άγονος σαν ένα άπειρο «μηδέν» και όλος εγώ, με όλη μου την ψυχή και το σώμα και τη συνείδηση, ακατάπαυστα είμαι υπερφυσικά αλλά και φυσικά ένα ατελείωτο «μηδέν». Είμαι και φυσικά όλος «μηδέν», αφού κατά τη φυσική πλευρά της υπάρξεώς μου είμαι υποταγμένος στην εξουσία του θανάτου και της φθοράς. Εφόσον ο νους και η σκέψη η ανθρώπινη δεν λογοποιηθεί και χριστοποιηθεί, παραμένει οριστικά φανταστική «φρεναπάτη», και πρώτα γι’ αυτή την ίδια.

Η ανθρώπινη σκέψη είναι ανόητη, άφρων ώσπου να σωφρονισθεί, να λογοποιηθεί διά του Θεού Λόγου —του Κυρίου Ιησού Χριστού μέσα στην Εκκλησία Του—, ώσπου να καταστεί εκκλησιαστική, καθολική, αγία, κεχαριτωμένη, θεανθρώπινη.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερο «άλγημα» (Εκκλ. 1, 18) και βάσανο από τη σκέψη, αυτή καθεαυτήν! Δεν υπάρχει μεγαλύτερη κόλαση από τη σκέψη μόνη στον εαυτό της και για τον εαυτό της, τελείως αποκομμένη από το Δημιουργό και Θεό της σκέψεως, τον Κύριο Ιησού Χριστό, τον Θεό Λόγο. Η ανθρώπινη σκέψη χωρίς τον Θεάνθρωπο Χριστό δεν μπορεί να αναγνωρίσει ούτε να επιγνώσει τον εαυτό της και τον κόσμο γύρω της. Και όταν φαντάζεται η σκέψη «ειδέναι τι, ουδέπω ουδέν έγνωκε καθώς δει γνώναι» (Α’ Κορ. 8, 2). Πράγματι όλη η ικανότητα της σκέψεως δεν βρίσκεται σ’ αυτή καθεαυτήν, αλλά στον Θεό Λόγο και προέρχεται από τον Θεό Λόγο, όπως λέει ο Απόστολος: «ουχ’ ότι ικανοί εσμεν αφ’ εαυτών λογίσασθαί τι ως εξ εαυτών, αλλ’ η ικανότης ημών εκ του Θεού» (Β ‘ Κορ. 3, 5). Σ ’ αυτό έγκειται η λογικότητα και η λογική της σκέψεως, η θεία φρόνηση και το νόημά της. Χωρίς Αυτόν είναι πάντοτε άλογη φαντασία, άλογο κατασκεύασμα και τέρας, που συνεχώς περιστρέφεται μόνο του στις ερήμους της υπάρξεως, ώσπου τελικά να καταντήσει στα πέρατα του μη – είναι.

(Αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς, “Οδός Θεογνωσίας”, εκδ. “Γρηγόρη”, Αθήνα 1985, σελ. 264-265, 268- 270, 283- 284)

Μην αμελήσεις να αποκτήσεις την Καινή Διαθήκη.

Κάνε συνεχείς δασκάλους σου τα ευαγγέλια, τις Πράξεις

και τις επιστολές.

Κι αν σου παρουσιαστεί καμιά λύπη, σκύψε στην Καινή Διαθήκη,

σαν σε αποθήκη φαρμάκων.

Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος

Σήμερα λείπουν και οι δυο παλληκαριές· ούτε πνευματική παλληκαριά υπάρχει, η οποία γεννιέται από την αγιότητα και την παρρησία στον Θεό, για να αντιμετωπισθή μια δυσκολία με πνευματικό τρόπο, ούτε φυσική παλληκαριά υπάρχει, ώστε να μη δειλιάση κανείς σε έναν κίνδυνο. Πρέπει να έχη κανείς πολλή αγιότητα, για να φρενάρη ένα μεγάλο κακό, αλλιώς που να στηριχθή;

