ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 13

Στίχ. 1-5.Προτροπή για μετάνοια.
13.1 Παρῆσαν(1) δέ τινες ἐν αὐτῷ τῷ καιρῷ(2) ἀπαγγέλλοντες αὐτῷ περὶ τῶν Γαλιλαίων(3)
ὧν τὸ αἷμα Πιλᾶτος ἔμιξεν μετὰ τῶν θυσιῶν(4) αὐτῶν.
1 Εκείνο τον καιρό πήγαν στον Ιησού μερικοί και του αφηγήθηκαν για τους Γαλιλαίους,
τους οποίους σκότωσε ο Πιλάτος την ώρα που πρόσφεραν θυσία, κι έτσι το αίμα τους
ανακατεύτηκε με το αίμα των ζώων που θυσιάζονταν.
(1) Μάλλον με την έννοια του ήλθαν. Οι πληροφορητές αυτοί δεν ήταν από το πλήθος,
στο οποίο ο Κύριος είχε απευθύνει τα προηγούμενα λόγια, αλλά έφεραν την είδηση μετά από αυτά (p).
(2) Επίκαιρα ήλθαν (b), την ώρα που μιλούσε για τα σημάδια των καιρών.
Ίσως είχαν ακούσει και τα τελευταία λόγια του Κυρίου και νόμισαν, ότι η αφήγησή τους
θα θεωρούνταν ως ένα από τα σημάδια (p).
(3) Ο ταραχώδης χαρακτήρας των Γαλιλαίων και η σκληρότητα του Πιλάτου εγγυώνται
για την ακρίβεια του γεγονότος. Τρομερές σφαγές αναφέρονται από τον Ιώσηπο
(Αρχ. ΧVΙΙ. 9,3. ΧVΙΙΙ. 3,1 ΧΧ. 5,3. Ιουδ.
Πολιτ. ΙΙ 3.3, 9.4 V.1.5). Για το γεγονός όμως αυτό δεν έχουμε κάποια ξεκάθαρη μαρτυρία.
Μερικοί συμπέραναν ότι πρόκειται για τη στάση «του Ιούδα του Γαλιλαίου,
τον οποίο ανέφερε και ο Λουκάς στις Πράξεις των αποστόλων» (Κ),
ο οποίος «έπεισε πολλούς και άλλους Γαλιλαίους να παρασυρθούν στη δική του διδασκαλία» (Θφ),
οι οποίοι «κατηγορήθηκαν ως αποστάτες του Καίσαρα» (Ζ).
Αλλά η στάση αυτή του Ιούδα σημειώθηκε πολλά έτη νωρίτερα (το 6 μ.Χ.), ενώ οι «απαγγέλλοντες»
αυτού του σ. μιλούν για πρόσφατο συμβάν (p).
(4) Επρόκειτο για προσκυνητές που ήλθαν από τη Γαλιλαία στα Ιεροσόλυμα σε μία από τις γιορτές,
πιθανώς τη Σκηνοπηγία, οι οποίοι συγκρούστηκαν με τους Ρωμαίους, αφού επαναστάτησαν εναντίον τους από φανατισμό.
Ο σκληρός επίτροπος της Ρώμης, που βρισκόταν στην Ιερουσαλήμ για την τήρηση της τάξης κατά την γιορτή,
έστειλε στρατιώτες εναντίον τους, την ώρα που προσέφεραν τις θυσίες τους στο ναό και έτσι το αίμα τους
αναμίχθηκε με το αίμα των σφαγμένων ζώων (p). Με το γεγονός αυτό μπορεί να συγκριθεί το γεγονός
που αναφέρεται κατά την άλωση του ναού από τον Πομπήιο, κατά το οποίο παρ’ όλα όσα συνέβαιναν στην άλωση,
αυτοί που πρόσφεραν εξακολουθούσαν τις θυσίες τους και οι εχθροί «έσφαζαν αυτούς που ήταν στο ιερό,
ενώ αυτοί που έκαναν τις θυσίες δεν σταματούσαν να ιερουργούν…» (Αρχ. ΧΙV,4.3)(L).

13.2 καὶ ἀποκριθεὶς ο Ιησούς εἶπεν αὐτοῖς, Δοκεῖτε ὅτι οἱ Γαλιλαῖοι οὗτοι ἁμαρτωλοὶ παρὰ πάντας
τοὺς Γαλιλαίους ἐγένοντο, ὅτι ταῦτα πεπόνθασιν(1);
2 Ο Ιησούς τους είπε: «Νομίζετε ότι αυτοί οι Γαλιλαίοι, επειδή τα ’παθαν αυτά,
ήταν πιο αμαρτωλοί από όλους τους άλλους Γαλιλαίους;
(1) Δεν ζητούσαν οι πληροφοριοδότες αυτοί να μπει ο Κύριος αρχηγός νέας στάσης
για εκδίκηση των σφαγμένων ή ως Γαλιλαίος να διαμαρτυρηθεί εναντίον της, αλλά μάλλον,
όπως άλλοτε οι φίλοι του Ιώβ, υποστήριζαν την άποψη, ότι η συμφορά αυτή υπήρξε τιμωρία του Θεού,
που ήλθε εναντίον τους λόγω της κακίας τους (Ιώβ δ 7,η 4,20,κβ 5. Δες Ιω. θ 1,2)(p).
Ζητούσαν λοιπόν «να μάθουν, αν ως αμαρτωλοί περισσότερο από όλους τους συμπατριώτες τους,
έπαθαν τέτοια πράγματα. Διότι έτσι νόμιζαν αυτοί» (Ζ).

