Με ρωτάς αν πρέπει, πριν από την εξομολόγηση και τη θεία μετάληψη, να πηγαίνεις και να ζητάς συγχώρηση από τους ανθρώπους που λύπησες , όταν ξέρεις ότι δεν θα πετύχεις τίποτα καλύτερο από την είσπραξη ειρωνιών και… «κοσμητικών επιθέτων». Νομίζω πως δεν πρέπει να εξετάζεις το θέμα τόσο τυπικά, τόσο «νομικά».
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να επιδιώκεις είναι η καθαρή αντίληψη και πεποίθηση της αμαρτωλότητός σου. Όταν αυτή θα την έχεις βιώσει, και όταν η αληθινή μετάνοια θα έχει ωριμάσει μέσα στην ψυχή σου, ίσως και εκείνοι οι άνθρωποι να έχουν υποστεί μία παρόμοια εσωτερική αλλαγή. Αν όμως γνωρίζεις πως αυτό δεν συμβαίνει και πως πράγματι θα σε ειρωνευτούν ή και θα σε βρίσουν, ζήτησε συγχώρηση από το Θεό στις προσευχές σου και από εκείνους μέσα στα μυστικά βάθη της καρδιάς σου. Πήγαινε κατόπιν στον πνευματικό και εξομολογήσου με συντριβή και μεταμέλεια. Μετά απ’ όλ’ αυτά θεώρησε ότι το θέμα έχει κλείσει και ειρήνευε.
***
Εκδηλώνεις μεγάλη ψυχική ταραχή κάθε φορά που πρέπει ν’ αναφερθείς σε σφάλματα των άλλων, προκειμένου να διαφωτιστούν περισσότερο οι δικές σου πράξεις και τα κίνητρά τους. Νιώθεις, απ’ ό,τι διαπιστώνω, τόσο μεγάλη σύγχυση και αμηχανία, όταν βρίσκεσαι μπροστά σ’ αυτή την ανάγκη, ώστε προτιμάς να παραλείπεις εντελώς την αναφορά σε περίπλοκες και δύσκολες καταστάσεις.
Αυτοί οι ενδοιασμοί όμως είναι αρρωστημένοι. Όταν κάνεις την πρέπουσα αυτοεξέταση και βλέπεις ότι, για να μου παραστήσεις κάποια κατάσταση αντικειμενικά και κατανοητά, πρέπει αναπόφευκτα ν’ αναφερθείς και σε παραπτώματα που διέπραξαν άλλοι, μη διστάζεις να το κάνεις. Κάνε το όμως ήρεμα, κατά το δυνατό χωρίς εμπάθεια, και οπωσδήποτε χωρίς διάθεση κατακριτική. Δεν θα καταδικάζεις τους συνανθρώπους σου, ούτε βέβαια θα επιδιώκεις να τους καταδικάσω εγώ, αλλ’ απλά και μόνο θα διευκρινίζεις και θ’ αποσαφηνίζεις τα γεγονότα. Ίσως έτσι θ’ απαλλαγείς από τα διλήμματα και τις φοβίες σου. Αν αντιμετωπίσεις το όλο θέμα με πίστη και ταπείνωση, ο Θεός θα σου στείλει γαλήνη και ανακούφιση.
***
Η δυσκολία που αντιμετωπίζεις στη διατήρηση της ψυχικής ηρεμίας και της πνευματικής διαύγειας πριν από την εξομολόγηση, θα εξαφανιστεί αν δεις το θέμα με ταπείνωση, χωρίς ίχνος εγωϊστικής ντροπής και χωρίς την παραμικρή διάθεση αυτοδικαιώσεως. Να συντονίσεις ολόκληρο το είναι σου, νου και καρδιά, σ’ αυτές τις τέσσερις λέξεις: Κύριε αμάρτησα, συγχώρεσέ με! Έπειτα εξομολογήσου στον πνευματικό σου πώς ακριβώς αμάρτησες, και το βαρύ ψυχικό φορτίο σου θα κάνει φτερά!
Όπως και άλλοτε σου είπα, ο όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός μας εξηγεί στον τρίτο τόμο της Φιλοκαλίας το πως - μετά από επίπονο αγώνα προς την πνευματική τελείωση και μετά από πολύχρονη και συστηματική εξάσκηση των ευαγγελικών αρετών - ο άνθρωπος τελικά φτάνει να δει όλες τις αμαρτίες του απλωμένες μπροστά του, αναρίθμητες, σαν την άμμο της θάλασσας. Αυτή τη θέα ο όσιος την περιγράφει σαν το πρώτο θαμπό φως, την πρώτη αναλαμπή της ταπεινώσεως.
(Πνευματικές Νουθεσίες, εκδ. Ιερά Μονή Παρακλήτου, σελ. 66-68)