Μια ψυχή σε ένα μοναστήρι αν έχη πνευματική παλληκαριά, να δης, τον άλλον που έρχεται με κακό σκοπό θα τον καθηλώνη με το ένα πόδι μέσα από την μάνδρα και με το άλλο απ᾿ έξω! Θα τον χτυπάη στο κεφάλι με πνευματικό τρόπο, με το κομποσχοίνι, με την ευχή, και όχι με το πιστόλι. Λίγη προσευχή θα κάνη, και ο άλλος θα μένη εκεί έξω ακίνητος! Θα μένη για… σκοπός! Μια ψυχή, αν έχη πνευματική κατάσταση, και το κακό θα φρενάρη και τον κόσμο θα βοηθήση, και για το μοναστήρι θα είναι ασφάλεια. Οι Μυροφόρες δεν υπολόγισαν τίποτε, γιατί είχαν πνευματική κατάσταση και εμπιστεύθηκαν στον Χριστό. Αν δεν είχαν πνευματική κατάσταση, που θα εμπιστεύονταν, για να κάνουν αυτό που έκαναν;

Στην πνευματική ζωή και ο πιο δειλός μπορεί να αποκτήση πολύ ανδρισμό, αν εμπιστευθή τον εαυτό του στον Χριστό, στην θεία βοήθεια. Μπορεί να πάη στην πρώτη γραμμή να πολεμήση και να νικήση. Ενώ οι καημένοι οι άνθρωποι που θέλουν να κάνουν το κακό, και παλληκαριά να έχουν, φοβούνται, διότι αισθάνονται την ενοχή τους και μόνο στην βαρβαρότητά τους στηρίζονται. Ο άνθρωπος του Θεού έχει θεϊκές δυνάμεις, έχει και το δίκαιο με το μέρος του. Βλέπεις, ένα κουταβάκι κάνει «γαβ-γαβ» και φεύγει ο λύκος, γιατί αισθάνεται ενοχή. Οικονόμησε ο Θεός και ο λύκος να φοβάται από ένα κουταβάκι, γιατί αυτό έχει δικαιώματα στο σπίτι του νοικοκύρη του, – πόσο μάλλον ο άνθρωπος που πάει να κάνη κακό μπροστά στον άνθρωπο που έχει Χριστό μέσα! Γι’ αυτό μόνον τον Θεό να φοβώμαστε, όχι τους ανθρώπους, όσο κακοί και να είναι. Ο φόβος του Θεού και τον πιο δειλό τον κάνει παλληκάρι. Όσο ενώνεται κανείς με τον Θεό, τόσο δεν φοβάται τίποτε.

Ο Θεός θα βοηθήση στις δυσκολίες. Αλλά για να δώση ο Θεός την θεϊκή δύναμη, πρέπει και ο άνθρωπος να δώση αυτό το λίγο που μπορεί.

(Αγίου Παϊσίου Αγιορείτου, Λόγοι Β΄, «Πνευματική αφύπνιση», εκδ. Ιερόν Ησυχαστήριον «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης 1999, σ. 125-126)

Κάποτε µε ερώτησε ο Γέροντας, πόσα πιάνο είχα στο σπίτι µου στην Μόσχα.

Εγώ αµέσως τότε θυµήθηκα έναν συµµαθητή µου από το γυµνάσιο, παιδί όχι καλό, έναν χαρακτήρα µε όχι τόσο καλή υπόληψη, που οι άσχηµες συζητήσεις του, οι φτωχικές του διανοητικές ικανότητες, η απότοµη συµπεριφορά του σε θρησκευτικά ζητήµατα, η εξωτερική του εµφάνιση, οι παρέες του και γενικά η γνώµη των φίλων µου γι’ αυτόν, επιβεβαίωναν το ήθος του.
Αυτό λοιπόν το παιδί, µια ημέρα έφερε µαζί του µέσα στην τάξη το βιολί του. Ήταν εκ φύσεως θαυµάσιος µουσικός, και επειδή έτυχε να απουσιάζει ο καθηγητής, µε την απαίτηση όλων των µαθητών, άρχισε να παίζει βιολί. Χωρίς µουσικό κείµενο. Από µνήµης.
Όταν τελείωσε, έγινε µια αλλαγή.
Η συνηθισµένη του αφηρηµάδα είχε εξαφανισθή. Σοβαρεύτηκε. Όλοι το πρόσεξαν. Όταν αυτά τα ανέφερα στον π. Βαρσανούφιο, εκείνος τα σχολίασε, ως εξής:
– Είδες, πώς ακόµη και η µουσική µπορεί, έστω για λίγο, να σε αποτραβήξει από τον κόσµο, να σε ελευθερώσει από τα δεσµά του και την επίδραση του; Και αν ο φίλος σου είχε αυτή την εξωτερική αλλαγή, σκέψου, τι θα αισθανόταν εσωτερικά, µέσα του! Γιατί µόνο εκείνος, που έχει την ίδια εµπειρία, µπορεί να τον καταλάβει. Και κάτι άλλο: αν απλώς η µουσική κατορθώνει και αποξενώνει τον άνθρωπο από τον κόσµο, τότε σίγουρα αυτό το κατορθώνει, και σε πολύ µεγαλύτερο βαθµό η προσευχή!..

