Μετεωρισμός -Συγκέντρωση

Σε ένα μοναστήρι δεν θέλω να το ονομάσω ο παπάς θυμίαζε. Και όταν έφτασε σε έναν προϊστάμενο δεν τον εθυμίασε. Ο προϊστάμενος όταν προχώρησε παραπέρα:
- Παπά, γιατί δεν με θυμιάζεις;
- Γέροντα, ευλόγησον, δεν σε είδα στο στασίδι.
- Στο στασίδι ήμουν πάτερ, λέει.
- Όχι, δεν σε είδα στο στασίδι.
Η άλλη που άκουσα είναι αυτή τη φιλονικία του προϊσταμένου και του ιερέως, λένε:
- Γέροντα, ο παπάς είναι διορατικός, ξέρει τι σου λέει.
Σκέφτηκε, σκέφτηκε...
- Έχει δίκιο ο παπάς, λέει, διότι δεν ήμουνα εδώ, ήμουνα σε ένα μετόχι.
Ο λογισμός του. Βλέπετε;

Ο Άγιος Νεκτάριος στην Αίγινα όταν πήγε μία να γίνει καλόγρια, να πούμε, ήταν δόκιμη, λέει : "Παιδί μου να βοσκήσεις έχουμε 5-10 προβατάκια, να τα βοσκήσεις".
- Ε, να 'ναι ευλογημένο.
Μία μέρα, δυο, "Γέροντα" λέει, "με πιάνουν και μένα οι λογισμοί, εγώ ήρθα να γίνω καλόγρια, δεν ήρθα να γίνω τσοπάνης".
- Παιδάκι μου, λέει, όταν θυμιάζω σε βλέπω στο στασίδι. Η καλόγρια καίτοι ήταν τσοπάνης, αλλά ο λογισμός της ήταν στην ευχούλα, μέσα στην εκκλησία ήταν ο λογισμός της, οπότε και ο άγιος την έβλεπε μέσα.

Ο λογισμός κρίνεται. Από τον λογισμό αχρειούμεθα και από τον λογισμό βελτιούμεθα. Ο καλόγηρος δεν έχει πράξη, έχει λογισμό. Ο λογισμός σου πήγε στο όχι καλό; Είσαι υπεύθυνος, είσαι υπεύθυνος. Θα πεις: Μα και ο λογισμός του ανθρώπου δεν μαζεύεται. Καλά, αλλά όταν φεύγει, μάζεψέ τον πάλι, μάζεψέ τον πάλι.

Ήρθε ένας καλόγηρος από πάνω από την Κερασιά, και λέει: "Όσο να 'ρθω εδώ, τρεις φορές είπα τους χαιρετισμούς της Παναγίας". Βλέπετε πώς αγωνίζονται οι πατέρες! Πώς αγωνίζονται!

(Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης, εκδ. "Το Περιβόλι της Παναγίας", Θεσσαλονίκη 2000)

Ο Ιερομόναχος Χριστόδουλος Καπέτας, Γέροντας του Ιβηρίτικου Κελλιού Αγίων Πέτρου και Ονουφρίου, διηγήθηκε για την πρώτη του συνάντηση με τον Πατέρα Παΐσιο.

«Ακούγαμε για τον Γέροντα ότι μιλά με τα ζώα και τα πουλιά, ότι πιάνει τα φίδια με τα χέρια του, αλλά εγώ προσωπικά δεν τα πίστευα. Θεωρούσα ότι είναι λόγια του κόσμου και λέγονταν για ν’ απόκτηση ο Γέροντας όνομα και φήμη.

Όταν αποφοίτησα από την Αθωνιάδα, το 1971, αρχές Ιουλίου, μ’ έναν πνευματικό αδελφό μου ονομάτι Κωνσταντίνο Λύτρα, από την Κατερίνη, επισκεφθήκαμε τον Γέροντα στο Κελλί του Τίμιου Σταυρού.

Φθάσαμε εκεί το πρωί, γύρω στις εννιάμισυ η ώρα, και μας υποδέχθηκε ο Γέροντας στο υπαίθριο Αρχονταρίκι, στην ελιά. Αφού μας κέρασε από ένα ξερό σύκο και δύο-τρία φουντούκια και νεράκι, άρχισε να μας ομιλή για διάφορα πνευματικά θέματα.

Η περιοχή είχε πολλά πουλιά, κυρίως αηδόνια, το οποία κελαϊδούσαν και ήταν κουραστικά. Μας δυσκόλευαν στην συζήτησε οπότε σε μια στιγμή ακούμε τον Γέροντα να λέη:

- Κοπάστε (δεν είπε σωπάστε) ευλογημένα, αφού βλέπετε ότι έχω συζήτηση. Όταν τελειώσω εγώ, τότε ν’ αρχίσετε εσείς.

Αυτομάτως τα πουλιά «κόπασαν», χωρίς να κουνηθούν καθόλου από την θέσι τους.

Τόσο εντυπωσιασθήκαμε από το γεγονός αυτό, ώστε αδυνατούσαμε, στην συνέχεια, να παρακολουθήσουμε την συζήτησε Αυτό ήταν και μια μυστική απάντησι σε μένα προσωπικά, που είχα αυτήν την αμφιβολία για τον Γέροντα. "Ας με συγχωρέση που το αναφέρω μετά την κοίμησί του και ζητώ να έχω την ευχή του».

("Η Ζωοφιλία των Αγίων και η Αγιοφιλία των Ζώων", Σίμωνος Μοναχού, σ. 355-356)

3,1. «ει ουν συνηγέρθητε τω Χριστώ, τα άνω ζητείτε, ου ο Χριστός έστιν εν δεξιά του Θεού καθήμενος»

Ο χριστιανισμός δεν είναι τίποτε διαφορετικό, από αδιάκοπη διαβίωση του Χριστού, διαβίωση της ζωής του, από την αρχή μέχρι το τέλος.
Ο χριστιανός είναι χριστιανός, αν κάθε ώρα διαβιώνει κάθε τι του Χριστού, κάθε τι το ευαγγελικό.
Η κλήση του είναι: πάντα να ζει και να αναστηθεί, όπως έζησε ο Χριστός και αναστήθηκε από τους νεκρούς, να ζήσει και να αναστηθεί «μετά του Χριστού».
Πάντα να συμπεριφέρεται σαν αθάνατος. Και αθάνατος είναι εκείνος ο οποίος, σ’ αυτό τον κόσμο του θανάτου, ζει αθάνατα και αιώνια.
Αυτός αδιάκοπα θέλει και ψάχνει για το αθάνατο και αιώνιο, «τρεφόμενος» με αυτό, γιατί ο αθάνατος τρέφεται με το αθάνατο. Ολόκληρος έχει την συναίσθηση και την επίγνωση, ότι αναστήθηκε μαζί με τον Χριστό και ψάχνει ότι «είναι ψηλά», ότι βρίσκεται ψηλά στον ουρανό.
Αυτό δεν είναι κάτι το «ασαφές» και αόριστο, αλλά το ένθεα ορισμένο και «σαφές», όπως είναι και ο ίδιος ο Κύριος Ιησούς Χριστός, ο Θεάνθρωπος.
Και αυτό το «ψηλά» που είναι, που βρίσκεται; Είναι «ου ο Χριστός έστιν εν δεξιά του Θεού καθήμενος, τα άνω φρονείτε, μη τα επί της γης».
Είναι η Τριαδική Θεότητα, με τις ένθεές Της τελειότητες.
Η επιθυμία του χριστιανού, δεν είναι και δεν αποτελεί μια «ομιχλώδη», αφηρημένη, θεωρητική και κακή «ατελευτότητα», αλλά μια ατελευτότητα «πληρουμένη» από τον Κύριο Ιησού Χριστό και τις ανείπωτες και απερίγραπτες θεανθρώπινες τελειότητες και ευαγγελίες του.
Υπάρχει «ατελευτότητα» χωρίς Χριστό; Υπάρχει, και είναι τα «ατελεύτητα» μαρτύρια του ανθρώπινου νου. Και κόλαση δεν είναι τίποτε άλλο, από την «ατελεύτητη» κατάσταση χωρίς Χριστό, από την «αθανασία» χωρίς Χριστό.
Και το να ζεις «αθάνατα» χωρίς Χριστό, σημαίνει να ζεις τα αιώνια μαρτύρια της κολάσεως.
Εκεί ο άνθρωπος, «διαρκώς και αιωνίως» διαβιώνει τον εαυτό του, ζει μόνο τον εαυτό του, σαν τον εαυτό του, και την αθανασία και την αιωνιότητα την «πληρώνει» μόνο με τον εαυτό του. Τι ανία, τι κόλαση!
Ενώ ο χριστιανός, όλους τους κόσμους του, όλη του την αθανασία και την αιωνιότητα, την «πληροί», την γεμίζει ακατάπαυστα, Αυτός ο θαυμαστός Κύριος Ιησούς Χριστός!
Έτσι ο χριστιανός, «διαρκώς» διαβιώνει τις Δικές του αθάνατες ευαγγελίες και αιώνιες χάρες. Τι χαρά, τι αγαλλίαση, τι παράδεισος!
Στον κόσμο αυτό ο χριστιανός, ζει χαρούμενα και πλουσιοπάροχα, ζει σαν άνθρωπος που αναστήθηκε από τους νεκρούς μαζί με τον Χριστό, ζει σαν άνθρωπος που σηκώθηκε από τον τάφο του εγωισμού, νίκησε όλους τους θανάτους και «εισήλθε» σε νέα και «διαρκή» θεανθρώπινη ζωή, η οποία βιώνεται μόνο με τις αθάνατες και ένθεες δυνάμεις του «Αναστηθέντος και αιωνίως Ζώντος Χριστού».
Αν είσαι χριστιανός, τότε θα «ψάχνεις» για κείνο που ο «Αναληφθείς» Κύριος έχει και δίνει στους ακολούθους του. Και ο Κύριος θέλει, όλοι εκείνοι που τον αγαπούν και τον ακολουθούν, να έρθουν εκεί όπου Αυτός ο Ίδιος βρίσκεται (Ιω. 17,24).
Αυτό σημαίνει: Αυτός θέλει να κάνεις δικό σου, αυτό το οποίο σου δώρισε. Να γίνει δηλαδή η Αγάπη του, αγάπη σου! η Δικαιοσύνη του, να γίνει δική σου δικαιοσύνη, η Αλήθειά του, να γίνει δική σου αλήθεια και η Μεταμόρφωσή του, να γίνει δική σου μεταμόρφωση! Ο θάνατός του, η Ανάστασή του και η Ανάληψή του, να γίνουν δικά σου! Με μια λέξη, ολόκληρο το ευαγγέλιό του και όλη η Θεανθρώπινη Ζωή του, να γίνουν δικά σου και να εκφράζουν εσένα.
Γιατί ο Χριστιανισμός «συνίσταται» στην ενχριστοποίηση του ανθρώπου, με την βοήθεια της αδιάκοπης διαβίωσης του Χριστού και «παντός ανήκοντος» στον Χριστό. «Ζώ δε ούκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός» (Γαλ. 2,20).
Ναι, ο Χριστιανισμός είναι το να βιώνεις τον Χριστό. Κάθε χριστιανός, αυτό το βίωμα το βιώνει, κατά το μέτρο του ζήλου του. Χριστιανός δεν είσαι, όταν δεν βιώνεις τον Χριστό. Μη λες, δεν μπορώ, είμαι αδύνατος.
Λες, πως δεν μπορείς να ζήσεις την ζωή του Χριστού. Μα πώς μπόρεσαν τόσοι χριστιανοί, σε τόσους αιώνες πριν από σένα και σήμερα ακόμη, γύρω από σένα;
Λοιπόν, και αυτοί ήσαν και είναι άνθρωποι της ίδιας φύσης, όπως είμαστε και μείς.
Σε μας όμως λείπει: η αποφασιστικότητα και η πίστη. Αν καταδείξουμε αυτό στον εαυτό μας και το συναιστανθούμε «πλήρως», τότε θα λάβουμε τις δυνάμεις για την διαβίωση του Χριστού.
Ιδού όμως, αυτές oι δυνάμεις, για τον καθένα από μας, παρέχονται πλουσιοπάροχα μέσα στην Εκκλησία!
Πάντα, αυτές οι δυνάμεις παρέχονται πλουσιοπάροχα, όπως στις μέρες των αγίων Αποστόλων, έτσι στις μέρες του αγίου Σάββα²¹, έτσι και στις μέρες μας.
Εμείς όμως έχουμε, λιγώτερη δικαιολογία για την εξωχριστιανική μας ζωή, για το αντιχριστιανικό μας βίωμα, από τους δικούς μας κοντινούς και μακρινούς «προγόνους», κατά την πίστη.
Γιατί εμείς έχουμε μεγαλύτερο αριθμό αγίων και μαρτύρων, στο όνομα του Κυρίου Ιησού Χριστού, από ότι είχαν στην εποχή του αγίου Σάββα και από ότι είχαν στην εποχή των αγίων Αποστόλων.
Πόσος αριθμός νέων αγίων, μαρτύρων και δικαίων εμφανίστηκε στην Εκκλησία, από την εποχή των αγίων Αποστόλων μέχρι την δική μας εποχή.
Αυτό το γεγονός αποτελεί, αναμφισβήτητα, λόγο, ώθηση, «έναυσμα» και προτροπή, για να πάμε κοντά στον Χριστό πιο αποφασιστικά, άφοβα και θαρραλέα απ’ ότι οι πρόγονοί μας, απ’ ότι οι πριν από μας άνθρωποι.
Και η δικαιότητα αυτή των δικαίων «συνίσταται» στο ότι, αυτοί διαβίωσαν αδιάκοπα το ευαγγέλιο του Χριστού, έζησαν την δική του Θεανθρώπινη ζωή, και την έζησαν «διαρκώς» στο δικό του Θεανθρώπινο σώμα, την Εκκλησία, «ψάχνοντας τα άνω, ου ο Χριστός έστιν εν δεξιά του Θεού καθήμενος, τα άνω φρονείτε, μη τα επί της γης» (3,1-2).
Και έτσι αυτοί (οι άγιοι), έγιναν αθάνατοι «εν Χριστώ», οι οποίοι ζουν και σήμερα στην Εκκλησία²² του Χριστού, μόνο που ζουν την αιώνια ζωή δυνατώτερα, πληρέστερα, ισχυρότερα, τελειότερα, απ’ ότι στις μέρες των δίκαιων αγώνων τους στη γη, βοηθώντας πλούσια αυτούς, που τους επικαλούνται σε βοήθεια, για να ζήσουν και αυτοί την ευαγγελική ζωή που έζησαν και εκείνοι.