13.3 οὐχί, λέγω ὑμῖν(1), ἀλλ᾽ ἐὰν μὴ μετανοῆτε(2) πάντες(3) ωσαύτως(4) ἀπολεῖσθε.
3 Σας βεβαιώνω πως όχι· αν όμως δε μετανοήσετε, θα χαθείτε όλοι σας με τον ίδιο τρόπο.
(1) Ο Κύριος βεβαιώνει και εκφέρει αυτό από τον θησαυρό της θείας του γνώσης.
Και με την απάντησή του αυτή μάς διδάσκει, ότι οφείλουμε να παρατηρούμε όχι τόσο αυτά
που συμβαίνουν στους άλλους και γιατί αυτά συμβαίνουν σε αυτούς, αλλά τι μπορεί να συμβεί
και σε μας και τι πρέπει να γίνει από εμάς (b). Ο Κύριος δεν αρνείται ότι οι άνθρωποι
που σφάχτηκαν ήταν ένοχοι, έχει όμως την πρόθεση να επανορθώσει την πλάνη στο λαό,
ότι οι Γαλιλαίοι εκείνοι υπήρξαν περισσότερο αμαρτωλοί από τους άλλους που διέφυγαν τη σφαγή.
Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι μερικοί άνθρωποι κάποιες φορές πάσχουν από τις γενικές αμαρτίες
της κοινωνίας μέσα στην οποία ζουν. Αμαρτίες του έθνους τιμωρούνται συχνά σε άτομα που ανήκουν στο έθνος αυτό (ο).
(2) «Ενώ όλοι γενικώς ήταν αμαρτωλοί, μόνοι εκείνοι έπαθαν, έτσι ώστε και αυτοί να τιμωρηθούν
και όσοι έμειναν να διδαχτούν. Εάν λοιπόν δεν μεταβληθείτε από κακία σε αρετή, όλοι όμοια θα χαθείτε» (Ζ).
«Με το να πει όμως ότι «εάν δεν μετανοήσετε και εσείς ομοίως θα χαθείτε»,
έδειξε ότι και εκείνους επέτρεψε να πάθουν για τον εξής λόγο, έτσι ώστε δηλαδή οι ζωντανοί,
αφού φοβηθούν και μετανοήσουν από αυτά που συνέβησαν στους άλλους, να γίνουν κληρονόμοι της βασιλείας.
Τι λοιπόν; Για να γίνω εγώ καλύτερος, θα πει κάποιος, τιμωρείται εκείνος;
Όχι για αυτό, αλλά τιμωρείται μεν λόγω της δικής του αμαρτίας, αλλά γίνεται σε μεγάλο βαθμό, σε όσους προσέχουν,
αφορμή σωτηρίας, αφού με τον φόβο για όσα συνέβησαν σε αυτόν, τους κάνει καλύτερους.
Έτσι κάνουν και οι δεσπότες· αφού, πολλές φορές, μαστίγωσαν έναν δούλο, έκαναν με τον φόβο
σωφρονέστερους τους υπόλοιπους» (Χ). Η κρίση του Θεού που έρχεται εναντίον των άλλων,
είναι κραυγή του και προς εμάς, η οποία μας καλεί σε μετάνοια.
Η μετάνοια λοιπόν είναι το μέσο, με το οποίο συγχωρούνται οι αμαρτίες μας και αποφεύγουμε με ασφάλεια
την οργή και καταδίκη του Θεού για αυτές.
(3) Ο Κύριος με το προφητικό του βλέμμα διακρίνει τη σημασία του γεγονότος που αναγγέλθηκε.
Στην σφαγή αυτή που προήλθε από το μαχαίρι του Πιλάτου, βλέπει τον πρόλογο εκείνου,
το οποίο επρόκειτο μετά από κάποια έτη να συντελεστεί σε όλη την αγία Γη και ιδιαίτερα στον ίδιο το ναό,
στον οποίο πάρα πολλοί θα κατέφευγαν σαν σε έσχατο άσυλο του έθνους.
Σοβαρή επιστροφή και μετάνοια, ατομική μαζί και εθνική, θα ήταν μόνη ικανή να προλάβει την καταστροφή (g).
(4) «Δηλαδή και εσείς οι ίδιοι θα φονευτείτε στις θυσίες, για τις οποίες καμαρώνετε και καυχιέστε.
Και έγινε έτσι. Διότι στη γιορτή του Πάσχα αφού πολιορκήθηκαν, φονεύτηκαν από τους Ρωμαίους» (Ζ),
την ώρα που διεξαγόταν η προσφορά των θυσιών, με το ίδιο και αυτοί μαχαίρι (b)
και «έπεσαν μπροστά στα θύματα [θυσιασμένα ζώα]… και λίμναζε στις θείες αυλές αίμα κάθε είδους πτωμάτων»
(Ιωσ. Ιουδ. Πολ. V,1,3).