(«Ρήματα ζωής, Το ημερολόγιό του», οσίου Στάρετς Νίκωνος Μπελιάεφ (†1931), έκδοση Ι.Μ.Νικοπόλεως, Πρέβεζα)

Η βοήθεια των Αγίων
-Γέροντα, πώς αισθάνεται ο Άγιος Αρσένιος τώρα που απέκτησε ναό;
-Χαρά αισθάνεται, γιατί απέκτησε μαντρί και έβαλε μέσα τα πρόβατα του,
για να τα προστατεύει. Ο κόσμος, Γέροντα, ύστερα από την αναγνώριση
ενός Αγίου βοηθιέται περισσότερο;
-Φυσικά βοηθιέται. Οι Άγιοι, όταν αναγνωρίζονται από την Εκκλησία,
αισθάνονται υποχρέωση να μας βοηθούν αναγκάζονται κατά κάποιον τρόπο
να βοηθούν περισσότερο, αλλά και ο Θεός τους στέλνει να βοηθούν τον κόσμο.
-Μπορεί, Γέροντα, ένας Άγιος να ζητήσει από τον Θεό να τιμούν ο άνθρωποι
την μνήμη του;
-Όχι, οι Άγιοι ζητούν τέτοια πράγματα. Δεν λένε στον Θεό: «Θεέ μου,
να τιμούν οι πιστοί την μνήμη μου, για να τους βοηθάς» ή «όσους τιμούν
την μνήμη μου, αυτούς μόνο να βοηθάς», αλλά λένε: «Θεέ μου, επειδή
τιμούν την μνήμη μου, αντάμειψε τους».
-Γέροντα, στον Ευαγγελιστή Ιωάννη νιώθω περισσότερη ευλάβεια
παρά στην Αγία μου.
-Η Αγία σου πάντως δεν ζηλεύει, γιατί αγαπάς και ευλαβείσαι περισσότερο
τον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο όχι μόνον επειδή πρέπει να τον ευλαβείσαι
ως Προστάτη του Ησυχαστηρίου, αλλά και Προστάτης σας να μην ήταν,
η Αγία σου, όπως και όλοι οι Άγιοι, χαίρονται, όταν είμαστε συνδεδεμένοι
με οποιονδήποτε Άγιο, για να βοηθιόμαστε.
Οι Άγιοι είναι άγιοι και δεν έχουν ανθρώπινα πάθη, ανθρώπινες μικρότητες.
Ο καθένας μας όπως νιώθει, έτσι και βοηθιέται. Μπορεί κάποιος να ζητάει
κάτι από έναν μεγάλο Άγιο και να βοηθιέται, μπορεί κάποιος άλλος να
ζητάει κάτι από έναν μικρό Άγιο και πάλι να βοηθιέται,
γιατί η δύναμη του Θεού είναι που ενεργεί.
-Γέροντα, όταν κάποιος έχει ιδιαίτερη ευλάβεια σε έναν Άγιο, τι έχει συμβεί;
-Για να έχει ιδιαίτερη ευλάβεια σε κάποιον Άγιο, πρέπει ο Άγιος
να του έχει μιλήσει μέσα του με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο.
Καθένας από κάποιο γεγονός που του έχει συμβεί με την βοήθεια ενός Αγίου,
έχει και μια ιδιαίτερη αγάπη στον Άγιο αυτόν. Μπορεί να είναι σοβαρό
αυτό τα γεγονός, μπορεί να είναι και απλό. Να, εγώ, επειδή από μικρός πήγαινα
στα Εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας, εκεί στην Κόνιτσα,
έχω σε μεγάλη ευλάβεια την Αγία Βαρβάρα. Η Αγία με βοήθησε και
στον στρατό όταν με πήραν στους ασυρματιστές, ενώ ήμουν αγράμματος
με βοήθησε ύστερα και στο Σανατόριο μετά την εγχείρηση στους πνεύμονες.
Τότε οι γιατροί μου είχαν πεί ότι, μόλις θα καθάριζε ο πνεύμονας θα αφαιρούσαν
τα λάστιχα και τα μηχάνηματα. Και ενώ θα τα έβγαζαν σε πέντε μέρες,
είχαν περάσει είκοσι πέντε μέρες και δεν τα είχαν αφαιρέσει, και υπέφερα πολύ.