21.του αγίου Σάββα του Σέρβου, που έζησε κατά τον 13ο αιώνα
22.Στη θριαμβεύουσα Εκκλησία του Χριστού στον ουρανό

("Προς Κολασσαείς Επιστολή Αποστόλου Παύλου", Αγ. Ιουστίνου Πόποβιτς, σελ. 105-109)

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 17

Στίχ. 1-10. Διάφορες διδασκαλίες.
17.5 Καὶ εἶπαν οἱ ἀπόστολοι(1) τῷ κυρίῳ,Πρόσθες ἡμῖν πίστιν(2).
5 Οι απόστολοι είπαν στον Κύριο: «Αύξησε την πίστη μας».
(1) Όσοι συνδέουν τα λόγια αυτά με τα προηγούμενα, παρατηρούν:
Ή «επειδή ήλθαν σε συναίσθηση της αδυναμίας τους και άκουσαν
τον Κύριο που τους είπε για κάποια μεγάλα πράγματα
και για τον κίνδυνο από τα σκάνδαλα, παρακαλούν να έχουν σε πλεόνασμα
την δύναμη της πίστης, με την οποία θα μπορέσουν να κατορθώσουν
και τα σχετικά με την ακτημοσύνη. Διότι τίποτα δεν κατορθώνει
την ακτημοσύνη τόσο, όσο το να πιστέψει κάποιος και να έχει θάρρος
στο Θεό… Επιπλέον και στα σκάνδαλα μέσω της πίστης
θα μπορέσουν να αντισταθούν» (Θφ). Ή, ζητούν προσθήκη πίστης
οι απόστολοι, για να ασκήσουν ευκολότερα την συγχώρηση
των λαθών του πλησίον (Knabenbauer). Πιθανότερο φαίνεται,
ότι «οι απόστολοι» ζητούν αυτό σε σχέση με την εκπλήρωση του
αποστολικού τους έργου, παίρνοντας αφορμή ίσως από κάποια έκτακτη
εκδήλωση της δύναμης του Ιησού σε θαύμα που τους κατέπληξε (g).
Οι ίδιοι οι απόστολοι, που έγιναν πρώτοι διάκονοι της βασιλείας
των ουρανών, αυτοί που άφησαν τα πάντα, για να ακολουθήσουν το Χριστό,
αναγνωρίζουν, ότι η πίστη τους είναι ελλιπής και αισθάνονται
την ανάγκη να ζητήσουν από τον Κύριο την ενίσχυση και αύξησή της.
Πόσο μάλλον εμείς έχουμε ανάγκη ενίσχυσης της πίστης μας!
Είναι αναγκαίο να ενισχυθεί και αυξηθεί η πίστη μας, διότι όσο η πίστη
μας αυξάνει, τόσο συναυξάνουν μαζί της και οι υπόλοιπες αρετές
και τόσο περισσότερο προκόβουμε στην κατά Χριστόν ζωή.
(2) «Πρόσθεσε, σε αυτήν που έχουμε, αυτήν που λείπει,
δηλαδή κάνε τέλεια την πίστη μας σε σένα» (Ζ) «ανάδειξέ μας τελειότερους
και σταθερότερους στην πίστη» (Θφ). «Διότι από την πίστη,
ένα μεν μέρος εξαρτάται από εμάς, ενώ το άλλο δίνεται σύμφωνα με θεία χάρη.
Σε μας δηλαδή ανήκει το προκαταρκτικό μέρος» (Κ)·
«ενώ η πίστη που προστίθεται από το Θεό, είναι τελειοποίηση
και σταθεροποίηση της πίστης που εμείς βάλαμε από την αρχή» (Ζ).
Όπως οι μαθητές έτσι και εμείς με θερμή προς τον Κύριο προσευχή
ας εκφράζουμε ολόθερμο τον πόθο να αυξηθεί η πίστη μας. Θερμή προσευχή
με την οποία συνεχώς και ασταμάτητα θα ζητάμε από το Θεό
την αύξηση της πίστης μας, θα συντελέσει πολύ σε αυτό.
Προφύλαξή μας από τους δρόμους στους οποίους μπορεί να κλονιστεί η πίστη,
είναι άλλο μέσο για αύξηση της πίστης μας. Φύλαγε τον εαυτό σου
από τη συντροφιά με άπιστους. Τέτοιες συντροφιές είναι αδύνατον να σε ωφελήσουν,
ενώ υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να σε βλάψουν. Φύλαγε ακόμη τον εαυτό σου
από την αμαρτία. Προπαντός να φοβάσαι τις μικρές παραβάσεις.
Πολλές φορές και μικρά πταίσματα μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες καταστροφές
στην ψυχή σου. Αστοχίες όσον αφορά την αγαθή συνείδηση προκαλούν ναυάγιο
και στην πίστη.

Αν δεν κάνεις τυφλή υπακοή δεν ανεβαίνεις απάνω σε πνευματικές σκάλες. Είδες αυτό το γεροντάκι πως είπε; Αυτή είναι η τυφλή υπακοή να μην δικαιολογείς τον εαυτό σου. Όχι μόνο στον γέροντα και στον αδερφό σου. Και στον αδερφό σου να με δικαιολογήσεις τον εαυτό σου, αλλά πάντοτε να τον έχεις τον εαυτό σου κάτω από όλους.
Αυτός ο οποίος κάνει υπακοή στον γέροντα του μιμείται τον Χριστό ο οποίος έκανε υπακοή στον πατέρα του. Και υποχρεούνται κατά συνέχεια να Θεός να ευλογήσει εκείνον ο οποίος τον μιμείται.
Αναζητάτε ένα πράγμα από τον γέροντα προδιαθέσατε τον λογισμό σας. Εάν μεν σας ακούσει, "Να ναι ευλογημένο". Εάν δεν σας ακούσει, πάλι "Να ναι ευλογημένο". Μην προδιαθέτετε τον λογισμό σας ότι θα σας ακούσει ο γέροντας αν κατόπιν δεν σας ακούσει και θα σκουντουφλιάσετε.
Πολλές φορές και εμείς να πούμε ως γέροντες μπορεί να κάνουμε και ένα λάθος. Εσύ όμως που θα κάνεις υπακοή θα σου βγει σε καλό, δεν θα σου βγει σε κακό! Ποτές υπακοή δεν βγαίνει σε κακό διότι είναι μίμησις Χριστού.
Έκανες υπακοή, θα πάω στον παράδεισο. Δεν έκανες υπακοή, δεν πάει να κάνεις νοερά προσευχή, δεν πάει να μεταλαμβάνεις, δεν πάει να λειτουργάς, προορίζεσαι για την κόλαση. Να και ο Αδάμ, να και προφήτης Ελισσαίος, να και ο Γιεζή, όλα αυτά τα παραδείγματα βεβαιώνουν ότι περισσότερο ο Θεός αναπαύεται στην υπακοή παρά στις άλλες αρετές, να πούμε. Και οι άλλες αρετές συνδράμουν. Όπως ενεργεί η υπακοή δεν ενεργούν οι άλλες αρετές. Για αυτό περισσότερο επιμεληθείτε την υπακοή.
Να σας πω, σε αυτό το πράγμα, σε μας εξαρτάται αν αυτό το φως που έχουμε μέσα μας, τη χάρη δηλαδή, μπορεί να την αυξήσουμε, μπορεί να την ελαττώσουμε. Αν είναι τώρα πέντε βαθμών, αύριο μπορούμε να την κάνουμε δέκα, τριάντα, πενήντα, εκατό. Από μας εξαρτάται αν είναι τώρα δέκα βαθμούς να την κάνουμε οκτώ, πέντε,τρία,ένα, από μας εξαρτάται. Και αυτό είναι από την αυταπάρνηση, από την πεποίθηση, την ευλάβεια, τον σεβασμό που θα χουμε στο γέροντα. Από την υπακοή που θα έχουμε στον γέροντα αυτό το φως αυξάνει. Και όχι μόνο στο γέροντα αλλά και μεταξύ μας να έχουμε υπακοή.
Μακάριος εκείνος ο αδερφός σου ο οποίος προτού να τελειώσει τον λόγο ή ο γέροντας ή ο παραδερφός του, "να 'ναι ευλογημένο". Σε είπε ένας αδερφός: "Έλα, πάτερ, να με βοηθήσεις εδώ", " να 'ναι ευλογημένο". Ακολούθησε αυτόν τον δρόμο να δεις τι θα αισθανθείς μέσα. Τι ειρήνη τη γαλήνη θα αισθανθείς! Ενώ, "περίμενε πέντε λεπτά κι έρχομαι"...

Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης, εκδ. "Το Περιβόλι της Παναγίας", Θεσσαλονίκη 2000

Υπακοή
Κάποια καλογριούλα μου έγραψε, λέει: «Γέροντα ακούμε ότι θα έρθουν οι Τούρκοι και δεν ξέρουμε τι να κάνουμε.»
- Α! Άκουσε παιδάκι μου της λέω. Δεν έχεις υπακοή. Διότι αν είχες υπακοή τότε: « Τι με νοιάζει εμένα; Ό,τι μου πει η γερόντισσα. Δεν είναι γερόντισσα η Μ.; Ε, ό,τι πει η γερόντισσα Μ., εμένα δε με νοιάζει.» Αυτή είναι η υπακοή. Αλλά, για να φοβάσαι, έχεις θέλημα μέσα σου, έχεις θέλημα.

Ξέρετε πολύ καλά ότι ο γέροντας μας (Ιωσήφ) ήταν των άκρων ησυχαστής και της νοεράς προσευχής. Και όμως δεν μας παρέδωσε ως πρώτο την ησυχία ήτοι νοερά προσευχή αλλά μας παρέδωσε την υπακοή, το κοινόβιο!

Και τα βιβλία των Αγίων Πατέρων αν παρακολουθήσετε θα δείτε ότι πολλοί με ευκολία Με πολλή άνεση αγίασαν αγιάσθησαν οι ψυχές των δίχως να κάνουν κόπους δίχως να κάνουν θυσίες δίχως να κάνουν ασκητικούς αγώνες αλλά τι; Διάλεξαν την υπακοή.

Υπακοή φέρνει τον άνθρωπο όχι μόνο σε απάθεια σωματική αλλά και πνευματική.

Βολιδοσκοπήσατε από πού ξεκινάει η υπακοή. Από την τριαδική Θεότητα. Ο Χριστός λέει ότι ήρθα να κάνω όχι το θέλημα το εμόν αλλά το θέλημα του πέμπψαντός με.

Βεβαιώθηκα με πείρα ότι η υπακοή είναι ανώτερα της προσευχής.

Θέλεις να αποκτήσεις προσευχή; Θέλεις όταν λες το «Κύριε Ιησού Χριστέ» να τρέχουν δάκρυα ποτάμια από τα μάτια σου; Θέλεις να ζήσεις τη ζωή των αγγέλων; «Ευλόγησον» , «Να 'ναι ευλογημένο». Υπακοή.

Ο μεγάλος αγώνας του ανθρώπου είναι να μην πιστεύει το λογισμό του. Ε, ο Γέροντας τώρα λείπει ρώτησε τον αδερφό σου και ότι σου πει να ακούσεις. Δεν είναι μικρός αγώνας να ρίξεις τον εαυτό σου κάτω δεν είναι μικρός αγώνας. Μα αλλιώς δεν γίνεται, αλλιώς δεν γίνεται. Αν θέλεις να ακολουθήσεις τον καλογερικό νομό εκεί θα πατήσεις.

Ρώτησαν κάτι καλογριούλες και τον πάτερ Γεράσιμο τον υμνογράφο.
- Πάτερ γεράσιμε τι θα πει τυφλή υπακοή;
- Να σου πω λέει. Είπε η Ηγουμένη. Φέρε Ευπραξία ένα ποτήρι νερό. Το ‘φερες. Χυσ' το. Το 'χυσες. Βρε παλαβή γιατί το 'χυσες το νερό; Ευλόγησον. Να μη δικαιολογηθείς. Μα καλά, εσύ δε μου 'πες να το χύσω το νερό; Όχι έτσι, λέει,. Ευλόγησον, αυτή είναι η τυφλή υπακοή.

Γέροντας Εφραίμ Κατουνακιώτης, εκδ. "Το Περιβόλι της Παναγίας", Θεσσαλονίκη 2000

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 17

Στίχ. 1-10. Διάφορες διδασκαλίες.
17.4 καὶ ἐὰν ἑπτάκις(1) τῆς ἡμέρας ἁμάρτη εἰς σὲ
καὶ ἑπτάκις της ημέρας ἐπιστρέψῃ πρὸς σὲ λέγων,
Μετανοῶ, ἀφήσεις αὐτῷ(2).
4 Αν σου κάνει κακό πολλές φορές την ημέρα κι έρθει άλλες τόσες
και σου πει “μετανοώ”, να τον συγχωρήσεις».
(1) «Το «επτά φορές» βεβαίως εδώ, σημαίνει το «πολλές φορές»·
δηλαδή, όσες φορές την ημέρα, αφού αμάρτησε, μετανοήσει,
τόσες φορές συγχώρεσέ τον» (Ζ). «Ότι βεβαίως αυτό εννοεί,
είναι φανερό από τον Ματθαίο. Διότι εκεί αφού ο Πέτρος είπε·
Άραγε, έως επτά φορές να τον συγχωρήσω; Είπε ο Κύριος·
Όχι, αλλά εβδομήντα φορές το επτά,
υποδηλώνοντας με αυτό το αναρίθμητο» (Θφ).
(2) «Εάν επιστρέφει, λέει, αυτός που αμάρτησε σε σένα
και κατηγορεί τον εαυτό του, θα τον συγχωρέσεις·
και όχι μία φορά, αλλά πολλές. Διότι αν κάποιος ασθενεί
και μάλιστα συχνά, δεν πρέπει να δειχνόμαστε λόγω αυτού
ότι έχουμε έλλειψη αγάπης μεταξύ μας και ότι ολιγωρούμε
στο να δείξουμε μακροθυμία· αλλά πρέπει μάλλον να αγαπάμε
να μιμούμαστε τους γιατρούς των ασθενειών τους σώματος,
οι οποίοι δεν θεραπεύουν τον άρρωστο μία ή δύο φορές,
αλλά μάλλον τόσες φορές, όσες συμβεί αυτός να αρρωστήσει.
Διότι καταλαβαίνουμε ότι και εμείς είμαστε ασθενείς και μας νικούν τα πάθη·
όταν όμως παθαίνουμε αυτό, ευχόμαστε να είναι καλοί και αμνησίκακοι
προς εμάς αυτοί που οφείλουν να μαλώνουν και έχουν την εξουσία
να πρέπει να τιμωρούν» (Κ).

ΥΠΟΜΝΗΜΑ -Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο-

Ερμηνεία πατερική & θεολογική του Ευαγγελίου του Λουκά
Το ερμηνευτικό Υπόμνημα του Π.Ν. Τρεμπέλα
μεταφρασμένο στη νεοελληνική γλώσσα

Μετάφραση αρχιμ. Νικόλαος Πουλάδας

Κεφάλαιο 17

Στίχ. 1-10. Διάφορες διδασκαλίες.
17.3 προσέχετε ἑαυτοῖς(1). ἐὰν δε ἁμάρτῃ(2) εις σε(3)
ὁ ἀδελφός σου ἐπιτίμησον(4) αὐτῷ, καὶ ἐὰν μετανοήσῃ ἄφες αὐτῷ(5)·
3 Προσέχετε τη συμπεριφορά σας. Αν ο αδερφός σου σού κάνει κακό,
επιτίμησέ τον, κι αν μετανοήσει συγχώρησέ τον.
(1) Η φράση αυτή κακώς χωρίστηκε από τον προηγούμενο σ.=
«Προσέξτε μήπως σκανδαλίσετε κάποιους ή σκανδαλιστείτε από κάποιους» (Ζ).
«Να, λέει, προλέγω σε σας, ότι θα έλθουν τα κακά· είστε αναπολόγητοι.
Διότι είναι μεν ανάγκη να έλθουν εκείνα, δεν είναι όμως ανάγκη
εσείς να χαθείτε, αν βεβαίως ασφαλίζετε τους εαυτούς σας και τους οπλίζετε.
Είναι δηλαδή ανάγκη μεν να έλθει ο λύκος, αλλά αν ξαγρυπνά ο βοσκός,
δεν είναι ανάγκη να φονευτούν τα πρόβατα, αλλά ο λύκος αφού μάταια
ανοίγει το στόμα, φεύγει» (Θφ).
(2) Από αυτούς που συνδέουν τους σ. 3,4 με τους προηγούμενους, προτάθηκαν
διάφορες συνδέσεις από διάφορους. Έτσι «φαίνεται κάπως ότι θυμήθηκε
εκείνα τα σκάνδαλα, τα οποία συμβαίνουν πολλές φορές από ανθρώπινη
μικροψυχία μεταξύ φίλων και αδελφών… Ποια λοιπόν είναι αυτά τα σκάνδαλα;
Ίσως κάποιες μικροψυχίες και λύπες, δίκαιοι και άδικοι θυμοί,
κοροϊδίες, κατακρίσεις πολλές φορές και τα συγγενικά και όμοιου είδους
με αυτά πταίσματα… Διατάζει λοιπόν να δείχνουμε ανεξικακία σε αυτούς
που προκαλούν αυτά» (Κ). Ή, διαφορετική ερμηνεία· «αφού είπε για αυτούς
που σκανδαλίζουν και βλάπτουν… επειδή υπάρχουν πολλές διαφορές σε αυτούς,
διότι άλλοι μεν είναι αθεράπευτοι, όπως οι Φαρισαίοι,
άλλοι όμως θεραπεύσιμοι… για αυτό λέει· Εάν αμαρτήσει σε σένα…» (Θφ).
Δες Ματθ. ιη 15,21,22 και τις εκεί ερμην. σημειώσεις.
(3) Τα αλεξανδρινά χειρόγραφα παραλείπουν αυτό. Από τα συμφραζόμενα
όμως φαίνεται, ότι πρόκειται για αμαρτήματα που αναφέρονται σε αυτόν
που προτρέπεται να συγχωρεί.
(4) «Κάνε επίπληξη με τρόπο αδελφικό και για διόρθωση» (Ζ).
Η αγάπη και η επιείκεια δεν πρέπει να καταντάει ασθένεια και αδυναμία (p).
(5) «Διότι η μετάνοια είναι άξια συγγνώμης» (Ζ). Άστον, συγχώρεσέ τον.
Μην σκέφτεσαι πλέον την αδικία που σου έκανε. Πολύ περισσότερο μην μαλώνεις
πλέον αυτόν για αυτήν. Αλλά και αν ακόμη δεν μετανοήσει, δεν πρέπει
να τρέφεις κακία εναντίον του ή να μελετάς εκδίκηση εναντίον του.
Δεν είσαι όμως υποχρεωμένος να διατηρείς τις προηγούμενες σχέσεις
οικειότητας μαζί του.