Η προσευχή για τους αρρώστους
-Γέροντα, παρακάλεσαν να σας πούμε να προσευχηθήτε για ένα άρρωστο
παιδάκι και ρωτούν αν θα γίνη καλά. Τί να τους πούμε;
-Πέστε τους: «Ο Γέροντας θα προσευχηθή.
Ο Χριστός αγαπάει το παιδί και θα κάνη ό,τι είναι για το καλό του.
Αν δη ότι το παιδί, όταν μεγαλώση, θα γίνη καλύτερο,
θα ακούση την προσευχή του. Αν δη όμως ότι αργότερα δεν θα είναι
σε καλή πνευματική κατάσταση, τότε, επειδή το αγαπάει, θα το πάρη».
«Ζήτησε, λέει, και θα σού δώσω» . Αλλά θα μου το δώση ο Θεός,
αν εγώ είμαι δοσμένος στον Θεό• αλλιώς, τί να μου δώση την ζωή,
για να ξεφύγω; Εγώ χαίρομαι, είτε γίνη καλά είτε πεθάνη
ένας άρρωστος για τον οποίο προσεύχομαι.
-Γέροντα, είναι καλό να προσευχώμαστε για την υγεία μας;
-Καλύτερα είναι να ζητούμε από τον Θεό να ελευθερωθούμε από τα πάθη μας.
Να ζητούμε δηλαδή πρώτα την Βασιλεία του Θεού.
Αν παρακαλούμε τον Θεό να μας κάνη καλά, τρώμε την ουράνια περιουσία.
Όταν όμως δεν αντέχουμε τους πόνους της αρρώστιας,
τότε να παρακαλούμε τον Θεό να μας θεραπεύση, και Εκείνος θα ενεργήση ανάλογα.
-Γέροντα, το αν βοηθηθή ένας άρρωστος από την προσευχή που κάνουμε,
εξαρτάται και από το τί ζητάει και ο ίδιος από τον Θεό;
-Ο άρρωστος, αν ζητάη από τον Θεό να γίνη καλά μόνον εκείνος
και δεν προσεύχεται να γίνουν καλά και οι άλλοι άρρωστοι, δεν κάνει καλά.
Εσύ, αδελφή, όταν ήσουν στον κόσμο και εργαζόσουν στο νοσοκομείο, τί έκανες,
όταν ο άρρωστος δεν μπορούσε να λέη την ευχή;
-Την έλεγα εγώ, Γέροντα.
-Καλά εσύ, αλλά και ο άρρωστος έπρεπε να λέη κάποια προσευχή.
-Έλεγε και εκείνος «Παναγία μου» ή «Παναγία μου, σώσε με».
Αλλά, Γέροντα, και η υπομονή στον πόνο δεν είναι προσευχή;
-Ναί, μπράβο! Είναι και αυτό! Εσείς, όταν σάς ζητάη κάποιος να κάνετε προσευχή,
γιατί την τάδε ημέρα θα μπή στο χειρουργείο, να προσεύχεσθε
από την στιγμή που σας το ζητάει. Να μην περιμένετε την ώρα που θα μπή
στο χειρουργείο να προσευχηθήτε. Και στις ακολουθίες, όταν λέη ο ιερέας
«υπέρ των εν ασθενείαις κατακειμένων», να λέτε με πόνο το «Κύριε, ελέησον».
Αν κάνετε με το διαπασών «βού...», για να πήτε «Κύριε, ελέησον» μουσικό,
ο νούς σας θα είναι στο «βού...» και στον χαβά, και οι άρρωστοι οι καημένοι
που υποφέρουν θα περιμένουν από σάς λίγη βοήθεια! Εκείνοι έχουν τον πόνο τους.
Εσύ, που δεν έχεις πόνο, προσευχήσου για εκείνους, να βοηθηθούν.
Αφού δεν αναστενάζεις στο κρεββάτι, αναστέναξε τουλάχιστον στην προσευχή για τους αρρώστους.
Αν οι υγιείς δεν κάνουν λίγη προσευχή για τους αρρώστους,
θα τους πη μεθαύριο ο Χριστός: «Είχατε την υγεία σας και δεν κάνατε προσευχή
γι’ αυτούς που υπέφεραν; "Ουκ οίδα υμάς..."16».
Αν για έναν άρρωστο δεν κάνουμε προσευχή, η αρρώστια θα ακολουθήση
την φυσική της πορεία. Ενώ, αν κάνουμε προσευχή, μπορεί να αλλάξη δρόμο.
Γι’ αυτό πάντα να κάνετε προσευχή για τους αρρώστους.

(Λόγοι Παϊσίου, τόμος Δ΄, Οικογενειακή Ζωή, Εκδ. Ιερού Ησυχαστηρίου "Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος", σελ. 230-232)

"Δεν υπάρχει θάνατος"
Μέσα στην Εκκλησία, εκεί βρίσκεται η σωτηρία μας
έλεγε πάντα ο Παππούλης."Όποιος είναι μέλος της
εκκλησίας δε φοβάται το δεύτερο θάνατο,
δεν υπάρχει θάνατος για όποιον είναι μέσα
στην Εκκλησία του Χριστού. Η Ορθοδοξία μας είναι τέλεια, 
δεν έχει ουδεμία ατέλεια".
[Ί134]

Δεν υπάρχει θάνατος, μας είπε. Μή φοβάσαι το θάνατο.
Όποιος πέθανε για το Χριστό, δεν υπάρχει γι' αυτόν θάνατος.
Κι αν δεν πέθανες, να πεθάνεις.
[Ά 59]

Ναι, πράγματι. Έλεγε στα παιδιά μου πόσο ωραία είναι η άλλη ζωή
κι ότι το σώμα μας, αυτό που μπαίνει μέσα στον τάφο
είναι μεν δικό μας, αλλά, όπως είπε και σ' εμένα την ίδια,
"την ώρα που βάζουν το σώμα μας μέσα στον τάφο,
αυτό γίνεται όπως το κουστούμι του ανθρώπου".
Κι αυτά τα λόγια του με βοήθησαν πάρα πολύ στις δύσκολες
εκείνες ώρες της κηδείας και της ταφής του συζύγου μου.
[Ί 171]

(Ανθολόγιο Συμβουλών, Άγιος Πορφύριος, εκδ. Ι. Μονή Μεταμορφώσεως, Μήλεσι, σελ.198-199)

«Ο δε Θεός, που δίνει φωλιά στους νεοσσούς των αετών και άρτο στους ανθρώπους για να φάγουν, ρίχνει σαν βροχή τα χρήματα και στον μακάριο τούτον και του ανοίγει τους θησαυρούς των αρχόντων, και όλοι μαζί, συγγενείς, φίλοι, παιδιά, του χορηγούν ικανή ποσότητα χρυσού. Παίρνοντάς την ο μακάριος, άρχισε το έργο της ανοικοδομήσεως του μοναστηριού με την πεποίθηση στον Θεό, στον οποίο προσευχήθηκε και γι’ αυτό» (τ. 19Α, σελ. 225-227).