Τα Σάββατο 3 Δεκεμβρίου περίμενα τους γιατρούς, για να με ελευθερώσουν
από το μαρτύριο αυτό, αλλά δυστυχώς δεν φάνηκαν. Την Κυριακή το πρωί,
που ήταν η μνήμη της Άγιας Βαρβάρας, λέω: αν ήταν να βοηθήσει η Άγια,
έπρεπε να είχε βοηθήσει. Οι γιατροί έφυγαν. Σήμερα, Κυριακή, αποκλείεται να έρθουν.
Τώρα ποιος θα μου βγάλει τα λάστιχα;». Είπα και κανα δύο λόγια με παράπονο:
«Εγώ άναβα τα καντήλια τόσες φορές στο Εκκλησάκι της Αγίας, τι καντηλήθρες,
τι λάδια πήγαινα, το καθάριζα, το βόλευα. Δυο λάστιχα να μη μου βγάλουν;».
Μετά όμως σκέφθηκα: «Φαίνεται, θα λύπησα την Αγία Βαρβάρα, και γι’ αυτό
δεν φρόντισε να μου τα βγάλουν». Ξαφνικά ακούω θόρυβο. «Τι γίνεται; λέω,
κάποιος έπαθε κάτι;». «Έρχονται οι γιατροί», μου λένε.
Δεν ξέρω τι τον έπιασε τον διευθυντή και είπε στους γιατρούς πρωί πρωί:
«Να πάτε να βγάλετε τα λάστιχα του καλόγερου!». Μπαίνουν στον θάλαμο
και μου λένε: «Έχουμε εντολή να βγάλουμε τα λάστιχα».
Της... κακοφάνηκε της Αγίας Βαρβάρας, γιατί είπα κανα δυό λόγια με παράπονο!
Πρέπει να γκρινιάξεις λίγο! Αλλά καλύτερα είναι να μην γκρινιάζεις έχει αρχοντιά,
άμα δεν γκρινιάζεις.
Βλέπεις, ένας Άγιος άλλοτε δίνει αμέσως ό,τι του ζητάμε και άλλοτε
το δίνει αργότερα. Άλλοτε ακούει τον προσευχόμενο, γιατί βρίσκεται
σε καλή πνευματική κατάσταση, και άλλοτε, γιατί κλαίει
και γκρινιάζει σαν μικρό παιδί.
-Γέροντα, μπορεί ένας Άγιος να με αποστραφεί λόγω της άσχημης
πνευματικής μου καταστάσεως;
-Όχι, ευτυχώς οι Άγιοι δεν το κάνουν αυτό. Αλλοίμονο μας, αν το έκαναν.
Αν δεν μας βοηθούσαν, θα ήμασταν χαμένοι. Σκεφτείτε, εκείνοι είναι επάνω
στον Ουρανό και αγάλλονται, κι εμείς είμαστε εδώ κάτω και ταλαιπωρούμαστε.
Έτσι, όταν ζητάμε κάτι, είναι λίγο... άδικο να μη μας ακούν!
-Αν, Γέροντα, κάνουμε προσευχή και ζητήσουμε την βοήθεια των Αγγέλων
και όλων των Άγιων, όλοι μαζί πρεσβεύουν στον Θεό για μας;
Ενώνονται οι προσευχές τους;
-Καθένας βοηθάει, αν χρειάζεται να βοηθήσει, αν μας ωφελεί δηλαδή.
-Γέροντα, όταν βοηθιέμαι από έναν Άγιο, να το λέω στις αδελφές;
-Όχι, μόνο στην Γερόντισσα να το λες και να νιώθεις πολλή ευγνωμοσύνη.
Δεν έχει δικαίωμα ένας Άγιος να σου προσφέρει κάτι;
Πώς σας οικονομούν οι Άγιοι! Από πόσα βραχυκυκλώματα σας γλυτώνουν!
-Τι είδατε, Γέροντα, και το λέτε αυτό;
-Θα μπορούσα να σας πω πολλά, αλλά είναι πολλά! Ένα μόνο σας λέω,
ότι οι Άγιοι έχουν βαλθεί να μας παλαβώσουν.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος ς΄, Περί προσευχής, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου
"Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ.102-105)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 15