«Αυτός αναδείχθηκε ανώτερος από τον πάγκαλο Ιωσήφ στην σωφροσύνη, γι’ αυτό μπορεί να βοηθήση αποτελεσματικά όσους πολεμούνται από το πάθος της πορνείας».
ΤΟ ΑΚΑΘΑΡΤΟ πνεύμα, ο διάβολος, τυφλώνει τις καρδιές, οι οποίες είναι υποδουλωμένες στο θεομίσητο πάθος της πορνείας. Έτσι δεν μπορούν ποτέ να αντικρύσουν τον Κύριο, αφού μόνο οι καθαροί στην καρδιά θα αξιωθούν να Τον ιδούν, όπως ο Ίδιος διαβεβαίωσε. Στο πεδίο αυτό του πνευματικού πολέμου πολεμήθηκε άγρια από τον ακάθαρτο εχθρό ο Όσιος πατέρας μας Μωυσής, ο οποίος τελικά τον ενίκησε θριαμβευτικά και μας άφησε τον εαυτό του σαν ζωντανό παράδειγμα θριάμβου της σωφροσύνης και της αγνείας.
***
Ο Όσιος Μωυσής ήταν Ούγγρος στο γένος (κατ’ ακρίβειαν Καρπαθορώσος) και πολύ αγαπητός στον Πρίγκιπα της Ρωσίας Άγιο Μάρτυρα Μπόρις, στην υπηρεσία του οποίου βρισκόταν μαζί με τον αδελφό του Γεώργιο. Όταν ο Άγιος Μπόρις δολοφονήθηκε από τον άνομο Σβιατοπόλκ στον ποταμό Άλτα, μαζί με όλους τους αξιωματούχους του (24.7.1015), ο μακάριος Μωυσής ήταν ο μόνος που σώθηκε· κατέφυγε στην φιλόθεη Πρεντισλάβα, την αδελφή του Γιαροσλάβου, η οποία τον έκρυψε από τον Σβιατοπόλκ. Μη μπορώντας να καταφύγη σε άλλο μέρος, παρέμεινε ο γενναίος εκεί, προσευχόμενος αδιάλειπτα στον Θεό. Στο μεταξύ, ο ευλαβέστατος Πρίγκιπας Γιαροσλάβος, αγανακτισμένος για τον άδικο θάνατο του πολυαγαπημένου του αδελφού Μπόρις, επέδραμε εναντίον του Σβιατοπόλκ και τον ενίκησε. Ο τύραννος τότε κατέφυγε στην Λεχία (Πολωνία), συμμάχησε με τον βασιλιά της χώρας Μπολιεσλάβο και κίνησε με πολύ στρατό εναντίον του Κιέβου. Ο Γιαροσλάβος νικήθηκε και ο Σβιατοπόλκ ανέβηκε στον θρόνο της Μεγάλης Ηγεμονίας. Μετά την νίκη του Σβιατοπόλκ, ο σύμμαχός του βασιλιάς Μπολιεσλάβος επέστρεψε στην χώρα του, παίρνοντας μαζί του για σκλάβους πολλούς αιχμαλώτους. Ανάμεσα σε αυτούς — αλλοίμονο! — ήταν οι δύο αδελφές του Γιαροσλάβου, οι βογιάροι του και ο μακάριος Μωυσής, δεμένος χειροπόδαρα με βαρειές αλυσίδες.
Στην ΛΕΧΙΑ, ο Όσιος έμεινε στα δεσμά πέντε χρόνια, υπομένοντας καρτερικά την αιχμαλωσία του με προσευχή και δοξολογία του Θεού. Τότε, κάποια νέα και ωραία γυναίκα, από τις αρχόντισσες της χώρας, με μεγάλη περιουσία και πολλή δύναμη, είδε τον ρωμαλέο και πανέμορφο Μωυσή και σαγηνεύτηκε από την ομορφιά του. Λειώνοντας από σαρκικό πόθο, πλησιάζει και του λέει δελεαστικά:
— Αχ, άνθρωπέ μου! Άδικα υπομένεις τέτοια βάσανα. Φαίνεσαι ικανός και μυαλωμένος. Γιατί λοιπόν να μην ελευθερωθής από τα δεσμά και τις θλίψεις;
Ο Μωυσής της απάντησε ήρεμα:
— Γιατί έτσι θέλησε ο Κύριος.
Η γυναίκα επέμεινε:
— Αν υποταχθής σε μένα, θα σε ελευθερώσω και θα σε κάνω αφέντη ιδικό μου και άρχοντα σε ολόκληρη την Λεχία.
O μακάριος κατάλαβε τους άσεμνους σκοπούς της και της αποκρίθηκε:
— Ποιος άνθρωπος, που άκουσε γυναίκα και της παρέδωσε τον εαυτό του, έκανε καλά; O πρωτόπλαστος Αδάμ υπάκουσε στην Εύα και διώχθηκε από τον Παράδεισο. O Σαμψών, ο δυνατώτερος όλων των ανθρώπων και νικητής των αλλοφύλων, στο τέλος παραδόθηκε από μία γυναίκα στα χέρια των εχθρών. O Σολομών, που έφτασε στα ύψη της θείας σοφίας, ασέβησε ενώπιον του Θεού, επειδή παραδόθηκε στις γυναίκες. Και ο Ηρώδης, που στεφανώθηκε με πολλές νίκες, στο τέλος έγινε δούλος μιας γυναίκας και έκοψε για χάρη της την αγία κεφαλή του Προδρόμου Ιωάννου. Πώς λοιπόν εγώ, όντας ελεύθερος, θα δουλώσω τον εαυτό μου σε μία γυναίκα, την οποία δεν γνωρίζω ούτε την έχω ξαναδεί;
— Μα θα σ’ ελευθερώσω!... φώναξε με πάθος η γυναίκα. Θα σε κάνω πλούσιο και ένδοξο και κυβερνήτη του σπιτιού μου. Θα σε πάρω για άνδρα μου. Μόνο κάνε μου το θέλημα! Σβήσε την φλόγα της ψυχής μου! Άφησε με να απολαύσω τα κάλλη σου! Δεν αντέχω στην σκέψη πως η δύναμη και η ομορφιά σου θα πάνε χαμένες. Αν δεχθής την πρότασή μου, εγώ θα εκπληρώσω τον πόθο μου και συ θα γίνης ο αφέντης μου, ο κύριος της περιουσίας και της εξουσίας μου, ο αρχηγός των βογιάρων. Τι λες λοιπόν;
— Γνώριζε μια για πάντα,... αποκρίθηκε σταθερά ο θαυμάσιος Μωυσής, πως ούτε το θέλημά σου θα κάνω ούτε τα πλούτη και την εξουσία σου ζηλεύω. Η καθαρότητα της καρδιάς και η σωφροσύνη του σώματος είναι ανώτερα απ’ όλα αυτά. Δεν είμαι ένοχος για ό,τι υποφέρω, για τις αλυσίδες και τα βάσανα. Γι’ αυτό ελπίζω ότι αυτά θα με λυτρώσουν από τα αιώνια βάσανα.
Όταν η γυναίκα είδε πως κινδύνευε να στερηθή τέτοια ομορφιά ψυχής και σώματος, άρπαξε μιαν άλλη συμβουλή του διαβόλου. «Αν τον εξαγοράσω από τα δεσμά», σκέφτηκε, «θα είναι υποχρεωμένος να μου υποτάσσεται και χωρίς την θέλησή του». Έστειλε λοιπόν έναν έμπιστό της άνθρωπο στον επιτηρητή των αιχμαλώτων και ζήτησε να της πουλήση τον Μωυσή όσο ήθελε. Εκείνος κατάλαβε πως ήταν μεγάλη ευκαιρία να γίνη πλούσιος. Και τον επούλησε για τρείς χιλιάδες χρυσά νομίσματα! Όταν η γυναίκα τον απέκτησε, διέταξε να τον φέρουν ενώπιόν της, να του βγάλουν τα δεσμά και τα κουρέλια και να τον ενδύσουν με πολυτελή ενδύματα. Ύστερα, διέταξε να φέρουν ηδονικά φαγητά και εξανάγκαζε με κάθε τρόπο τον μακάριο να τα γευθή, βιάζοντάς τον συνάμα να ενδώση στην ακόλαστη επιθυμία της. O δίκαιος όμως, όπως ο πάγκαλος Ιωσήφ, εγύμνωσε τον εαυτό του από όλα εκείνα τα πλούσια φορέματα και έφευγε την αμαρτία, λογιάζοντας σαν ένα τίποτα τον κόσμο όλο και τις ηδονές του. Ξέφευγε από την γυναίκα και κρυβόταν, υποβάλλοντας τον εαυτό του σε αγώνες, νηστείες, προσευχές και αγρυπνίες. Προτιμούσε να τρώη για τον Θεό ξερό ψωμί και νερό με σωφροσύνη, παρά πλούσια φαγητά και ποτά με μολυσμό ψυχής. Αυτή η ανδρεία αντίσταση του μακαρίου εκίνησε την οργή της γυναίκας, η οποία διέταξε να τον αφήσουν να πεθάνη της πείνας. O Θεός όμως δεν εγκαταλείπει τους δούλους του, οι οποίοι στηρίζουν την ελπίδα τους σε Αυτόν. Ένας δούλος της πονηρής εκείνης γυναίκας σπλαχνίστηκε τον αξιομακάριστο Μωυσή και τον έτρεφε κρυφά. Στο μεταξύ, οι σύνδουλοι του Όσιου προσπαθούσαν να τον πείσουν να υποκύψη:
— Αδελφέ Μωυσή, του έλεγαν, τι σ’ εμποδίζει να νυμφευθής; Είσαι ακόμη νέος. Και η γυναίκα αυτή είναι χήρα, που έζησε ένα χρόνο μόνο μαζί με τον άνδρα της. Η ομορφιά της είναι σπάνια, ο πλούτος της ανεκτίμητος, η δύναμή της μεγάλη. Αλήθεια, αν ήθελε να πάρη έναν από τους πρίγκιπες, ποιος θα την απέφευγε; Και συ, που είσαι αιχμάλωτος και δούλος της γυναίκας αυτής, δεν θέλεις να γίνης κύριός της; Λες ότι δεν μπορείς να παραβής τις εντολές του Χριστού. Αλλά, τι παραγγέλλει ο Κύριος στο Ευαγγέλιο; «Ένεκεν τούτου καταλείψει άνθρωπος τον πατέρα αυτού και την μητέρα και κολληθήσεται τη γυναικί αυτού, και έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν»! Και ο Απόστολος δεν λέει «κρείσσον γαμήσαι ή πυρούσθαι»; Και επιτρέπει στις χήρες να συνάπτουν δεύτερο γάμο. Αφού δεν είσαι καλόγερος, αλλά ελεύθερος από μοναχικές υποσχέσεις, γιατί παραδίδεις τον εαυτό σου σε πικρά βάσανα; Για ποιο λόγο αποφεύγεις τον γάμο; αν πεθάνης στην κατάσταση αυτή, ποιος θα σ’ επαινέση; Ποιος άνθρωπος, από τον Αδάμ μέχρι σήμερα, καταφρόνησε την γυναίκα, εκτός από τους Μοναχούς; Τι έκαναν ο Αβραάμ, ο Ισαάκ, ο Ιακώβ; Αλλά και αυτός ο πάγκαλος Ιωσήφ, αφού πρώτα ενίκησε τον πειρασμό, τι έκανε ύστερα; Πήρε γυναίκα! Κι εσύ, αν γλυτώσης την ζωή σου, κάποιαν άλλη θα πάρης. Και ποιος τότε δεν θα σε περιγελάση για την ανοησία σου να περιφρονήσης μία τόσο αξιοζήλευτη ευκαιρία; Δεν είναι προτιμότερο για σένα, να παραδώσης τον εαυτό σου στην αρχόντισσα αυτή, να ελευθερωθής από την δουλεία και να γίνης άρχοντας;