«Έως τότε δεν έμεινε ποτέ κανείς μαζί του μέσα στο κελλί. Ενώ λοιπόν κοιμόμουν στο πάτωμα, σε μία γωνιά του κελλιού του, κάποτε κατά τα μεσάνυκτα, σαν να αφυπνίσθηκα από κάποιον, είδα με ξύπνιους οφθαλμούς να συμβαίνη σ’ αυτόν ένα φρικτό θέαμα και να το ιδής και να το ακούσης. Πλησίον της στέγης του κελλιού του ήταν από επάνω κρεμασμένη η μεγάλη εικών της Δεήσεως, και εμπρός της εκαιόταν μια κανδήλα. Και ξαφνικά είδα στο ίδιο ύψος της εικόνος να κρεμιέται — μάρτυς μου ο Χριστός, η αλήθεια— στον αέρα ο άγιος έως τέσσερις πήχες, έχοντας τα χέρια προς το ύψος και προσευχόμενος όλος γεμάτος φως, όλος λαμπρότητα. Καθώς είδα τούτο το φρικτό κι’ εξαίσιο θαύμα, άπειρο παιδί από τέτοιες εμπειρίες, φοβισμένος μπήκα κάτω από το στρώμα και σκέπασα την κεφαλή και το πρόσωπό μου. Μόλις ξημέρωσε κατεχόμενος από το φόβο είπα το όραμα στον άγιο ιδιαιτέρως. Αυτός δε με επέπληξε και μου παρήγγειλε να μη το είπω σε κανένα καθόλου» (τ. 19Α, σελ. 245-247).

«Μία νύκτα λοιπόν, καθώς ήμουν ξαπλωμένος σ’ εκείνη την θήκη και απελάμβανα λίγον ύπνο, αφυπνίσθηκα σαν από κάποιο πρόσωπο, όπως είπα και πρωτύτερα, και βλέπω τον μακάριο και ισάγγελο τούτον, τον οποίο μόλις με ένα μηχάνημα κινούσαμε εδώ και εκεί και στρέφαμε επάνω στην κλίνη, καταβεβλημένον από την αρρώστια —οποίον φρικτό θαύμα— να είναι κρεμασμένος πάλι μετέωρος τέσσερις ή και περισσοτέρους πήχεις επάνω από την γη, και να προσεύχεται στον Θεό του σε ανέκφραστο φως. Όταν λοιπόν τον είδα έτσι, αφού θυμόμουν ήδη την μεγάλη αγιοσύνη του από την προηγουμένη οπτασία και την αγγελική του κατάσταση, θαύμαζα γι’ αυτόν, ευρισκόμενος σε ησυχία και γεμάτος φρίκη. Διαλογιζόμουν λοιπόν μέσα μου και έλεγα· άραγε πώς αυτός ο άνθρωπος που χθες και προχθές δεν μπορούσε να στραφή μόνος του επάνω στην κλίνη ούτε καν να σαλευθή καθόλου και να σηκωθή χωρίς την βοήθεια άλλων χεριών, σηκώθηκε έτσι μόνος του από την κλίνη και προσεύχεται αεροβατώντας με αυτόν τον τρόπο, αυτός που φορεί σάρκα επίγεια και είναι άνθρωπος όπως εμείς; Αυτά λοιπόν στρέφοντας στην σκέψι μου και θαυμάζοντας, βυθίστηκα πάλι στον ύπνο χωρίς να το θέλω, αφήνοντας τον άγιο κρεμασμένον ακόμη στον αέρα. Έπειτα, όταν σε λίγο αφυπνίσθηκα ξαφνικά (διότι η καρδιά μου κτυπούσε δυνατά με το παράδοξο και παράξενο εκείνο όραμα), βλέπω τον άγιο να είναι τώρα ξαπλωμένος επί της κλίνης, να έχη σηκώσει μόνος του το σκέπασμα και να έχη σκεπάσει το σώμα του, πράγμα που με κατέπληξε και μου συνεπήρε περισσότερο τον λογισμό... Όταν δε εξημέρωσε και άρχισα την υπηρεσία στον άγιο, πήρα θάρρος και του αποκαλύπτω ιδιαιτέρως το μυστήριο. Αυτός δε λέγει «δεσμεύεσαι από τον Θεό και την ταπεινότητά μου να μη ειπής το όραμα τούτο σε κανένα, πριν με ιδής να εκδημήσω από την σάρκα». Πράγμα που εφύλαξα έως σήμερα και δεν το φανέρωσα σε κανένα» (τ. 19Α, σελ. 267-9).

«Διότι αυτός που αγανακτεί για την συνήθη σύναξη και στενοχωρείται και παραλύουν τα μέλη του για το μάκρος των ψαλλομένων ύμνων, αυτός στ’ αλήθεια δεν γνώρισε πόσο γλυκά είναι τα λόγια του Θεού στον λάρυγγα αυτών που τον αγαπούν, και ανώτερα από μελισσόκερο στο στόμα αυτών που τον αναγνωρίζουν. Αλλ’ επειδή είναι όλος σάρκα και έχει σαρκικό φρόνημα και ακόμη πιο σάρκινη την αίσθηση, δεν μπορεί κατά πνευματικό τρόπο να γεύεται αυτά που για δική μας ευεργεσία μας δόθηκαν από τον Θεό, αλλ’ όλα όσα είναι σύμφωνα με το θέλημα του Θεού του φαίνονται πικρά και δεν γνωρίζει το, «γευθείτε και δείτε ότι είναι αγαθός ο Κύριος» (τ.19Γ, σελ.341-343).