Στίχ. 1-7. Η παραβολή του χαμένου προβάτου.
15.2 καὶ διεγόγγυζον(1) οἵ τε Φαρισαῖοι καὶ οἱ γραμματεῖς(2)
λέγοντες ὅτι Οὗτος ἁμαρτωλοὺς προσδέχεται(3) καὶ συνεσθίει(4) αὐτοῖς.
2 Οι Φαρισαίοι και οι γραμματείς διαμαρτύρονταν,
λέγοντας ότι αυτός δέχεται αμαρτωλούς και τρώει μαζί τους.
(1) Διεγόγγυζον=γόγγυζαν μεταξύ τους (b). Στην Κ.Δ.
συναντιέται η λέξη μόνο εδώ και στο ιθ 7 (p). Εξοργίζονταν
διότι παρέχονταν τα μέσα της χάριτος στους τελώνες και αμαρτωλούς
και καλούνταν αυτοί σε μετάνοια και ενθαρρύνονταν με την ελπίδα,
ότι θα συγχωρούνταν με τη μετάνοια. Θεωρούσαν αυτούς ότι ξέπεσαν
ανεπανόρθωτα, για τους οποίους καμία ελπίδα δεν απέμενε και νόμιζαν,
ότι στερήθηκαν το προνόμιο της μετάνοιας, παρόλο που οι προφήτες
καλούσαν σε μετάνοια και τους εθνικούς, όπως ο Ιωνάς τους Νινευΐτες
και ο Δανιήλ τον Ναβουχοδονόσορα.
(2) Συνήθως οι γραμματείς προηγούνται από τους Φαρισαίους.
Δες Λουκ. ε 21, στ 7, ια 53,Ματθ. ιβ 38 κλπ. Εδώ οι Φαρισαίοι
πήραν ίσως πρωτεύοντα ρόλο (p).
(3) Τους επιτρέπει να τον πλησιάσουν δεχόμενος αυτούς με μειλιχιότητα.
(4) Θα το πάρουμε κατά λέξη. Δες το συμπόσιο που παρέθεσε ο Λευΐ.
Η πράξη αυτή ήταν περισσότερο σημαντική και αισθητή στα τότε έθιμα
παρά σήμερα. Ενεργώντας έτσι ο Ιησούς παραμέριζε την ηθική ευπρέπεια
σύμφωνα με τις αντιλήψεις των γραμματέων και φαρισαίων. Οι παραβολές
όμως που ακολουθούν είναι προορισμένες να αποδείξουν, πόσο ορθά
και δίκαια ενεργούσε (g). Δεν τολμούσαν να κατακρίνουν το ότι κήρυττε
προς αυτούς ο Κύριος και τους δίδασκε, δοκιμάζοντας κάποια ντροπή
να κάνουν αυτό. Τον κατηγορούσαν για αυτό, ότι συνέτρωγε μαζί τους,
το οποίο πιο εμφανώς παρουσιαζόταν ότι αντιτίθεται στην παράδοση
των πρεσβυτέρων. Δεν πρέπει να παραξενευόμαστε όταν ακούγονται
επικρίσεις εις βάρος όχι μόνο εξόχων προσωπικοτήτων, αλλά και
ολοφάνερα αθώων και διακεκριμένων ενεργειών και πράξεων.

ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΓΕΡΟΝΤΑ ΕΦΡΑΙΜ ΚΑΤΟΥΝΑΚΙΩΤΗ ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΑΡΕΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΤΟΝ ΕΠΙΣΚΕΦΤΗΚΑΝ ΤΟ 1993

«Η γλυκιά μας Μανούλα, αυτά τα παιδάκια τώρα που ήρθανε στο περιβολάκι σου, άνοιξε τη σκέπη σου και ευλόγησέ τα να γίνουν σκεύη εκλογής, να αναπαυθεί το Άγιον Πνεύμα στις ψυχές τους, μέσα στην ψυχή τους, Παναγία μας, γλυκιά μας μανούλα, η παρηγοριά μας, η δύναμίς μας, ο φωτισμός μας, να τα βοηθήσεις να γίνουν κι εκείνοι κληρονόμοι εκείνων των ανεκδιήγητων αγαθών, ότι ευλογημένη υπάρχεις εις τους απέραντους αιώνας των αιώνων».

(από το βιβλίο: «ΑΓΙΩΝ ΟΡΟΣ», Μητρ. Αργολίδος Νεκταρίου)

Οι σκέψεις σου ακτινοβολούν. Ο άλλος λαμβάνει τη διάθεση σου. Κανένας δεν είναι χαρούμενος, κανένας δεν είναι ευχαριστημένος, όταν κουβαλάει μέσα του τη δυστυχία του. Για να αποφύγεις τις άσχημες σκέψεις, καλύτερα να τραγουδάς (ή ακόμα καλύτερα να ψάλλεις), παρά να παραπονιέσαι. Όποιος τραγουδάει, κακό δεν σκέφτεται.