Αλλά ο ευλογημένος Μωυσής αποκρίθηκε:
— Αδελφοί και φίλοι μου καλοί, εσείς καλά τα λέτε. Αλλά νομίζω ότι οι ψιθυρισμοί του πονηρού φιδιού προς την Εύα δεν ήταν χειρότεροι από τους ιδικούς σας λόγους. Με πιέζετε να παραδοθώ στην γυναίκα αυτή, αλλά δεν πρόκειται με κανένα τρόπο να σας ακούσω. Αν πεθάνω στα δεσμά αυτά και τα πικρά βάσανα, ελπίζω με μεγαλύτερη βεβαιότητα να βρω έλεος από τον Θεό. Αν έχουν έτσι τα πράγματα, ώστε όλοι οι δίκαιοι να σώζωνται δια του γάμου, μάθετε ότι εγώ δεν είμαι δίκαιος. Είμαι αμαρτωλός και γι’ αυτό δεν μπορώ να σωθώ μαζί με γυναίκα. Αν ο Ιωσήφ παραδινόταν στην γυναίκα του Πετεφρή, δεν θα γινόταν κατόπιν βασιλιάς. Ο Θεός είδε την υπομονή του και του εχάρισε την βασιλεία. Έτσι λοιπόν δοξάζεται σε όλους τους αιώνες για την σωφροσύνη του, μολονότι άφησε παιδιά πίσω του. Eγώ όμως, ούτε την βασιλεία της Αιγύπτου θέλω, ούτε εξουσία κοσμική επιζητώ, ούτε στην χώρα της Λεχίας επιθυμώ να ζήσω, ούτε να τιμηθώ σε ολόκληρη την ρωσική γη επιδιώκω. Όλα αυτά τα περιφρονώ για την Βασιλεία των Ουρανών. Και αν ξεφύγω ζωντανός από τα χέρια αυτής της γυναίκας, θα γίνω Μοναχός. Γιατί ο Κύριος είπε στο Ευαγγέλιο: «Πας ος άφηκεν οικίας ή αδελφούς ή αδελφάς ή πατέρα ή μητέρα ή γυναίκα ή τέκνα ή αγρούς ένεκεν του όνόματός μου, εκατονταπλασίονα λήψεται και ζωήν αιώνιον κληρονομήσει». Τον Χριστό λοιπόν να ακούσω ή εσάς; Και ο Απόστολος λέει βέβαια, ότι «κρείσσόν εστι γαμήσαι ή πυρούσθαι», αλλά πριν από αυτό τι υπογραμμίζει; «Λέγω δε τοις αγάμοις και ταις χήραις, καλόν αυτοίς εστίν εάν μείνωσιν ως καγώ. Ει δε ουκ εγκρατεύονται, γαμησάτωσαν». Και παρακάτω: «Ο άγαμος μεριμνά τα του Κυρίου, πώς αρέσει τω Κυρίω• ο δε γαμήσας μεριμνά τα του κόσμου, πώς αρέσει τη γυναικί». Ποιον λοιπόν ν’ ακούσω, εσάς ή τον Απόστολο; Και ποιον είναι καλύτερα να υπηρετή κανείς, τον Χριστό ή την γυναίκα; Ο Απόστολος πάλι λέει: «Οι δούλοι υπακούετε τοις κυρίοις υμών εις το αγαθόν». Λοιπόν, μάθετε πως η ομορφιά της γυναίκας δεν με δελεάζει καθόλου. Ούτε μπορεί αυτή να με αποπλάνηση μακριά από το Νυμφίο της ψυχής μου.
***
ΌΤΑΝ η αρχόντισσα πληροφορήθηκε όλα αυτά, έβαλε σε εφαρμογή ένα νέο πανούργο σχέδιο. Διέταξε να ανεβάσουν το μακάριο Μωυσή σε ένα καταστόλιστο άλογο και να τον περιφέρουν με την συνοδεία πολλών δούλων στα χωριά και στις πόλεις που εξουσίαζε. Εκείνη ίππευε δίπλα του σε ένα άλλο άλογο. Αφού του έδειξε την επικράτειά της, του είπε:
— Όλη αυτή η χώρα είναι ιδική σου. Όλος αυτός ο λαός είναι ιδικός σου. Κάνε τους ό,τι θέλεις.
Έπειτα στράφηκε στον λαό και εφώναξε:
— Να, ο κύριός σας και σύζυγός μου! Όλοι σας να τον σέβεσθε και να τον προσκυνάτε!
Ο Άγιος όμως εγέλασε με τον παραλογισμό της παθιασμένης γυναίκας και της είπε:
— Μάταια κοπιάζεις. Δεν μπορείς να με δελεάσης με φθαρτά πράγματα του κόσμου τούτου, ούτε να συλήσης τον άφθαρτο πνευματικό μου πλούτο.
Παρ’ το λοιπόν απόφαση και μην πασχίζης άδικα να με κερδίσης.
Η γυναίκα έγινε έξαλλη.
— Ξέχασες ότι σε έχω αγοράσει;... ούρλιαξε σαν αγριεμένη λύκαινα. Ποιος μπορεί να σε γλυτώση από τα χέρια μου; Δεν θα μου ξεφύγης ζωντανός! Θα σε βασανίσω ανελέητα και έπειτα θα σε θανατώσω!
— Δεν φοβάμαι τις απειλές σου..., αποκρίθηκε άφοβα ο γενναίος. Και αν θέλη ο Θεός, δεν θα αργήσω να γίνω Μοναχός.
Η πρόρρηση του Oσίου σύντομα εκπληρώθηκε με τρόπο θαυμαστό, τον οποίο παραχώρησε η ανεξερεύνητη βουλή του πανάγαθου Θεού. Συνέβη δηλαδή να περάση τότε από εκεί ένας Ιερομόναχος από το Άγιον Όρος. Συνάντησε με του Θεού την ευδοκία τον μακάριο Μωυσή, πληροφορήθηκε τα παθήματα και τον πόθο του και τον ενέδυσε το Αγγελικό Σχήμα. Αφού τον εσυμβούλευσε να διατηρήση με κάθε θυσία την καθαρότητα του σώματος και της ψυχής και να μην παραδώση τον εαυτό του στον εχθρό, του ευχήθηκε να λυτρωθή από κείνη την άσελγη γυναίκα και αναχώρησε. Αυτός ο Αγιορείτης Ιερομόναχος αναζητήθηκε μετά παντού, αλλά δεν βρέθηκε ποτέ πουθενά. Η γυναίκα πάλι, όταν έχασε τις ελπίδες της, παρέδωσε το δούλο του Θεού στους βασανιστές. Τον τέντωσαν σε ένα πάγκο και τον έδειραν αλύπητα με σιδερένια ραβδιά, μέχρι που η γη βάφτηκε κόκκινη από το αίμα του. Eνώ τον εκτυπούσαν, του έλεγαν:
— Υποτάξου στην κυρία σου και κάνε το θέλημά της. Αν δεν υποκύψης, θα κόψουμε το σώμα σου σε κομμάτια. Δεν έχεις σωτηρία. Θα παραδώσης πικρά την ψυχή σου μετά από πολλά μαρτύρια. Λυπήσου λοιπόν τα νιάτα σου. Βγάλε αυτό το ξεσχισμένο ράκος, φόρεσε στολή πολύτιμη και θα γλυτώσης από τα βασανιστήρια, τα οποία σου ετοιμάζουμε. Αλλά ο μακάριος τους αποκρίθηκε με γενναιότητα:
— Αδελφοί, κάντε ό,τι σας διέταξαν και μην καθυστερήτε. Ποτέ δεν πρόκειται να αρνηθώ τις μοναχικές μου υποσχέσεις και την αγάπη του Θεού. Ούτε πόνοι, ούτε φωτιά, ούτε πληγές μπορούν να με χωρίσουν από τον Κύριό μου και το μεγάλο Αγγελικό Σχήμα. Αυτή η σκοτισμένη γυναίκα επιδεικνύει ασύστολα την αδιαντροπιά της. Ούτε τον Θεό φοβάται ούτε τους ανθρώπους εντρέπεται, βιάζοντάς με αναιδέστατα σε διαφθορά και πορνεία. Αλλά δεν πρόκειται να κάνω το άθλιο θέλημά της.
Λύσσαξε η αρχόντισσα με την αντίσταση του γενναίου αθλητού του Χριστού. Είχαν περάσει ήδη έξι χρόνια που της αντιστεκόταν αυτός ο δούλος, και θέλησε να εκδικηθή την προσβολή που της έκανε. Έστειλε λοιπόν ανθρώπους με γράμματα στον βασιλιά Μπολιεσλάβο. «Γνωρίζεις καλά, βασιλιά μου», του έγραφε, «ότι ο άνδρας μου σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης, πολεμώντας γενναία στο πλευρό σου. Εσύ μετά μου έδωσες την ελευθερία να διαλέξω όποιον θέλω για σύζυγό μου. Eρωτεύθηκα ένα πανέμορφο νέο από τους αιχμαλώτους σου, τον ελευθέρωσα, τον έφερα στο παλάτι μου, του χάρισα όλη την περιουσία μου, τον έκανα εξουσιαστή της γης μου, του λαού μου και του εαυτού μου. Όμως αυτός όλα τούτα τα περιφρόνησε. Πολλές φορές τον εβασάνισα με πείνα και πληγές, αλλά δεν επέτυχα να τον κάνω σύζυγό μου. Έκλεισαν έξι χρόνια που τον ταλαιπωρώ και με ταλαιπωρεί. Αλλ’ αυτός ο σκληρόκαρδος υπομένει όλα τα μαρτύρια και δεν ταπεινώνεται. Τώρα μάλιστα έγινε κρυφά Μοναχός από κάποιον άγνωστο καλόγερο. Λοιπόν, τι διατάζεις να του κάνω;».