«Όταν λοιπόν η συνείδηση του έλεγε, "Κάνε οπωσδήποτε και άλλες μετάνοιες και πρόσθεσε και άλλους ψαλμούς, και λέγε περισσότερο το ‘Κύριε, ελέησον’, διότι μπορείς", υπάκουε σ’ αυτήν με προθυμία και χωρίς δισταγμό, σαν να λεγόταν αυτό από τον ίδιο τον Θεό· έτσι τα έκαμνε όλα. Και από τότε δεν κοιμήθηκε ποτέ με τη συνείδηση να τον ελέγχει και να του λέγει ‘Γιατί δεν το έκανες αυτό;’ Ακολουθώντας λοιπόν αυτήν χωρίς παράλειψη και ενώ εκείνη ημέρα με την ημέρα πρόσθετε και αλλά λόγια, σε λίγες ημέρες αυξήθηκε πολύ η εσπερινή ακολουθία. Την ημέρα βέβαια φρόντιζε την οικία κάποιου πατρικίου και μετέβαινε καθημερινά στο παλάτι, μεριμνώντας για όσα αρμόζουν στον βίο, και για το λόγο αυτό δεν γίνονταν φανερά τα πραττόμενα σε κανένα άνθρωπο. Γι' αυτό κάθε εσπέρα χύνονταν δάκρυα από τα μάτια του και έκαμνε συχνότερα γονυκλισίες πέφτοντας με το πρόσωπο στη γη, έχοντας κολλημένα και αμετακίνητα τα πόδια του μεταξύ τους σε στάση, και διάβαζε ευχές προς την Θεοτόκο με πόνο, με δάκρυα και στεναγμούς και, σαν να ήταν παρών ο Κύριος σωματικώς, έτσι έπεφτε στα άχραντα πόδια του και ζητούσε ως τυφλός να ελεηθεί και ν’ αναβλέψει ψυχικά. Και ενώ η προσευχή αυξανόταν κάθε εσπέρα, διαρκούσε μέχρι το μεσονύκτιο, χωρίς καθόλου να κυριεύεται από χαύνωση ή αδιαφορία κατά την ώρα της προσευχής» (τ. 19Δ, σ. 253).

«Δεν τολμώ να πω, Ελέησέ με, διότι είμαι ανάξιος· εσύ όμως Κύριε, βλέπεις» (τ. 19Δ, σ. 279).

«Στάσου για προσευχή, ψάλλοντας ήσυχα και προσευχόμενος στον Θεό, ώστε να μην ακούεσαι από κανέναν. Στάσου γενναία συγκεντρώνοντας τους λογισμούς σου, χωρίς να τους αφήνεις να περιπλανώνται αλλού, σφίξε τα χέρια σου, ένωσε επίσης ασάλευτα τα πόδια σου σε μία βάση, κλείσε τους οφθαλμούς, ώστε να μη βλέπουν τίποτε άλλο και να μη διασκορπούν το νου, ύψωσε και τον ίδιο το νου και όλη σου την καρδιά στους ουρανούς και στον Θεό, και κάλεσε από εκεί με δάκρυα και στεναγμούς το έλεος» (τ.19Δ, σ.331).

«Θα γονατίσω και θα κλάψω με θλίψη για την αμαρτωλή ψυχή μου και με δάκρυα και στεναγμούς θα πω στον Κύριο· Δέσποτα, Κύριε του ουρανού και της γης, γνωρίζω ότι αμάρτησα ενώπιόν σου περισσότερο από κάθε φύση ανθρώπων και αυτών των άλογων ζώων και των ερπετών, σε σένα τον φοβερό και απρόσιτο Θεό μου, και δεν είμαι άξιος να τύχω ποτέ από σένα καθόλου έλεος. Γι’ αυτόν τον λόγο δεν τολμούσα να προσέλθω και να γονατίσω μπροστά σου, φιλάνθρωπε βασιλιά, μέχρι που άκουσα την άγια φωνή σου να λέγει «δεν επιθυμώ με τη θέλησή μου τον θάνατο του αμαρτωλού, αλλά το να επιστρέψει και να ζήσει" και πάλι, "χαρά γίνεται στον ουρανό όταν μετανοεί ένας αμαρτωλός". Όμως, Δέσποτα, φέροντας στη μνήμη μου και την παραβολή που είπες για τον άσωτο Υιό, το πώς δηλαδή, ενώ αυτός ερχόταν και προτού σε πλησιάσει, εσύ ο εύσπλαχνος έτρεξες, έπεσες επάνω στον τράχηλό του και τον καταφίλησες, στηρίζοντας το θάρρος μου στο πέλαγος της αγαθότητάς σου, έτρεξα κοντά σου με οδύνη και λύπη και σκυθρωπή καρδιά, όντας πυρωμένος και φοβερά τραυματισμένος και κείμενος φοβερά εξαιτίας των αμαρτιών μου στα έγκατα του άδη. Όμως από τώρα και στο εξής σου δίνω το λόγο μου, Κύριε, ότι όσο προστάζεις ακόμη να βρίσκομαι σ’ αυτή τη ζωή και σ’ αυτό το σώμα, δεν θα σ’ εγκαταλείψω, ούτε θα επιστρέψω πίσω, ούτε επίσης θα πλησιάσω τα μάταια και τα πονηρά. Εσύ όμως, ο Θεός μου, γνωρίζεις καλά την αδυναμία μου, την ταλαιπωρία, την ολιγοψυχία μου και τις προλήψεις που πρόκειται να με τυραννήσουν και να με στενοχωρήσουν. Βοήθησέ με, σε ικετεύω γονατιστός μπροστά σου, και μη μ’ εγκαταλείπεις, ούτε να μ’ αφήσεις για πολύ να περιγελώμαι και να περιπαίζομαι από τον εχθρό, εμένα που από τώρα, αγαθέ, είμαι δούλος σου» (τ. 19Δ, σελ. 419-421).