Τα πουλιά ψάλουν συνέχεια εγκώμια στον Κύριο. Ξεκινούν το τραγούδι τους νωρίς, από τις τρεις τα χαράματα και δεν σταματούν πριν τις εννιά. Στις εννιά ησυχάζουν λιγάκι-τότε είναι που βγαίνουν να αναζητήσουν τροφή για τα μικρά τους. Κατόπιν,αρχίζουν και πάλι τους ύμνους. Κανείς δεν τους λέει να υμνούν-απλώς το κάνουν.
Κι εμείς;
Εμείς είμαστε πάντοτε κατσούφιδες και κατηφείς, δεν έχουμε ποτέ διάθεση για τραγούδι ή για οτιδήποτε άλλο. Πρέπει να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των πουλιών. Είναι πάντοτε χαρούμενα ενώ εμείς ενοχλούμαστε πάντοτε από κάτι. Τι είναι αυτό που μας ενοχλεί; Τίποτα στην πραγματικότητα…. Έτσι δεν είναι;

Πρέπει να φροντίζουμε να έχουμε χαρούμενη διάθεση και όχι στενάχωρη. Μόνο, αν σταματήσουμε να κατηγορούμε τους άλλους θα αποκτήσουμε ψυχική γαλήνη.

Ο λυπημένος μοναχός δεν μπορεί να ανυψώσει το νου του στον Θεό ούτε μπορεί ποτέ να κάνει καθαρή προσευχή.
Όποιος νικάει τα πάθη του αυτός νικάει και τη λύπη του, ενώ όποιος νικιέται από τα πάθη του δεν μπορεί να γλυτώσει τις χειροπέδες της λύπης. Όποιος αγαπάει τα υλικά αγαθά είναι αδύνατον να μην νιώσει τη λύπη. Αντίθετα όποιος περιφρονεί τα κοσμικά αγαθά είναι πάντα χαρούμενος. Όποιος συνεχώς προσπαθεί να γνωρίσει τον ίδιο τον εαυτό του δεν έχει χρόνο να κατηγορεί τους άλλους.

Κάποια μέρα μια κοπέλα με ψυχολογικά προβλήματα ήρθε στον πατέρα Θαδδαίο. Την συμβούλεψε με τα παρακάτω λόγια: “Να τραγουδάς, να ψάλλεις όταν δεν αισθάνεσαι καλά, γιατί η κακή δύναμη δεν το αντέχει αυτό καθόλου.”
Κάποτε μια γυναίκα είχε μεγάλα προβλήματα. Όταν οι γείτονες την έβλεπαν πόσο γλυκά χαμογελούσε, απορούσαν. Ο πατήρ Θαδδαίος της έμαθε να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες της ζωής με χαμόγελο.

‘Ελεγε ο πατήρ Θαδδαίος: “Όλα γίνονται πιο εύκολα όταν αντιμετωπίζουμε την ζωή με χαμόγελο. Όταν μας βομβαρδίζουν και μας πολεμούν να χαμογελούμε και έτσι θα βγαίνουν τα δηλητήρια από τον οργανισμό μας”.
“Να τραγουδάτε ακόμα και όταν είστε λυπημένοι ειδικά θρησκευτικά τραγούδια, γιατί αυτά ηρεμούν τα νεύρα μας”.

("Πνευματικές Συζητήσεις", Γέροντος Θαδδαίου Βιτόβνιτσας, εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη)