Ο Μπολιεσλάβος διέταξε να παρουσιασθούν και οι δύο ενώπιόν του. Όταν ήλθαν, άρχισε να προτρέπη επίμονα τον Μωυσή να υποκύψη στις αξιώσεις της κυρίας του. Στο τέλος του είπε:
— Ποιος είναι τόσο αναίσθητος όσο εσύ, που αποστερείς τον εαυτό σου από τόσα αγαθά και προτιμάς τόσα πικρά βάσανα; Λοιπόν, γνώριζε ότι στα χέριά σου κρατάς την ζωή και τον θάνατό σου. Ή κάνεις το θέλημα της κυρίας σου
και κερδίζεις τιμές και δόξες, ή βρίσκεις θάνατο φρικτό. Έπειτα ο βασιλιάς στράφηκε στην γυναίκα:
— Δεν είναι δυνατό, της είπε αυστηρά, ο αιχμάλωτος που αγόρασες να κάνη του κεφαλιού του. Είσαι κυρία του και είναι δούλος σου. Αν λοιπόν δεν υποκύψη δώσ’ του ένα καλό μάθημα, ώστε να παραδειγματιστούν και οι άλλοι αιχμάλωτοι και να μην τολμούν να παρακούνε τους κυρίους τους.
Ο ευλογημένος Μωυσής είπε τότε στο βασιλιά:
— Ο Κύριός μου λέει: «Τι ωφελήσει άνθρωπον εάν κερδίση τον κόσμον όλον και ζημιωθή την ψυχήν αυτού;». Πώς λοιπόν μου υπόσχεσαι δόξες και τιμές, όταν εσύ ο ίδιος σε λίγο θα πεθάνης και η γυναίκα αυτή θα σκοτωθή;
Η πρόρρηση του θεοφώτιστου Μωυσέως δεν άργησε να πραγματοποιηθή. Προηγουμένως όμως, ο Όσιος υπέφερε και αλλά μαρτύρια από την πονηρή γυναίκα. Έχοντας τώρα και την έγκριση του βασιλιά, φορτικά και ασύστολα τον προκαλούσε στην αμαρτία.
— Χαμένοι οι κόποι σου..., της απαντούσε ο μακάριος. Μη με νομίζης ανόητο ή ανίκανο να κάνω αυτή την πράξη. Σε αποστρέφομαι όμως σαν αναίσχυντη και αθεόφοβη.
Τότε εκείνη, απελπισμένη πια, πρόσταξε να του δίνουν εκατό ραβδισμούς κάθε ημέρα και μετά να τον ακρωτηριάσουν. Σε λίγες μέρες ο πολύπαθος Μωυσής ήταν πεσμένος κάτω, μέσα σε μία λίμνη αίματος, αναίσθητος, σαν νεκρός. Λίγη πνοή ζωής του έμενε ακόμη.
***
ΣΤΟ μεταξύ, ο βασιλιάς Μπολιεσλάβος, θέλοντας να ικανοποιήση την πικραμένη για την αποτυχία της αρχόντισσα, εσήκωσε διωγμό εναντίον των Μοναχών της Λεχίας και τους έδιωξε όλους από την επικράτειά του. Αλλά ο Κύριος τον αντάμειψε γρήγορα για την ανόσια πράξη του. O βασιλιάς απέθανε ξαφνικά μία νύκτα. Και αμέσως ξέσπασε επανάσταση σε ολόκληρη την χώρα. O λαός εσκότωσε τους βογιάρους και μαζί τους την βάναυση γυναίκα, η οποία εβασάνιζε τον δούλο του Θεού. Μετά τον θάνατο της κυρίας του, ο πάγκαλος Μωυσής ελευθερώθηκε και με κλονισμένη την υγεία του ξεκίνησε για να αφιερωθή στον Κύριο. Ήλθε με κόπους και πόνους στην Μονή των Σπηλαίων του Κιέβου, βαστάζοντας στο σώμα του τις πληγές του μαρτυρίου και στην κεφαλή το στεφάνι της νίκης, σαν γενναίος στρατιώτης του Χριστού. Ο Κύριος, μετά από όλα αυτά, έδωσε στον πνευματέμφορο Μωυσή το χάρισμα κατά των σαρκικών παθών. Κάποιος αδελφός των Σπηλαίων αντιμετώπιζε σκληρό πόλεμο από τον δαίμονα της πορνείας.
Ήλθε στον Άγιο, τον παρακάλεσε να τον βοηθήση και του είπε:
— Ό,τι μου πης θα το κρατήσω ως τον θάνατό μου.
— Όσο ζης, να μην συνομιλήσης ποτέ με γυναίκα..., είπε ο Όσιος.
Έπειτα σήκωσε το ραβδί του - περπατούσε πάντοτε με ραβδί, γιατί δεν μπορούσε να σταθή μόνος του από τις πληγές - και εκτύπησε με αυτό τον αδελφό στο στήθος. Αμέσως ο πόλεμος του αδελφού σταμάτησε και από τότε ποτέ δεν πειράχθηκε από σαρκική επιθυμία.
Ο θεσπέσιος Μωυσής έφτασε με την χάρη του Θεού στα τέλη της ζωής του, αφού με τα παθήματα και τις ασκήσεις του αξιώθηκε να γίνη θεόπτης, όπως ο αρχαίος Μωυσής, και να λάμψη με την αρετή και τα θαύματά του σε όλη την ρωσική γη. Ήταν 26 Ιουνίου του έτους 1043 (περ.), όταν αναπαύτηκε από τους κόπους και τις πληγές του. Ο Θεός τον εδόξασε για την υπομονή του, χαρίζοντας στο τίμιο Λείψανό του την θαυματουργική δύναμη κατά των σαρκικών παθών.
ΣΤΟΝ ΒΙΟ του Oσίου Ιωάννου του Πολυάθλου της Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου (18η Ιουλίου), αναφέρεται ότι, προκειμένου ο Όσιος να ενισχύση έναν Μοναχό, ο οποίος υπέφερε από τον πόλεμο της πορνείας, διηγήθηκε εις αυτόν, ότι και ο ίδιος είχε πολεμηθή αγρίως από το δαιμόνιο της πορνείας επί τρία χρόνια και όταν έφθασε σε ένα πολύ κρίσιμο σημείο κατά την νύκτα της Αναστάσεως, εβόησε προς Κύριον: «— Θεέ και Κύριε, σώσε με! Γιατί με εγκατέλειψες; Σπλαχνίσου με, Δέσποτα, ο μόνος φιλάνθρωπος. Σώσέ με, τον αμαρτωλό, ο μόνος αναμάρτητος. Απάλλαξε με από την ακαθαρσία μου, για να μην πιαστώ στα δίχτυα του πονηρού για πάντα. Γλύτωσε με από τον εχθρό που θέλει να με καταπιή. Έλα να με σώσης με την δύναμή Σου. Ρίξε αστραπή και κάψε τον, για να εξαφανισθή από το πρόσωπο της γης!...
Πράγματι, την ίδια στιγμή άστραψε ένα Φώς ουράνιο. Αμέσως το φοβερό θηρίο εξαφανίστηκε με την χάρη του Θεού.
Άκουσα τότε μία φωνή να μου λέη:
— Ιωάννη! Ιωάννη! Σε εβοήθησα, όπως Μου εζήτησες. Πρόσεχε τώρα την ψυχή σου, για να μην πάθης χειρότερα στον μέλλοντα αιώνα!
— Κύριε,... ερώτησα με παράπονο, γιατί με άφησες τόσο πολύ να βασανισθώ;
— Σε εδοκίμασα κατά την δύναμη της υπομονής σου. Περνώντας έτσι μέσα από το καμίνι των πειρασμών, θα παρουσιασθής ενώπιόν Μου καθαρός σαν το χρυσάφι. Ποτέ δεν επιτρέπω να δοκιμασθή ο άνθρωπος πάνω από τις δυνάμεις του, για να μην εμπαιχθή και νικηθή από τον "αρχέκακο πονηρό όφι’’. Eσύ, όμως, για να απαλλαχθής από τον σαρκικό πόλεμο, προσευχήσου στον Όσιο Μωυσή τον Ούγγρο. Αυτός αναδείχθηκε ανώτερος από τον πάγκαλο Ιωσήφ στην σωφροσύνη, γι’ αυτό μπορεί να βοηθήση αποτελεσματικά όσους πολεμούνται από το πάθος της πορνείας.
Eγώ τότε "εκέκραξα προς Κύριον’’:
— Κύριε, δι’ ευχών του Oσίου Μωυσέως, ελέησόν με!
Και να! Αμέσως, με έλουσε ένα υπέροχο, γλυκύτατο Φώς, που μέχρι τώρα παραμένει και φωτίζει την σπηλιά μου τόσο, ώστε δεν μου χρειάζονται κεριά. Και όσοι έρχονται εδώ με πίστη, απλότητα και καθαρή καρδιά, βλέπουν το θείο αυτό Φως, το οποίο με καταύγασε και με απάλλαξε από τα βέλη του πονηρού την νύκτα εκείνη της Αναστάσεως».
Τελειώνοντας την διήγησή του ο Πολύαθλος Ιωάννης, εστράφηκε στον Μοναχό που είχε τον πόλεμο της πορνείας και του είπε:
— Αδελφέ, εμείς οι ίδιοι καρφώνουμε τον νου μας στην λατρεία της σάρκας, γι’ αυτό ταλαιπωρούμαστε. Και ο Κύριος με την δίκαιη κρίση του αφήνει να πολεμηθούμε, γιατί δεν έχουμε καρπούς μετανοίας. Τέλος πάντων, ζήτησε και εσύ τις ευχές του μακαρίου Μωυσέως του Ούγγρου και ίσως να σε λυπηθή ο Θεός. Αφού προσευχήθηκε μαζί με το Μοναχό ο ευλογημένος Ιωάννης, πήρε ένα τεμάχιο από τα τίμια λείψανα του Oσίου Μωυσέως και είπε:
— Ακούμπησέ το στο σώμα σου.
O αδελφός έκανε όπως του είπε. Και αυτοστιγμεί ένοιωσε να υποχωρή η πύρωση και να νεκρώνεται το πάθος της ακολασίας, το οποίο δεν τον ενόχλησε ποτέ πια. Έτσι, αποδείχθηκε, ότι πράγματι ο Θεός έδωσε το χάρισμα στο ιερό Λείψανο του Oσίου Μωυσέως κατά των σαρκικών παθών.