(ΕΠΕ, ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ, Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου)

(Η συλλογή των κειμένων έγινε από τον π. Νικόλαο Πουλάδα)

“Εκείνος που νομίζει ότι στέκεται ας προσέχει μήπως πέσει”
(Α΄ Κορ. ι΄ 12)

“Να μη υπερηφανευθής όταν πλέεις καλά πριν δέσεις το πλοίο.

Διότι, πολλές φορές πολλών ανθρώπων το πλοίο, ενώ έπλεε

προς το λιμάνι καλά, βυθίστηκε το σκάφος, ενώ πολλοί άλλοι

οδήγησαν το πλοίο τους στο λιμάνι παρ’ όλο που υπήρχε τρικυμία”.

(Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, ΕΠΕ 9, 421)

184. Το σώμα και το αίμα του Κυρίου είναι παρόντα σε ένα μόνο ποτήριο, σε ένα ναό και σε μία θεία λειτουργία;

Όχι. Αυτό μας απαγορεύει να το σκεφθούμε η ολότητα του μυστηρίου του σώματος και του αίματος του Χριστού, τα οποία είναι παρόντα στην ευχαριστία όχι εκτατώς και ποσστικώς. Το σώμα και το αίμα του Χριστού είναι παρόντα όχι σε ένα μόνο ιερό ποτήριο, Αλλά σε όλα τα ποτήρια και σε όλες τις λειτουργίες που τελούνται σε όλους τους ορθόδοξους ναούς που υπάρχουν σε όλα τα μέρη της γης. Αυτό φυσικά συμβαίνει, όχι επειδή το σώμα του Χριστού είναι πανταχού παρόν. Όπως είδαμε στα προηγούμενα, η ιδέα αυτή την οποία διατύπωσε ο Λούθηρος, είναι εντελώς ασύστατη και απορριπτέα, καθότι αποδίδει στο σώμα του Χριστού καθ’ εαυτό την ιδιότητα της πανταχού παρουσίας, η οποία ανήκει μόνο στο Χριστό (ως Θεό).

Το μυστήριο της παρουσίας του Χριστού στην ευχαριστία, όπως και η μεταβολή των στοιχείων του άρτου και του οίνου σε σώμα και αίμα Χριστού, καθώς και το μυστήριο της Αγίας Τριάδος και της θείας ενανθρωπήσεως αποτελούν τα κορυφαία μυστήρια της χριστιανικής πίστεως, τα οποία αδυνατεί να προσεγγίσει η φυσική του ανθρώπου διάνοια. Πώς ο Χριστός είναι «όλος όλω, όλος μέρει και όλος εκτός του όλου», δηλαδή είναι παρών όλος σε όλη την ποσότητα της θείας κοινωνίας, όλος σε κάθε μέρος αυτής και όλος έξω απ’ αυτήν σε όλους τους τόπους που τελεσιουργείται το μυστήριο, είναι κάτι που συντρίβει τον ανθρώπινο νου, και το οποίο γνωρίζει μόνο ο ίδιος ο Θεός. Είναι δε φανερό ότι καμία αναλογία από την περιοχή της φυσικής αισθήσεως και του πνεύματος δεν μπορεί να παραδειγματίσει το φρικώδες μυστήριο της δυνάμεως και της σοφίας του Θεού.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 255-256)

183. Όταν κοινωνούμε ένα μικρό τεμάχιο των θείων αγιασμάτων, πόσο μέρος κοινωνούμε από το σώμα και το αίμα του Χριστού;

Το ερώτημα είναι άχρηστο, γιατί δεν κοινωνούμε ποσοτικά από το σώμα και το αίμα του Χριστού. Στη θεία μετάληψη δεχόμαστε ολόκληρο το σώμα και το αίμα του Χριστού, και όχι μέρος αυτών που αναλογεί στην ποσότητα και την έκταση της μερίδας των θείων αγιασμάτων. Ο Αμνός του Θεού μερίζεται αμερίστως, «μερίζεται και διαμερίζεται... ο μελιζόμενος και μη διαιρούμενος». Αν δε υπάρχει μερισμός, αυτός δεν άφορά στην ουσία της μυστηριακής σαρκός και του αίματος του Χριστού, αλλά στα συμβεβηκότα, στα οποία υποκρύπτεται το απερινόητο μυστήριο. Ο άρτος και ο οίνος τεμαχίζονται, ως στοιχεία ανούσια και εξωτερικά, και όχι η ουσία τους η οποία μεταβλήθηκε σε σώμα και αίμα Χριστού. Και δεν κοινωνούμε μονάχα του σώματος και του αίματος του Χριστού, στα οποία εστιάζεται το άχραντο μυστήριο, αλλά και κάτι περισσότερο, της ολότητας της ανθρώπινης φύσεως του Κυρίου (σώμα-αίμα-ψυχή), επί πλέον δε και της θεότητάς του, η οποία είναι αδιαχώριστα ενωμένη με την ανθρωπότητα (οι φύσεις στο Χριστό είναι αχωρίστως ενωμένες και όλου του τριαδικού Θεού (αφού η θεότητα του Κυρίου είναι αδιάσπαστα ενωμένη, είναι ομοούσια με τη θεότητα των δύο άλλων προσώπων του τριαδικού Θεού). Με μία λέξη κοινωνούμε του όλου Θεού. Καταλαβαίνουμε τώρα γιατί η θεία ευχαριστία είναι το κατ’ εξοχήν θεοποιητικό μυστήριο.

(Ανδρέου Θεοδώρου «Απαντήσεις σε ερωτήματα συμβολικά», εκδόσεις Αποστολική Διακονία, σελ. 254-255)

Ο φίλος είναι άνθρωπος αγαθός, υγιής στην ψυχή, σκέπτεται σωστά, αγαπάει την αρετή, είναι ακέραιος στο ήθος, πιστός στην αγάπη, ειλικρινής στον λόγο, σταθερός στην ψυχή, έντιμος σύμβουλος, θαρραλέος, αγαπάει την αλήθεια και τη δικαιοσύνη. Ο φίλος ο αληθινός, είναι όμοιος σε όλα με τον φίλο του. Η χαρά του φίλου του προηγείται από τη δική του και η θλίψη του φίλου είναι και δική του θλίψη.