Ευαγγελιστές
τέσσερις
Χωρίς να γνωρίζετε τι είναι τα Ευαγγέλια, περιφρονείτε τόσο πολύ την ανάγνωσι των Γραφών. Τι να σας πω; Θα πω και κάτι άλλο: Γιατί είναι τέσσερα τα Ευαγγέλια και δεν είναι δέκα και δεν είναι είκοσι; Γιατί δεν επεχείρησαν πολλοί να συντάξουν Ευαγγέλια; Γιατί δεν είναι ένας μόνο ο ευαγγελιστής; Γιατί οι μαθητές; Γιατί οι μη μαθητές; Γιατί γενικά γράφτηκαν οι Γραφές; Πού είναι όσοι ισχυρίζονται, ότι όλο τα ίδια λέμε; Και αν ακόμα ο άνθρωπος ζούσε αμέτρητα χρόνια, δεν θα ήσαν τα ίδια τα όσα θα έβλεπε στις Γραφές.
Ε.Π.Ε. 15,568
Ευαισθησία
Παύλου
Ο απόστολος Παύλος προσπαθούσε ν’ αποφεύγη όχι μόνο τις κατηγορίες, αλλά και τα μικρά ψεγάδια και την τυχόν επίκρισι και την παραμικρή υπόνοια.
E.Π.E. 19,430
αδάπανος αυτός και οι συνεργάτες του
Και ο ίδιος και οι μετ’ αυτού δεν δέχτηκαν ως αμοιβή ούτε καν την αναγκαία τροφή. Με τον τρόπο αυτό αποστόμωνε τους αναίσχυντους, που ήσαν έτοιμοι να τον κατηγορήσουν.
Ε.Π.Ε. 20,82
Ευάρεστος
στον Κύριο
Τι σημαίνει αυτό, το να είναι «ευάρεστοι»; Καλό δεν είναι απλώς το να απέλθη κάποιος εκεί, στη μετά θάνατο ζωή, αλλά το να απέλθη ευδοκιμώντας. Αν είναι ευάρεστος στο Θεό ο άνθρωπος, αναδεικνύει σε καλό τη μετάβασί του εκεί. Ούτε το να παραμένη κανείς εδώ, σε τούτη τη ζωή, είναι κακό, αλλά το να μην είναι ευάρεστος, το να πηγαίνη κόντρα στο Θεό.
Ε.Π.Ε. 24,214
Ευγνωμοσύνη
την χρωστάμε
Μπορεί όποιος επιθυμεί να πάρη το κατάλληλο για την αρρώστια του φάρμακο (πάθος) και γρήγορα να απολαύση την υγεία του (τη σωτηρία του), εφ’ όσον φυσικά δεν αρνηθή την ιατρεία και επιδείξη την ευγνωμοσύνη του.
Ε.Π.Ε. 3,218
για όσα αξιωθήκαμε
Ας είμεθα ευγνώμονες, λοιπόν, γιατί κριθήκαμε άξιοι να υπηρετήσουμε την υπόθεσι. Τι νόμιζες, ότι δια παντός θα έχης αυτό που είχες; Αυτό δείχνει, ότι είσαι αγνώμων και δεν γνωρίζεις, ότι είχες κάτι που ήταν ξένο κι όχι δικό σου.
Ε.Π.Ε. 31,330
το μόνο που ζητάει ο Θεός
Δεν εξετάζει ο Χριστός με ακρίβεια τα αμαρτήματά μας, δεν περιεργάζεται, ούτε απαιτεί ευθύνες. Είναι δωρεά και γενναιόδωρη η χάρις του Κυρίου μας. Ένα μόνο ζητάει από μας: Να ξεχάσουμε και να αφήσουμε το παρελθόν και να εκφράζουμε την ευχαριστία μας.
Ε.Π.Ε. 30,334
πώς αμείβεται
Όσοι είστε στρατιώτες του Χριστού, να φροντίζετε να είστε ευγνώμονες για όλες τις παρεχόμενες σε σας απερίγραπτες δωρεές.
Ε.Π.Ε. 30,366
και πολιτεία
Να είμαστε ευγνώμονες και να αναγνωρίζουμε πάντοτε τον Αίτιο όλων των προς εμάς ευεργεσιών. Και να επιδείξουμε ζωή άξια των ευεργεσιών Του.
Ε.Π.Ε. 30,442
Ευδοκία
το πείσμα του Θεού
Ευδοκία ονομάζει το πρώτο θέλημα, το σφοδρό θέλημα, τη σφοδρή επιθυμία, όπως συμβαίνει και σε μας. Είναι αυτό που ονομάζουμε εμείς «πείσμα», κάτι ανάλογο με το δικό μας πείσμα. Δηλαδή, ο Θεός επιθυμεί πάρα πολύ τη δική μας σωτηρία.
Ε.Π.Ε. 20,426-428
Ευέλπιδες
έχοντας χρηστές ελπίδες
Επειδή έχουμε καλές ελπίδες, είμαστε ευέλπιδες ζητώντας και για το μέλλον. Όπως και στους σωματικούς αγώνες ενισχύουμε περισσότερο όσους βρίσκονται κοντά στη νίκη, έτσι και ο Παύλος εκείνους περισσότερο παρακαλεί, που έχουν ήδη κατορθώματα στο ενεργητικό τους.
Ε.Π.Ε. 22,102
οι χριστιανοί
Ο Παύλος τους κάνει να ευελπιστούν για τα μέλλοντα. Διότι, αν πολλά τους έδωσε ο Θεός με τη χάρι Του, πολύ περισσότερα θα είναι τα μελλοντικά.
Ε.Π.Ε. 23,76
ελπίδα των μελλόντων
Η δοκιμασία με τις θλίψεις εγκρύπτει μέσα την ελπίδα των μελλόντων αγαθών. Αντιμετωπίζοντας με υπομονή τους πειρασμούς, γινόμαστε ευέλπιδες για τα μέλλοντα.
Ε.Π.Ε. 31,608