(Πατερικόν των Σπηλαίων του Κιέβου, Ωρωπός Αττικής 1990, σελ. 178-186 και 187-191)

α)    Οι υβρισταί της Παλαιάς Διαθήκης κατηγορούν τον Αβραάμ ότι σε περίοδο πείνας στην περιοχή της Παλαιστίνης φεύγει και πηγαίνει στην Αίγυπτο. Προκειμένου δε να γλυτώση τη ζωή του και να πάρει ως αντάλλαγμα κάποια πρόβατα, μοσχάρια, όνους και δούλους, λέγει ψέματα στους Αιγυπτίους ότι η ωραιότατη Σάρρα δεν είναι σύζυγος, αλλά αδελφή του. Συμβουλεύει δε και αυτήν να ειπή ψέματα (βλ. Γεν. ιβ'[12] 10-19).
H σχετική αυτή διήγηση της Γενέσεως φέρει έντονα τα χαρακτηριστικά μιας εποχής στην οποία δεν δεσπόζει η ηθική του Ευαγγελίου της Καινής Διαθήκης· μιας εποχής στην οποία η συνείδηση των ανθρώπων δεν απέρριπτε πάντοτε το ψέμα και η ζωή του συζύγου ήταν περισσότερο πολύτιμη από την τιμή της συζύγου. Επομένως την όλη διαγωγή του Αβραάμ δεν πρέπει να την κρίνουμε με τον χριστιανικό νόμο της Καινής Διαθήκης και τα μέτρα των σημερινών καιρών.
Όταν ο Αβραάμ ολιγοπίστησε, έχασε και το θάρρος του. Γι' αυτό φοβάται για τον εαυτό του και για την σύζυγό του. Η συμβουλή όμως του Αβραάμ προς τη Σάρρα είχε στοιχείον αλήθειας. Η Σάρρα ήταν αδελφή του «εκ πατρός», ανεψιά ή ετεροθαλής αδελφή του (πρβλ. Γεν. κ' [20] 12). Διότι οι λέξεις «αδελφός» / «αδελφή» έχουν ευρύτερη έννοια στην Αγία Γραφή και σημαίνουν τον εξάδελφο / εξαδέλφη, και τον ανεψιό / ανεψιά, (βλ. Γεν. ιγ' [13] 8. Ματθ. ιγ' [13] 53-56. Ιω. ζ' 3). Η Σάρρα κατά τους Εβραίους ταυτίζεται προς την Ιεσχά, που ήταν κόρη του Αρράν (αδελφού του Αβραάμ) και αδελφή του Λωτ και της Μελχά (Γεν. ια' [11] 29). Ο Λωτ άλλοτε ονομάζεται «αδελφός» (Γεν. ιγ' [13] 8) και άλλοτε «αδελφιδούς» (Γεν. ιδ' [14] 16) του Αβραάμ, δηλαδή ανεψιός του. Κατ’ άλλους η Σάρρα δεν πρέπει να ταυτισθεί με την Ιεσχά. Διότι η Σάρρα ήταν ετεροθαλής αδελφή του Αβραάμ, θυγατέρα του Θάρα, από άλλη όμως σύζυγο (βλ. Γεν. κ' [20] 12). Γάμοι μεταξύ στενών συγγενών επετρέποντο τότε για λόγους θρησκευτικούς (βλ. Γεν. κδ' [24] 3-4. κη' [28] 1-2), όχι όμως μεταξύ αδελφών από πατέρα. Εν πάση περιπτώσει η Σάρρα ήταν στενότατη συγγενής του Αβραάμ.
Όμως το αληθινό αυτό στοιχείο είχε συμφωνηθεί ως ψέμα, για να αποπλανήσει τον Φαραώ. Κατά συνέπειαν η διαγωγή του Αβραάμ δεν ήταν συνεπής προς την ιδιότητά του ως δούλου του Θεού. Ο Αβραάμ έδιδε εν προκειμένω περισσότερη εμπιστοσύνη στην ανθρώπινη ευφυΐα, παρά στον Θεόν. Έτσι αμάρτησε και ο ίδιος, έβαλε δε σε πειρασμό και την γυναίκα του.
Αλλ’ ενώ ο Αβραάμ γλύτωσε τη ζωή του και πλούτισε με τα άφθονα δώρα που του προσέφερε ο Φαραώ, εστερήθη την αγαπημένη του Σάρρα, κυρίως όμως εστερήθη την παρουσία του Θεού. Ήταν προτιμότερο να μείνει πτωχός με τον Θεόν, παρά πλούσιος χωρίς τον Θεόν και την σύζυγό του.
Ο Θεός όμως ετιμώρησε και τους άρχοντες του Φαραώ, διότι έπαιξαν κακό ρόλο στην υπόθεσι αυτή· έπαιξαν, όπως γράφει ο ιερός Χρυσόστομος, «τον ρόλο των προαγωγών για την γυναίκα του δικαίου για λογαριασμό του βασιλέως», του Φαραώ. Ο Θεός επενέβη προστατευτικώς και υπέρ του Αβραάμ κατά την κρίσιμη στιγμή. Διότι επροστάτευσε την Σάρρα, επειδή επαίδευσε τον Φαραώ και δεν του επέτρεψε να την καταστήσει γυναίκα του. Έτσι ο Φαραώ επέστρεψε την Σάρρα στον Αβραάμ και μάλιστα τον εβίασε να φύγη το συντομώτερο από την Αίγυπτο, προπέμποντάς τον με πολλά δώρα. Βεβαίως η επιτίμηση του Φαραώ προς τον δίκαιον ήταν ταπεινωτική. Αλλά στο στόμα του βασιλιά την είχε υποβάλει ο Θεός. Εάν ο αγαθός Θεός δεν επενέβαινε με τον τρόπο αυτό, ίσως ο Αβραάμ να έπεφτε στον πειρασμό να μείνει στην Αίγυπτο και να λησμονήσει την επαγγελία του Θεού. Συχνά ο Θεός ελέγχει τους δικούς του και τους υπενθυμίζει δια στόματος των εχθρών του ότι ο κόσμος αυτός δεν είναι η μόνιμη κατοικία τους.
β)     Παρόμοια διαγωγή έδειξε μετά από 20 έτη ο Αβραάμ στην πρωτεύουσα των Φιλισταίων Γέραρα. Ο Πατριάρχης είπε για τον ίδιο λόγο στον Αβιμέλεχ, βασιλιά των Γεράρων, ότι η Σάρρα είναι αδελφή και όχι σύζυγός του (βλ. Γεν. κεφ. κ’ (20]). Αλλ’ ο αγαθός Θεός και πάλι δεν εγκατέλειψε τον Αβραάμ. Έκαμε αισθητή την παρουσία του στον Αβιμέλεχ κατά την νύκτα στον ύπνο του. Επειδή δε ήθελε να τον προφυλάξη από την παρανομία, του εγνώρισε όσα του απέκρυψεν ο Αβραάμ και τον απείλησε με θάνατο στην περίπτωσι που θα επείραζε την Σάρρα. Έτσι δεν εβεβηλώθη το σπέρμα της θείας επαγγελίας, το οποίον εκυοφορείτο στην κοιλία της Σάρρας.
Το χρυσόφωνο στόμα, απολογούμενο τρόπον τινά εκ μέρους του Αβραάμ προς τους κατηγόρους του Πατριάρχου, λέγει ότι ο Αβραάμ είπε ότι η Σάρρα ήταν «αδελφή» του, ενδιαφερόμενος για τους ειδωλολάτρες Φιλισταίους, ώστε να τους προφυλάξει από τον άδικο φόνο του Αβραάμ. Εχρησιμοποίησε δε το τέχνασμα εκείνο, επειδή εφοβήθη την ασέβειαν του τόπου. Άλλωστε η προσποίησι του Αβραάμ και της Σάρρας ότι ήσαν «αδελφοί» και όχι σύζυγοι ήταν απηλλαγμένη από το ψέμα. Διότι η Σάρρα, όπως εσημειώσαμε και στην προηγούμενη παράγραφο, ήταν μεν γυναίκα του, αλλ’ ήταν και «αδελφή» του· δηλαδή στενωτάτη συγγενής του.
Παρ' όλα αυτά ο Αβραάμ δεν απαλλάσσεται της κατηγορίας ότι δεν ομολόγησε πλήρη την αλήθειαν και ότι εδειλίασε εμπρός εις τον θάνατον, έστω και αν δεν είχε ακόμη κατανικηθή ο θάνατος με την λαμπροφόρον Ανάστασιν του Κυρίου. Δια τούτο μερικοί ερμηνευταί παρατηρούν ότι, επειδή ο Αβραάμ είχε συμφωνήσει από πολύ παλαιά με την Σάρρα να χρησιμοποίηση σε ώρα ανάγκης το τέχνασμα αυτό (βλ. Γεν. κ' [20] 13), γι’ αυτό ο Θεός ανέβαλλε επί τόσα χρόνια να τους δώση απόγονο. Η συμφωνία δηλαδή εκείνη Αβραάμ-Σάρρας εθεωρήθη ως ολιγοπιστία στην προστασία και την πάνσοφη πρόνοια του Θεού· ήταν συμφωνία από την οποίαν απουσίαζε η πίστι προς τον Θεόν. Διότι ποιος μπορούσε να βλάψη αυτούς, οι οποίοι ευρίσκοντο κάτω από το ακοίμητο βλέμμα του παντοδυνάμου Θεού;
γ)     Ανάλογη «λύση ανάγκης» ευρήκε και ο Λωτ, όταν επρότεινε στους διεφθαρμένους Σοδομίτες να τους παραδώσει τις δύο παρθένους θυγατέρες του για να τις χρησιμοποιήσουν όπως τους αρέσει και να χορτάσουν την πονηρή και μανιώδη επιθυμία τους, αντί να τους παραδώσει τους δύο αγγέλους που φιλοξενούσε για να ασελγήσουν εις αυτούς (βλ. Γεν. ιθ'[19] 4-11). Η συμπεριφορά εκείνη του Λωτ να θυσιάση στην τιμή της φιλοξενίας την τιμή των θυγατέρων και της οικογενείας του έχει την εξήγησί της. Σύμφωνα με τα τότε ήθη της Ανατολής, όποιος φιλοξενούσε στο σπίτι του κάποιον ξένον, εδεσμεύετο να προστατεύση τη ζωή του με κάθε θυσία. Το καθήκον αυτό διατηρείται ακόμη και σήμερα σε μερικούς λαούς της Ανατολής. Πάντως ο Λωτ ευρέθη αντιμέτωπος σε δύο καθήκοντα: να υπερασπισθή τους ξένους του αφ' ενός, και αφ' ετέρου τις θυγατέρες του, των οποίων ήταν προστάτης. Και μεταξύ των δύο μεγάλων κακών επροτίμησε το μικρότερο. Στην κατ’ εξοχήν δεινή εκείνη ώρα ο δίκαιος Λωτ εσκέφθη, όπως παρατηρεί ο Παναγιώτης Τρεμπέλας, «προκειμένου να γίνη μία αισχρότης βδελυρά και παρά φύσιν, ας γίνη μία αμαρτία, ακάθαρτος βέβαια και αισχρά, όχι όμως και τόσον αφύσικος». Ο Λωτ ο οποίος εβαρύνετο και με το λάθος ότι κατοίκησε στα Σόδομα και ότι ενύμφευσε τις θυγατέρες του με Σοδομίτες, έκρινε ότι εκείνη την φοβερή και κρίσιμη ώρα, με την φρικτή λύσι που έδωκε ενεργούσε σωστά. Ο ιερός Χρυσόστομος μάλιστα επαινεί την στάσι του Λωτ λέγοντας: «Πόσο μεγάλη είναι η αρετή του δικαίου! Υπερέβη κάθε αρετήν φιλοξενίας. Τι μπορεί να πει κανείς αντάξιο της φιλοφροσύνης του δικαίου αυτού, ο οποίος δεν ανέχθηκε να προφυλάξη ούτε τις θυγατέρες του, προκειμένου να τιμήση τους φιλοξενουμένους και να τους γλυτώση από την ασέλγεια των Σοδομιτών;» (ΙΩ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ. Εις Γένεσιν Όμ. 43. 4 PG 54 40C).
δ)      Όταν η Σάρρα οδήγησε την δούλη της Άγαρ στον σύζυγό της Αβραάμ, δεν ενεργούσε καθόλου κατ' εντολήν του αγίου Θεού· ακολουθούσε τους νόμους της ειδωλολατρικής Ουρ των Χαλδαίων, δηλαδή της πατρίδος της. Γι’ αυτό και ετιμωρήθη αργότερα από τον Θεόν με την υβριστική και περιφρονητική συμπεριφορά της Άγαρ (βλ. Γεν. [16] 1-16).