Είναι βαθιά ευαίσθητος και διαισθάνεται την ψυχική διάθεση του φίλου· πάσχει δε σε ό,τι πάσχει και ο φίλος του. Προλαβαίνει την εξομολόγηση του φίλου του και τρέχει να τον βοηθήσει πριν του το ζητήσει. Είναι πάντα έτοιμος να αντιληφθεί τις ενέργειες του φίλου του και είναι παρών όταν κινδυνεύει. Οι φίλοι του φίλου του είναι και δικοί του φίλοι· οι δε εχθροί του και δικοί του εχθροί. Αμύνεται υπέρ του φίλου του και διακινδυνεύει τη ζωή του γι’ αυτόν. Στο σώμα του φίλου κατοικεί η ψυχή του φίλου που αγαπάει. Είναι αγαθός σύμβουλος και λέει πάντα τα καλύτερα γι’ αυτόν· φροντίζει για την τιμή και υπόληψη του φίλου του. Όσα του είναι ιερά, είναι ιερά και για τον ίδιο και σέβεται όσα ο φίλος του θεωρεί σεμνά. Φίλος αληθινός, σκέπη κραταιά και όποιος τον βρήκε, βρήκε θησαυρό. Ο αγαθός φίλος είναι πλούτος ανεκτίμητος· ακριβότερος όλων των αποκτημάτων. Δεν υπάρχει μέτρο του κάλλους του. Ο φίλος και στις δυστυχίες και στην ευτυχία του φίλου, μένει πάντοτε ο ίδιος. Ο αληθινός φίλος, με πολύ θάρρος, επαινεί αυτά που είναι άξια επαίνου και καταδικάζει τα καταδικαστέα.

Ο Ευριπίδης λέει: «Οι φίλοι δεν έχουν τίποτε μόνο δικό τους –όσοι είναι πραγματικά φίλοι-, αλλά κοινά πράγματα. Δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από τον ειλικρινή φίλο. Όταν παρεμβαίνει παρηγορητικά, αυτό επενεργεί δυνατότερα από κάθε φάρμακο στην πάσχουσα και θλιμμένη καρδιά του φίλου. Τα λόγια του είναι φάρμακο ζωής. Ο αγαθός και καλός φίλος έχει τάξει τον εαυτό του να αναπληρώνει ό,τι λείπει στον φίλο του, και όταν μεν πράττει καλά, τον επαινεί και τον ευχαριστεί· όταν δε σφάλλει, προσπαθεί πάρα πολύ για να τον επαναφέρει. Ο φίλος γίνεται ο νους, η καρδιά και ο οφθαλμός του φίλου του. Είναι η προσωποποίηση της αρετής. Δεν γίνεται φίλος ο μοχθηρός». Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος λέει: «Ο πιστός φίλος είναι έμψυχος θησαυρός, περιφραγμένος κήπος, πηγή σφραγισμένη που ανοίγει από καιρό σε καιρό και προσφέρει τον πλούτο της ψυχής του. Φίλους δε λέγω τους καλούς και αγαθούς και τη φιλία που δημιουργήθηκε με γνώμονα την αρετή».

("Το γνώθι σαυτόν" κείμενα αυτογνωσίας – Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, εκδόσεις Άθως, σελ. 341-342)

387. Τι είναι ψευδής ευγνωμοσύνη στον Θεό; Το να ευχαριστή κανείς τον Θεό μονάχα με τα χείλη για τα αγαθά που έλαβε και να χρησιμοποιή αυτά τα αγαθά μονάχα για τον εαυτό του, χωρίς να γνοιάζεται για τον πλησίον του. Το να τα λαμβάνη και να τα φυλάη για δική του απκλειστικά χρήσι, στερώντας έτσι τους αδελφούς τους απ’ αυτά. Αυτή η ευχαριστία είναι ψευδής και απαρέσκει στον Θεό. Τι να τις κάνη ο Θεός τις ευχαριστίες μας, όταν δείχνουμε εσχάτη αχαριστία στην πράξι; Όταν δεν δίνουμε στους άλλους από εκείνα που μας δίνει;

388. Η κατά Θεόν σοφία είναι να νικάμε την εντός μας αμαρτία. Λόγου χάριν, θεία σοφία είναι να μην κακιώνουμε με κανένα συνάνθρωπό μας και με καμμία αφορμή. Να μη σκεπτώμαστε κακό για κανέναν, ακόμη και αν ο πλησίον μας σε κάτι μας έχη βλάψει, αλλά να τον συγχωρούμε πάντοτε. Θεία σοφία είναι, ακόμη, να περιφρονούμε τα υλικά οφέλη και τη χλιδή, αγαπώντας την ανιδιοτέλεια, την ολιγάρκεια στο φαγητό και στο πιοτό, το να έχουμε μέτρο σε όλα. Θεία σοφία είναι να αποφεύγουμε την κολακεία και να λέμε την αλήθεια χωρίς πάθος στον καθένα. Θεία σοφία είναι να μη μας παρασύρουν οι σαρκικές ροπές στη θέα της ανθρώπινης ωραιότητος, αλλά να βλέπουμε και να θαυμάζουμε, σ’ αυτή την ωραιότητα, την εικόνα του θεού. Θεία σοφία είναι να αγαπάμε τους εχθρούς μας και να μη μας παρασύρη η εκδίκησις, είτε με λόγια είτε με έργα. Θεία σοφία, τέλος, είναι να μη σωρεύουμε πλούτη για τον εαυτό μας, αλλά να δίνουμε στον φτωχό, ώστε να θησαυρίζουμε θησαυρούς ασυλήτους και αφθάρτους στον ουρανό, όπως λέγει το Ευαγγέλιο (Λουκ. ιβ’ 33).