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 261-264)

Ευαγγελισμός
του Προδρόμου
Πότε έγινε ο ευαγγελισμός του Προδρόμου (του Ζαχαρία); Κατά το χρόνο της γιορτής της σκηνοπηγίας.
Ε.Π.Ε. 35,446
Ευαγγέλιο
το ίδιο για όλους
Από όλους τους ανθρώπους ο Θεός θα ζητήση λόγο για την υπακοή στο Ευαγγέλιο, και από τους μοναχούς και από τους εγγάμους. Όμοια για όλους νομοθέτησε ο Θεός.
Ε.Π.Ε. 8,96
της Κυριακής
Κάθε Κυριακή ή και κάθε Σάββατο, καθένας σας ας παίρνη στα χέρια την ευαγγελική περικοπή, που πρόκειται να αναγνωσθή. Όπως κάθεται στο σπίτι του, να την διαβάζη συνεχώς και να παράτηρή με ακρίβεια όσα περιέχονται σ’αυτήν και να εξετάζη με προσοχή και να σημειώνη τι είναι κατανοητό και τι όχι, τι φαίνεται αντίθετο στο άλλο (καίτοι δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο), και γενικώς, αφού ερευνήσετε όλη την περικοπή, να έρχεστε προετοιμασμένοι στο κήρυγμα.
Ε.Π.Ε. 12,630
η είδησις ότι σαρκώθηκε ο Θεός
Η όλη περίληψις των ευαγγελίων από εκεί έχει την αρχή, από το ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος και σταυρώθηκε και αναστήθηκε.
Ε.Π.Ε. 18α ,552
μέλι και φως
Όπως ακριβώς το φως, και αν ακόμα σκοτίζη τους ασθενείς, είναι φως, και το μέλι, και αν ακόμα είναι πικρό στους ασθενείς, είναι γλυκειά η φύσις του, έτσι και το Ευαγγέλιο. Είναι ευώδες, έστω και αν μερικοί χάνωνται εξ’ αιτίας της απιστίας τους.
Ε.Π.Ε. 19,158
ένα είναι
Μπορεί να μιλάμε για πολλά ευαγγέλια, αλλά τα πολλά συνοψίζονται σε ένα. Διότι το ένα ή το κανένα δεν εξαρτάται από τον αριθμό των γραφομένων, αλλά από την ταυτότητα ή ετερότητα των λεγομένων. Επομένως είναι φανερό, ότι τα τέσσερα ευαγγέλια είναι ένα ευαγγέλιο.
Ε.Π.Ε. 20,192
δεν είναι απάτη
Η υπόθεσις του Ευαγγελίου δεν είναι δόλος και απάτη, για να φοβηθούμε. Δεν αναφέρει και δεν υποστηρίζει βδελυρά πράγματα, ούτε για γόητες και μάγους και ανηθικότητες. Ούτε αποβλέπει να κάνη καμμιά επανάστασι, σαν εκείνη, που έκανε ο Θευδάς.
Ε.Π.Ε. 22,382
χωρίς αυτό γιατί να ζούμε;
Χωρίς αυτό ούτε τη ζωή δεν θεωρούμε ζωή.
Ε.Π.Ε. 22,434
και μωσαϊκός νόμος
Πολύ χρόνο μελέτησαν και ζούσαν τον παλαιό νόμο· ήταν καιρός ν’ ανεβούν στα πιο ψηλά.
Ε.Π.Ε. 30,234
παντού να κηρυχθή
Όπως ο ήλιος εποπτεύει όλης της γης, έτσι και το κήρυγμα πρέπει να ξαπλωθή παντού.
Ε.Π.Ε. 34,288

(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, τόμος Β, σελ. 259-261)