Ο ερμηνευτής Θεοδώρητος εξ’ αφορμής του περιστατικού αυτού παρατηρεί: Πολλοί από τους ακόλαστους κατηγορούν για την πράξη αυτή τον Αβραάμ ως ασελγή και επιρρεπή προς τη σαρκολατρία. Κάθε πράξη όμως που γίνεται, κρίνεται από τον σκοπό εκείνων που την κάνουν. Υπ’ αυτό το πρίσμα λοιπόν ας εξετάσωμε και τα σχετικά με την Άγαρ. Και αν δούμε ότι ο πατριάρχης Αβραάμ ενήργησε νικημένος από τη σαρκική επιθυμία, τότε θα ονομάσωμε την πράξι του μισητή. Εάν όμως, αφού η σύζυγός του Σάρρα ομολόγησε τη στείρωσί της δηλώνουσα ότι ο Δημιουργός τής έδωκε άγονη μήτρα, και αφού εδήλωσε στον σύζυγό της τον πόθο να αποκτήση παιδί, χάριν δε αυτού του πόθου τον παρεκάλεσε να συνευρεθή με την Άγαρ για να γεννήση από εκεί παιδί, τότε σε ποιο πράγμα αμάρτησε ο Αβραάμ: Δεδομένου ότι ούτε η φύσι ούτε κανένας γραπτός νόμος υπήρχε που να εμποδίζει την πολυγαμία, ενώ από το άλλο μέρος η στείρα σύζυγός του τον παρακαλούσε επιμόνως να συνευρεθή με τη δούλη, όχι για να δουλεύση στο σαρκικό πάθος, αλλά για να ονομασθούν, αυτός μεν φυσικός, αυτή δε (η Σάρρα) θετή, γεννήτορες; Διότι το ότι ο θείος εκείνος άνδρας ήταν ανώτερος της αισχράς ηδονής, το πιστοποιούν όχι μόνον αυτά, αλλά και η συνέχεια. Η Άγαρ δηλαδή, όταν έμεινε έγκυος, επειδή εθεώρησε την εγκυμοσύνη ως πρόφασι εγωισμού και εκυριεύθη από λύσσα και μανία κατά της κυρίας της, της Σάρρας, η μεν Σάρρα εδυσανασχετούσε, παρεπονείτο και κατηγορούσε τον σύζυγό της άδικα· ο δε Αβραάμ, αφού δέχθηκε με συγκατάβασι και πάρα πολύ ήπιο τρόπο το θρασύ και βάρβαρο φέρσιμο της συζύγου του, της παρέδωκε τη δούλη για να την τιμωρήση, χωρίς καν να περιμένη τη γέννησι του κυοφορούμενου βρέφους, και της είπε: «Να, η δούλη σου είναι στα χέρια σου· κανείς δε σου στέρησε την εξουσία που έχεις επάνω της. Μεταχειρίσου την όπως σου αρέσει. Δεν επεμβαίνω στο νοικοκυριό και στο σπίτι σου» (Γεν. ιστ [16] 6)(Θεορωρήτου Κύρου PG80,176ABC). 
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που κατηγορούν τον Αβραάμ διότι έδιωξε με τρόπο άστοργο την Άγαρ με τον μικρό Ισμαήλ. Αλλά, κατά τον ερμηνευτή Θεοδώρητο Κύρου, η κίνησι αυτή του Αβραάμ φανερώνει καθαρά την αρετή του. Διότι όταν η Σάρρα το;y είπε «διώξε γρήγορα την Άγαρ τη δούλη και τον γιό της από την οικογένειά μας» (Γεν. κα' [21] 10), δεν υπάκουσε. Όταν όμως στη συνέχεια τον διέταξε ο Θεός, ευθύς αμέσως συνεμορφώθη με την θεία εντολή. Ενήργησε δε έτσι φερόμενος με φιλοστοργία προς τον Ισμαήλ. Διότι όταν ο Θεός ανεκοίνωσε στον Αβραάμ ότι η γυναίκα του η Σάρρα θα αποκτήση υιόν, ο Πατριάρχης είπε προς τον Θεόν: «Κύριε, αυτός ο Ισμαήλ, τον οποίον μου εχάρισες, είθε να ζει κάτω από την προστασία σου» (Γεν. ιζ' [17] 18). Επειδή λοιπόν αγαπούσε το παιδί, έδωκε απόλυτη πίστι στον Θεόν, ο Οποίος είπε ότι όχι μόνο θα τον προστατεύση, αλλά και θα τον ευλογήση, θα τον αυξήση και θα τον πληθύνη πάρα πολύ. Από αυτόν επρόκειτο να προέλθουν δώδεκα λαοί· ο Ισμαήλ θα εγίνετο πρόγονος και γενάρχης μεγάλου λαού (βλ. Γεν. ιζ' [17] 20). Γι' αυτό ακριβώς και ο Αβραάμ τον απεμάκρυνε μαζί με την μητέρα του, την Άγαρ, χωρίς να τους δώση ούτε δούλους ούτε δούλες ούτε χρυσόν ούτε άργυρον. Τους έδωκε μόνο λίγα ψωμιά και ένα ασκί γεμάτο νερό. Τους είχε δηλαδή εμπιστευθή πλήρως και τελείως στην προστασία του Θεού. Πράγμα που απεδείχθη πανηγυρικώς. Διότι όταν ο μικρός Ισμαήλ εκινδύνευσε να πεθάνη από τη δίψα, άγγελος Κυρίου υπέδειξε στην Άγαρ πηγάδι με δροσερό νερό (βλ. Γεν. κα' (21] 15-21). Όταν δε ενηλικιώθη ο Ισμαήλ και η μητέρα του τον ενύμφευσε με γυναίκα Αιγυπτίαν, οι απόγονοί του Ισμαηλίται ή Αγαρηνοί επλημμύρισαν την έρημο από την Αίγυπτο μέχρι τη Βαβυλώνα· «από γαρ των ορίων Αιγύπτου μέχρι Βαβυλώνος, τούδε του γένους η έρημος πλήρης», παρατηρεί ο ιερός Θεοδώρητος. (Θεορωρήτου Κύρου PG80,180CD-181AB). 
ε)      Ο Θεός ούτε ευλόγησε ούτε ενομοθέτησε στην Παλαιά Διαθήκη τον πολυγυνισμό (τις πολλές συζύγους για ένα άνδρα). Αντιθέτως είχε νομοθετήσει τη μονογαμία. Ο αρχικός νόμος ήταν μία γυναίκα για ένα άνδρα (Γεν. β' 22-24). Η πολυγαμία άρχισε με την κακή γενεά του αδελφοκτόνου Κάιν και με δύο φόνους (βλ. Γεν. δ' 19). Από την αρχή της δημιουργίας όμως δεν είχε γίνει έτσι (βλ. Ματθ. ιθ' [19] 8).
Ο ιερός Θεοδώρητος εξ’ αφορμής του πατέρα του προφήτου Σαμουήλ, του Ελκανά, ο οποίος είχε δύο συζύγους, γράφει: ο νόμος της Παλαιάς Διαθήκης ούτε εμπόδισε ούτε επέτρεψε «εννόμως» να πάρει ο Ελκανά δύο συζύγους. Διότι μετρούσε τους νόμους ανάλογα με την δύναμη των ανθρώπων. Άλλωστε αυτό λέγει και ο απόστολος Παύλος: «ο νόμος (της Π. Διαθήκης) δεν έδωκε την τελειότητα εις τίποτε» (Έβρ. ζ' 19) (Θεορωρήτου Κύρου PG80, 532AB).
Ο ίδιος ερμηνευτής, σχολιάζων το ότι ο πατριάρχης Ιακώβ έλαβε τέσσερις γυναίκες, παρατηρεί: Πολλοί θεωρούν τον πολυγυνισμό του Ιακώβ ως «πρόφασιν ακολασίας». Όμως πρέπει να εξετάζωμε τον σκοπό κάθε πράξεως. Εξετάζοντας με το κριτήριο αυτό θα διαπιστώσωμε ότι ο πατριάρχης Ιακώβ εμνηστεύθη μόνο την Ραχήλ· με την Λεία είχε «συναφθή» παρά τη γνώμη του. Μόλις όμως έλαβε γνώσι της απάτης που του έγινε, εδυσφόρησε, δυσαρεστήθηκε και κατηγόρησε τον πενθερό του Λάβαν. Με τη Βαλλάν δε, τη δούλη της Ραχήλ, συνεδέθη όχι «δια φιληδονίαν», αλλά για να παρηγορήση την σύζυγό του. Διότι την Ραχήλ, η οποία έλειωνε από τη λύπη της ένεκα της ατεκνίας και η οποία αστόχαστα έλεγε στον Ιακώβ· «δώσε μου παιδιά· εάν δεν μου δώσης, θα αποθάνω» (Γεν. λ' [30] 1), ο Πατριάρχης την «επέπληξε ευσεβώς» και της «έδειξε τον της φύσεως ποιητήν». Και ακόμη της επρόσθεσε ότι δημιουργός παιδιών δεν είναι ο γάμος, αλλά «ο νομοθέτης του γάμου Θεός». Διότι της είπε: «Γιατί με κατηγορείς; Μήπως είμαι εγώ Θεός, ο οποίος σε έκαμα στείρα και σου εστέρησα τον καρπόν της κοιλίας σου και δεν σου δίδω παιδιά: Μη ζητάς από εμέ όσα δεν μπορώ να σου προσφέρω και τα οποία δεν εξουσιάζω»(Γεν. λ' (30) 2). Παρηγορώντας την όμως, εδέχθη την αίτησί της, αυτή δε του εζήτησε να έλθη σε γαμική μείξι με τη δούλη, ώστε το παιδί που θα γεννηθή από αυτήν να το ονομάση παιδί της. Το ίδιο έγινε και με τη Ζελφάν. Διότι πάλιν, όταν η Λεία, η άλλη σύζυγός του, έπαυσε να γεννά, τον παρεκάλεσε να σπείρη στην κοιλία της δούλης της Ζελφάν. Όλα αυτά δεν υπαινίσσονται καμμία φιληδονία του Ιακώβ, φανερώνουν δε την «επιείκειαν» και την συγκατάβασι του ανδρός, και ότι προσπάθειά του σταθερή ήταν να υπηρετή και να φροντίζη τις δύο συζύγους του. Παράλληλα με αυτά ας λάβωμεν υπ’ όψιν και τούτο: ότι τότε δεν υπήρχε κανένας νόμος που να απαγορεύει την πολυγαμία. Και ότι τότε εθεωρούσαν τρισευτυχισμένους όσους εγίνοντο πατέρες πολλών παιδιών. Ότι δε αυτό είναι αλήθεια το βεβαιώνουν οι θείες υποσχέσεις. Διότι ο των όλων Θεός είπε στον Αβραάμ: «Σήκωσε ψηλά το βλέμμα σου στον ουρανό και μέτρησε τα άστρα του ουρανού, αν μπορής ποτέ να τα αριθμήσεις». Και επρόσθεσε· «τόσον πολλοί, τόσον αναρίθμητοι θα είναι οι απόγονοί σου» (Γεν. ιε' [15] 5). Άλλοτε πάλιν του είπε: «Θα σου χαρίσω πλήθος απογόνων, οι οποίοι θα αυξηθούν τόσον πολύ, όση είναι και η άμμος της θαλάσσης, τους κόκκους της οποίας κανείς δεν μπορεί να μετρήση ένεκα του πλήθους των» (Γεν. λβ' [32] 12). Ο Θεός δεν θα έδινε αυτή την υπόσχεσι στον Αβραάμ, εάν δεν εθεωρούσε «την πολυγονίαν μέγιστον αγαθόν» (Θεορωρήτου Κύρου PG80, 193CD-196A).
ζ)      Η αιμομειξία των ετεροθαλών αδελφών της οικογένειας του Δαβίδ, του Αμνών και της Θημάρ (Β’ Βασ. ιγ' [13]) όχι μόνον στιγματίζεται, αλλά και τιμωρείται παραδειγματικώς, διότι ο ένοχος Αμνών εθανατώθη από τον αδελφόν του, τον Αβεσσαλώμ. Το γεγονός αυτό υπήρξε μία από τις πλέον οδυνηρές μάστιγες που κτύπησαν τον βασιλιά Δαβίδ ένεκα του γνωστού τριπλού, κατά τον Μ Βασίλειον, αμαρτήματός του -της μοιχείας, του φόνου και της επιθυμίας ξένης γυναικός. Ας σημειωθή δε ότι ο Δαβίδ ετιμωρήθη πολλαπλώς για το αμάρτημά του εκείνο, έστω και αν μετενόησε εγκαίρως!
η)      Όσον αφορά στη συνεύρεσι του Ιούδα (υιού του πατριάρχου Ιακώβ) με την ειδωλολάτρισσα νύμφη του Θάμαρ, η οποία τον εξαπάτησε, ο ιερός ερμηνευτής Θεοδώρητος παρατηρεί:
Η Χαναναία Θάμαρ εντύθηκε ως πόρνη, προκειμένου να εξαπατήση και να προκαλέση τον πενθερό της Ιούδα, ώστε να αποκτήση παιδί από αυτόν, διότι εγνώριζε ότι το γένος του Αβραάμ είχε γίνει πολύ διάσημο ένεκα της ευσεβείας του. Επειδή λοιπόν ο Ιούδας, ο πενθερός της, δεν την ενύμφευσε με τον νεώτερο υιό του, διότι εφοβήθη μήπως πεθάνη και αυτός, όπως απέθαναν οι δύο προηγούμενοι αδελφοί του (Ηρ και Αυνάν), σύζυγοι της Θάμαρ, η Θάμαρ αναγκάσθηκε να κλέψη «τας αφορμάς της παιδοποιΐας, επειδή προφανώς εκωλύετο» να τις λάβη διαφορετικά. Για τον σκοπό αυτό και ελέγχει τον πενθερόν ότι αυτός μεν δεν σωφρονεί, ενώ αναγκάζει την ιδίαν να ζει με σωφροσύνη. Αυτό δε εφανέρωσε και ο ίδιος ο Ιούδας. Διότι όταν επληροφορήθη ότι η Θάμαρ παρεστράτησε και επόρνευσε, τώρα δε ήταν έγκυος, διέταξε να την θανατώσουν. Όταν όμως έμαθε ότι έμεινε έγκυος από αυτόν τον ίδιον, την ανεκήρυξε αθώα και κατέκρινε τον εαυτό του. Είπε: «Έχει δίκαιον η Θάμαρ και όχι εγώ· εκείνη είναι ανεύθυνη, εγώ δε καταδικάζω τον εαυτό μου, διότι δεν την υπάνδρευσα με τον Σηλώμ, τον υιό μου» (Γεν. λη' [38] 26). Ότι δε όλα αυτά τα εμεθόδευσε η Θάμαρ «χάριν παιδοποιΐας» και όχι «φιληδονίας» το φανερώνουν όσα ακολούθησαν. Διότι ύστερα από το επεισόδιο εκείνο ούτε με τον Ιούδα ούτε και με κανέναν άλλον άνδρα συνευρέθη. Αρκέσθηκε δε να ονομασθή μητέρα από τον Φαρέζ και τον Ζαρά, τα δίδυμα παιδιά που εγέννησε από τον Ιούδα (Θεοδωρήτου Κύρου PG80,204BC).
Τα ίδια περίπου γράφει και ο ιερός Χρυσόστομος στα σχόλιά του τα σχετικά με το ανωτέρω περιστατικό (PG54,532-535).
(Η Παλαιά Διαθήκη στην Ορθόδοξον Εκκλησίαν,Ν.Π.Νασιλειάδη, σελ.31-41)