(Η εν Χριστώ ζωή μου - Αγ. Ιωάννου της Κροστάνδης, εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 166-167)

«Υπέρ του Αρχιεπισκόπου…»

Ο διάβολος πολεμά με λύσσα τον κάθε κληρικό κι αν δεν κατορθώση να τον νικήση ηθικά, δεν θα πάψη να τον πολεμά μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του. Θα προσπαθήση με διαβολές, με συκοφαντίες, με κακολογίες να μειώση το κύρος του, ακόμη θα επιχειρήση και να στρέψη εναντίον του μίσος και έχθρα, και από το ίδιο το ράσο μερικές φορές. Η ιστορία της Εκκλησίας μαρτυρεί οτι το μίσος εναντίον των κληρικών έχει φθάσει μέχρι και φόνου!

Στο Γεροντικό αναφέρεται η εξής ιστορία:
Κάποτε ένας επίσκοπος έπεσε σε μια μεγάλη αμαρτία. Την άλλη ημέρα ήταν γιορτή. Πήγε λοιπόν στην Εκκλησία, που πανηγύριζε και οπωσδήποτε βέβαια ο πολύς λαός της Μητροπόλεως θα ήταν συγκεντρωμένος εκεί. Ανέβηκε στον άμβωνα, έβγαλε το ωμοφόριό του, το σύμβολο της αρχιερωσύνης του, το άφησε κάτω και μπροστά σ’ όλους ωμολόγησε το αμάρτημά του. Και κατέληξε: - Παραιτούμαι! Είμαι πλέον ανάξιος! Φεύγω, δεν μπορώ… τα παρατάω. Δεν είμαι άξιος πλέον να σας ποιμαίνω. Να διαλέξετε έναν καινούργιο να σας λειτουργή, να σας κηρύττη, να σας εξομολογή και να σας ποιμαίνη. Και έκανε να κατέβη από τον άμβωνα, για να φύγη. Ο κόσμος αντέδρασε! Τον εμπόδισε, τον συγκράτησε.
- Στάσου εκεί, του λένε, δεν σε αφήνουμε, μείνε στη θέσι σου. (Τον αγαπούσαν τόσο πολύ!) Κι ας πέση επάνω μας η αμαρτία σου! (Φοβερός ο λόγος αυτός, πολύ μεγάλη αγάπη!). Εμείς εσένα θέλουμε για πατέρα, φώναξαν όλοι με μια φωνή. Συγκινημένος ο επίσκοπος από την αγάπη του λαού του, είπε: - Εάν θέλετε να μείνω, μολονότι είμαι ανάξιος, τότε θα κάμετε ό,τι σας πω…, διαφορετικά θα φύγω. - Θα κάνουμε, συμφώνησαν όλοι μαζί, ό,τι θέλεις. Πες μας, αρκεί μονάχα να μείνης. - Θα πάω και θα ξαπλώσω μπροστά στην πόρτα. Θα βγήτε όλοι και βγαίνοντας θα πατάτε επάνω στο στήθος μου και θα με φτύνετε και θα μου λέτε «Θεός συγχωρέσ’ τον». Τότε θα μείνω. Όλοι σας, μέχρι ενός, θα περάσετε από πάνω μου! - Θα το κάνουμε, είπαν, παρ΄όλο που δεν ήθελαν, γιατί ήταν κι αυτό φοβερό.
Οι χριστιανοί, για να μην τον χάσουν, έκαναν ό,τι τους είπε. Όταν πέρασε κι ο τελευταίος, ακούστηκε φωνή εξ ουρανού, την οποία άκουσε και ο επίσκοπος και οι χριστιανοί: - Δια την πολλή του μετάνοια και ταπείνωσι, συγχωρέθηκε η αμαρτία του!

Γι’ αυτό οι πιστοί Ορθόδοξοι αγωνιζόμενοι χριστιανοί, που παραδειγματίζονται από το ήθος και την αυταπάρνησι του καλού ποιμένος (επισκόπου, ιερέως, Γέροντος) τον αγαπούν και τον υπερασπίζονται παντοιοτρόπως. Όταν όμως ελέγχη και καυτηριάζη την αμαρτία, την εκτροπή από τα ήθη, τη διαστροφή της πίστεως, την αίρεσι, την πλάνη και τα μύρια κακά της κοινωνίας, τότε αποκτά οπωσδήποτε εχθρούς που τον διαβάλλουν και τον συκοφαντούν. Πρωταρχικός λοιπόν σκοπός του διαβόλου είναι η σπίλωσις του καλού ποιμένος, με τα πάσης φύσεως υπονοούμενα, ασύστολα ψεύδη κα.
Γι’ αυτό και επιβάλλεται να προσευχώμεθα για τους ιερείς και αυτό γίνεται σε κάθε Θεία Λειτουργία, Μυστήριο, Όρθρο, Εσπερινό… όταν λέμε: «υπέρ του Αρχιεπισκόπου ημών…, του τιμίου Πρεσβυτερίου, της εν Χριστώ Διακονίας, παντός του κλήρου και του λαού…» αλλά κι εμείς ιδιαιτέρως, κατά μόνας, στη δική μας νυκτερινή προσευχή, πρέπει να προσευχώμεθα για τον λειτουργό μας, για τον Πνευματικό μας πατέρα, για όλους τους ιερείς.

("Εμπειρίες κατά τη Θεία Λειτουργία" - πρωτοπρεσβύτερου Στέφανου Κ. Αναγνωστόπουλου, εκδόσεις Γ. Γκέλμπεσης, σελ. 93-94)